Ellen Neslo27 juni 2017

� Kunstenaar, Ken Doorson maakte zes schilderijen over personen die werden vrijgekocht/vrijgemaakt.

� Schrijfster, Cynthia McLeod schreef over de vrije Elisabeth Samson.

� Mediaman, Lucien Karg maakte een mooie historische kalender.

� Twee boeken over 7.473 manumissies (vrijkopen van slaven):� Lamur & Helstone: 1.109 manumissies tussen 1816-1832; en

� Ten Hove & Dragtenstein: 6.364 manumissies tussen 1832-1863.

� Suriname kolonie van:� Engeland: 1650-1667

� Nederland: 1667-1975 [Engeland: 1799-1802 en 1804-1816]

� Slavernijperiode: ± 1650-1863

� Slavenhandel afgeschaft: 1807

� Emancipatie, afschaffing slavernij in: � Haïti: 1804

� Britse koloniën: 1834

� Franse en Deense koloniën: 1848

� Nederlandse koloniën en Zuidelijke Staten van de VS: 1863

� Gehele VS: 1865

� Cuba: 1880

� Brazilië: 1888

� Grotendeels gebaseerd op 17e-, 18e - en 19e eeuwse literatuur.

� Nadruk op (de behandeling van) slaven en hun eigenaren.

� Nadruk op de plantages en niet op de stad.

� Vrije niet-blanken kwamen stereotypisch voor:

� ze waren lui en dom;

� vereenzelvigden zich met de Europese cultuur;

� behoorden tot het stadsproletariaat.

Jaar Totaal aantal vrije niet-blanken

Totaal aantal blanken

Totaal aantal slaven

1791 1.760 2.000 8.000

1811 3.075 2.000 8.200

1833 4.951 2.045 8.500

1862 13.510 2.000 5.000

Ontwikkeling vrije niet-blanke bevolking in Paramaribo

� Paramaribo: 1862/1863

� ± 2.000 Europeanen (inclusief Joden)

� ± 13.500 vrije niet-blanken

� ± 5.000 slaven

� Paramaribo: 65% van de bevolking gekleurd én vrij.

� Suriname: 30% van de gekleurde bevolking vrij.

� Vrijkopen van een slaaf kostte rond 1.500 gulden (nu ±

€ 11.000/ 140.000 SRD).

� Een slaaf kon:� zichzelf vrijkopen; of

� door een vrijlater (via testament) de ‘Schat des Vrijdoms’ krijgen.

� Het vrijkopen van een slaaf:� vond meestal gefaseerd plaats; en

� had een kettingreactie tot gevolg.

� Belangrijkste eis van de overheid: een vrijgemaakte moest in zijn eigen levensonderhoud kunnen voorzien.

� Vanaf 1827: 41 procent van de vrijlaters was vrij en niet-blank.

� Doopregisters

� Testamenten (en Onbeheerde boedels)

� Wijkregisters

� Oude Kranten

� Woensdag 27 May 1807 is door Ds. J.A. Koops gedoopt het onechte kind een vrijgeboren mulatte meisje genaamd Charlotta Theodora van Capadoce, geboren 20 July 1799. De vader: [niet ingevuld]; moeder: de vrije Negerinne Aga van Capadoce.

� Woensdag 26 January 1803 is door Ds. J.A. Koops gedoopt een onecht kind genaamd Mietje Henrietta van Brandt, geboren 12 May 1792, zijnde een vrij mulatte meisje. De vader: [niet ingevuld]; moeder: Lidie, een negerinne en slavinne van de plant: Rijnsdorp.

P.M. Het kind is een mulatte meisje en vrijgegeven door den Heer

J.H. Brandt.

� Jacot van Imthurn (1840) schonk aan Primo de ‘Schat des Vrijdoms’ ten laste van zijn boedel en 10.000 gulden. Tevens schonk hij aan de slavin Pranza de ‘Schat des Vrijdoms’ ten laste van zijn boedel en 3.000 gulden. Primo en Pranza kregen ook het levenslange vruchtgebruik op zijn huis en erf aan de Grote Dwarsstraat 706.

� Johan Hendrich Brandt (1804) schonk aan de vrije Hendrik van Brandt, die in Haarlem op school zat, 4.000 gulden en aan de vrije Mietje van Brandt, die in Weesp een handwerk of ambacht leerde, 8.000 gulden.

� Adriaan Isaac Koopman (1804) schonk aan de drie minderjarige kinderen van de vrije Juliana van Ossé ieder 5.000 gulden ten behoeve van alimentatie en educatie.

Boekhouder, vendumeester en planter Samuel Ferdinand Flu (1841)

� In het kantoor: 3 tafels van mahonie-, Amerikaans- en Engelshout, 2 pistolen, Vriesche klok, jachtgeweer en een ladekast met daarin de administratie van afgehandelde boedels o.a. van Rooswijk, Schouten, Vrolijk, Goede e.d.

� In het woonhuis: een cederhoutenkast: 11 champagne glazen & 10 wijnglazen. Een mahoniehouten secretaire: visitekaartjes, eigendomsbewijzen van huis en erf Steenbakkerstraat 105 en Hoogestraat 324 en Heilige weg 11. Staande klok, spiegel, 2 schilderijen en 2 piano’s (van zijn oudste dochter);

� In het portaal: drankstel met drie flessen, mahoniehouten secretaire met 3 tafellakens, 19 servetten en 2 ronde stoelen met matten zitting;

� Op het slaapvertrek: mahoniehouten kabinet en ledikant;

� Op zolder: waterkan, 20 flessen wijn, canapé, koffie sluitkan, 12 grote messen en 12 dessertmessen;

� In het magazijn: 12 koperen kandelaars, 6 Keulse potten,

� In de keuken: 13 slaven (behorende tot zijn vrouw, en kinderen).

� Het zelf vrijkopen van familieleden:� Gefaseerd vrijkopen� Kettingreactie

� Financiële en materiële hulp om een leven op te bouwen na manumissie (inclusief geld voor scholing van de kinderen).

� Financiële en materiële hulp aan liefdadigheidsinstellingen en armenzorg

� Concrete oplossingen om het slavernijsysteem af te schaffen

� Succesvolle vrije niet-blanken worden naderhand als blanken beschouwd.

� Petrus Bijderhand (1839 vrij) kocht acht familieleden vrij (in 1852).

� Frederik Burgt (1842 vrij) kocht in 1855 zijn moeder vrij: “sinds mijn manumissie heb ik hard gespaard voor de vrijdom van mijn moeder”.

� In Afrika geboren personen werkten samen: Mary van Mc Neal (1827 vrij) kocht in 1833 de timmerman Nathaniel Vollenbeek vrij. Die kocht vervolgens drie andere personen vrij o.a. Jan Houthakker (1838 vrij).

� Het zelf vrijkopen had een positief effect op de psyche van de slaaf en de vrijlater

� In 1838 vrijgekocht door drie voormalige slaven, die ook in Afrika waren geboren.

� Hij kocht tussen 1838 en 1863 (einde slavernij) 129 slaven vrij.

� Hij was timmerman en kocht zijn vrouw, Diana Gassel, in 1851 vrij.

� Jan en Diana woonden in de Grote Dwarsstraat 203.

� De hospitaalhoudster Gesina Bruijnsburg (1807 vrij) schonk in haar testament (1834) 16 gulden aan de armenzorg van alle zes kerkgenootschappen.

� De arts Gravenberch (1842 vrij): armlastige patiënten kregen gratis geneeskundige hulp tussen 7.00-8.00 en 16.00-17.00 uur.

� De timmerman Nathaniel Vollenbeek (1833 vrij) schonk in zijn testament (1848) 50% van zijn huis aan de EBG kerk.

� Geneesheer Martinus Coupijn initiatiefnemer in 1827

� Doel: � kosteloze geneeskundige hulp

� kosteloze scholing aan kansarme kinderen

� laagdrempelig kunnen beleggen bij de ‘Spaarbank’

� Resultaten 1855: � 69 zieken gratis geneeskundige hulp en medicijnen

� 41 jongens en 25 meisjes kleding en gedeeltelijk gratis onderwijs

� succesvolle Spaarbank

� Maria Louisa Vlier: onderwijzeres en schrijfster� Eerste geschiedenisboek over Suriname voor de Surinaamse jeugd

� Jan Houthakker en zijn vrienden � Vrijkopen van m.n. in Afrika geboren slaven

� Nicolaas Gerrit Vlier: jurist en plan Vlier (1833)� Overheidsondersteuning van armlastige vrij niet-blanke gezinnen

� Opzetten boerenbedrijf op geschikte grond

� Geen inzet van slaven

� Johannes Christiaan Palthe Wesenhagen: jurist en plan (1843)� Gefaseerd afschaffen van de slavernij

� Pamflet om zoals in Haïti in opstand te komen.

� Hun sociaaleconomische positie was beter dan gedacht: bezit van huizen, plantages en slaven (incl. het vrijkopen van slaven).

� Vrouwen economisch zelfstandig en handelingsbekwaam.

� De rol van ambachtslieden (m/v) was groot.

� Scholing van kinderen erg belangrijk.

� Kochten hun familieleden vrij (in Afrika geboren personen werkten samen).

� Succesvolle vrije niet-blanken worden naderhand als blanken bestempeld.

� Bezaten ook slaven.

.

Eigenaren met aantal slaven

Blanken Joden Gekleurd Gekleurd of zwart

Zwart Totaaletniciteit bekend

Totaal etniciteit onbekend

Totaal eigenaren

1 slaaf 22 38 88 33 12 193 94 287

2 -5 slaven 31 63 145 43 13 295 110 405

6-25 slaven 24 52 81 16 3 176 66 242

26-40 slaven 10 5 2 0 0 17 10 27

40 en meer slaven

13 5 6 0 1 25 - 25

Totaal 100 163 322 92 29 706 280 986

.10%

17%

33%

9%

3%

28%

Blanken

Joden

Gekleurd

Gekleurd of Zwart

Zwart

Onbekend

� Johannes Zwiep en January van Embricqs

� Jacob Rooswijk en Johan August Voigt.

� Ajuba van Lemmers en Christina Zomerman

� Alexander de Randamie en Abraham Sigismundus Comvalius

� Christiaan Graaf en Quassie van Engel

� Maria Louisa Vlier en Johanna Christina Jonas

� Cornelis Philip Vlier en Johannes Christiaan Palthe Wesenhagen

� Vrije niet-blanken holden het slavernijsysteem van binnenuit uit.

� Ze namen initiatieven binnen de beperkte mogelijkheden die ze hadden.

� Geen gecoördineerde acties om slaven vrij te kopen, behalve bij in Afrika geboren personen.

� Wel acties om het slavernijsysteem af te schaffen.

� Meer oog voor meerdere kanten van de slavernij (de werkelijkheid is genuanceerder).

� Meer archiefonderzoek:

� vanuit het perspectief van vrije niet-blanken;

� met open blik (archief)onderzoek verrichten zonder vooraf vaststaande meningen.