1

2

Voorwoord

Dat de Bibliotheek meer is dan enkel boeken uitlenen, is geen nieuws. De missie van een Bibliotheek is om kennis en informatie te delen met iedereen. Ervoor zorgen dat mensen meekunnen in onze complexe maatschappij, hoort daar ook bij. Geletterdheid, maar ook digitale vaardigheden zijn onmisbaar geworden. Ook in 2019 bruiste het van de activiteiten van de Bibliotheek. BoekStart op het consultatiebureau, Studiekring voor 50-plus, Digi Café, workshop Striptekenen, dag voor vrijwillige medewerkers bij Bibliotheek Oosterschelde en een cursus Jezelf presenteren tijdens een sollicitatie is een willekeurige greep hieruit. Activiteiten waarbij Lezen, leren, informeren en ontmoeten centraal staan; daar draait het om in onze Bibliotheek. Dat maakt ons in mijn ogen ook onmisbaar in de samenleving van nu en morgen. De rol van de Bibliotheek is nog steeds aan het veranderen en de dienstverlening verandert mee. Van een klassieke boekenopslag naar een open en toegankelijke plek waar iedereen welkom is voor ontmoeting en activiteiten. Deze transitie doet een beroep op de wendbaarheid van de Bibliotheek. Er worden nieuwe vaardigheden van medewerkers gevraagd, de organisatie moet meebewegen met de omgeving en het netwerk van de Bibliotheek wordt breder. In dat verband is het goed te merken dat gemeenten, het onderwijs en een groeiend aantal maatschappelijke partners ons weet te vinden en graag met ons samenwerken. Langzaam maar zeker krijgt de vernieuwde Bibliotheek steeds meer contouren. Er is in 2019 weer veel werk verzet. Met enthousiasme en betrokkenheid hebben directie, medewerkers en vrijwilligers van de Bibliotheek er weer een prachtig jaar van gemaakt, waarop we met trots kunnen terugkijken! Fleur Alting-Landa Voorzitter Raad van Toezicht

3

Inleiding

Voor u ligt het overzicht van de werkzaamheden en resultaten van de Bibliotheek Oosterschelde over het jaar 2019. Deze rapportage vormt een vast onderdeel van de jaarlijkse verantwoording aan onze zes gemeentelijke opdrachtgevers.

Conform de Wet op het stelsel van openbare Bibliotheken (Wsob) hoort een openbare Bibliotheek vorm te geven aan vijf functies:

Lezen

Leren

Informeren

Ontmoeting en debat

Kennismaking met kunst en cultuur

Deze rapportage beslaat al deze functies, maar is opgezet langs de beleidslijnen zoals die onderscheiden worden in de Regionale Visie Openbaar Bibliotheekwerk Oosterschelderegio 2018-2021:

A- Educatieve dienstverlening B- Informatie en Lezen C- Maatschappelijke bibliotheek

4

5

A- EDUCATIEVE DIENSTVERLENING

De Bibliotheek spant zich in om de taal- en leesontwikkeling van kinderen tussen 0 en 18 jaar te versterken. Daartoe hanteert zij een doorgaande lijn aan producten, aansluitend bij landelijke beleidslijnen.

0-4 BoekStart, BoekStart in de kinderopvang en Boekstartcoach

4-12 de Bibliotheek op school Primair onderwijs (dBOS PO)

12 jaar e.o. de Bibliotheek op school voortgezet onderwijs (dBOS VO)

De resultaten van ons onderwijsbeleid (de Bibliotheek op school) worden per schooljaar verantwoord en zijn ook te vinden op onze website, www.bibliotheekoosterschelde.nl onder de knop “Speciaal voor: onderwijs en opvang (evaluatie 2018-2019)“

Alle gemeenten financieren in meer of mindere mate de programma’s BoekStart en dBOS PO. De uitvoering van de overig programma’s is lokaal verschillend.

Omdat er nog altijd veel zorg is over de teruglopende leesbereidheid en – vaardigheid onder Nederlandse scholieren streeft de Bibliotheek Oosterschelde ernaar om binnen 4 jaar te komen tot volledige dekking binnen de regio van de doorgaande lijn.

6

7

B- INFORMATIE EN LEZEN

INFORMATIE EN LENEN omvat alle werk dat in en vanuit de bibliotheekvestigingen, Bieb in de Buurtlocaties en afhaallocaties verricht wordt.

U treft hierbij cijfers aan over leden, collectie en uitleningen aan over de totale regio, per gemeente en per bibliotheeklocatie (vestiging, leespunt, Bieb in de Buurt, Boek je Boek locatie of bibliobushalte). Naast de geregistreerde lidmaatschappen (noodzakelijk voor wie gebruik wil maken van de mogelijkheid om boeken te lenen) bereikt de Bibliotheek grote groepen gebruikers via haar programma’s. In de rapportage vindt u gegevens over aantallen deelnemers en samenwerkingspartners, ook van activiteiten die wij op locatie uitvoeren. Omdat kale cijfers slechts een beperkt beeld geven van de effectiviteit van ons bibliotheekwerk vindt u hieronder een nadere verklaring van trends en lokale diversiteit.

Trend en vergelijking bibliotheekgebruik naar gemeente

Leden

Het totaalaantal lidmaatschappen van alle vestigingen in ons werkgebied is in 2019 gestegen met 1, 2 %. Met name binnen de vestigingen in de gemeente Borsele, Reimerswaal en in Bieb in de Buurt in Tholen steeg het aantal abonnementhouders bovengemiddeld. In de vestigingen van Schouwen-Duiveland was de stijging kleiner, in Goes en Kapelle is sprake van stabilisering.

Wij zijn blij met deze ontwikkeling. Na jaren van dalende ledenaantallen blijkt dat het mogelijk is om, door een actieve programmering en goede dienstverlening, ons bereik verder uit te bouwen.

Hieronder een specificatie van de ledenontwikkeling per gemeente.

Borsele + 102 + 2,25 %

Goes - 88 - 0,93%

Kapelle - 55 - 1,41 %

Reimerswaal + 187 + 3,48%

Schouwen-Duiveland + 54 + 0,85 %

Tholen + 218 + 4,30 %

Voor een goede vergelijking van de diverse gemeenten hieronder het percentage leden per inwoner

Inwoners (peildatum augustus 2017)

Leden (= incl. bibliobus)

% deelname (= inclusief bibliobus)

Borsele 22.733 4.632 (5.027) 20,38 (22,11)

Goes 37.553 9.409 (9.504) 25,05 (25,31)

Kapelle 12.671 3.834 30,26

Reimerswaal 22.432 5.556 24,77

Schouwen-Duiveland 33.723 6.393 (7.094) 18,96 (21,04)

Tholen 25.547 5.288 20,70

TOTAAL 154.659 35.112 (36.303) 22,70 (23,47)

8

Collectie

De totale fysieke collectie van de Bibliotheek Oosterschelde omvat 174.161 banden. De collectie wordt jaarlijks voor 10 % ververst.

Hieronder de specificatie van de collectieomvang per gemeente en het aantal banden per inwoner

Borsele 28.590 1,26

Goes 45.423 1,21

Kapelle 22.066 1,74

Reimerswaal 33.774 1,51

Schouwen-Duiveland 33.430 0,99

Tholen 10.878 0,43

TOTAAL 174.161 1,13 (DOEL 1,5 )

(NB: bovenstaande cijfers zijn exclusief de bibliobuscollectie, aanbod e-books en de informele leencollecties van Bieb in de Buurt Tholen).

Uitleningen

Het aantal uitleningen bedroeg 646.077 (excl. bibliobus). Hieronder het overzicht per gemeente.

Totaal 2019 T.o.v. 2018

Borsele 96.250 - 2,5 %

Goes 180.017 - 5,3 %

Kapelle 95.914 - 6,3 %

Reimerswaal 91.163 - 8,6 %

Schouwen-Duiveland 122.551 - 4,8 %

Tholen 29.435 + 10,9 %

TOTAAL 615.330 -4,8 %

e-books Zeeland (zie toelichting Digitale Bibliotheek)

103.873 + 7,7 %

Kengetallen collectiegebruik

Uitleenfrequentie (uitleningen per item) en uitleningen per lid per gemeente.

Uitleenfrequentie Uitleningen per lid

Borsele 3,37 20,78

Goes 4,15 19,13

Kapelle 4,35 25,02

Reimerswaal 2,70 16,41

Schouwen-Duiveland 3,67 19,17

Tholen *) 5,57

TOTAAL REGIO 3,53 17,53 *) uitleenfrequentie Tholen niet vermeld i.v.m. andere systematiek collectie Bieb in de Buurt

De uitleenfrequentie ligt 0,1 % onder het niveau van 2018, gemiddeld leenden leden 1 boek per jaar minder dan in 2018.

9

De eigen materialen van Bibliotheek Oosterschelde vormen slechts een fractie van de totale collectie waarover bibliotheekleden kunnen beschikken. Door het onderling lenen is de totale collectie Nederland (meer dan 25 miljoen banden) bereikbaar voor ingeschreven bibliotheekleden. Van deze mogelijkheid wordt uitgebreid gebruik gemaakt, vooral als het gaat om speciale collecties zoals cd’s en film via de CDR, studiemateriaal uit universiteitsbibliotheken etc.

Digitale Bibliotheek

Naast papieren boeken bieden gecertificeerde openbare bibliotheken in Nederland ook toegang tot de landelijke collectie e-books. Die Digitale Bibliotheek wordt door de Koninklijke Bibliotheek opgebouwd met middelen uit het Gemeentefonds. Leden van de openbare Bibliotheek kunnen met hun lokale lidmaatschap gebruik maken van deze digitale collectie. Ook is het mogelijk om rechtstreeks lid van de Digitale Bibliotheek te worden. De contributie hiervoor bedroeg in € 42,50 per jaar (ter vergelijking: tarief 2019 voor basislidmaatschap Bibliotheek Oosterschelde incl. e-books € 44,50).

In 2018 zijn nieuwe, bindende afspraken gemaakt met de Nederlandse uitgevers, waardoor vanaf 2019 meer titels beschikbaar konden komen. De collectie is binnen een jaar gegroeid van 18.000 naar 27. 000 titels.

Het aantal geregistreerde gebruikers van de Digitale Bibliotheek Nederland steeg in 2019 opnieuw, dit jaar met 15,9 % ten opzichte van het voorgaande jaar. Binnen Zeeland zijn er bijna 6.000 actieve gebruikers.

Het gebruik van e-books steeg landelijk met meer dan 8 % tot boven 3,8 miljoen uitleningen (vorig jaar 3,5 miljoen). Zeeuwse leners leenden ruim 438.000 titels. Hiermee vormt het digitaal lezen meer en meer een aanvulling op het gebruik van de papieren collectie.

Toelichting algemeen en per gemeente

Algemeen

In 2019 is veel aandacht besteed aan programmering van activiteiten en de bekendheid daarvan buiten de vestigingen. Daarom zijn twee Programmaboekjes uitgegeven en door de hele regio verspreid. Het aantal activiteiten was zeer groot en dat vertaalt zich in grote aantallen deelnemers/ bezoekers. Tegelijkertijd zette dit spanning op de inzet van menskracht.

De komst van de wetgeving op het gebied van privacy leidde in het afgelopen jaar tot een afnemende bereidheid bij onderwijs om leerlingengegevens te delen met de Bibliotheek. Hierdoor zijn er in 2019 substantieel minder kinderen van dBOS-scholen als nieuw lid ingeschreven. Dit is niet alleen cijfermatig een negatief signaal, maar het levert ook problemen op bij het toetsen van het effect van de dBOS aanpak. Bibliotheek en scholen bespreken hoe we dit gedeelde belang in het komende jaar het best kunnen behartigen.

Borsele

In 2019 werd, met financiële steun van de gemeente Borsele, extra aandacht besteed aan het belang van (voor)lezen voor de taalontwikkeling van kinderen tussen 0 en 4 jaar. Samen met de GGD voerden we het project Boekstartcoach uit. Op ouderavonden in kinderopvanglocaties gaven onze leesconsulenten voorlichting aan ouders van jonge kinderen. Dit leidde tot een toename van leden in de doelgroep met ruim 28 %. Deze positieve ontwikkeling had vooral invloed op het gebruik van de jeugdcollectie van de vestiging ’s Gravenpolder. We zijn dan ook heel blij met de mogelijkheid om dit project ook in 2020 voort te zetten.

10

Goes

De stagnatie in het herhuisvestingsdossier van de bibliotheek Goes heeft zijn weerslag op het gebruik van de bibliotheek Goes. Ondanks een onverminderd hoog aantal bezoekers, o.a. door activiteiten van het Taalhuis, blijven de ontwikkelingen in aantallen leden en uitleningen achter bij de rest van de regio.

Kapelle

Het gebruik van de Bibliotheek in Kapelle daalde in 2019, maar blijft nog altijd onverminderd hoog in vergelijking met andere locaties. In combinatie met dit intensieve gebruik is de relatief beperkte formatie voor uitleen- en Bibliotheek op schooltaken in Kapelle een bron van zorg.

Reimerswaal

De positieve ontwikkelingen van de afgelopen twee jaar zetten door. De vestiging in Kruiningen en Bieb in de Buurt Yerseke laten een mooie toename van gebruik zien. Hieraan heeft de verbreding van inzet van leesconsulenten naar alle scholen binnen de gemeente zeker aan bij gedragen.

Ook de samenwerking met de partners binnen de vestiging in Kruiningen levert nieuwe impulsen op (bv. 10 % stijging Boekstartleden 0-4 jaar).

Schouwen-Duiveland

De bibliotheekvestigingen Bruinisse, Burgh-Haamstede en Zierikzee zijn verantwoordelijk voor het grootste deel van de resultaten op Schouwen-Duiveland. Het grote aantal bibliobusstandplaatsen (11) vormt echter een substantiële aanvulling op deze vaste voorzieningen.

De verhuizing van de vestiging Bruinisse (najaar 2019) leidde in de laatste maanden van het jaar tot een grote stijging van het aantal leden (bijna 12 % toename volwassen gebruikers). We hopen dat deze mooie nieuwe locatie in het komende jaar zich nog meer zal ontwikkelen tot een ontmoetingsplaats in het hart van het dorp.

Tholen

Sinds 2014 wordt het bibliotheekwerk op Tholen uitgevoerd vanuit 1 vestiging (Sint Annaland) en 8 Bieb in de Buurt locaties. Deze BidB locaties beschikken over een vrij toegankelijk informele leescollectie, een lees- en raadpleegplek en zij zijn het lokale afhaalpunt voor gereserveerde bibliotheekmaterialen. Vrijwilligers verzorgen op enkele plaatsen nog aanvullende diensten zoals digi-spreekuren en culturele en maatschappelijke activiteiten. De in bijgaande overzichten geregistreerde uitleningen betreffen alleen de uitleningen in de vestiging Sint Annaland en die van de gereserveerde materialen die via Bieb in de Buurt worden uitgeleend. Het gebruik van de informele collecties wordt alleen in Oud – Vossemeer geteld.

Het gebruik van Bieb in de Buurt als afhaallocatie van gereserveerde boeken is relatief stabiel. Vooral het gebruik van de afhaallocatie in het gemeentehuis in Tholen-stad laat een stijgende lijn zien.

De Bieb in de buurt-opzet is uniek in de regio en laat daarom geen goed vergelijk van gebruik met andere gemeenten toe. Tholen is ook bijzonder omdat op vrijwel alle scholen bibliotheekcollecties geplaatst zijn. Deze worden (om diverse redenen) door scholen niet altijd voor thuisgebruik uitgeleend. Dit is vanuit bibliotheekstandpunt niet optimaal. Het is dus goed om te kunnen melden dat de collecties van de basisscholen in Oud-Vossemeer dit jaar ondergebracht zijn in de Bieb in de Buurt locatie in De Vossenkuil. Dit heeft geleid tot een substantiële stijging van het gebruik van de jeugdcollectie.

Een gerichte ledenwerfactie en de invoer van geregistreerd lenen zorgen voor een groei in het gebruik van de Bibliotheek in Oud –Vossemeer. (+ 144 leden)

11

12

C- MAATSCHAPPELIJKE BIBLIOTHEEK

De openbare Bibliotheek levert een bijdrage aan sociale en digitale inclusie in onze maatschappij. Twee belangrijke taken die daaraan bijdragen worden hierna verder uitgewerkt.

1) Taalhuis, activiteiten gericht op bestrijden en voorkomen laaggeletterdheid bij volwassenen 2) Cursussen en ondersteuning bij ontwikkelen basisvaardigheden

Ad 1) De Bibliotheek Oosterschelde coördineert in opdracht van SWVO het Taalhuis binnen de regio Oosterschelde. Binnen dit project treedt de Bibliotheek zelf op als locatie voor taal loketten, taalcafe’s etc. Het laagdrempelige karakter van onze vestigingen en de verbinding met vele regionale partners en vrijwilligers maken deze diensten succesvol.

13

14

BASISVAARDIGHEDEN

Ad 2) De Koninklijke Bibliotheek heeft, als regisseur van het bibliotheekstelsel, overeenkomsten gesloten met landelijke partners zoals de Belastingdienst, UWV etc. Uitgangspunt daarbij is dat lokale bibliotheken netwerken vormen met andere partijen en in zo’n samenwerking mensen binnen hun werkgebied kunnen doorverwijzen naar intermediairs t.a.v. het gebruik van digitale overheidsloketten. Ook geven bibliotheken basale trainingen in het gebruik van digitale voorzieningen zodat mensen zelfredzaam worden bij gebruik van de digitale overheid en andere diensten.

Daarnaast zijn activiteiten als Walk & Talk (een ontmoetingsactiviteit voor en door werkzoekende) in locaties op Schouwen-Duiveland en in Goes erg succesvol.

15