Lezen in de klas

colofonDeze brochure is een uitgave van

Stichting Lezen

Nieuwe Prinsengracht 89

1018 VR Amsterdam

redactie

Annemarie Terhell

vormgeving

Ramona Dales, Lijn 1, Haarlem

fotografie

Maarten van Dinther, Chris van Houts,

Sjoerd van der Hucht, Jørgen Koopmanschap,

Barak Oserovitz, Willem Popelier, Jutka Rona,

Rob Schouten

druk

Zalsman Zwolle

© mei 2012 Stichting Lezen

Voorwoord Inhoudsopgave

De Weddenschap in de praktijk

Prijs voor de Beste Leesomgeving

De Jonge Jury

De Weddenschap

Dioraphte Jongerenliteratuur Prijs

De Inktaap

Lees mij!

Boek en Film

Boekenweek

Nederland Leest

Read2Me!

Poëzieprojecten

Bazar, Vrij Lezen en Leesdok

Evenementen en nascholing

Leesplan

Leesmonitor

Onderzoek

Lezenvoordelijst.nl

Whyilovethisbook.com

Handige websites

Lezen in de klas

Uit het internationaal PISA onderzoek blijkt dat bijna de helft

van de Nederlandse vijftienjarigen nooit voor hun plezier leest

tegen 37% gemiddeld elders.

Deze onderzoeksbevinding vindt u terug in de brochure die voor

u ligt. De wetenschap dat kinderen niet allemaal vanzelf gaan

lezen is tevens een belangrijke motivatie voor het werk van Stich-

ting Lezen. Het is onze opdracht daar iets aan te doen. En dat doen

we onder meer door u, als leesbevorderaar in het voortgezet on -

derwijs, instrumenten te geven om de leesmotivatie op te krikken.

Met projecten die werken aan factoren die het lezen succesvol

bevorderen, zoals een actueel boekenaanbod, de ondersteunen-

de rol van professionals, tijd en aandacht voor lezen, verwerkings-

opdrachten, voorlezen, vrij lezen en differentiatie en het juiste

boek op het juiste moment.

We hopen dat deze brochure u helpt om lezen een structurele

plaats te geven in uw onderwijs en de schaarse tijd die beschik-

baar is voor lees- en literatuuronderwijs zo effectief mogelijk te

gebruiken. De brochure zelf zal de leesmotivatie van de Neder-

landse jeugd niet beïnvloeden. Wat ú ermee doet mogelijk wel.

Gerlien van Dalen

Directeur Stichting Lezen

Via onze website www.lezen.nl kunt u deze brochure ook digitaal raadplegen.

Voor opmerkingen en suggesties houden wij ons graag aanbevolen. Mail

naar info@lezen voor het bestellen van extra brochures.

4

6

8

10

14

18

20

22

24

26

28

30

34

36

38

39

40

42

43

44

De Weddenschap in de prakt i jk4

Wie leest , i s een held 5

het 4you!punt kun je lekker browsen. Als je

graag over liefde leest, dan kijk je bij roze.

Vind je sport geweldig, dan kijk je bij geel.

Leerlingen moesten zich eerst afvragen:

wat vind ik leuk om te doen? Houd ik van

hiphop, moderne dans, paarden of voetbal?

Daarna mochten ze in alle boeken gaan

snuffelen om een lijstje te maken van titels

die ze aanspraken.’

stiftgedichtenAls feestelijke afsluiter organiseerde

Hugens workshops voor zes klassen derde-

jaars vmbo. Hugens: ‘Er was bijvoorbeeld

een workshop ‘Stiftgedichten’, waarin alle

deelnemers een oud boek kregen om woor-

den in weg te strepen, zodat er een gedicht

kan ontstaan.' Om de aandacht gedurende

de campagneperiode vast te houden ging

Hugens met één techniekklas, bestaande

uit alleen maar jongens, boeken kopen

voor het speciale Weddenschap-leaseplan

van de bibliotheek. Ik heb ze meegenomen

naar Donner in Rotterdam, waar elke leer-

ling eigen titels mocht kiezen. Het was

ontroerend hoe serieus ze die taak namen.

Je ziet op zo'n moment heel goed hoe sterk

hun boekkeuze uiteenloopt. Sommigen

kiezen een stripboek, dat is ook prima.

Voor mij is iedere leerling die de stap neemt

om een boek te lezen, een held. Op het

vmbo heb je dan al een pluim verdiend.’

willen, maar what’s in it for me? Daarom

wilde ik medestanders in Capelle vinden

die zouden meelezen. Ik heb mijn directeur,

de manager, de wethouder van jeugd, cultuur

en onderwijs en zelfs de burgemeester uit-

gedaagd om ook mee te doen.’

leesplezierHugens vertoonde aan alle leerlingen het

officiële campagnefilmpje, maar ook een

filmpje van zichzelf, waarin ze uitlegde wat

zij in dat half jaar van plan was te gaan lezen.

‘Zo konden ze zien dat ik een hele moord-

lustige leessmaak heb: ik houd van jeugd-

thrillers.’ Daarna volgde de grote uitdaging:

Als je nu zelf een boek zou gaan lezen,

welke titel zou je dan kiezen? Best een las-

tige opgave, weet Hugens. ‘Voor veel leer-

lingen is het helemaal niet gemakkelijk om

tussen het enorme aanbod van de bibliotheek

of mediatheek een boek te vinden dat ze

aanspreekt. Tijdens De Weddenschap gaat

het om leesplezier, we hoeven even niet te

letten op wat de school goed vindt.’

Om leerlingen bij hun keuze te helpen, had

Hugens lange tafels ingericht met verschil-

lende boeken, gerangschikt naar thema en

interessegebieden. Elk boek kreeg een ge -

kleurde boekenlegger volgens 4you!, het

bibliotheekondersteunende concept voor

zwakke lezers van ProBiblio. Hugens: ‘Op

Jolanda Hugens, specialist Jongeren- en

Volwasseneneducatie van de Bibliotheek

aan den IJssel, greep De Weddenschap aan

om vmbo-leerlingen uit Capelle aan het

lezen te krijgen. Driehonderd derdejaars

werden uitgenodigd voor de campagne,

met resultaat. ‘De Weddenschap heeft

hier wat teweeg gebracht.’

Jolanda Hugens houdt niet van half werk.

Wil je een nieuw project op de kaart zetten,

dan moet je dat goed doen. In De Biblio-

theek aan den IJssel vond de landelijke

opening van De Weddenschap plaats; een

mooie gelegenheid om het project ook

lokaal serieus aan te pakken. Tijdens de

feestelijke aftrap ontmoetten dertig leerlin-

gen acteur Sergio Hasselbaink en sloten

met hem een contract af om binnen zes

maanden drie boeken te lezen. ‘Jullie moe-

ten me beloven om geen samenvatting te

downloaden op internet,’ drukte Hassel-

baink hen op het hart. ‘Ik kom over zes

maanden checken of het is gelukt!’ In de

weken die daarop volgden, werden ook

andere derdeklassers uitgenodigd om De

Weddenschap aan te gaan, zo’n 300 in

totaal. Per klas brachten ze met hun docent

een bezoek aan de bibliotheek. Hugens:

‘Wil je leerlingen aan het lezen krijgen,

dan moet je zelf ook inzet tonen. Leerlingen

denken al snel: die bibliotheek kan dat wel

foto

jørg

en k

oo

pman

sch

ap

Pri js voor de Beste Leesomgeving6

Rustpunt in een drukke school 7

delijst.nl. Als er een boek binnenkomt dat

nog niet op de website voorkomt, dan

polst een van de docenten Nederlands het

aan de criteria volgens Witte, en geeft het

een niveau-indeling.’ De kleurcodes helpen

leerlingen om een boek te kiezen op het

juiste niveau. Veel belangrijker is dat het

boek aansluit bij het interessegebied. Rui-

sen: ‘Regelmatig komen er leerlingen met

de vragen als: heeft u een goed boek voor

havo 4? Dan hebben ze zelf nog geen idee.

Als ik doorvraag, krijg ik geregeld het ant-

woord dat ze niet van lezen houden, en dan

begin ik met tegenvragen als: welke films

kijk je, welke games speel je? Zo probeer

ik ze dan in een goeie richting te sturen.’

expositiesOm de mediatheek zo aantrekkelijk moge-

lijk te maken, is Ruissen heel actief met

het inrichten van tentoonstellingen. ‘Er is

een vitrinekast, die gebruik ik voor actuele

exposities rond boeken. Dat kan een thema

zijn, een leesbevorderingcampagne zoals

de Boekenweek, de Jonge Jury of Neder-

land Leest. Maar ook een project binnen

school. Zo was er laatst een tentoonstelling

die aansloot bij een architectuurproject

van het vak aardrijkskunde. Zo komen er

ook weer leerlingen binnen die hier minder

vaak komen, om te zien of hun werk erbij

hangt.’

grote zorg aan onze collectie. Alle boeken

die hier terugkomen maken we eerst weer

schoon. Dat heeft een positieve invloed op

het leengedrag van de leerlingen.’

uitleencijfersDe stijging in de uitleencijfers liegt er niet

om. In 2011 registreerde de mediatheek

10823 uitleningen. Met een leerlingaantal

van 1554 is dat een gemiddelde van zeven

uitleningen per leerling per jaar. Dat is hoog.

Op dit moment bestaat de boekencollectie

uit zo’n 7600 titels. Over het aanschafbud-

get is Ruissen content. ‘We kunnen elk jaar

flink wat nieuwe boeken aanschaffen. Ook

het geld dat wordt gegenereerd uit boetes,

komt allemaal terug in mijn kast. Dat is een

behoorlijk extra bedrag. Bij de aanschaf

probeer ik zo actueel mogelijk te blijven.

Ik bestel bijvoorbeeld elk jaar alle kern -

titels van de Jonge Jury en houd ook de

prijzen en nominaties in de gaten. Verder

overleg ik met de sectie Nederlands over

de aanschaf.’

kleurcodesOm leerlingen te ondersteunen bij hun lees-

keuze, zijn alle boeken in de mediatheek

ingedeeld volgens de literaire niveaus van

Theo Witte’s lezenvoordelijst.nl, te herken-

nen aan een kleurcode. Ruissen: ‘Wij heb-

ben een veel ruimere keuze dan lezenvoor-

De mediatheek van Het Sint-Joriscollege

in Eindhoven heeft knusse leeshoekjes,

een opgeruimde en huiselijke sfeer, wis-

selende exposities, hoge uitleencijfers

en won daarmee de Prijs voor de Beste

Leesomgeving 2012. Mediathecaris Loekie

Ruissen: ‘Ik timmer hard aan de weg, ik

ben meer dan alleen een uitleenjuf.’

‘Een moderne, smaakvolle omgeving die met

zorg is ontworpen en uitgevoerd,’ oordeel-

de de jury van de Prijs voor de Beste Lees-

omgeving. Dat werd gevierd op het Sint-Joris

College met een feestje met petit fours,

ballonnen, drankjes, en natuurlijk een hele-

boel leerlingen. Loekie Ruissen: ‘Veel leer-

lingen komen hier graag. De hele dag door

zitten er groepjes leerlingen te studeren of

te lezen op de bank of op een zitzak. De media-

theek is een rustpunt in deze drukke school.’

In de zomer van 2006 werd de verouderde

mediatheek van het Sint-Joriscollege gron-

dig verbouwd. Er werd een binnenhuis -

architect op het project gezet, en alles werd

vervangen: nieuwe kasten, meubilair, vloer-

bedekking en verlichting. Ook de collectie

werd stevig onder handen genomen. Ver-

ouderde of beschadigde boeken werden

afgeschreven of gerepareerd, en er werden

nieuwe titels aangeschaft. Loekie Ruissen:

‘Leerlingen willen graag een boek lenen

dat er mooi uitziet, daarom besteden we

foto

maa

rten

van

din

ther

De Jonge Jury8

MEER INFORMATIE

Passionate Bulkboek

Postbus 25264

3001 HG Rotterdam

Telefoon (010) 276 26 26

Contactpersoon: Maaike Schets

www.jongejury.nl

Prijs: Jonge Jurypakket S: € 29,-

Jonge Jurypakket M: € 36,50

Jonge Jurypakket L: € 39,-

foto

sjo

erd

van

der

hu

cht

Vals wint Jonge Jury

De prijsuitreiking van de Jonge Jury 2012 vond

plaats in een afgeladen Circustheater in Sche-

veningen. Leerlingen van verschillende scho-

len spraken de genomineerde schrijvers toe.

‘De boeken van Marion van de Coolwijk zijn zo

geschreven dat je je goed kunt inleven en dat

je ze voor je ziet als in een film,’ zeiden leer-

lingen van het Bonhoeffer College uit Enschede.

‘Francine Oomen moet winnen omdat ze een

heel goede schrijver is en omdat ze zich goed

kan inleven in pubers,’ vonden leerlingen van

het Hervormd Lyceum West uit Amsterdam.

Toch ging de Jonge Jury Prijs naar Vals, een

spannend verhaal over een groep vriendinnen

in een afgelegen vakantiehuisje. ‘Ik kan nu wel

stoppen met schrijven, want dit is de aller-

gaafste prijs die je kunt winnen,’ zei de hoog-

zwangere Mel Wallis de Vries blij. VM

BO

-HA

VO

-VW

O 1

| 2

| 3

9Jongeren stemmen op

hun favor iete jeugdboek

Leesplezier op schoolWordt het een spannende thriller, een

psychologische roman of een realistisch

verhaal? In de Jonge Jury kunnen leerlin-

gen zelf hun stem uitbrengen en in discus-

sie gaan, om met elkaar te bepalen welk

boek de Jonge Juryprijs verdient. Het afge-

lopen jaar namen 7000 scholieren deel.

Ook u kunt meedoen. Er zijn lespakketten

te bestellen voor elk onderwijstype.

De niveau-indeling van de boeken helpt u

om leerlingen het juiste boek te kunnen

aanraden. De Jonge Jury sluit goed aan bij

een belangrijk doel van het onderwijs in

de onderbouw van het voortgezet onder-

wijs: het bevorderen van leesplezier.

LespakkettenU kunt De Jonge Jury op verschillende

manieren in uw lessen integreren met

behulp van de lespakketten. Ieder pakket

bevat een docentenhandleiding, twee

affiches en vijftig exemplaren van het

Jonge Jurymagazine voor de leerlingen.

De pakketten zijn te bestellen bestellen

via www.jongejury.nl. Leerlingen kunnen

via de website van de Jonge Jury hun

stem uitbrengen en kunnen daar ook

terecht voor leestips. Voor docenten is

er een aparte sectie met allerhande infor-

matie over de invulling van het lespro-

gramma.

De Jonge Jury

De Jonge Jury is een eigentijdse cam-

pagne, gericht op jongeren van twaalf

tot vijftien jaar, waarin het enthousias-

me voor lezen voorop staat.

Meedoen aan de Jonge Jury is eenvoudig.

Tussen half augustus en eind februari lezen

jongeren een aantal jeugdboeken uit 2011

naar keuze. Via de website van de Jonge

Jury kunnen zij hun stem uitbrengen op

maximaal vijf boeken. Om u en de jongeren

op weg te helpen, zijn twintig titels door

een groep nauw bij het onderwijs betrok-

ken personen aangemerkt als zogenaamde

kerntitels. De boeken zijn zo gekozen dat ze

een breed publiek van jongeren zullen aan-

spreken. Iedereen die stemt is automatisch

lid van de Jonge Jury. De vijf boeken met de

meeste stemmen vormen de nominaties

voor de Prijs van de Jonge Jury en worden

in maart 2013 bekendgemaakt. De uitein-

delijke winnaar wordt gehuldigd tijdens de

Dag van de Jonge Jury die plaatsvindt in

april. Daar kunt u met uw leerlingen bij zijn!

De Dag van de Jonge Jury heeft een feeste-

lijk karakter. Er zijn optredens en signeer-

sessies en er is een informatiemarkt. Leer-

lingen kunnen zich van tevoren inschrijven

op workshops die worden verzorgd door de

genomineerde auteurs.

VM

BO

-HA

VO

-VW

O 1

| 2

| 3

foto

sjo

erd

van

der

hu

cht

De Weddenschap10

foto

’s jø

rgen

ko

opm

ansc

hap

MEER INFORMATIE

Stichting Lezen


1018 VR Amsterdam

Telefoon (020) 623 05 66

Contactpersoon:

Peter van Duijvenboden

www.dewedddenschap.nl

SUGGESTIES VOOR GEBRUIK

IN DE KLAS

Van www.deweddenschap.nl

kunt u suggesties downloaden

voor gebruik van De Wedden-

schap in de klas en op school.

Leerlingbrochures en posters

kunt u gratis bestellen via de

website. U betaalt alleen de

verzendkosten.

De BN’ers

Actrice Fatma Genç (1988) werd bij het

grote publiek bekend door haar rol als

Irmak Sertkaya in de serie SpangaS. Daar-

naast verscheen ze in verschillende korte

en lange speelfilms. Naast haar acteerwerk

studeert Fatma media en cultuur. Fatma

gaat de uitdaging met vmbo-leerlingen aan

en leest Feest! van Lydia Rood, Verboden

voor ons van Maren Stoffels en Big Sister

Live van Patrick van Rhijn.

Ajouad El Miloudi (1987) wilde eigenlijk

profvoetballer worden, maar hij belandde

als presentator bij radiostation FunX. Daar-

na ging hij aan de slag bij de Amsterdamse

televisiezender at5 waar hij Basta presen-

teerde. Ajouad leest 30.000 woorden van

Charlie van Kaat Vrancken, Meisje van Mars

van Anna Woltz/ Vicky Janssen en Boy 7 van

Mirjam Mous. Bij het ter perse gaan van deze

brochure was de derde bn’er die deelneemt

aan de campagne nog niet bekend.

11Dé leescampagne voor

het vmbo

Ga de uitdaging aan!De Weddenschap heeft een eenvoudig en

flexibel concept. De campagne gaat van

start op 19 september 2012, maar later

instappen kan ook. Leerlingen hebben tot

20 maart 2013 de tijd om drie boeken naar

eigen keuze te lezen. Op de bijbehorende

website www.deweddenschap.nl staan

filmpjes waarin leerlingen door Fatma Genç

en Ajouad El Miloudi worden uitgedaagd

om drie boeken te lezen. Leerlingen die de

uitdaging aangaan registreren zich op de

site. Wie dat wil, leest mee met de BN’ers,

maar leerlingen kunnen ook hun eigen

boeken uitzoeken. In principe is elk boek

geschikt, het gaat dus niet uitsluitend om

fictie. Om De Weddenschap tot een succes

te maken werken docenten, mediatheken

en openbare bibliotheken samen om zoveel

mogelijk leerlingen te laten lezen.

WinnenWie zich aanmeldt op www.dewedden-

schap.nl en laat weten welke boeken hij of

zij heeft gelezen, maakt kans op een prijs.

Er zijn individuele prijzen te winnen zoals

een iPad, bioscoopbonnen, pretparkbonnen,

treinkaartjes, boekverfilmingen op dvd en

boekenpakketten. Leerlingen die meedoen

in klassenverband aan De Weddenschap

maken kans op een meet & greet met een

van de BN’ers.

De Weddenschap

Voor vmbo-scholieren is er een eigen

leescampagne: De Weddenschap. Drie

bekende Nederlanders dagen leerlingen

uit om, net als zij, drie boeken te lezen.

Met De Weddenschap kunt u leerlingen in

de bovenbouw van het vmbo die minder

graag lezen, toch een positieve leeservaring

bezorgen. Drie BN’ers dagen leerlingen uit

om binnen een half jaar drie boeken uit te

lezen. De campagne is gemodelleerd naar

de succesvolle Vlaamse leescampagne De

Weddenschap en draait in Nederland voor

de tweede keer. De persoonlijke boodschap

over boeken en lezen van bekende Neder-

landers trekt de aarzelende lezers over de

streep zo bleek uit de eerste Nederlandse

editie van De Weddenschap. Ruim 3000

leerlingen schreven zich in op de website.

Vanwege het laagdrempelige en open karak-

ter van de actie is meedoen door leerlingen

uit lagere klassen of andere typen van onder-

wijs ook heel goed mogelijk. Elke wedden-

schap is namelijk persoonlijk: de leerling

kiest zelf boeken uit die het best bij hem of

haar passen.

VM

BO

3 |

4

De Weddenschap12

JAMIE (15 JAAR, 3 VMBO-KADER):

‘Ik lees graag. Al sinds de basisschool probeer ik

zoveel mogelijk te lezen, omdat ik dyslexie heb.

Maar eerlijk gezegd heb ik me ingeschreven voor

De Weddenschap, omdat ik die iPad wilde winnen.

Ik had mijn drie boeken best snel uit: Thirteen

reasons why van Jay Asher, Hoe overleef ik (zon-

der) liefde? van Francine Oomen en Vlinders van

Simone van der Vlugt. Thirteen reasons why gaat

over een meisje dat zo erg gepest wordt, dat ze

zelfmoord pleegt. Ze heeft een tape opgenomen

waarin ze dertien mensen aanklaagt die daar

schuldig aan zijn, omdat ze wil dat ze het nooit

zullen vergeten. ‘Zelf ben ik vroeger ook gepest,

ik vond het daarom erg herkenbaar. Vlinders

vond ik het mooiste boek van de drie. Het gaat

over een meisje dan dode mensen kan zien. Die

bovennatuurlijke dingen vind ik cool. Waarom ik

lees? Om dat het heel erg ontspannend kan zijn.

En je leert ervan als je leest over situaties die je

nog zou kunnen meemaken. Dan bedenk je vast

hoe je zelf zou reageren.’

Wat je leest, ben je zelf

Tussen half september 2011 en half maart 2012

schreven 3047 leerlingen zich in voor de eerste

editie van De Weddenschap. Zij lieten zich uitda-

gen door MTV-presentatrice Nadia Palesa Poesch-

mann, rapper Yes-R en acteur Sergio Hasselbaink.

De opdracht was om in een half jaar tijd drie

boeken te lezen, net als de uitdagers. Bijna 900

leerlingen slaagden daarin. De meeste deelne-

mers hadden een voorkeur voor het realistische

genre, waaronder de boeken van Carry Slee.

Ook gewild waren de boeken uit de Querido Slash-

reeks, die zijn gebaseerd op de levensverhalen

van jongeren. De boeken die door de BN’ers wer-

den gelezen scoorden opvallend hoog. Het slash-

boek Latino King van Bibi Dumon Tak (gelezen door

Nadia Palesa Poeschmann) was het meest gelezen

boek van De Weddenschap. Ook Rotjongens van

Bibi Dumon Tak (gelezen door Sergio Hasselbaink)

en De jongen met de gestreepte pyama van John

Boyne (gelezen door Yes-R) werden veel geko-

zen. Wat lazen de vmbo-leerlingen van het

Comenius College uit Capelle aan den IJssel?

Drie leerlingen vertellen over hún Weddenschap.

foto

jørg

en k

oo

pman

sch

ap

Leer l ingen vertel len 13

ANGELO (14 JAAR, 3 VMBO-KADER):

‘Lezen haalt je Nederlands omhoog, en je oefent

je Nederlandse uitspraak, daarom heb ik meege-

daan aan De Weddenschap. Ik houd vooral van

veel drama, van mooie verhalen en van gerech-

tigheid. Ik vind het heel belangrijk dat ik weet

dat het aan het einde van het boek weer goed

komt, dan kan ik daar naar uitkijken. Ik heb voor

de Weddenschap drie boeken gelezen: Pijnstillers

van Carry Slee , En toch hield ik van hem van

Maria Landon en Ik ben (g)een slet van Roger

Hoeck. Twee boeken gaan over misbruik van

meisjes. In het ene boek wordt een meisje bedreigd,

in het andere wordt een gemanipuleerde naakt-

foto van een meisje op internet geplaatst. Ik vind

het leerzaam om te lezen wat je als meisje kan

overkomen, voor protectie van mijn kinderen

later. Je weet maar nooit. Als ik lees, dan voelt

het alsof ik het personage zelf ben. Soms is dat

lastig: ik werd er bijvoorbeeld gek van dat het

meisje dat door haar vader wordt misbruikt, nog

steeds van hem hield. Dat maakte me boos, ik

vond dat écht niet kunnen!’

VM

BO

3 |

4

RACHEL (14 JAAR, 3 VMBO-BASIS):

‘Voor de opening van De Weddenschap gingen

wij met de hele klas naar de bibliotheek,’ vertelt

Rachel. ‘Daar kregen we een filmpje te zien,

waarin drie bekende Nederlanders vertelden dat

ze boeken gingen lezen. Ik vond dat heel interes-

sant en dacht: ja, ik doe ook mee. Ik ben gelijk

begonnen in Maaike en Domenico van Suzanne

Wittpenig. Daar achteraan heb ik meteen het

tweede deel uit de serie gelezen. Sommige stuk-

ken daaruit zijn zo mooi, dat het lijkt alsof je er

echt bij bent. Als derde boek koos ik Achtergela-

ten van Suzanne Koster, omdat het lekker dik is.

Het gaat over een meisje dat uit huis wordt ge -

plaatst, terwijl ze weet dat haar stiefvader haar

moeder en zusje mishandelt. Best heftig. Ik lees,

omdat ik het interessant vind om te ontdekken

hoe andere mensen leven. Mijn vriendinnen hou-

den niet van lezen, die hangen liever buiten rond

om te roken, te kletsen en met jongens bezig te

zijn. Dat vind ik ook leuk, maar ’s avonds voor ik

naar bed ga, een half uurtje lezen – dat vind ik

heel erg fijn.’

Dioraphte Jongerenl i teratuur Pr i js14

MEER INFORMATIE

Stichting Lezen


1018 VR Amsterdam

Telefoon (020) 623 05 66

Contactpersoon:

Daan Beeke

www.djp2012.com

De longlist van de

Dioraphte Jongerenliteratuur Prijs 2012

De DJP

De Dioraphte Jongerenliteratuur Prijs

(DJP) is de Nederlands-Vlaamse prijs

voor het beste literaire jongerenboek.

De prijs word toegekend in drie cate-

gorieën. Een vakjury bekroont een oor-

spronkelijk Nederlands werk en een

vertaalde roman, daarnaast kunnen

jongeren zelf online stemmen om te

bepalen welk boek de DJP publieksprijs

verdient.

Drie jaar geleden sprong de DJP in het

gat tussen de Gouden Griffel en de grote

literaire prijzen, om meer aandacht te

genereren voor een in het literaire prijzen-

circuit lang vergeten doelgroep: jongeren.

Het afgelopen jaar brachten duizenden

jongeren tussen 15 en 30 jaar hun stem uit

voor de publieksprijs. De meeste stemmen

gingen naar Magnus van Arjen Lubach.

De publiekscampagne van de volgende

editie van de Dioraphte Jongerenliteratuur

Prijs zal van start gaan in maart 2013.

De prijswinnaars worden in april bekend

ge maakt. De DJP is een uitgelezen kans om

literatuur in de klas tot leven te brengen,

leerlingen aan te moedigen te gaan stem-

men en onderling te laten discussiëren over

de criteria van moderne literatuur voor

jongeren.

HA

VO

-VW

O 4

| 5

| 6

Jongeren brengen hun

stem uit

15

Jongeren over depublieksprijs

Hannah (18 jaar): ‘Ik vind de DJP best belang-

rijk. Zo’n prijs brengt je op ideeën van boeken

die leuk zijn om te lezen. Soms helpt het, als

je weet dat een boek voor jongeren is

geschreven of graag door andere jongeren

gelezen wordt.’

Marthe (17 jaar): ‘Het kan gemakkelijker zijn

om je te identificeren met een boek als een

jongere de hoofdrol speelt, maar het hoeft

niet per se. Ik lees ook graag boeken met vol-

wassenen in de hoofdrol. Bij mij is het een

mix.’

Eva (17 jaar): ‘Het is leuk dat er een prijs voor

jongeren. Zelf vind ik het niet noodzakelijk

om boeken te lezen waarin een jongere de

hoofdrol speelt, maar het kan een pluspunt

zijn. Veel jongeren lezen nog net geen vol-

wassenen literatuur voor hun plezier. Natuur-

lijk is er best een grote overlap met volwasse-

nenliteratuur, maar de sfeer in young adult

boeken is toch vaak net even anders.’

Tijdens de prijsuitreiking van de

DJP 2012 werden de drie genomi-

neerde schrijvers voor de publieks-

prijs toegesproken door lezers in

een filmpje.

Iris vertelde hoe ze was geraakt door

Peter Zantinghs Een uur en achttien

minuten: ‘Dit boek snijdt een onderwerp

aan dat onderbelicht blijft: zelfdoding

onder jongeren.’ Marits favoriet was

Arjen Lubach: ‘Magnus is een heel veel-

zijdig boek waarin ik mezelf kan herken-

nen op totaal uiteenlopende gebieden.’

De Vlaamse Yves had zijn stem uitge-

bracht op Prikkeldraad van Derk Visser:

‘Prikkeldraad is een donker en ruw

verhaal dat op een realistische manier

laat zien hoe mensen in onze samenle-

ving met elkaar omgaan.’

‘Ontroerend,’ reageerde Derk Visser.

‘Je hebt als schrijver niet altijd door dat

daar ook een lezer aan de andere kant

zit. Wat deze jongeren over mijn boek

vertelden, heeft me echt geraakt.’

foto

ch

ris

van

ho

uts

Hannah en Marthe

Dioraphte Jongerenl i teratuur Pr i js16

foto

ch

ris

van

ho

uts

De winnaars van de DJP 2012: Arjen Lubach, Anne-Gine Goemans, Paul Murray en vertaler Dirk-Jan Arensman

WINNAAR PUBLIEKSPRIJS

In Magnus (Podium) trekt Arjen Lubach

je in razende vaart het leven binnen van

Merlijn Kaiser, een veelbelovend toneel-

schrijver die is gedumpt door zijn grote

liefde. Terwijl Merlijn treurt om zijn jeugd-

vriendin Caro, die niet eens de moeite nam

om haar eigen spullen mee te nemen,

schrikt hij op van een telefoontje dat zijn

credit card is misbruikt in Zweden. In een

opwelling besluit hij zelf de dief te betrap-

pen, en zo rolt hij een nieuwe episode in

zijn leven binnen. Magnus werd dubbel

genomineerd, zowel door de vakjury als

de publieksjury. ‘Een spannende who -

dunit, een oorspronkelijke road-novel,

een fraaie melancholische bespiegeling

over het leven en de liefde en een onver-

wacht coming-of-age verhaal. (...) Een

roman van internationale allure,’ aldus

het vakjuryrapport.

17

WINNAAR VAKJURYPRIJS VERTAALD

‘Hartverscheurend, komisch, overwel-

digend en geëngageerd... ,’ schreef de

vakjury over Skippy tussen de sterren

van Paul Murray (vertaling Dirk-Jan

Arensman, Signatuur), een verhaal dat

zich afspeelt op een Ierse kostschool.

Al in de proloog overlijdt de antiheld,

nadat hij de naam van zijn geliefde

nog met jam op de vloer van de donut-

winkel heeft weten te kliederen. Vanuit

verschillende perspectieven van leer-

lingen en leraren lees je welke drama’s

daaraan vooraf gingen. Paul Murray

over zijn boek: ‘Tijdens mijn middelba-

re schooltijd heb ik meer gelachen dan

in elke andere periode van mijn leven.

Als scholier is het leven zo ingewikkeld

en somber, je hebt geen geld, je mag

je eigen beslissingen niet nemen. Wat

overblijft is humor.’

WINNAAR VAKJURYPRIJS NEDERLANDS

Glijvlucht van Anne-Gine Goemans (De Geus)

gaat over de veertienjarige Gieles, die een

eenzaam leven leidt onder de rook van een

luchthaven. Zijn moeder probeert de wereld

te redden door in Afrika demonstraties van

zonnekooktoestellen te geven en Gieles pro-

beert haar te weerhouden van haar gevaarlij-

ke missies. Op een dag ontmoet hij Super

Waling, de dikste man die hij ooit heeft gezien,

met wie hij een volkomen onverwachte vriend-

schap sluit. Super Waling maakt hem deel -

genoot van een historisch romance tussen de

polderjongen Ide en de jonge Sophia. De jury

onder voorzitterschap van Ronald Giphart

noemde Glijvlucht ‘een uitgebalanceerde,

complete roman die zich onderscheidt door

een veelheid aan thema’s en eigenzinnige, zo

niet excentrieke personages, van wie de tragi-

komische, kleinmenselijke karaktertrekken

ontroerend herkenbaar zijn.’

HA

VO

-VW

O 4

| 5

| 6

De Inktaap18

MEER INFORMATIE

Passionate Bulkboek

Postbus 25264

3001 HG Rotterdam

Telefoon (010) 276 26 26

Contactpersoon: Hanna Vlaming

www.inktaap.org

foto

’s w

ille

m p

ope

lier

De Inktaap

De Inktaap wil jongeren confronteren

met de keuze die de jury’s van de drie

grote literaire prijzen in het Nederlandse

taalgebied hebben gemaakt: De Gouden

Boekenuil, de AKO Literatuurprijs en de

Libris Literatuur Prijs.

De opzet van De Inktaap is eenvoudig: de

drie prijswinnende titels uit het voorafgaande

jaar worden genomineerd voor De Inktaap.

Uit die boeken kiezen de jongeren vervolgens

hun eigen winnaar, die De Inktaap krijgt.

Scholieren uit de tweede fase in Nederland,

van de hoogste graad van het secundair

onderwijs in Vlaanderen en van havo/vwo

en de kweekscholen in Suriname en Curaçao

kunnen zich inschrijven in schoolverband. Per

school wordt een schooljury geformeerd, die

vijf maanden de tijd krijgt om de drie boeken

te lezen en te beoordelen en een stem uit te

brengen. Op de feestelijke slotdag van De

Inktaap wordt dé literaire jongerenprijs van

het Nederlandse taalgebied uitgereikt. In

2012 namen 130 scholen uit Nederland,

Vlaanderen, Suriname en Curaçao deel aan

de elfde editie. De Inktaap 2012 ging naar

De maagd Marino van Yves Petry (winnaar

Libris Literatuur Prijs 2011).

HA

VO

5 -

VW

O 5

| 6

Literaire pr i js van jongeren 19

De schooljury

Binnen elke deelnemende school

wordt een schooljury gevormd van

vijftien leerlingen, die wordt bege-

leid door een docent. Iedere school

ontvangt van elke genomineerde

boektitel drie exemplaren. Naast de

boeken ontvangt de docent een uit-

gebreide handleiding. Alle juryleden

lezen en beoordelen de drie boeken

en kiezen in een gezamenlijk slot-

debat de winnaar. U kunt zich aan-

melden voor De Inktaap 2013 via de

website www.inktaap.org. Hier kunt

u ook tips uitwisselen, recensies

opzoeken en informatie vinden over

optredens van auteurs. Voor leerlin-

gen is er een forum waar zij uitge-

breid kunnen discussiëren over de

gelezen boeken. Daarnaast zijn er

regelmatig leuke wedstrijden met

aantrekkelijke prijzen te vinden.

Alle juryleden en hun begeleiders

worden uitgenodigd op de feestelijke

ontmoetingsdag in maart met als

hoogtepunt de uitreiking van De

Inktaap 2013.

Marcel van Bruggen, docent Nederlands van het

Erasmiaans Gymnasium in Rotterdam: ‘Het kost

zelden moeite om lezers voor De Inktaapjury te

vinden. De leerlingen doen vrijwillig mee en lezen

graag, helemaal omdat het lezen een concreet

doel heeft. Dit jaar vonden de meeste deelnemers

De maagd Marino het boeiendst. Aanvankelijk

een tikkeltje cerebraal, maar uiteindelijk de

moeite waard.’

Scholieren over De maagd Marino van Yves

Petry, winnaar van De Inktaap 2012

’De diepte waarop je de gedachten en redenerin-

gen volgt van de hoofdpersonen brengt je tot op

een niveau dat je je gaat afvragen wie er nou

eigenlijk gek is, zij of de rest?’

‘Petry stijgt boven de andere genomineerden uit

wat betreft de vernieuwende, interessante vertel-

structuur, de kunst waarmee er psychologische

diepgang en aannemelijkheid wordt gegeven aan

een gruwelijke daad, en bovenal wat betreft stijl.’

‘De maagd Marino is een verhaal waarin emotie

schuilt in de donkere hoeken, achter de daden.’

Lees mi j!20

MEER INFORMATIE

Viewpoint Productions

Cruquiusweg 111 C1

1019 AG Amsterdam

Telefoon (020) 636 36 78

www.leesmij.nu

Lees mij! In de klas

De website Lees mij! helpt de overstap van jeugd- naar

volwassen literatuur te vergemakkelijken. In prikkelende

filmpjes worden leerlingen verleid tot het lezen van een

roman die zij kunnen opnemen op hun literatuurlijst; voor

docenten is het een plezierig hulpmiddel om hun lessen te

ondersteunen. De website kan tijdens de literatuurlessen

worden getoond, bijvoorbeeld via het smartboard. U kunt

webpagina’s gebruiken bij de behandeling van specifieke

titels of auteurs, of aanhaken bij literaire activiteiten als

de Boekenweek en Nederland Leest. Alle gebruiksmoge-

lijkheden staan overzichtelijk omschreven op de docen-

tenportal: docenten.leesmij.nu.

Workshop film

In samenwerking met het Nederlands Instituut voor Film -

educatie is een Lees mij!-lespakket ontwikkeld, een serie

lessen die jongeren stimuleren om uitdrukking te geven

aan hun leeservaringen en deze om te zetten in een per-

soonlijk beeld. Het pakket kan gratis via de website wor-

den gedownload en sluit aan bij de kerndoelen van CKV

en Nederlands. Het is mogelijk onder begeleiding van

Lees mij!-filmmakers een workshop te geven en leerlin-

gen zelf een filmpje te laten maken naar aanleiding van

een favoriet boek. Het materiaal kan worden aangepast

aan de situatie in de klas, of worden geïntegreerd in

lopende lessen. Resultaten uit deze lessen worden

getoond op de website en kunnen op het YouTube-kanaal

van Lees mij! worden geplaatst.

Literaire hangplek

Lees mij! presenteert literatuur op een

manier die aansluit bij de leefwereld

van jongeren: via internet en filmpjes.

Lees mij! is een inspirerende combinatie

van een website, korte video’s en lite-

raire activiteiten, die leerlingen uit de

bovenbouw van havo en vwo prikkelt

om te gaan lezen.

Raoul de Jong flirt met de dood op de

daklijst van zijn huis terwijl hij voorleest uit

Het leven is verschrikkulluk!. Matthijs van

Nieuwkerk en Frits Barend rennen in zwem-

badpas over de Westermarkt. Een jonge

vrouw verknipt foto’s terwijl een voice-over

voorleest uit Twee vrouwen van Harry Mulisch.

Leesmij.nu biedt een serie van 46 intrigeren-

de korte filmpjes die leerlingen uitnodigen

tot lezen. De boekenlijst die ten grondslag

ligt aan de site bevat een gevarieerde keuze

uit de Nederlandse literatuur, van De donkere

kamer van Damokles tot Een verhaal uit de

stad Damsko. Ieder boek heeft zijn eigen

pagina met een korte film, een levendige

samenvatting, auteursachtergronden, geluids-

fragmenten, een forum en archiefmateriaal.

Alles bij elkaar bedoeld om een indruk van

het boek te krijgen, de sfeer te proeven en

de leerling de vraag te laten stellen: Is dit

boek iets voor mij? HA

VO

-VW

O 1

| 2

| 3

Literatuur op het web 21

Lees mij! en de canon

‘Lieve Anne, Je hebt me zoveel

verteld, ik schrijf je nu maar

eens terug. Ik fiets vaak langs

het Achterhuis en steeds denk

ik dat ik je op straat zie. Het

voelt alsof ik de brieven van

een oude vriendin heb gele-

zen.’ Met die woorden begint

het Leesmij!-filmpje, waarin

een jonge Amsterdamse vrouw

een brief voorleest aan Anne

Frank. Deze video over Het

Achterhuis werd ontwikkeld

in een serie rond de historische

canon. Ook andere filmpjes

behandelen tijdvakken uit de

canon die aansluiten bij de

website Entoen.nu, zoals een

serie mislukte screenshots

van een acteur die indruk wil

maken als Batavus Droog-

stoppel uit Multatuli’s Max

Havelaar.

www.entoen.nu

Boek en F i lm22

MEER INFORMATIE

EYE afdeling educatie

IJpromenade 1,1031 KT Amsterdam

Postbus 37767, 1030 BJ Amsterdam

Telefoon (020) 7582360 (secretariaat educatie)

email: [email protected]

www.filmeducatie.nl (bestellen Boek en Film-pakketten)

www.moviezone.nl

www.eyefilm.nl/educatie (downloaden lespakketten)

Boek en Film

Film is een zeer geschikt medium om

literatuur te behandelen in de klas. Boek-

verfilmingen geven een verdieping aan de

literatuurles, verbinden literatuuronderwijs

met filmeducatie en zijn tegelijkertijd een

handig instrument om belangstelling voor

literatuur te wekken bij leerlingen die

minder graag lezen.

Stichting Lezen en EYE, het nationale filminstituut,

ontwikkelen samen activiteiten en materialen

waarin literatuureducatie, leesbevordering en

media-educatie elkaar ontmoeten. Onder de

naam ´Boek en Film´ is een reeks veelgebruikte

lesmaterialen voor het voortgezet onderwijs

verschenen. Op de website van Eyefilm kunnen

docenten kiezen uit kant- en klare lespakketten

op verschillende niveaus. Zo kunnen onderbouw-

klassen vmbo tot vwo gebruik maken van opdrach-

ten rond Oorlogswinter naar het gelijknamige

jeugdboek van Jan Terlouw, en kunnen boven-

bouwklassen havo/vwo aan de slag met De Twee-

ling naar het boek van Tessa de Loo. Ook zijn er

themapakketten ontwikkeld zoals ‘Boek en Film

Klassiekers’, waarin verschillende verfilmingen

van dezelfde regisseur zijn opgenomen: Als twee

druppels water naar het boek De donkere kamer

van Damokles van Willem Frederik Hermans en

De aanslag naar het gelijknamige boek van

Harry Mulisch – beide geregisseerd door Fons

Rademakers.

VM

BO

-HA

VO

-VW

O

Literatuurverf i lmingen

in de k las

23

MovieZonefestival Regelmatig komen nieuwe Boek en Film

lespakketten en activiteiten beschikbaar.

In de afgelopen jaren zijn pakketten

rond Afblijven (2007–2008), Kruistocht

in Spijkerbroek (2008–2009), Oorlogs-

winter (2009–2010) en Pizzamaffia

(2011–2012) verschenen, als onderdeel

van de schoolvoorstellingen van Movie-

Zone. Het MovieZonefestival is hét

landelijke filmprogramma voor het

voortgezet onderwijs. De MovieZone-

films reizen gedurende het schooljaar

langs plaatsen door heel Nederland.

Deelnemers aan het MovieZonefestival

ontvangen het pakket gratis bij de

schoolvoorstelling. De reeds versche-

nen pakketten zijn te bestellen via

www.filmeducatie.nl.

De boekverfilming neemt een belang -

rijke plaats in in de top tien van best

bezochte Nederlandse speelfilms en

heeft definitief zijn plaats in de bios-

coop veroverd. Toch is het verfilmen

van een boek allesbehalve eenvoudig.

Boeken komen heel anders tot ons dan

films; een schrijver beschikt immers over

andere middelen dan een filmmaker.

De lespakketten van Boek en Film bieden

docenten een kant- en klare lesvorm

om aandacht te besteden aan de

(on)mogelijkheden van beide media.

Boekverfilmingen bieden niet alleen de

mogelijkheid om literatuuronderwijs en

filmeducatie te verbinden in bijvoorbeeld

de lessen ckv, maar zijn ook geschikt

om bij leerlingen die minder graag lezen

belangstelling te wekken voor literatuur.

De lespakketten bevatten een docenten-

handleiding, informatie en concrete

opdrachten voor leerlingen en worden

in sommige gevallen aangeboden met

dvd.

Jubileumpakket Boek en Film bestaat tien jaar. Om het

jubileum van deze succesvolle lesmetho-

de over literatuurverfilmingen te vieren

biedt EYE het ‘10 jaar Boek en Film pak-

ket’ aan. Kijk voor meer informatie op

www.eyefilm.nl/educatie.

Boekenweek 24

MEER INFORMATIE

Stichting Collectieve Propaganda

van het Nederlandse Boek (CPNB)

Herengracht 166

1016 BP Amsterdam

Telefoon (020) 626 34 36

Contact: [email protected]

www.cpnb.nl

www.boekenweek.nl (vanaf

februari 2013 online)

foto

ch

ris

van

ho

uts

Tom Lanoye (Boekenweekgeschenk) en Nico Dijkshoorn (Boekenweekessay)

tijdens het openingsprogramma van het Boekenbal 2012

De Boekenweek

Van zaterdag 15 maart tot en met zondag

24 maart 2013 wordt de 78ste Boekenweek

georganiseerd. Tijdens de Boekenweek krijgen

lezers het Boekenweekgeschenk cadeau bij

aankoop van ten minste € 12,50 aan Neder-

landstalige boeken. Ieder jaar wordt een

auteur uitgenodigd een essay te schrijven over

het thema van dat jaar, dat tijdens de Boeken-

week verkrijgbaar is in de boekwinkel. En er is

het Geschreven portret, een cadeau van de

Openbare Bibliotheken aan hun leden ter gele-

genheid van de Boekenweek. Het portret is

geheel gewijd aan de auteur van het Boeken-

weekgeschenk en zijn werk en bevat boven-

dien een prijsvraag met aantrekkelijke prijzen.

Dankzij het Boekenweekgeschenk en de speci-

aal ontwikkelde scholierenwebsite is de Boe-

kenweek een goede aanleiding om jongeren

kennis te laten maken met volwassenenlitera-

tuur. De website bevat naast boekfragmenten

die aansluiten bij het thema een veelheid aan

audiovisueel materiaal, vragen en opdrachten

en themalijsten. Wie liever met papier werkt

kan een groot deel van de teksten downloaden.

Ook dit jaar zullen diverse bibliotheken, culture-

le instellingen en boekhandels literaire activitei-

ten organiseren die u met uw leerlingen kunt

bijwonen. In februari zijn de lessuggesties bij

de Boekenweek 2013 gratis te downloaden. HA

VO

-VW

O 4

| 5

Hoogtepunt in het l i teraire jaar 25

Boekenweek Live

Tijdens de Boekenweek van 2012 werd

vanuit de Openbare Bibliotheek Amster-

dam voor het tweede jaar Boekenweek

Live uitgezonden, een praatprogramma

voor scholieren. Aan tafel zaten leerlin-

gen van het St-Gregorius College in

Utrecht. Zij spraken met Philip Huff over

zijn roman Dagen van gras. Leerlingen

in het land konden mee discussiëren

via Twitter. Voorafgaand aan de uitzen-

ding hadden duizend leerlingen Dagen

van gras gelezen en opdrachten gemaakt

waarmee ze het boek helemaal in de

vingers kregen. Sommigen van hen had-

den zelfs een filmpje gemaakt van hun

favoriete fragment uit de roman van

Huff.

Via Skype was er ook contact met de

schrijver van het Boekenweekgeschenk,

Tom Lanoye, die tijdens de Boekenweek

in een auto met chauffeur door het land

werd gereden. ‘Het is de enige keer dat

foto

ro

b sc

ho

ute

n

je je als schrijver een beetje in de buurt

van een rockster kunt wanen,’ grapte

Lanoye. Net als in andere uitzendingen

wierp hij zich op als ambassadeur van

het boek. ‘Het geweldige aan het lezen

van een boek is, dat je mee kunt werken

– zelf. Als lezer zeg je tegen een schrij-

ver en omgekeerd: verleen uw verbeel-

ding aan mij. Je mag het allemaal bijeen

fantaseren op basis van woorden. Dat

mag nergens anders, niet in clips, niet

in films. Als je dat doet dan beleef je

iets wat je nergens anders kunt beleven.’

Voor de minister van onderwijs had

Lanoye een aanbeveling om de ontle-

zing te lijf te gaan: ‘Als ik minister van

onderwijs zou zijn, zou ik het literatuur-

onderwijs verbieden. Ik zou iedere dag

herhalen: je mag geen Herman Brussel-

mans lezen, je mag geen Jan Wolkers

lezen. Dan zou je zien hoeveel meer

mensen het boek zouden ontdekken.’

Meedoen met Boekenweek Live 2013?

Stuur een e-mail naar [email protected]

Nederland Leest26

MEER INFORMATIE

Stichting Collectieve Propaganda van

het Nederlandse Boek (CPNB)

Herengracht 166

1016 BP Amsterdam

Telefoon (020) 626 34 36

Contact: [email protected]

www.cpnb.nl

www.nederlandleest.nl

foto

jutk

a ro

na

Nederland Leest W.F. Hermans

Tijdens de campagne Nederland Leest

worden Nederlanders uitgenodigd om met

elkaar in discussie te gaan over één boek.

Komend najaar staat de beroemde en ver-

filmde verzetsroman van Willem Frederik

Hermans, De donkere kamer van Damokles

(1958), centraal.

Nederland Leest is gemodelleerd naar de

Amerikaanse campagne One Book, One City

en beleeft dit jaar de zevende editie. Vorig jaar

stond Het leven is vurrukkulluk van Remco

Campert centraal. Daarvoor waren dat De grote

zaal van Jacoba van Velde (2010), Oeroeg van

Hella S. Haasse (2009), Twee vrouwen van

Harry Mulisch (2008), De gelukkige klas van

Theo Thijssen (2007) en Dubbelspel van Frank

Martinus Arion (2006). Philip Freriks is ambas-

sadeur van Nederland Leest.

Nederland Leest is een initiatief van de CPNB,

in samenwerking met de Vereniging Openbare

Bibliotheken. U kunt aan deze landelijke lees-

bevorderingcampagne meedoen door het boek

in de klas te lezen en er met uw leerlingen over

te praten. Ook is het mogelijk om aan te sluiten

bij activiteiten die openbare bibliotheken orga-

niseren, zoals discussiemiddagen. Nederland

Leest vindt plaats van donderdag 1 t/m vrijdag

30 november 2012.

HA

VO

-VW

O 4

De donkere kamer van Damokles 27

De schrijver

Willem Frederik Hermans

(1921–1995) groeide op in een

Amsterdams onderwijzersgezin.

Hij studeerde fysische geografie

en werd lector aan de Universiteit

van Groningen waar hij in 1973,

na interne problemen, weer ver-

trok. Hermans was redacteur van

de tijdschriften Criterium en

Podium. In 1957 weigerde Her-

mans de Prijs van de Stichting

Kunstenaarsverzet 1942–1945

en in 1971 de P.C. Hooftprijs voor

zijn gehele oeuvre. Hij vestigde

zich in Parijs en later in Brussel

en werkte daar aan zijn omvang-

rijke oeuvre, waarvan titels als

De tranen der acacia’s (1949),

Paranoia (1953), De donkere

kamer van Damokles en Nooit

meer slapen (1966) tot de klas-

siekers van de twintigste-eeuwse

literatuur behoren.

www.nederlandleest.nl

Het boekDe donkere kamer van Damokles is het verhaal van

sigarenhandelaar Osewoudt die in de Tweede Wereld-

oorlog voor zijn dubbelganger, de verzetsman Dorbeck,

gewillig opdrachten uitvoert. Na de bezetting wordt hij

gekwalificeerd als landverrader, want Dorbeck lijkt niet

te bestaan. Heeft Osewoudt hem verzonnen? In zijn

roman komen Hermans’ centrale thema’s op geraffi-

neerde en uiterst beklemmende wijze aan bod: angst,

dreiging en verraad, ongrijpbaarheid van de werkelijk-

heid en onkenbaarheid van de ander.

Nederland Leest in de klasNederland Leest is een campagne die de discussie over

literatuur wil bevorderen. U kunt met uw klas meedoen

aan het openbare debat. Tot juni 2012 zijn de Neder-

land Leest-boeken te bestellen bij de openbare biblio-

theek bestellen voor leerlingen in de bovenbouw van

havo en vwo. Rond Nederland Leest worden door

Stichting Lezen leesbevorderende activiteiten georgani-

seerd, meestal in de vorm van een speciale scholieren-

website met vragen en opdrachten. In 2012 zal voor de

tweede maal in samenwerking met Stichting CPNB

Nederland Leest Live worden georganiseerd, met een-

zelfde opzet als Boekenweek Live. Meer informatie

vindt u op www.nederlandleest.nl en www.cpnb.nl/vak-

informatie onder het kopje voortgezet onderwijs.

Read2Me!28

MEER INFORMATIE

Cubiss

Postbus 90114

5000 LA Tilburg

Telefoon (013) 4656119

Contactpersoon:

Marijke Trienekens

www.cubiss.nl

Read2Me!

Dit jaar vond de eerste landelijke finale

plaats van Read2Me!, de voorleeswed-

strijd voor leerlingen in de brugklas. In

deze wedstrijd lezen leerlingen elkaar

voor uit boeken die meedoen in de

Jonge Jury, of uit andere jeugdboeken.

De voorleeswedstrijd voor brugklassers,

die ooit begon in Noord-Brabant, is

intussen uitgewaaierd naar acht provin-

cies: Noord-Brabant, Noord- en Zuid-

Holland, Friesland, Utrecht, Zeeland,

Flevoland en Gelderland. Deelnemende

scholen uit het werkgebied van een

bibliotheek selecteren ieder hun beste

voorlezer, de winnaars strijden vervol-

gens tegen elkaar in de bibliotheekron-

de. Daarna volgen er wedstrijden op

provinciaal niveau en een landelijke

finale. Het tijdpad is als volgt: de

wedstrijden op schoolniveau worden

doorgaans in januari georganiseerd,

de bibliotheekrondes vinden plaats in

februari, de provinciale finales zijn in

maart en de landelijke finale is in april.

De doelgroep is de brugklas vmbo/havo/

vwo; er wordt geen onderscheid op

basis van niveau gemaakt.

www.read2mevoorleeswedstrijd.nl

VM

BO

-HA

VO

-VW

O 1

Brugklassers lezen voor 29

De eerste landelijke finale van

Read2Me!, de voorleeswedstrijd voor

brugklassers, stond in het teken van

geschiedenis. In de Openbare Biblio-

theek Amsterdam verzamelden zich

de kampioenen van acht provincies

om te strijden om de titel Voorlees-

kampioen van Nederland.

‘Soms zakte ik helemaal achteruit van

jullie verhalen, ik wilde gewoon horen

hoe het verder ging. Respect!’ zegt

presentator Nadia Palesa Poeschmann

enthousiast. Door de zaal wordt luid

gejoeld, de spanning zit er goed in.

Acht schoolklassen hebben zich verza-

meld in het Theater van ’t Woord om

hun klasgenoten aan te moedigen met

yells en spandoeken. De provinciale

kampioenen hebben elk vijf minuten

om zich te presenteren, iets over het

boek te vertellen en hun fragment voor

te lezen. Daarna geeft de vakjury

onder voorzitterschap van schrijfster

Caja Cazemier gelijk een reactie.

adrenaline en krachtLiselotte Schipper, de kampioen van

Noord-Holland, leest met harde klem -

tonen een fragment voor uit De veen-

heks van Bart Römer, waarin een beer

met scherpe klauwen grommend en

snuivend dichterbij komt. ‘Ik kan in twee

foto

’s jø

rgen

ko

opm

ansc

hap

woorden samenvatten hoe jij leest,’

zegt jurylid en actrice Fatma Genç

(bekend van SpangaS). ‘Adrenaline en

kracht.’ Ook Bo Baas, kampioen van Zuid-

Holland, moet het hebben van gebaren

en theater. Ze leest voor uit Bommen

op ons huis van Martine Letterie en

gooit daarbij een flinke portie drama

in de strijd. ‘Luchtalarm,’ krijst ze met

schelle stem. ‘Je emoties waren heel

overtuigend,’ zegt Fatma Genç prijzend.

‘Jouw voorleestechniek is zo goed dat

het een complete voorstelling wordt.’

ingetogenJolijn Tuenter uit Silvolde leest juist

ingetogen voor. Zij heeft gekozen voor

een bloederig fragment uit De rode wolf

van Simone van der Vlugt. Als ze vertelt

hoe de Romeinse verkenner Rufus in het

Hercynische Woud uitgepikte lijken aan

een boom ziet hangen, kun je een speld

horen vallen. ‘Alles in de presentatie

van Jolijn klopte, ze was zeer betrokken

bij het verhaal en wist de luisteraar in

het verhaal te trekken,’ zegt de vakjury

tijdens de prijsuitreiking. ‘Daarom wordt

Jolijn Voorleeskampioen van Nederland.’

De prijs is een Boekenbon en een

klassenbezoek van een schrijver naar

keuze. Plus een stevig applaus van de

zaal en een zelfgemaakte Read2Me!-

taart van haar trotse docent.

30

MEER INFORMATIE

Stichting Poëziepaleis

Postbus 41015

9701 CA Groningen

Telefoon (050) 313 84 33

Contactpersoon:

Inge Kappert

www.poeziepaleis.nl

[email protected]

Poëzieprojecten – Het Poëziepaleis

Dichter bij 4 mei

Elk jaar organiseert het Poëziepaleis

in samenwerking met het Nationaal

Comité 4 en 5 mei een regionale

dichtwedstrijd voor jongeren rond het

thema herdenken. De winnaar mag

zijn of haar ge dicht voordragen tij-

dens de Nationale Herdenking op de

Dam. Drie andere jongeren mogen

hun gedicht voordragen tijdens de

herdenkingen in de voormalige kam-

pen Amersfoort, Vught en Westerbork.

Dichter bij 4 mei vindt ieder jaar plaats

in een andere provincie. Het afgelopen

jaar was dat Noord-Brabant; de pro-

vincie voor het komend schooljaar is

nog niet bekend. Jongeren tussen 15

en 19 jaar, die wonen in de wedstrijd-

provincie, kunnen hun gedicht voor

1 februari 2013 insturen naar

[email protected].

Doe Maar Dicht Maar

Middelbare scholieren met dichter-

lijke ambities kunnen meedoen aan

Doe Maar Dicht Maar, de landelijke

dichtwedstrijd voor leerlingen in het

voortgezet onderwijs. Deze dicht-

wedstrijd van het Poëziepaleis is

een kweekvijver voor jong dicht -

talent.

De dichtwedstrijd Doe Maar Dicht Maar

vindt dit jaar voor de 28ste keer plaats.

Jongeren tussen 12 tot 19 jaar van alle

middelbare scholen in België en Neder-

land kunnen maximaal drie gedichten

insturen voor 1 februari 2013, via de

website www.poeziepaleis.nl. Een vak -

jury en een jongerenjury beoordelen de

inzendingen en kiezen tien finalisten.

De honderd beste gedichten krijgen een

plekje in de jaarlijkse dichtbundel, die

wordt gepresenteerd tijdens het Doe

Maar Dicht Maar Poëziefestival in Gro-

ningen dat plaatsvindt in het voorjaar

van 2013. Tijdens dit feestelijke poëzie-

festival worden workshops en andere

activiteiten georganiseerd. ’s Avonds

staan de winnaars van de wedstrijd

centraal in een dynamisch programma

met muziek en optredens van professio-

nele dichters. VM

BO

-HA

VO

-VW

O 1

| 2

| 3

Wat is het Poëziepaleis?Het Poëziepaleis biedt een platform waarop kinderen

en jongeren kunnen kennismaken met poëzie en zich

kunnen uiten en ontplooien in de dichtkunst. Het

Poëziepaleis organiseert dichtwedstrijden, verzorgt

workshops en masterclasses, produceert lesmateriaal

en coacht jonge dichters.

Jonge Dichter des VaderlandsOp 2 juni wordt tijdens het Doe Maar Dicht Maar

Festival bekendgemaakt wie de Jonge Dichter des

Vaderlands gaat worden. Vorig jaar konden jonge

poëzie- en podiumtalenten tussen de 16 en 18 jaar

zich kandidaat stellen. Na een masterclass-weekend

voor de 15 beste deelnemers, nomineerde de jury

drie finalisten. Zij maakten een eigen poëzieclip

waarop jongeren hun stem konden uitbrengen. De

JDDV wordt aangesteld voor een periode van twee

jaar, schrijft gedichten bij belangrijke gebeurtenis-

sen en treedt op tijdens de grote poëziefestivals.

31

Poëzieprojecten – School der Poëzie32

MEER INFORMATIE

School der Poëzie

Postbus 11755

1001 GT Amsterdam

Telefoon (020) 3307817

www.schoolderpoëzie.nl

www.versgedicht.nl

Prijs PoëzieRevue:

€ 12,00 per deelnemer

foto

’s b

arak

ose

rovi

tz

School der PoëzieSchool der Poëzie is een organisatie die landelijk opereert

op het gebied van poëzieprojecten voor kinderen en jongeren.

School der Poëzie heeft een werkwijze ontwikkeld, waarmee op

middelbare scholen kan worden gewerkt – van vmbo tot en met

vwo. Jongeren maken daarin niet alleen kennis met het lezen en

schrijven van poëzie, maar ook met het luisteren naar en presen-

teren van poëzie aan een publiek. Jaarlijks bereikt School der

Poëzie ruim 13.000 kinderen, jongeren en volwassenen met

intensieve en kwalitatieve projecten.

De PoëzieRevues van School der Poëzie

De standaard PoëzieRevue draait om de canon

van Nederlandstalige Poëzie. Er wordt gewerkt

met de bundel Ik loop op wolken van verbeel-

ding, waarin een selectie is gemaakt van hoog-

waardige poëzie uit het Nederlands taalgebied.

De LandkofferRevue is geïnspireerd op herin-

neringen. Naast het lezen en schrijven van gedich-

ten geven jongeren hun eigen werk beeldend

vorm – in een zo geheten ‘landkoffer’.

De ThemaRevue gaat in op verschillende stro-

mingen in de poëzie. Op verzoek worden ook

PoëzieRevues gewijd aan een specifiek thema

uit de poëzie, bijvoorbeeld Middeleeuwse poëzie,

Dada of een stroming zoals de Vijftigers.

De VersRevue is een jaarlijks project rond de voor

de prestigieuze VSBPoëzieprijs genomineerde

dichters en hun werk. In een achttal voor rondes

strijden jongeren uit heel Nederland met zelf -

geschreven gedichten; ter afsluiting is er een

uitgebreide slotmanifestatie in Amsterdam.

De Y’PoetryRevue is een tweejaarlijks inter -

nationaal traject rond internationale poëzie

met voorrondes in verschillende steden in het

buitenland.

PoëzieRevue

In een PoëzieRevue presenteren jongeren

hun eigen gedichten tijdens een theater-

programma. Dit trekt altijd volle zalen

en biedt de bezoekers een inspirerende

show met diverse kunstdisciplines in een

lokaal theater.

School der Poëzie zorgt voor een professio-

nele entourage: licht, geluid, decor en bege-

leidende acts. Dit biedt jongeren – waarvan

sommigen nooit eerder een theater hebben

bezocht – een unieke ervaring in een hoog-

waardig programma, waarvan ze zelf deel

uitmaken. Het geheel is te volgen op een

videoscherm, de optredens worden muzi-

kaal omlijst door gelauwerde musici, de

presentatie is in handen van bekende

namen. De voordrachten van leerlingen

worden afgewisseld met optredens van

professionele dichters, muzikanten, acteurs,

dansers, rappers, vj’s en andere performers.

Een deskundige jury beoordeelt de prestaties.

Zo slecht de Revue voor velen de drempel

naar poëzie en cultuur. Een PoëzieRevue is

geschikt voor 150 tot 400 deelnemers; alle

deelnemers lezen poëzie en schrijven onder

begeleiding van docenten een gedicht.

VM

BO

-HA

VO

-VW

O 1

| 2

| 3

Gedichtendag en PoëzieRevue

GedichtendagGedichtendag is hét poëziefeest van Neder-

land en Vlaanderen waarbij op de laatste

donderdag van januari de poëzie een dag

lang in het zonnetje wordt gezet. Een belang-

rijk onderdeel van Gedichtendag zijn de acti-

viteiten die door heel Nederland en Vlaande-

ren worden georganiseerd door scholen,

bibliotheken, culturele instellingen en parti-

culieren. De editie van 2012 was een groot

succes. De digitale lessuggesties voor scho-

len in het basis- en het voortgezet on derwijs

werden 70.000 keer opgehaald. De Gedich-

tendagbundel Half in de zee van Joke van

Leeuwen werd goed besproken en massaal

aangeschaft. De lessuggesties rond het thema

van Gedichtendag 2013 kunt u in janu ari

downloaden via www.gedichtendag.org.

33

Bazar, Vr i j Lezen en Leesdok34

Bazar

Met Bazar lezen vmbo-leerlingen jeugdboeken en

strips in de klas, werken ze met kranten en tijd-

schriften of komt er een schrijver langs op school.

Bazar brengt leerlingen in de mediatheek, de

bibliotheek en zelfs in het theater of de bioscoop.

Bazar is een programma voor het vmbo waarmee

leesbevordering een vast onderdeel wordt van het

onderwijs. Het biedt onderdelen voor alle vier de

leerjaren van het vmbo; per leerjaar stelt u zelf de

gewenste mix samen. Docenten ervaren het werken

met Bazar als een aangename afwisseling en

verrijking van hun lesmethode. Bovendien sluit de

pragmatische aanpak van Bazar goed aan bij de

interesses van vmbo-leerlingen. Gemiddeld werken

de leerlingen een tot twee uur in de week aan één

Bazarproject. U beslist zelf welke projecten u wilt

opnemen en hoeveel. Bazar maakt dat uw leerlingen

slagvaardig bezig zijn door boeken, kranten en tijd-

schriften te lezen of een verhaal te schrijven.

Bovendien leren leerlingen hoe ze informatie kunnen

opzoeken én vinden.

Ondersteuning om Bazar in

uw lessen in te voeren, ont-

vangt u via handleidingen en

tips op de website. De ced-

Groep kan ondersteunende

workshops voor docenten

verzorgen.

MEER INFORMATIE

CED-Groep

Postbus 8639

3009 AP Rotterdam

Telefoon (010) 407 15 99

Contactpersoon: Ed Olijkan

www.bazarweb.nl

foto

jørg

en k

oo

pman

sch

ap

VM

BO

1|

2|

3 |

4

Leesdok

Leesdok is ontwikkeld vanuit de behoefte van docenten

om de leestijd efficiënter te gebruiken en meer grip op

de leesontwikkeling te krijgen. In dit systeem werken

docenten en leerlingen samen aan de leesontwikkeling.

Leesdok biedt een doorlopende leerlijn voor lezen, waarbij

zowel aandacht is voor leesvaardigheid als voor belevend

lezen en leesattitude. De leerling bouwt een leesportfolio

op (Leesdok), waarbij het ontwikkelen van leesplezier en

het maken van leeskilometers (op het goede niveau) voor-

op staan. Een belangrijke component van Leesdok is dat

de docent gesprekken voert met de leerling over zijn of

haar leesontwikkeling. Door die motiverende gesprekken

krijgen leerlingen meer grip op hun leesontwikkeling en

wordt vooruitgang zichtbaar. Voor elk leesniveau biedt

Leesdok een niveaukaart, waarop beschreven staat wat

er van de leerling wordt verwacht op het gebied van lees-

houding, kennis en

vaardigheden. Lees-

dok kan het beste op

een vast leesuur per

week worden inge-

roosterd. Voor dit uur

heeft de ced-Groep

een format ontwik-

keld. Leesdok kan

zowel in de onder-

bouw als in de boven-

bouw worden ingezet. VM

BO

-HA

VO

-VW

O

Leesondersteuning op school

Vrij Lezen

In het schoolbrede project Vrij Lezen is leesplezier

het sleutelwoord. Als leerlingen lezen leuk gaan

vinden, raken zij gemotiveerd om meer leeskilome-

ters te maken. Niet alleen is dat een stimulans

voor hun leesvaardigheid, het draagt ook bij aan

achtergrondkennis en woordenschat.

Vrij Lezen bestaat uit een vijfstappenplan waarmee

schoolbreed kan worden ingezet op betere leesvaar-

digheid. Belangrijk is, dat u als deelnemende school

voldoende tijd vrijmaakt voor vrij lezen en dient te

zorgen voor rust tijdens de leesmomenten. Dat kan

bijvoorbeeld door drie maal per week een half uur in

te roosteren, waarop de hele school tegelijkertijd

leest – van brugklassers tot eindexamenleerlingen,

van de conciërge tot en met de rector. Een van de uit-

gangspunten is dat leerlingen het leuk moeten vinden

om te lezen. Daarom helpt de leerkracht of media -

thecaris actief mee om lectuur te zoeken die hen

interesseert. Ter ondersteuning van Vrij Lezen is een

brochure ontwikkeld en een film. Op de website van

cps is het artikel

Beter lezen in vijf

stappen vrij te

downloaden.

Daarin wordt inge-

gaan op de filoso-

fie en methodiek

van Vrij Lezen.

35

MEER INFORMATIE

CED-Groep

Postbus 8639

3009 AP Rotterdam

Telefoon (010) 407 15 99

Contactpersoon: Mirjam de Bruijne

en Regine Bots

www.leesdok.nl

Prijs: de materialen zijn te

ver krijgen in combinatie met

een training

MEER INFORMATIE

CPS

Plotterweg 30

3821 BB Amersfoort

Telefoon (033) 453 43 43

Contactpersoon: Lucia Fiori

www.cps.nl

Evenementen en naschol ing36

foto

’s s

joer

d v

an d

er h

uch

t

HET SCHOOLVAK NEDERLANDS

Docenten Nederlands uit Nederland en

Vlaanderen ontmoeten elkaar ieder jaar

tijdens Het Schoolvak Nederlands (hsn).

Dit jaar vindt de 26ste editie van deze

conferentie plaats op vrijdag 16 en zater-

dag 17 november 2012 in Brugge.

De conferenties zijn uitgegroeid tot een

onmisbaar forum voor al degenen die

zich bij de ontwikkelingen in het onder-

wijs Nederlands betrokken voelen. Tijdens

de komende conferentie zullen alle leer-

omgevingen aan bod komen waarin

Nederlands geleerd wordt: van basis-

school, secundair onderwijs (voortgezet

onderwijs) tot hogeschool en lerarenop-

leiding. Naar verwachting staan er weer

een tachtig workshops, lezingen en

andere activiteiten op het programma.

De hsn-conferenties zijn het resultaat

van nauwe samenwerking van alle

Nederlandse en Vlaamse verenigingen

van leraren/docenten en didactici Neder-

lands en worden ondersteund door de

Nederlandse Taalunie en Stichting Lezen.

www.hsn.ugent.be

37

DE DAG VAN HET

LITERATUUR ONDERWIJS

De Dag van het Literatuuronderwijs

is een tweejaarlijks symposium voor

iedereen die zich bezighoudt met litera-

tuureducatie, zoals docenten Neder-

lands, docenten moderne vreemde

talen en professioneel geïnteresseerden.

Het doel is gerichte (praktische) infor-

matie aan te reiken en de mogelijkheid

bieden tot uitwisseling met vakgenoten

en collega’s. In het aantrekkelijke en

inspirerende programma komen actuele

onderwerpen die in het (literatuur )-

onderwijs spelen aan de orde. Een

groot aantal schrijvers werkt mee aan

de lezingen en workshops. De Dag van

het Literatuuronderwijs vindt plaats op

29 november 2012 in de Doelen te Rot-

terdam. Het symposium kost € 169,-

(incl. btw), inclusief lunch en Hand-

boek Literatuuronderwijs 2012–2013.


wordt georganiseerd door Passionate

Bulkboek.

www.dagvanhetliteratuuronderwijs.nl

DO

CE

NT

EN

DO

CE

NT

EN

HA

VO

-VW

O 4

| 5

| 6

DE DAG VAN DE LITERATUUR

De Dag van de Literatuur is een groots

literair evenement voor scholieren uit de

tweede fase. Op dit festival maken zo’n

dertig Nederlandstalige schrijvers en een

groot aantal cabaretiers, filmsterren en

artiesten hun opwachting. Zij presente-

ren zich via voorleessessies, interviews

en talkshows. Daarnaast vinden er ckv-

activiteiten plaats, zoals het vertonen van

verfilmde literatuur, kleinkunstoptredens,

exposities en toneel. Ook is er een info-

markt waar uitgeverijen en organisaties

zich presenteren. Door het festivalkarak-

ter en de diversiteit van het programma

leren jongeren een eigen keuze te maken

uit het grote boekenaanbod. Daarbij

speelt het directe contact met auteurs

een belangrijke rol. De Dag van de Litera-

tuur is een tweejaarlijks evenement; de

volgende editie vindt plaats op donderdag

14 maart 2013 in De Doelen in Rotterdam.


wordt georganiseerd door Passionate

Bulkboek.

www.dagvandeliteratuur.nl

Leesplan voorhavo/vwo

Motiverende leeservaringen zijn ook

voor leerlingen op havo en vwo voor-

waarden voor een positieve leesattitude.

Fictie- en literatuuronderwijs staan in

het teken van leesplezier en literaire

competentie. Dit zijn culturele uitgangs-

punten die niet zozeer aan leren lezen

zijn gekoppeld. Er zijn dan ook aparte

kerndoelen en eindtermen en literatuur

in de bovenbouw. In de doorgaande

leeslijn op havo en vwo is kennismaken

met een gevarieerd aanbod van jeugd-

en volwassenenliteratuur essentieel.

Door het lezen van boeken en de reflec-

tie daarop vormen de leerlingen eigen

voorkeuren en een eigen smaak. Deze

vormen de basis voor literaire competen-

tie en een positieve leesattitude.

U leest hierover meer op www.leesplan.nl

/achtergonden/doelen.

Leesplan38

Leesplan in hetvmbo

Op het vmbo lopen de leesniveaus

van de leerlingen sterk uiteen. Dat

geldt ook voor belangstelling en moti-

vatie voor lezen. Consequentie daarvan

is dat docenten rekening moeten hou-

den met de literaire competentie van

de leerling op individueel niveau.

Tegemoetkomen aan de persoonlijke

belangstelling en uitbreiding van de

belevingswereld zijn hier de uitgangs-

punten. Leesbevordering in het vmbo

moet in het teken staan van zoveel

mogelijk positieve ervaringen met

boeken, verhalen en gedichten, zodat

de leerling ontdekt dat lezen plezierig,

belangrijk en leerzaam kan zijn.

Leesplan

Leesplan maakt het voor onderwijsinstellingen

eenvoudig om een gerichte keus te maken uit

het activiteitenaanbod op het gebied van lees-

beleid. Met Leesplan stippelt u zelf een gestruc-

tureerd toekomstplan uit. Zo maakt u van uw

leerlingen leesvaardige en gemotiveerde lezers.

U bent lees- of taalcoördinator in het voort -

gezet onderwijs en u wilt graag ondersteuning

bij de opstellen van een degelijk leesbeleid

voor de toekomst. Leesplan.nl kan u daarbij

helpen. Door het invullen van een serie vragen,

waarin u uw visie op leesbeleid, uw doelstellin-

gen, uw budget en lange termijnplannen ver-

woordt, stelt u zelf een Leesplan samen. Hier-

mee kunt u schoolbreed inzetten op structurele

versterking van de leesbevordering en aan de

verbetering van het lees- en literatuuronderwijs.

De som van ‘Mijn Leesplan’ leidt tot een over-

zicht van alle leesactiviteiten die er in een maand

of een jaar, gaan gebeuren. Voorbeelden van

structurele maatregelen zijn: lesuren speciaal

bedoeld voor lezen; regelmatig (interactief )

voorlezen; boekenkringen en boekbesprekingen;

bibliotheekbezoek. Losse leesbevorderende pro-

jecten, zoals De Jonge Jury, De Inktaap en de

Dioraphte Jongerenliteratuur Prijs, passen door

middel van het leesplan in een groter geheel.

MEER INFORMATIE

Stichting Lezen


1018 VR Amsterdam

Telefoon (020) 623 05 66

Contactpersonen: Agnes van Montfoort,

Roos Wolters

www.leesplan.nl

VM

BO

-HA

VO

-VW

O

foto

jørg

en k

oo

pman

sch

ap

Leesmonitor.nu 39

Leesmonitor

Hoe scoren Nederlandse scholieren op het

gebied van leesvaardigheid? Hoe waarde-

ren zij boeken in vergelijking met andere

media? En welke factoren bepalen hun

literatuurkeuze?

Wie op de hoogte wil blijven van actueel

onderzoek op het gebied leesbevordering

en leesbeleid, kan terecht op Leesmonitor.nu,

de website van het kennis- en expertisecen-

trum leesbevordering en literatuureducatie van

Stichting Lezen. Op Leesmonitor worden inzich-

ten uit onderzoek, of dat nu wetenschappelijk,

toegepast of marktonderzoek is, vertaald naar

artikelen en nieuwsberichten. De website is

bedoeld voor een breed publiek: van interme-

diairs, zoals bibliothecarissen die zich bezig-

houden met leesbevordering, docenten op de

middelbare school, die verantwoordelijk zijn

voor het lees- en literatuuronderwijs, tot jour-

nalisten, beleidsmakers, uitgeverijen en boek-

verkopers.

De artikelen op Leesmonitor.nu zijn onderver-

deeld in vijf thema’s die de belangrijkste aan-

dachtsgebieden binnen de leesbevordering en

de literatuureducatie vertegenwoordigen,

namelijk leestijd, leesmotivatie, leesvaardig-

heid, literaire competentie en digitalisering.

Daarnaast is er een sectie met algemeen

onderzoek en cijfers. DO

CE

NT

EN

Tieners lezen minder dan ouderen. In

vergelijking met een jongere tussen de

12 en 19 jaar (1,5 uur per week), besteedt

een 65-plusser in 2005 (7,5 uur per

week) ongeveer vijf keer zoveel tijd aan

gedrukte media. Het leeftijdsverschil is

het grootst voor het lezen van kranten,

gevolgd door boeken en tijdschriften.

De laaggeletterdheid in Nederland ver-

toont met één op de zeven tieners en

één op de tien volwassenen een stabiel

niveau. Laaggeletterden zijn vooral te

vinden onder leerlingen in de laagste

onderwijsniveaus, lager opgeleiden en

werklozen. Het percentage vijftienjarige

laaggeletterden in Nederland steeg van

11,5% in 2003 naar 15,1% in 2006 en

daalde naar 14,3% in 2009, tegenover

een internationaal gemiddelde van 17,7%.

Meisjes hebben een hogere leesvaar-

digheid dan jongens, en autochtonen

presteren beter dan allochtonen. Uit

internationaal onderzoek (pisa) blijkt

dat zowel vijftienjarige als tienjarige

meisjes significant betere lezers zijn

dan jongens op deze leeftijden. In Neder-

land is het verschil kleiner, maar even-

eens significant. Meisjes lopen onge-

veer een half vaardigheidsniveau ofwel

één heel schooljaar voor op de jongens.

Nederlandse leerlingen beleven weinig

plezier aan lezen in vergelijking met

leeftijdsgenoten in het buitenland.

Nederland bungelt helemaal onderaan

de lijst van 65 onderzochte landen.

Bijna de helft van de Nederlandse vijf-

tienjarigen geeft aan nooit voor hun

plezier te lezen, tegen 37% internatio-

naal. En dat terwijl een positieve hou-

ding ten opzichte van lezen belangrijk

is voor de leesvaardigheid.

De gepresenteerde resultaten zijn terug

te vinden op leesmonitor.nu en in het inter-

nationale leesvaardigheidsonderzoek PISA

(Programme for International Student Assess-

ment) dat de praktische kennis en vaardig-

heden van vijftienjarige scholieren in het

voortgezet onderwijs onderzoekt in een

groot aantal landen. De volledige resultaten

vindt u op www.pisa.nl

Opvallende leescijfers

Onderzoek40

Wie vr i j leest , scoort beter 41

MEER WETEN?

U vindt de studies waarnaar

wordt verwezen, plus ander

interessant onderzoek terug

op Leesmonitor.nu

studies in een meta-analyse even goed

of zelfs beter op tekstbegrip dan kinde-

ren die dit op school niet doen. Het

gunstige effect van vrij lezen wordt

sterker naarmate het gedurende een

langere periode gebeurt. Programma’s

die meer dan een jaar lopen, zorgen

vrij wel zonder uitzondering voor hogere

scores op tekstbegrip. Vrij lezen is ook

effectief voor andere onderdelen van

de leesvaardigheid, zoals de ontwikke-

ling van de woordenschat, grammatica

en schrijven (Krashen, 2004).

leesbeleidVoor scholen is een krachtig leesbevor-

deringsbeleid dus van grote invloed op

de prestaties van leerlingen. Ondersteu-

ning van leerlingen in hun literatuur-

keuze is daarbij van groot belang.

Leerlingen die meer kennis hebben van

het aanbod van boeken en voldoende

tijd en gelegenheid hebben om te lezen,

doen positievere leeservaringen op.

13% van basisscholieren in de midden-

bouw, 19% van basisscholieren in de

bovenbouw en middelbare scholieren

in de onderbouw, 30% van middelbare

scholieren in de hogere klassen en 34%

van studenten op hogeschool en uni-

versiteit. Een kleiner oplopend effect is

er voor leesbegrip, terwijl de percen -

tages voor technische vaardigheden

(basisleesvaardigheid, technisch lezen,

spelling) gelijkmatig blijven gedurende

de schoolloopbaan. De positieve spiraal

geldt dus vooral voor het begrijpend

lezen.

leesattitude en leesfrequentieUit ander onderzoek blijkt dat een posi-

tieve leesattitude leidt tot een hogere

leesfrequentie. Middelbare scholieren

die lezen beschouwen als een plezieri-

ge activiteit lezen vaker dan scholieren

die lezen vervelend vinden. 44,6% van

de verschillen in leesfrequentie kunnen

worden verklaard door de leesattitude

(Stalpers, 2007; Stokmans, 2009).

De positieve invloed van lezen voor het

plezier op de leesvaardigheid geldt niet

alleen voor de vrije tijd. Kinderen die op

school ‘vrij lezen’ – uit een boek naar

eigen keuze, en zonder opdrachten en

boekverslagen – scoren in 51 van de 54

Wie veel leest en met plezier, scoort

beter op school. Uit onderzoek blijkt

zelfs dat leerlingen die op school vrij

lezen uit een boek naar eigen keuze,

zonder daarbij gehinderd te worden

door opdrachten of boekverslagen,

even goed of zelfs beter scoren op

tekstbegrip dan kinderen die dit niet

doen.

Leesfrequentie en de leesvaardigheid

bij scholieren blijken elkaar over en

weer te beïnvloeden. Vaardige lezers

beleven meer plezier aan het lezen van

boeken, waardoor ze vaker lezen in hun

vrije tijd. Dat zorgt er weer voor dat hun

woordenschat en tekstbegrip toenemen.

Deze stijgende leesvaardigheid zorgt er

vervolgens voor dat ze regelmatiger

gaan lezen. Dat is in grote lijnen de

conclusie van een meta-analyse van 99

internationale leesvaardigheidstudies

(Mol, 2010).

positieve spiraal Met elk leer- en levensjaar groeit het

effect en zo ontstaat een positieve spi-

raal. Het effect van lezen in de vrije tijd

groeit met elk leer- en levensjaar. Zo

verklaart het lezen van boeken 12% van

de woordenschat van peuters en kleuters,

foto

sh

utt

erst

ock

Lezenvoordel i jst .n l42

Lezen op niveau

Een belangrijke succesfactor voor de

literaire ontwikkeling is het lezen van

het juiste boek op het juiste moment.

Lezenvoordelijst.nl ondersteunt leerlin-

gen en docenten bij de keuze en verwer-

king van Nederlandse literatuur en kan

een praktisch hulpmiddel zijn bij het

kiezen van geschikte titels voor de

leeslijst.

De website Lezenvoordelijst.nl bevat een

catalogus van 200 titels die zijn ingedeeld

naar zes leesniveaus; van zwakke lezers

in havo 4 tot en met excellente leerlingen

in gymnasium 6. Dit jaar is de website uit - HA

VO

-VW

O 4

| 5

| 6

gebreid met een zoekfunctie, samenvat-

tingen en een blog. Leerlingen kunnen nu

ook hun eigen boekenkast aanmaken,

waarin ze de door hen gelezen titels gemak-

kelijk kunnen terugvinden. Op de docen-

tenpagina’s krijgen docenten letterkundige

en didactische informatie bij een groot

aantal boeken aangeboden. Hiermee kun-

nen zij hun literaire kennis over de boeken

vergroten en de leerlingen naar een hoger

leesniveau leiden. Ook helpt de catalogus

bij het samenstellen en actualiseren van

de boekencollectie op school.

achtergrondLezen voor de lijst is een project van de

Universitaire Lerarenopleiding van de Rijks -

universiteit Groningen en kwam tot stand

met financiële steun van Stichting Lezen.

De zes leesniveaus die op deze website

worden gebruikt, komen voort uit het

onderzoek van Theo Witte (2008), Het

oog van de meester. Een onderzoek naar

de literaire ontwikkeling van havo- en

vwo-leerlingen in de tweede fase.

De website Lezen voor de lijst richt zich

hoofdzakelijk op leerlingen en docenten

in de bovenbouw van het voortgezet onder-

wijs. Aan een aparte catalogus voor de

onderbouw (12–15 jaar) en een uitbreiding

naar Engelse, Franse, Duitse en wereld -

literatuur, wordt gewerkt.

www.lezenvoordelijst.nl

VM

BO

-HA

VO

-VW

O

Whyi lovethisbook.com

Videoboodschap van 1 minuut

Waarom willen we negatieve recensies lezen?

vroeg Marc Barteling, initiatiefnemer van de

website Why I love this book, zich af. Van een

positieve aanbeveling worden mensen veel

gelukkiger.

Barteling bedacht een nieuwe vorm van boekre-

flectie: een korte videoboodschap, waarin een

lezer vertelt waarom een boek hem of haar zo

heeft geraakt. De video’s duren ongeveer een

minuut en laten kinderen, jongeren, docenten,

schrijvers en andere lezers aan het woord over

hun favoriete boeken. Barteling neemt alle

video’s zelf op; enthousiaste lezers kunnen zich

aanmelden via de website. In samenwerking met

scholieren.com zijn 150 filmpjes opgenomen van

middelbare scholieren die vertellen over hun

favoriete boeken. Deze enthousiaste verhalen

kunnen aarzelende leerlingen over de streep

trekken en ondersteunen in hun keuze van

boeken voor de leeslijst.

www.whyilovethisbook.com

43

Renske de Greef over Alle verhalenvan Roald Dahl: ‘In zijn verhalen laat Dahl zien hoe hij op ver-

fijnde manier de meest gruwelijke dingen kan

vertellen. (.. ) Zijn taal is prachtig, heel erg

subtiel maar de ondertoon altijd grimmig.’

Ghazal over De passievruchtvan Karel Glastra van Loon:‘Wat ik zo leuk vind aan dit boek, is dat het zo

onvoorspelbaar is en steeds verrassende

wendingen heeft. Dit maakt het boek tot een

grote puzzel.’

Anouk over Sonny Boyvan Annejet van der Zijl:‘Twee belangrijke motieven in het verhaal zijn

de slavenhandel en de Jodenvervolging (...).

Wat mij heel erg geraakt heeft is dat het boek

is gebaseerd op een waar gebeurd verhaal. ‘

Handige websites44

DBNL.ORGDe website van de digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren bevat duizenden

gedigitaliseerde werken uit de middeleeuwen tot nu. U vindt er literaire teksten, taal-

kundige werken en vele teksten over de cultuurgeschiedenis van Vlaanderen en Neder -

land. Verder staan er op de site foto’s, illustraties, brieven, video’s en geluidsfragmen-

ten. Voor docenten én leerlingen is het een zeer uitgebreide, informatieve digitale

bron over literatuur.

LITERATUURONDERWIJS.ORGEen startpagina binnen taalunieversum.org met onderzoeksbeschrijvingen, samen-

vattingen van artikelen uit vaktijdschriften, projecten, nieuws, links en een agenda

over literatuuronderwijs. Ook is er de publicatie Literatuuronderwijs in Nederland en

Vlaanderen te downloaden, die een overzicht geeft van wat bekend is over literatuur-

onderwijs in het Nederlandse taalgebied.

LEESPLEIN.NLWie op de hoogte wil blijven van kinder-en jeugdboeken kan terecht op Leesplein,

de website van de Stichting Bibliotheek.nl. Actuele nieuwsberichten worden dagelijks

bijgewerkt, daarnaast biedt de website een uitgebreid recensiearchief, informatie over

schrijvers en illustratoren, een agenda met boekbewerkingen in theater en bioscoop,

een overzicht van vakliteratuur en en de projectenbank Taal en Lezen. Ook is er een

aparte sectie voor 12- tot 16-jarigen: Jeugdboekenplein.

VAKCOMMUNITY NEDERLANDSDe vakcommunity Nederlands is geen website maar een mailinglist, en wel een die

onmisbaar is voor docenten die op de hoogte willen blijven. Op de vakcommunity

Nederlands van Digischool infomeren docenten Nederlands en mediathecarissen

elkaar over actuele ontwikkelingen in hun vakgebied. DO

CE

NT

EN

Websites voor docenten 45

foto

lij

n1

LEESKR8.NLMet Leeskr8! ontdekken vmbo-leerlingen dat ze meer lezen dan ze denken. Het project

benadert lezen als ontspannende bezigheid, waarbij niet alleen leesboeken, maar ook

informatieve boeken, kranten, strips en tijdschriften worden betrokken. Leeskr8t!

bestaat uit een film en een website, een spel en een lesmodule. Daarnaast is er ook

een gratis app beschikbaar.

FICTIEDOSSIERVMBO.NLVanuit het vmbo-onderwijs zijn geen vastomlijnde criteria voor ‘getolereerde’ fictie -

werken bekend. In principe mogen leerlingen alles lezen, bekijken en beluisteren, dat

maakt kiezen eerder ingewikkeld dan eenvoudiger. Op Fictiedossiervmbo.nl kunnen

leerlingen en docenten door invullen van selectiecriteria luisterboeken, voorstellingen

en muziek selecteren of een leeslijst samenstellen.

YOUNGADULTBOOKS.NLHet Young Adult Books-magazine is een laagdrempelig informatief tijdschrift over

boeken voor middelbare scholieren, dat is ingedeeld naar (sub)genres, zoals detec-

tives, chicklit, humor, fantasy, graphic novels en oorlogsboeken. Op de bijbehorende

website worden nieuwsberichten, recensies, prijsvragen en video’s met schrijvers -

interviews geplaatst.

BOEKENZOEKER.ORGDe Boekenzoeker is een zoekmachine voor jongeren tussen acht en achttien jaar in

drie leeftijdscategorieën. De Boekenzoeker geeft boekentips op maat voor wie een

profiel aanmaakt, en zijn of haar leeftijd, hobby’s en leesvoorkeuren aangeeft. Niet

alle jeugdboeken zijn opgenomen: de bedoeling is dat leerlingen juist kennismaken

met boeken waar ze zelf niet zo snel voor zouden kiezen.

VM

BO

-HA

VO

-VW

O

Websites voor leer l ingen46

JONGERENLITERATUURPLEIN.NLJongerenliteratuurplein is een website voor jongeren vanaf vijftien jaar. Bezoekers

vinden hier boekennieuws, boekideeën, gedichten en interviews met schrijvers,

illustratoren en bijzondere jongeren, zoals bijvoorbeeld de kandidaten voor De Jonge

Dichter des Vaderlands. Daarnaast bevat de website een literaire agenda en worden

tips gegeven voor de leeslijst.

LITERATUURPLEIN.NLLiteratuurplein is een uitgebreide website waar bezoekers inspiratie kunnen op doen

en op de hoogte kunnen blijven van ontwikkelingen in de literatuur. Naast een nieuws -

overzicht, recensies, een forum en een literaire agenda zijn op deze website ook

auteursfilmpjes te bekijken. Iris en Klaas Koppe maakten speelse video’s over onder

anderen J. Bernlef, Jeroen Brouwers, Hafid Bouazza, Wim de Bie en Gerbrand Bakker.

LITERATUURGESCHIEDENIS.NLLiteratuurgeschiedenis.nl bevat een overzicht van de literatuurgeschiedenis van

Hebban olla vogala tot Tirza. De website is opgezet als digitaal leerboek dat begint

bij de Middeleeuwen en eindigt bij de eenentwintigste eeuw. In negentig hoofd-

stukken wordt de geschiedenis van de Nederlandse literatuur verteld, omringd door

pagina’s over afzonderlijke teksten, schrijvers en thema’s, en voorzien van diverse

extra’s.

ABCYOURSELF.NLOp www.abcyourself.nl bloggen jonge schrijftalenten tussen achttien en twintig jaar

hun eigen alfabet bij elkaar als vingeroefening voor wat in de toekomst ooit een boek

moet worden. Abcyourself.nl kan worden gebruikt als inspiratiebron voor bovenbouw -

leerlingen die geïnteresseerd zijn in schrijven.

47

HA

VO

-VW

O

foto

sjo

erd

van

der

hu

chtNieuwe Prinsengracht 89

1018 vr Amsterdam

Postbus 16518

1001 ra Amsterdam

www.lezen.nl

Lezen in de klas

Documents

Transcript of Lezen in de klas