Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op...

247
UNIVERSITEIT GENT Faculteit Letteren en Wijsbegeerte Afstudeerrichting Taal- en Letterkunde Academiejaar 2013-2014 Lexicaal dialectverlies in Zottegem Laura Van Der Meersch Masterproef voorgelegd aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte voor het verkrijgen van de graad van Master in de Taal- en Letterkunde Nederlands-Frans Promotor: Prof. Dr. Jacques Van Keymeulen

Transcript of Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op...

Page 1: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

UNIVERSITEIT GENT

Faculteit Letteren en Wijsbegeerte

Afstudeerrichting Taal- en Letterkunde

Academiejaar 2013-2014

Lexicaal dialectverlies in Zottegem

Laura Van Der Meersch

Masterproef voorgelegd aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte voor het verkrijgen van de

graad van Master in de Taal- en Letterkunde Nederlands-Frans

Promotor: Prof. Dr. Jacques Van Keymeulen

Page 2: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

“Zottegemnaren spreken niet, zij klappen”

(Zottegemnaar)

Page 3: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

WOORD VOORAF

Ikzelf ben geen fervente dialectspreker en net daarom was de drang groot om een

dialectonderzoek te starten in mijn eigen streek. Wekelijks verschijnt er in onze lokale krant

“De Beiaard” een rubriek met enkele typische dialectwoorden. Mijn vader verzamelt die

woorden en af en toe doe ik dienst als proefpersoon. Al snel bleek ik geen hoogvlieger te

zijn; mijn dialectkennis was ondermaats. Dit dialectonderzoek gaf mij echter de kans om de

rollen eens om te draaien en zelf mensen te ondervragen. Door middel van een

vooronderzoek bij oudere mensen slaagde ik erin een vragenlijst van 80 items op te stellen.

Zo ging ik op pad en enquêteerde ik 72 mensen naar hun kennis van het Zottegems dialect.

Graag wil ik mijn dank betuigen aan alle mensen die mij bijgestaan hebben bij het schrijven

van deze onderzoekstaak. Eerst en vooral verdient mijn promotor, prof. dr. Jacques Van

Keymeulen, hier een eervolle vermelding voor zijn deskundige begeleiding en uitgebreide

feedback bij eerdere versies. Ik dank ook Tineke De Pauw voor haar hulp bij het opstellen

van mijn vragenlijst. Daarnaast wil ik ook mijn dank betuigen aan Anne-Sophie Ghyselen om

mij wegwijs te maken in het programma SPSS. Verder gaat mijn dank ook uit naar mijn

familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook

Emiel De Meyer, August Van Steenberghe en Annie Bert wil ik bedanken voor hun hulp bij

het zoeken naar Zottegemse dialectwoorden. Tot slot ben ik mijn informanten enorm

dankbaar voor hun inzet en gastvrijheid, want zonder hen was dit onderzoek onmogelijk.

Page 4: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

INHOUDSOPGAVE

1. Inleiding ...................................................................................................................... 1

2. Voorstelling van het onderzoek ................................................................................... 2

2.1 De gemeente Zottegem ........................................................................................... 2

2.2 Het dialect ............................................................................................................... 3

2.3 De informanten ........................................................................................................ 3

2.2 De enquête ............................................................................................................. 5

2.4 Vooropgestelde hypotheses .................................................................................... 8

2.4.1 Invloed van de parameter leeftijd ......................................................................... 8

2.4.2 Invloed van de parameter opleiding ..................................................................... 8

2.4.3 Invloed van de parameter sekse .......................................................................... 8

2.4.4 Invloed van de semantische woordvelden............................................................ 9

3. Bespreking per begrip ................................................................................................10

3.1 Methode van bespreking ........................................................................................10

3.2 Bespreking gegevens met SPSS Statistics 21 ........................................................11

3.3 Woordveld kleding: informeel .................................................................................14

3.3.1 Zakdoek ..........................................................................................................14

3.3.2 Hemd(je) .........................................................................................................16

3.3.3 Bh ...................................................................................................................18

3.3.4 Nachthemd ......................................................................................................20

3.3.5 Schort .............................................................................................................22

3.3.6 Ritssluiting .......................................................................................................24

3.3.7 Bretellen ..........................................................................................................26

3.3.8 Trui ..................................................................................................................28

3.3.9 Zomerjurk ........................................................................................................30

3.3.10 Bivakmuts .......................................................................................................32

3.3.11 Muts met pompon ...........................................................................................34

3.3.12 Pet ..................................................................................................................36

3.3.13 Sokjes .............................................................................................................38

Page 5: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

3.3.14 Pantoffels ........................................................................................................40

3.3.15 Schoenveter ....................................................................................................42

3.3.16 Klompen ..........................................................................................................44

3.3.17 Hoge schoenen ...............................................................................................46

3.3.18 Kapmantel .......................................................................................................47

3.3.19 Regenjas .........................................................................................................49

3.3.20 Mantel .............................................................................................................51

3.4 Woordveld kleding: formeel ....................................................................................54

3.4.1 Bontjas ............................................................................................................54

3.4.2 Kiel ..................................................................................................................56

3.4.3 Beenbeschermers van militairen .....................................................................58

3.4.4 Kraag van een hemd .......................................................................................60

3.4.5 (Mouwloos) vestje ...........................................................................................61

3.4.6 Rokkostuum ....................................................................................................65

3.4.7 Stropdas ..........................................................................................................67

3.4.8 Vlinderdas .......................................................................................................69

3.4.9 Pochet .............................................................................................................71

3.4.10 Hoge hoed ......................................................................................................73

3.4.11 Politiemuts ......................................................................................................75

3.4.12 Pruik ................................................................................................................77

3.4.13 Voile ................................................................................................................79

3.4.14 Mantelpak .......................................................................................................81

3.4.15 Sjaaltje in pels .................................................................................................85

3.4.16 Soldatenjas .....................................................................................................88

3.4.17 Parelsnoer .......................................................................................................90

3.4.18 Armband .........................................................................................................92

3.4.19 Damesschoenen met uitgesneden rand ..........................................................94

3.4.20 Gelakte herenschoenen ..................................................................................96

3.5 Woordveld huisraad ...............................................................................................99

Page 6: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

3.5.1 Vergiet.............................................................................................................99

3.5.2 Bord .............................................................................................................. 103

3.5.3 Kopje ............................................................................................................. 105

3.5.4 Schoteltje (bij een kopje) ............................................................................... 108

3.5.5 Vork .............................................................................................................. 110

3.5.6 Aardappelmesje ............................................................................................ 112

3.5.7 Deksel ........................................................................................................... 114

3.5.8 Vaatdoek ....................................................................................................... 116

3.5.9 Schuimspaan ................................................................................................ 118

3.5.10 Deegrol ......................................................................................................... 119

3.5.11 Flesopener .................................................................................................... 121

3.5.12 Kuip in zink .................................................................................................... 123

3.5.13 Gootsteen ..................................................................................................... 125

3.5.14 Thermos ........................................................................................................ 128

3.5.15 Roerzeef ....................................................................................................... 130

3.5.16 Zeefje ............................................................................................................ 133

3.5.17 Snelkookpan ................................................................................................. 135

3.5.18 Braadpan ...................................................................................................... 139

3.5.19 Fluitketel ........................................................................................................ 142

3.5.20 Kookpot ......................................................................................................... 144

3.6 Woordveld karakter .............................................................................................. 149

3.6.1 Valsspeler ..................................................................................................... 149

3.6.2 Straatloper .................................................................................................... 151

3.6.3 Luiaard .......................................................................................................... 153

3.6.4 Muggenzifter ................................................................................................. 155

3.6.5 Laffe vleier .................................................................................................... 158

3.6.6 Aanhankelijk kind .......................................................................................... 160

3.6.7 Roddeltante ................................................................................................... 162

3.6.8 Huilebalk ....................................................................................................... 164

Page 7: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

3.6.9 Huichelaar ..................................................................................................... 167

3.6.10 Hoogmoedige vrouw ..................................................................................... 169

3.6.11 Druktemaker ................................................................................................. 173

3.6.12 Kieskeurig persoon bij het eten ..................................................................... 176

3.6.13 Fijn, klein persoon ......................................................................................... 178

3.6.14 Bangerik ........................................................................................................ 180

3.6.15 Zonderling persoon ....................................................................................... 182

3.6.16 Ondeugend kind ............................................................................................ 184

3.6.17 Verliezer ........................................................................................................ 190

3.6.18 Nieuwsgierig persoon .................................................................................... 192

3.6.19 Gemakzuchtig persoon ................................................................................. 193

3.6.20 Knorrepot ...................................................................................................... 195

4. Hypotheses .............................................................................................................. 198

4.1 Hypothese 1: Invloed van de parameter leeftijd .................................................... 199

4.1.1 Inleiding ......................................................................................................... 199

4.1.2 Resultaten ..................................................................................................... 199

4.1.3 Conclusie ...................................................................................................... 201

4.2 Hypothese 2: Invloed van de parameter opleiding ................................................ 202

4.2.1 Inleiding ......................................................................................................... 202

4.2.2 Resultaten ..................................................................................................... 202

4.2.3 Conclusie ...................................................................................................... 203

4.3 Hypothese 3: Invloed van de parameter sekse ..................................................... 204

4.3.1 Inleiding ......................................................................................................... 204

4.3.2 Resultaten ..................................................................................................... 204

4.3.3 Conclusie ...................................................................................................... 205

4.4 Hypothese 4: Invloed van het semantisch veld ..................................................... 206

4.4.1 Inleiding ......................................................................................................... 206

4.4.2 Resultaten ..................................................................................................... 206

4.4.3 Formele en informele woordveld ................................................................... 211

Page 8: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

4.4.4 Abstracte en concrete woordvelden .............................................................. 215

5. Algemeen besluit ..................................................................................................... 216

Bibliografie ......................................................................................................................... 218

Bijlage A: Lijst van de informanten...................................................................................... 220

Bijlage B: Vragenlijst .......................................................................................................... 224

(31 188 woorden)

Page 9: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

1

1. INLEIDING

Het valt niet te ontkennen: de dialecten zijn met uitsterven bedreigd. Het is opmerkelijk dat

steeds meer mensen overschakelen van een dialect op een regiolect. Van Keymeulen

(1993:73) verklaart dat het onderwijs, de massamedia en de toegenomen mobiliteit daarin

een grote rol spelen. Die factoren zouden dus verantwoordelijk zijn voor de teloorgang van

de dialecten. Zo speelde de omschakeling van een agrarische maatschappij naar een

moderne industriële samenleving een belangrijke rol bij het groeiende dialectverlies. Het is

daarbij belangrijk om de wisselwerking van twee systemen van dialectverlies goed voor ogen

te houden, namelijk structuurverlies en functieverlies. Functieverlies houdt in dat mensen in

steeds minder situaties dialect hanteren. Met structuurverlies bedoelt men dat de dialecten

hun karakteristieke kenmerken verliezen door de enorme invloed van de standaardtaal

(Devos 2000:2).

In deze masterscriptie zullen we nagaan in welke mate de Oost-Vlaamse gemeente

Zottegem onderhevig is aan dialectverlies. Hiervoor houden we rekening met de situationele

en sociale factoren die een invloed kunnen uitoefenen op de kennis en het gebruik van het

dialect. We onderzoeken enkele extern-linguïstische parameters, zoals leeftijd, opleiding en

sekse. Daarnaast koppelen we dialectverlies ook aan een intern-linguïstische factor, namelijk

de invloed van het semantisch veld. In het verkennende onderzoek van de bachelorscriptie1

kozen we voor een traditioneel vrouwenonderwerp, namelijk “kleding” en dat zorgde soms

voor enige teleurstelling bij de mannelijke informanten. Ze vreesden namelijk dat ze er niets

zouden van kennen, maar uiteindelijk bleek die vrees onterecht. Bij dit onderzoek opteerden

we voor twee nieuwe woordvelden, namelijk “huisraad” en “karakter”.

Deze masterscriptie is een verderzetting van het onderzoek uit een eerdere bachelorscriptie.

In dat onderzoek enquêteerden we 36 Zottegemse informanten. In de masterproef namen

we de enquête af bij 72 informanten. In het volgende hoofdstuk stellen we het onderzoek

voor door algemene informatie over de gemeente Zottegem, het dialect, de informanten en

de enquête. Daarna geven we een woordje uitleg bij enkele vooropgestelde hypotheses. In

het derde hoofdstuk bespreken we de resultaten per begrip, waarbij we elk opgevraagd

dialectwoord afzonderlijk behandelen. De gegevens worden weergegeven in frequentie- en

kruistabellen en we bekijken de invloed van de variabelen leeftijd, opleidingsniveau en sekse

per dialectwoord. Vervolgens toetsen we de resultaten van het onderzoek aan de

vooropgestelde hypotheses. Tot slot volgt een algemeen besluit in het laatste hoofdstuk. De

enquête en de lijst van de informanten zijn terug te vinden in de bijlage.

1 L. Van Der Meersch, Lexicaal dialectverlies in Zottegem. Onuitgegeven bachelorproef 2013.

Page 10: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

2

2. VOORSTELLING VAN HET ONDERZOEK

2.1 De gemeente Zottegem

Figuur 1: Kaart Oost-Vlaanderen

Bron: http://www.vlaanderen-ietsland.be/fietsroutes.php?gemeente=zottegem

De gemeente Zottegem ligt in Oost-Vlaanderen, meer bepaald in de Vlaamse Ardennen (zie

figuur 1). Figuur 2 toont aan dat Zottegem bestaat uit de volgende tien deelgemeenten:

Elene, Erwetegem, Godveerdegem, Grotenberge, Leeuwergem, Oombergen, Sint-Goriks-

Oudenhove, Sint-Maria-Oudenhove, Velzeke-Ruddershove en Strijpen. In 2010 woonden

25.070 mensen in de gemeente, waarvan 4939 in het hoofddorp. De totale oppervlakte

bedroeg 5675 hectare (website gemeente Zottegem).2 Zoals blijkt uit figuur 3 grenst

Zottegem in het westen aan Zwalm en Brakel, in het noorden aan Oosterzele en Sint-

Lievens-Houtem, in het oosten aan Herzele en in het zuiden aan Lierde.

Figuur 2: Kaart Zottegem Figuur 3: Kaart Zuid-Oost-Vlaanderen

Bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/Grotenberge Bron: http://zovl.palliatieve.org/npz-ptz/werkingsgebied

2 Website Gemeente Zottegem. <http://www.zottegem.be> (16/04/2013)

Page 11: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

3

2.2 Het dialect

Dit onderzoek peilt naar de lexicale dialectkennis van de Zottegemnaren. Het Zottegems

maakt deel uit van het Oost-Vlaamse dialectlandschap, dat overigens omschreven wordt als

het meest versplinterde dialectgebied van Vlaanderen (Taeldeman 2005:18). Taeldeman

(2005:11) stelt echter vast dat het dialectgebruik niet enkel in het Oost-Vlaamse

dialectgebied gestaag afneemt, maar vrijwel in het hele Vlaamse dialectlandschap. Zo

hanteren steeds minder Vlamingen in steeds minder situaties dialect (Taeldeman 1991:37).

Die regressie manifesteert zich bovendien het sterkst bij de Oost-Vlamingen. Volgens

Taeldeman (2005:93) behoren zij immers tot de koplopers inzake dialectverlies. Ook de

dialectattitudes van de Oost-Vlamingen tonen aan dat zij hun dialect geen warm hart

toedragen. Hoewel zij de teloorgang van hun dialect zouden betreuren, blijkt paradoxaal

genoeg dat slechts 20% van de Oost-Vlamingen het dialect doorgeeft aan hun kinderen. Het

dialect fungeert dus niet langer als de taal van de opvoeding. Als verklaring wordt de

negatieve waardering van het dialect genoemd. Die taalvariëteit wordt namelijk als een

sociale handicap gezien. Met dialect kom je in deze wereld immers nergens meer; het biedt

geen enkele mogelijkheid om op te klimmen op de sociale ladder. Een vereiste om sociaal

hogerop te geraken, is namelijk een goede beheersing van het Algemeen Nederlands

(Taeldeman 2005:89). “[D]e Standaardtaal betekent toegang tot de Gesellschaft, het dialect

tot de Gemeinschaft”, verklaart Van Bree (1983:4). Onderzoek toont immers aan dat het

dialect enkel geprezen wordt om zijn gezelligheidsfactor (Taeldeman 2005:91).

2.3 De informanten

In het verkennende onderzoek van de bachelorproef deden we een beroep op 36

informanten die beweerden dialectsprekers te zijn (zie bijlage A). Voor de masterscriptie

verdubbelden we het aantal informanten en voegden we twee nieuwe woordvelden toe,

namelijk “huisraad” en “karakter”. De 36 nieuwe informanten legden eerst de enquête af die

we bij de andere informanten vorig jaar al afnamen. Die enquête bestond uit items uit het

woordveld “kleding”. Daarnaast kregen alle 72 informanten de nieuwe vragenlijst met items

uit de woordvelden “huisraad” en “karakter” voorgeschoteld.

Om in aanmerking te komen, moesten de informanten aan bepaalde voorwaarden voldoen.

Ten eerste moest de informant in Zottegem-centrum opgegroeid zijn en er altijd gewoond

hebben. Aangezien die voorwaarde in de praktijk niet haalbaar was, werd dat criterium een

beetje versoepeld. Naast Zottegem-centrum accepteerden we ook zegslieden uit de

deelgemeenten, maar dan vooral uit de aangrenzende deelgemeenten Godveerdegem en

Erwetegem. Ten tweede voldeed de moeder van de informant bij voorkeur ook aan die

Page 12: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

4

voorwaarde. Om invloed van de zogenaamde familietaal te vermijden, mocht slechts één

persoon per gezin deelnemen aan het onderzoek.

We selecteerden de informanten op basis van de sociale parameters leeftijd,

opleidingsniveau en sekse. De variabele leeftijd werd afgebakend door drie leeftijdsgroepen:

de eerste generatie (18-25 jaar), de tweede generatie (30-50 jaar) en de derde generatie

(65+). Verder opteerden we voor het opleidingsniveau van de informant als sociale

parameter. Daarbij maakten we een onderscheid tussen laagopgeleide informanten en

hoogopgeleide informanten. Die variabele vereist een woordje uitleg. Voor de eerste en de

tweede leeftijdsgroep (18-25 jaar en 30-50 jaar) maakten we een onderverdeling in de

opleidingsniveaus ASO en TSO/BSO. Voor de oudste generatie (65+) geldt een andere

classificatie. We dienen immers rekening te houden met de leerplicht die tot 1953 werd

vastgelegd op veertien jaar. Informanten die in het bezit zijn van een diploma lager onderwijs

of lager middelbaar onderwijs worden beschouwd als laagopgeleid. Hoogopgeleid

daarentegen betekent dat de 65-plussers beschikken over een diploma hoger middelbaar

onderwijs, hoger niet-universitair onderwijs of universitair onderwijs.

Aan de hand van die drie parameters deelden we de informanten op in de volgende twaalf

sociologische groepen:

18-25 jaar:

1. Vrouw: laag opgeleid. Die groep bevat vier verkoopsters, een bediende en een

poetsvrouw.

2. Man: laag opgeleid. Twee studenten TSO, een magazijnier, een steward en twee

logistieke medewerkers in ziekenhuis maken deel uit van die groep.

3. Vrouw: hoog opgeleid. Voor die groep selecteerden we drie studentes hoger niet-

universitair onderwijs, twee studentes universitair onderwijs en een verpleegkundige.

4. Man: hoog opgeleid. In die sociologische cel zitten drie studenten hoger niet-

universitair onderwijs, twee studenten universitair onderwijs en een bediende

(verzekeringsmakelaar).

30-50 jaar:

5. Vrouw: laag opgeleid. Die categorie bevat een poetsvrouw, drie bediendes, een

keukenhulp en een ambtenaar.

6. Man: laag opgeleid. Die groep bevat een bediende, een zelfstandige, een technicus,

een arbeider, een buschauffeur en een landbouwer.

Page 13: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

5

7. Vrouw: hoog opgeleid. Die sociologische cel bevat een receptioniste, een bediende,

een verpleegkundige, een kleuterleidster, een medisch secretaresse en een medisch

beeldvormer.

8. Man: hoog opgeleid. Die sociologische cel bevat een ambtenaar, een leerkracht L.O.

in het secundair onderwijs, een bediende (informatica), een elektrotechnicus, een

houtbewerker en een service technieker.

65+:

9. Vrouw: laag opgeleid. Die groep bevat twee gepensioneerde fabrieksarbeidsters, drie

gepensioneerde naaisters en een huisvrouw.

10. Man: laag opgeleid. Voor de tiende groep selecteerden we twee gepensioneerde

bedienden, een gepensioneerde technieker, twee gepensioneerde arbeiders en een

gepensioneerde spoorwegbediende.

11. Vrouw: hoog opgeleid. De elfde sociologische cel bevat een gepensioneerde

onderwijzeres, twee gepensioneerde bediendes, een gepensioneerd zelfstandige,

een gepensioneerde lerares Nederlands en een gepensioneerde lerares

huishoudkunde.

12. Man: hoog opgeleid. De laatste sociologische cel bevat een gepensioneerde

bankbediende, twee gepensioneerde postbedienden, een gepensioneerd bediende in

verzekeringskantoor, een gepensioneerd zelfstandige en een gepensioneerd

technisch tekenaar.

De informanten toonden veel interesse in het onderzoek van de bachelorscriptie en de

masterscriptie, waardoor het aangenaam werken was met hen. Ze vertelden vol passie over

het Zottegems dialect en uitten ook hun bezorgdheid omtrent het voortbestaan van het

dialect. Ook wezen de zegslieden erop dat er soms uitspraakverschillen bestaan tussen

Zottegem-centrum en de deelgemeenten. Hoewel de fonologie van het Zottegems dialect

interessant is, besteden we er in dit onderzoek verder geen aandacht aan. Het betreft hier

immers een lexicaal onderzoek.

2.2 De enquête

Om een optimaal beeld te krijgen van het dialectverlies in Zottegem, kozen we voor een

mondelinge opvraging. Zo’n werkwijze biedt een aantal voordelen: zo kan de onderzoeker

steeds bijsturen of een extra woordje uitleg geven. Dat bleek soms wel eens nodig te zijn.

Voor sommige informanten waren de afbeeldingen immers niet altijd helemaal duidelijk en

soms begrepen ze een woord niet goed. Zo ontstond er verwarring bij de eerste afbeelding

van de vragenlijst. De meeste informanten zagen er handdoeken in, terwijl het zakdoeken

waren. Er waren ook enkele oudere informanten die dachten dat de afbeelding van de

Page 14: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

6

gootsteen een stopcontact voorstelde. In zulke gevallen is directe feedback dus

aangewezen. Verder zijn er ook enkele nadelen verbonden aan die directe methode. Zo is

een mondelinge enquête erg tijdrovend. Een ander nadeel is de zogenaamde

“onderzoekers-paradox”. Hoewel de onderzoeker uit is op het natuurlijke taalgebruik van de

informanten, creëert hij door zijn aanwezigheid een onnatuurlijke situatie, waardoor de

informant mogelijk zijn taalgebruik aanpast (van der Sijs 2011:12). Het gevolg daarvan is dat

we niet meer kunnen spreken van natuurlijk taalgebruik. Om dat te voorkomen, kozen we

ervoor om de informanten te enquêteren in hun thuisomgeving en werd het gesprek gevoerd

in het Zottegems dialect.

Door middel van vooronderzoek bij oude Zottegemnaren kwam de eigenlijke enquête tot

stand. De dialectwoorden die zij ons opgaven, kregen het label “voorzien dialectwoord”

toegekend. Daarnaast raadpleegden we ook het Woordenboek van de Vlaamse Dialecten

(III, 4) om na te gaan in welke mate onze bevindingen overeenkwamen. Vervolgens

consulteerden we het Prisma Handwoordenboek Nederlands (2009) om te controleren of de

voorziene dialectwoorden toch niet in het woordenboek stonden. Toch mogen we ons niet

blindstaren op dat woordenboek. We probeerden er dus op een kritische manier mee om te

gaan. Zo hielden we in grote mate rekening met dat woordenboek, maar vooral met wat de

oudste informanten ons als informatie gaven. We opteerden voor het Prisma

Handwoordenboek omdat daarin een duidelijk onderscheid wordt gemaakt tussen

Nederlands-Nederlands en Belgisch-Nederlands. In dit onderzoek beschouwden we alle

woorden die in dat woordenboek voorkomen als Algemeen Nederlands. Enkel die woorden

die het label “spreektaal” hadden, werden wel opgenomen in dit onderzoek. Indien er twijfel

bestond, raadpleegden we ook Van Dale (2008).

Daarnaast stelden we twee voorwaarden voorop bij de selectie van de dialectwoorden. Een

eerste voorwaarde was dat het verschil tussen het dialectwoord en het AN-woord niet louter

fonologisch mocht zijn. Ten tweede hielden we ook rekening met het verschil tussen

enerzijds systeem- en functieverlies van het dialect en anderzijds zaakverlies. Door culturele

innovatie verdwijnen heel wat concepten en als gevolg daarvan ook de corresponderende

woorden (Hoppenbrouwers 1990:137). In het onderzoek van de bachelorscriptie kozen we

voor kledingstukken die vandaag, weliswaar in meerdere of mindere mate, nog aanwezig

zijn. Zo probeerden we dialectwoorden die getekend worden door zaakverlies te vermijden.

De enquête bestaat uit drie vragenlijsten van 80 begrippen (zie bijlage B). We opteerden

dus voor dialectwoorden uit de volgende drie woordvelden: “kleding”, “huisraad” en

“karakter”. De eerste vragenlijst bestond uit afbeeldingen van kledingstukken. We maakten

Page 15: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

7

daarbij een onderscheid tussen kledingstukken die tot het formele veld behoren en

kledingstukken die tot het informele veld behoren. Dat onderscheid is enigszins subjectief

gekleurd. Een sluitende indeling daarvoor is dus niet makkelijk te maken. Wij deelden de

kledingstukken als volgt in: onder informele kledij verstaan we kledij die dagelijks gedragen

wordt door de gewone mens. Formele kledij beschouwen we als werkkledij van

ambtsdragers (bijvoorbeeld beenbeschermers van soldaten). Daarnaast behoort ook kledij

die gedragen wordt voor formele aangelegenheden tot die categorie. De tweede vragenlijst

bevatte items uit het woordveld “huisraad”. Ook hier werkten we aan de hand van

afbeeldingen. Op die manier trachtten we de informanten zo weinig mogelijk te beïnvloeden.

De zegslieden werden telkens gevraagd om de afbeelding te benoemen met het Zottegemse

dialectwoord. Bij de laatste vragenlijst peilden we naar benamingen voor

karaktereigenschappen. Die enquête bestond uit onomasiologische vragen, waarbij het

woord telkens omschreven werd. Ter verduidelijking werden sommige omschrijvingen ook

voorzien van invulzinnen.

Verder maakten we een onderscheid tussen de volgende vier niveaus van dialectkennis:

spontaan gebruik van het geanticipeerde dialectwoord, actieve kennis, passieve kennis en

“woord onbekend”. Indien de informant niet in staat was om de afbeelding spontaan te

benoemen, suggereerden we mogelijke dialectwoorden. Op die manier konden we nagaan of

de ondervraagde informanten het gesuggereerde woord kenden en of ze het zelf ook zouden

gebruiken. Zo kregen we een duidelijk beeld van de dialectkennis van de zegslieden.

Page 16: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

8

2.4 Vooropgestelde hypotheses

2.4.1 Invloed van de parameter leeftijd

Gerritsen (1978:45) wijst erop dat het spreekwoord “zoals de ouden zongen, piepen de

jongen” niet opgaat in de dialectologie. De eerste hypothese luidt dat de leeftijd van de

informant van primordiaal belang is bij dialectverlies. We veronderstellen dat er meer

dialectresistentie is bij ouderen dan bij jongeren. Zo verklaart Devos (2000:3) dat “(…)

dialectliefhebbers [verzuchten] dat een deel van het oude lokale taalgoed bij de jongere

generatie in onbruik geraakt”. De Caluwe (2009:19-20) stelt dat Vlaamse jongeren “[d]ialect

kunnen (…) herkennen, en hooguit (gebrekkig) imiteren, maar in tegenstelling tot de meeste

van hun (groot)ouders beheersen ze die variëteit niet meer actief”.

In dit onderzoek zullen we nagaan of de jongeren het dialect effectief minder goed

beheersen dan de oudere leeftijdsgroepen. In zo’n geval zou er dan sprake zijn van lexicaal

dialectverlies. We deelden onze informanten op in drie leeftijdsgroepen: de eerste generatie

(18-25 jaar), de tweede generatie (30-50 jaar) en de derde generatie (65+). We zullen de

dialectscores van de drie leeftijdsgroepen vergelijken en zo onderzoeken of de

vooropgestelde hypothese hier bevestigd wordt.

2.4.2 Invloed van de parameter opleiding

Volgens de tweede hypothese die we vooropstelden, zou er een significant verband bestaan

tussen het opleidingsniveau van de informant en de dialectkennis. We veronderstellen dat de

laagopgeleide mensen dialectvaster zijn dan de hoogopgeleide mensen (Taeldeman

2005:97). “Hoe hoger het sociale prestige van het uitgeoefende beroep en hoe hoger de

opleiding, hoe sterker het dialectverlies”, verklaart Taeldeman (1991:47). Zo zouden

“mensen met een hogere sociale status (…) meer vormen uit de standaardtaal [gebruiken]

dan mensen met een lagere sociale status” (Brouwer 1991:75). We ondervroegen 36

laagopgeleiden en 36 hoogopgeleiden om de invloed van de sociale parameter opleiding na

te gaan.

2.4.3 Invloed van de parameter sekse

De derde hypothese stelt dat er een correlatie is tussen de sociale variabele sekse en de

dialectkennis van de informanten. Er zou meer dialectresistentie voorkomen bij mannen dan

bij vrouwen. Een tendens die voortdurend wordt opgemerkt is dat vrouwen doorgaans meer

standaardtaal spreken dan mannen (Daan et al. 1985:96). Van Bree (1983:9-10) verklaart

die seksuele paradox als volgt:

Page 17: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

9

[O]mdat althans volgens het oude leefpatroon vrouwen meer binnenshuis en

binnensdorps blijven dan mannen, kan men bij hen vaak ouder dialect aantreffen; als

de keuze echter is niet tussen ouder en nieuwer dialect maar tussen dialect en

Standaardtaal, dan blijken vrouwen, in de meer open situatie van de moderne tijd,

juist in meerdere mate te kiezen voor de Standaardtaal.

Als verklaring wordt gewezen op de opvoedende taak van de vrouw (Daan et al. 1985:96).

“Vrouwen zouden ‘beschaafder’ spreken dan mannen, omdat ze, met het oog op de hun voor

de toekomst toebedeelde taak van kinderen opvoeden, al opgroeien met het idee van het

goede voorbeeld geven”, verklaart Brouwer (1991:78). Daarnaast wordt ook vaak de invloed

van de werkomgeving genoemd. Zo zou ook het werkniveau de keuze van het taalgebruik

beïnvloeden. Vrouwen zouden statusgevoeliger zijn dan mannen en dus eerder neigen naar

de standaardtaal (Brouwer 1991:78). Om die hypothese te onderzoeken, enquêteerden we

36 mannen en 36 vrouwen.

2.4.4 Invloed van de semantische woordvelden

Tot slot stelden we een intern-linguïstische hypothese voorop die poneert dat de

dialectkennis sterk afhankelijk is van het semantisch veld waartoe het woord behoort. Die

hypothese zullen we nagaan op twee manieren. Eerst en vooral veronderstellen we dat

zaken die tot het formele woordveld behoren eerder met standaardtalige woorden benoemd

zullen worden dan zaken die tot het informele veld behoren. Kortom, het dialectverlies zou

zich sterker manifesteren bij het formele woordveld dan bij het informele woordveld. In dit

dialectonderzoek maakten we een onderscheid tussen twintig kledingstukken die tot het

formele veld behoren en twintig kledingstukken die tot het informele veld behoren.

Vervolgens zullen we ook het informele woordveld “huisraad” in rekening brengen.

Daarnaast correleren we ook de dialectwoorden voor begrippen die tot het concrete en het

abstracte woordveld behoren. We kozen voor het concrete woordveld “huisraad” en het

abstracte woordveld “karakter”. Daarnaast kunnen we ook het semantisch veld “kleding” als

een concreet woordveld beschouwen. We zullen onderzoeken of de dialectkennis van

concrete begrippen sterker of zwakker is dan die van abstracte begrippen.

Page 18: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

10

3. BESPREKING PER BEGRIP

In dit hoofdstuk bekijken we de resultaten van het dialectonderzoek in Zottegem van

naderbij. We zullen starten met een woordje uitleg over de methode van bespreking.

Vervolgens zullen we kort het programma SPSS Statistics 21 toelichten dat we gebruikten

om de gegevens statistisch te verwerken. Tot slot bespreken we de geanticipeerde

dialectwoorden van de enquête.

De voorziene dialectwoorden worden per semantisch woordveld weergegeven: eerst

bespreken we de dialectlexemen voor de kledingstukken, daarna de lexicale dialectismen

voor huisraad en tot slot de dialectwoorden voor karaktereigenschappen. Ze worden

bovendien opgelijst volgens hun Algemeen Nederlandse benaming; de dialectlexemen

worden dus niet fonetisch neergeschreven. Het betreft hier immers een onderzoek over

lexicale items, vandaar dat de lexicale dialectismen “vernederlandst” worden.

Voor de bespreking van de resultaten maakten we gebruik van het Prisma

Handwoordenboek Nederlands (2009) en het Vlaams Dialectenwoordenboek (2001). Zoals

reeds eerder werd aangegeven, opteerden we voor het Prisma Handwoordenboek

Nederlands omdat daarin een duidelijk onderscheid gemaakt wordt tussen Nederlands-

Nederlands en Belgisch-Nederlands. Het dialectwoordenboek kon slechts in beperkte mate

geraadpleegd worden, aangezien slechts enkele Zottegemse dialectwoorden in dat

woordenboek stonden.

3.1 Methode van bespreking

We noteerden bij de enquêtevragen vaak een reeks verschillende antwoorden. Die

antwoorden van de informanten kunnen in vier types onderverdeeld worden: het

geanticipeerde dialectwoord, een onvoorzien dialectwoord, een AN-woord of een

gelegenheidsantwoord. We namen steeds alle antwoorden op, maar enkel de voorziene

dialectwoorden zullen uitvoerig besproken worden. Onvoorziene dialectwoorden worden dus

enkel vermeld. Verder maakten we ook een onderverdeling in vier niveaus van dialectkennis.

Zo kreeg de informant het label “spontane kennis” toegekend indien hij/zij de afbeelding of

de omschrijving spontaan kon benoemen met het geanticipeerde dialectwoord. Indien de

informant de afbeelding of de omschrijving niet spontaan kon benoemen, werd het

dialectwoord gesuggereerd. Als de informant aangaf het dialectwoord te kennen en zelf te

gebruiken, dan werd “actieve kennis” genoteerd. Bij “passieve kennis” beweerde de

informant het dialectwoord te kennen, maar hanteert hij/zij het zelf nooit. Tot slot betekent

Page 19: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

11

het label “woord onbekend” dat de informant de afbeelding niet kon benoemen en het

gesuggereerde dialectwoord niet kende.

Die vier niveaus van dialectkennis werden voorzien van een code om zo de resultaten op

een eenvoudige manier te kunnen verwerken in het statistische programma SPSS 21:

Spontane kennis 0

Actieve kennis 1

Passieve kennis 2

Woord onbekend 3

Om de uiteindelijke dialectscores te berekenen met SPSS, hielden we rekening met de

spontane en de actieve kennis van de informanten. Opnieuw kregen de verschillende

dialectniveaus codes toegekend om de dialectscores op een eenvoudige manier te kunnen

berekenen:

Spontane kennis 1

Actieve kennis 1

Passieve kennis 0

Woord onbekend 0

3.2 Bespreking gegevens met SPSS Statistics 21

We maakten gebruik van het statistische programma SPSS 21 om de gegevens van het

onderzoek te verwerken. Dat programma biedt de mogelijkheid om de ingevoerde gegevens

op een overzichtelijke manier weer te geven in frequentietabellen en kruistabellen. Zo geeft

de frequentietabel een algemeen beeld weer van de dialectkennis van alle informanten. Op

die manier konden we meteen zien hoe het gesteld is met de dialectkennis van de

Zottegemse zegslieden. In onderstaande tabel zien we dat de verschillende kennisniveaus

(spontaan, actief, passief en onbekend) weergegeven worden in absolute cijfers,

percentages en cumulatieve percentages.

Page 20: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

12

Voorbeeld frequentietabel:

Voorschoot

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 50 69,4 69,4 69,4

actief 10 13,9 13,9 83,3

passief 9 12,5 12,5 95,8

onbekend 3 4,2 4,2 100,0

Total 72 100,0 100,0

Daarnaast zijn er de kruistabellen die het verband aantonen tussen de drie variabelen

(leeftijd, opleiding en sekse) en de dialectkennis van de informanten. De eerste kruistabel

koppelt de dialectkennis van de informant aan de variabele leeftijd. De tweede kruistabel

houdt rekening met het opleidingsniveau van de informant. Tot slot geeft de derde tabel het

verband weer tussen de dialectkennis van de informant en de parameter sekse. Voor elke

kruistabel wordt steeds een significantietest uitgevoerd. Het resultaat van die Chi-

kwadraattest wordt telkens onder de tabel weergegeven. Op die manier kunnen we meteen

zien of er al dan niet sprake is van een significant verband tussen de dialectkennis van de

zegslieden en de variabelen. De parameters die wijzen op een significant of hoogst

significant resultaat worden ook nog eens in een taartdiagram weergegeven.

Voorbeeld kruistabel:

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Voorschoot

spontaan 7 19 24 50

actief 8 2 0 10

passief 6 3 0 9

onbekend 3 0 0 3

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Dankzij de Chi-kwadraattest kunnen we op een efficiënte manier nagaan of de resultaten van

de streekproef geëxtrapoleerd mogen worden naar de volledige populatie. De uitkomst van

die significantietesttest, de zogenaamde p-waarde, geeft weer hoe groot de kans is dat de

nulhypothese klopt. Die waarde toont namelijk aan of het resultaat al dan niet aan toeval te

wijten is. Onderstaande tabel geeft de vier gehanteerde significantieniveaus weer:

Page 21: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

13

Het resultaat is hoogst significant 0,01 > p

Het resultaat is significant 0,05 > p > 0,01

Het resultaat wijst op een tendens 0,10 > p > 0,05

Het resultaat is niet significant p > 0,10

Indien de Chi-kwadraattest wees op een significant of hoog significant resultaat, maakten we

ook een taartdiagram om de spreiding duidelijk aan te tonen.

Voorbeeld van een taartdiagram

Page 22: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

14

3.3 Woordveld kleding: informeel

3.3.1 Zakdoek

Voor het begrip ‘zakdoek’ werd het dialectwoord neusdoek voorzien. Daarnaast gaven

enkele jongeren het AN-lexeem zakdoek (Prisma) als antwoord op.

Frequentietabel

Neusdoek

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 59 81,9 81,9 81,9

actief 9 12,5 12,5 94,4

passief 3 4,2 4,2 98,6

onbekend 1 1,4 1,4 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Neusdoek

spontaan 12 23 24 59

actief 8 1 0 9

passief 3 0 0 3

onbekend 1 0 0 1

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p ( hoogst significant)

Page 23: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

15

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Neusdoek

spontaan 33 26 59

actief 2 7 9

passief 1 2 3

onbekend 0 1 1

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Neusdoek

spontaan 30 29 59

actief 3 6 9

passief 3 0 3

onbekend 0 1 1

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Uit de frequentietabel kunnen we afleiden dat bijna alle zegslieden het woord neusdoek

spontaan, actief of passief kenden. Slechts bij één informant noteerden we “woord

onbekend”.

De eerste kruistabel (leeftijd) toont aan dat de sociale parameter leeftijd een heel significante

invloed heeft op de dialectkennis van de informanten. Zo gebruikten alle 65-plussers en bijna

alle leden uit de middengroep (30-50 jaar) spontaan het geanticipeerde dialectwoord. Bij de

jongeren (18-25 jaar) daarentegen bezat slechts de helft van de zegslieden een spontane

kennis van neusdoek. Voor één jongere was het dialectwoord zelfs volledig onbekend.

De paramater opleiding speelt geen significante rol bij de kennis van neusdoek. In de

bijhorende kruistabel zien we dat de spontane kennis van de laagopgeleiden hoger is, maar

het geheel van spontane en actieve kennis is bij beide groepen vergelijkbaar. Het verschil

tussen de laag- en hoogopgeleide informanten is dus verwaarloosbaar.

Page 24: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

16

Verder zien we dat ook de variabele sekse geen significante invloed heeft op de kennis van

neusdoek. Zo gebruikten 30 mannen en 29 vrouwen het dialectwoord spontaan. Het verschil

tussen beide groepen is dus niet spraakmakend.

3.3.2 Hemd(je)

Het geanticipeerde dialectwoord bij deze enquêtevraag was (onder)lijveke. Enkele

informanten hanteerden het AN-woord hemd(je) (Prisma). Daarnaast gebruikten enkele

zegslieden het onvoorziene dialectwoord marcelleke.

Frequentietabel

(onder)lijveke

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 61 84,7 84,7 84,7

actief 9 12,5 12,5 97,2

passief 2 2,8 2,8 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

(onder)lijveke

spontaan 16 23 22 61

actief 6 1 2 9

passief 2 0 0 2

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,05 > p > 0,01 (significant)

Page 25: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

17

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

(onder)lijveke

spontaan 31 30 61

actief 5 4 9

passief 0 2 2

Total 36 36 72

Chi-kwardaattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

(onder)lijveke

spontaan 33 28 61

actief 1 8 9

passief 2 0 2

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: 0,05 > p > 0,01 (significant)

Conclusie

De frequentietabel toont aan dat de kennis van (onder)lijveke zeer goed is. Zo gebruikte

84,7% van de zegslieden het woord spontaan. Slechts twee informanten bezaten enkel een

passieve kennis van het dialectwoord.

Uit de eerste kruistabel leiden we af dat de variabele leeftijd een significante rol speelt. Zo

zien we dat bijna alle leden uit de tweede en de derde generatie (30-50 jaar en 65+) een

spontane kennis bezaten van het woord. De spontane kennis van de jongeren (18-25 jaar)

daarentegen is minder goed. Als we naar het geheel van spontane en actieve kennis kijken,

dan zijn de verschillen tussen de drie leeftijdsgroepen niet zo groot.

Page 26: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

18

Verder toont de Chi-kwadraattest aan dat het opleidingsniveau van de informant geen

significante rol speelt. De resultaten van de laag- en hoogopgeleiden zijn erg vergelijkbaar:

31 laagopgeleiden en 30 hoogopgeleiden bezaten een spontane kennis van het

geanticipeerde dialectwoord.

Tot slot kunnen we uit de laatste kruistabel afleiden dat de parameter sekse een significante

invloed heeft op de dialectkennis van de informanten. We merken op dat de spontane kennis

van de mannen hoger is. Zo konden 33 mannen en 28 vrouwen de afbeelding spontaan

benoemen met (onder)lijveke. Als we ook de actieve kennis in beschouwing nemen, dan

zijn de verschillende tussen beide groepen erg klein.

3.3.3 Bh

Bij deze enquêtevraag werd het dialectwoord soutien geanticipeerd. Sommige jongeren

gebruikten het AN-woord bh (Prisma). Daarnaast vermeldde één oudere informant het

schertsende woord tweelingmutse.

Frequentietabel

Soutien

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 62 86,1 86,1 86,1

actief 6 8,3 8,3 94,4

passief 4 5,6 5,6 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Soutien

spontaan 14 24 24 62

actief 6 0 0 6

passief 4 0 0 4

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 27: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

19

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Soutien

spontaan 33 29 62

actief 3 3 6

passief 0 4 4

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Soutien

spontaan 28 34 62

actief 4 2 6

passief 4 0 4

Total 36 36 72

Chi-kwradaattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)

Conclusie

De frequentietabel toont aan dat het geanticipeerde dialectwoord goed bekend is bij de

informanten. 94,4% van alle ondervraagden bezat namelijk een spontane of actieve kennis

van het woord. Slechts vier zegslieden kenden het woord louter passief.

De variabele leeftijd heeft een uiterst significante invloed op de dialectkennis van de

informanten. We zien dat alle zegslieden uit de tweede (30-50 jaar) en de derde generatie

(65+) het dialectwoord spontaan hanteerden. Bij de jongste generatie (18-25 jaar)

daarentegen is de spontane kennis beduidend lager. Slechts veertien jongeren gebruikten

spontaan soutien. Daarnaast zijn er ook vier jongeren die het dialectwoord enkel passief

kenden.

Page 28: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

20

Verder geeft de Chi-kwadraattest aan dat de parameter opleiding niet significant is bij deze

vraag. De laag- en hoogopgeleiden scoorden bijna even goed. Zo zijn er 36 laagopgeleiden

en 32 hoogopgeleiden die het dialectwoord spontaan of actief kenden. Het verschil in

dialectkennis tussen beide groepen is dus niet groot.

Tot slot wijst het verband tussen de sekse van de informant en de dialectkennis op een

tendens. De laatste kruistabel (sekse) laat zien dat de vrouwen het woord soutien blijkbaar

iets beter kenden dan de mannen. Zo hanteerden 28 mannen en 34 vrouwen het woord

spontaan. We hebben hier slechts te maken met een tendens, dus het resultaat kan ook aan

toeval te wijten zijn.

3.3.4 Nachthemd

Voor het begrip ‘nachthemd’ anticipeerden we het dialectwoord tabbaard. De meerderheid

van de informanten hanteerde het woord slaapkleed (Prisma). Dat woord wordt als

Algemeen Belgisch Nederlands bestempeld en zal hier daarom niet verder besproken

worden. Daarnaast gaven de zegslieden ook vaak pyjama als antwoord op, maar de

betekenis daarvan is enigszins anders. Prisma (2009:1035) omschrijft pyjama als

‘nachtgewaad bestaande uit (wijde) broek en los jasje’. Tot slot noteerden we ook een paar

keer peignoir, maar ook dat woord heeft een andere betekenis.

Frequentietabel

Tabbaard

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 11 15,3 15,3 15,3

actief 9 12,5 12,5 27,8

passief 6 8,3 8,3 36,1

onbekend 46 63,9 63,9 100,0

Total 72 100,0 100,0

Page 29: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

21

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Tabbaard

spontaan 0 1 10 11

actief 0 1 8 9

passief 1 1 4 6

onbekend 23 21 2 46

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Tabbaard

spontaan 5 6 11

actief 3 6 9

passief 5 1 6

onbekend 23 23 46

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Tabbaard

spontaan 4 7 11

actief 5 4 9

passief 3 3 6

onbekend 24 22 46

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 30: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

22

Conclusie

Het dialectwoord tabbaard is duidelijk onbekend bij de overgrote meerderheid van de

informanten. Zo zijn er 46 informanten die het dialectwoord niet kenden. Slechts elf

zegslieden bezaten een spontane kennis van het woord.

Uit de eerste kruistabel (leeftijd) kunnen we afleiden dat de variabele leeftijd uiterst

significant is. Opmerkelijk is het contrast tussen de eerste leeftijdscategorie (18-25 jaar) en

de derde leeftijdscategorie (65+). Niemand van de jongeren bezat een spontane of actieve

kennis van het geanticipeerde dialectwoord. Slechts één jongere kende het woord passief.

Ook bij 21 leden uit de middenklasse (30-50 jaar) was tabbaard onbekend. Bij de 65-

plussers daarentegen bezaten achttien zegslieden een spontane of actieve kennis van het

woord. We kunnen dus stellen dat het dialectwoord tabbaard uit het Zottegems aan het

verdwijnen is.

Verder zien we dat de variabele opleiding geen significante invloed heeft op de dialectkennis

van de informanten. Zo bezaten dertien laagopgeleiden en dertien hoogopgeleiden een

spontane, actieve of passieve kennis van het woord. De laatste parameter die we

onderzochten, was de invloed van de variabele sekse op de kennis van tabbaard. De Chi-

kwadraattest toont aan dat er geen significant verband bestaat tussen die parameter en de

dialectkennis van de informanten.

3.3.5 Schort

Bij deze enquêtevraag anticipeerden we het dialectwoord voorschoot. Daarnaast gebruikten

een aantal jonge zegslieden het AN-woord schort (Prisma).

Frequentietabel

Voorschoot

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 50 69,4 69,4 69,4

actief 10 13,9 13,9 83,3

passief 9 12,5 12,5 95,8

onbekend 3 4,2 4,2 100,0

Total 72 100,0 100,0

Page 31: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

23

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Voorschoot

spontaan 7 19 24 50

actief 8 2 0 10

passief 6 3 0 9

onbekend 3 0 0 3

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Voorschoot

spontaan 28 22 50

actief 5 5 10

passief 2 7 9

onbekend 1 2 3

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Voorschoot

spontaan 25 25 50

actief 4 6 10

passief 5 4 9

onbekend 2 1 3

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 32: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

24

Conclusie

Uit de frequentietabel blijkt dat 83,3% van alle informanten een spontane of actieve kennis

had van voorschoot. Daarnaast kenden zes zegslieden het woord louter passief. Voor

slechts drie informanten was het dialectwoord volledig onbekend.

De parameter leeftijd is uiterst significant. Opvallend is het verschil tussen de jongeren (18-

25 jaar) en de oudere leeftijdsgroepen (30-50 jaar en 65+). Alle 65-plussers konden de

afbeelding spontaan benoemen met het geanticipeerde dialectwoord. Bij de middenklasse

zien we dat negentien leden het dialectwoord spontaan gebruikten. Bij de jongeren is de

spontane kennis beduidend lager: slechts negen informanten konden het dialectwoord

spontaan geven. De dialectkennis van het woord voorschoot neemt dus af.

Vervolgens merken we op dat de opleiding van de informant geen significante invloed heeft

op de kennis van voorschoot. De bijhorende kruistabel maakt duidelijk dat het verschil

tussen de laag- en hoogopgeleiden niet groot is. Ook de parameter sekse is niet significant.

Zo zien we dat de spontane kennis van beide groepen gelijk is: bij zowel de mannen als de

vrouwen gebruikten 25 informanten het dialectwoord spontaan.

3.3.6 Ritssluiting

Voor het begrip ‘ritssluiting’ anticipeerden we het dialectwoord tirette. Een aantal jonge

informanten gebruikten het AN-woord rits (Prisma).

Frequentietabel

Tirette

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 62 86,1 86,1 86,1

actief 5 6,9 6,9 93,1

passief 5 6,9 6,9 100,0

Total 72 100,0 100,0

Page 33: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

25

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Tirette

spontaan 15 23 24 62

actief 5 0 0 5

passief 4 1 0 5

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Tirette

spontaan 33 29 62

actief 3 2 5

passief 0 5 5

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Tirette

spontaan 30 32 62

actief 3 2 5

passief 3 2 5

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Het dialectwoord tirette is heel goed bekend bij de Zottegemse informanten. In de

frequentietabel zien we dat ongeveer 86% van alle ondervraagden de afbeelding spontaan

Page 34: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

26

benoemde met het geanticipeerde dialectwoord. Bovendien was het woord voor niemand

onbekend.

Uit de tabel van de variabele leeftijd leiden we af dat de eerste leeftijdscategorie (18-25 jaar)

het dialectwoord minder spontaan kende dan de tweede (30-50 jaar) en de derde

leeftijdscategorie (65+). Alle 65-plussers en bijna alle leden uit de tweede leeftijdsgroep

konden de afbeelding spontaan benoemen met het geanticipeerde dialectwoord. Bij de

jongeren daarentegen waren het er slechts vijftien.

In de tweede kruistabel worden de resultaten van de laag- en hoogopgeleiden weergegeven.

Volgens de Chi-kwadraattest wijst het verband tussen het opleidingsniveau van de informant

en de dialectkennis op een tendens. We merken op dat de laagopgeleide informanten iets

beter scoorden dan de hoogopgeleide informanten, maar de verschillen tussen beide

groepen zijn niet groot genoeg om een sterke conclusie te trekken over de invloed van de

parameter opleiding.

Tot slot zien we in de laatste kruistabel (sekse) dat er geen significant verband is tussen de

variabele sekse en de dialectkennis van de informanten. Het geheel van spontane en actieve

kennis bij de mannen en de vrouwen is nagenoeg gelijk.

3.3.7 Bretellen

Bij deze enquêtevraag werd het dialectwoord garelen voorzien. De meeste informanten

benoemden de afbeelding spontaan met het AN-woord bretellen (Prisma).

Frequentietabel

Garelen

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 13 18,1 18,1 18,1

actief 14 19,4 19,4 37,5

passief 11 15,3 15,3 52,8

onbekend 34 47,2 47,2 100,0

Total 72 100,0 100,0

Page 35: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

27

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Garelen

spontaan 0 3 10 13

actief 0 3 11 14

passief 1 7 3 11

onbekend 23 11 0 34

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Garelen

spontaan 9 4 13

actief 4 10 14

passief 7 4 11

onbekend 16 18 34

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Garelen

spontaan 9 4 13

actief 5 9 14

passief 5 6 11

onbekend 17 17 34

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 36: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

28

Conclusie

Uit de frequentietabel leiden we af dat de spontane kennis van garelen behoorlijk zwak is.

Slechts dertien informanten benoemden de afbeelding spontaan met het geanticipeerde

dialectwoord. Ongeveer de helft van de zegslieden kende het dialectwoord echter niet.

De eerste kruistabel (leeftijd) toont aan dat de variabele leeftijd uiterst significant is. Het

contrast tussen de verschillende leeftijdsgroepen springt meteen in het oog: niemand van de

eerste generatie (18-25 jaar) bezat een spontane of actieve kennis van het voorziene

dialectwoord. Ook in de middenklasse (30-50 jaar) zijn er slechts zes zegslieden die een

spontane of actieve kennis bezaten. Bij de derde leeftijdscategorie (65+) daarentegen tellen

we 21 zegslieden. Aangezien de jongste generatie steeds minder bretellen draagt, zou dat

de reden kunnen zijn waarom jongeren het woord niet meer kennen of gebruiken.

Verder zien we dat er geen significant verband is tussen de parameter opleiding en de

dialectkennis van de informanten. Zo zijn er dertien laagopgeleiden en veertien

hoogopgeleiden die een spontane of actieve kennis bezaten van garelen. Het verschil

tussen beide groepen is dus miniem. Tot slot toont de Chi-kwadraattest aan dat ook de

paramater sekse geen significante rol speelt. Het geheel van spontane en actieve kennis is

bij de mannen en de vrouwen nagenoeg gelijk.

3.3.8 Trui

Het voorziene dialectwoord voor het begrip ‘trui’ was vareuze. Daarnaast gaf de overgrote

meerderheid van de zegslieden de AN-woorden pullover, pull en sweater (Prisma) als

antwoord op.

Frequentietabel

Vareuze

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 5 6,9 6,9 6,9

actief 13 18,1 18,1 25,0

passief 18 25,0 25,0 50,0

onbekend 36 50,0 50,0 100,0

Total 72 100,0 100,0

Page 37: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

29

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Vareuze

spontaan 0 0 5 5

actief 0 0 13 13

passief 1 12 5 18

onbekend 23 12 1 36

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Vareuze

spontaan 2 3 5

actief 7 6 13

passief 7 11 18

onbekend 20 16 36

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Vareuze

spontaan 1 4 5

actief 8 5 13

passief 10 8 18

onbekend 17 19 36

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 38: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

30

Conclusie

De frequentietabel toont duidelijk aan dat het woord vareuze niet goed bekend is bij de

Zottegemse informanten. Opmerkelijk is dat het geanticipeerde dialectwoord voor de helft

van de informanten onbekend was. Slechts vijf zegslieden konden de afbeelding spontaan

benoemen met vareuze.

Wat meteen opvalt als we de eerste kruistabel (leeftijd) bekijken, is dat het dialectwoord

volledig uit het lexicon van de jongeren (18-25 jaar) is verdwenen. Ook in de tweede

leeftijdscategorie (30-50 jaar) was er niemand met een spontane of actieve kennis van het

geanticipeerde dialectwoord. Er waren wel twaalf zegslieden die te kennen gaven het woord

al gehoord te hebben, maar zelf gebruiken ze het niet. Bij de 65-plussers daarentegen

constateerden we bij achttien informanten een spontane of actieve kennis.

Verder merken we op dat de parameters opleiding en sekse geen significant verband

vertonen met de dialectkennis van de informanten. Uit de tweede kruistabel (opleiding)

leiden we af dat de dialectscores van de laag- en hoogopgeleiden vergelijkbaar zijn. Ook de

parameter sekse speelt geen significante rol. In de laatste kruistabel (sekse) zien we dat de

spontane kennis van de vrouwen iets beter is dan die van de mannen, maar het geheel van

spontane en actieve kennis is bij beide groepen gelijk.

3.3.9 Zomerjurk

Voor het begrip ‘zomerjurk’ werd het dialectwoord bain de soleil(ke) voorzien. Veel

informanten gaven zomerkleedje (Prisma) als antwoord op. Prisma bestempelt dat woord

als Algemeen Belgisch Nederlands; het zal om die reden hier dan ook niet verder besproken

worden.

Frequentietabel

Bain de soleilke

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 31 43,1 43,1 43,1

actief 12 16,7 16,7 59,7

passief 13 18,1 18,1 77,8

onbekend 16 22,2 22,2 100,0

Total 72 100,0 100,0

Page 39: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

31

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Bain de soleilke

spontaan 0 11 20 31

actief 4 4 4 12

passief 5 8 0 13

onbekend 15 1 0 16

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Bain de soleilke

spontaan 15 16 31

actief 5 7 12

passief 7 6 13

onbekend 9 7 16

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Bain de soleilke

spontaan 14 17 31

actief 7 5 12

passief 7 6 13

onbekend 8 8 16

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 40: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

32

Conclusie

De Zottegemse informanten kenden het dialectwoord bain de soleil(ke) behoorlijk goed. De

frequentietabel toont aan dat 31 informanten de afbeelding spontaan konden benoemen met

het voorziene dialectwoord. Daarnaast kenden twaalf informanten het woord actief. Verder

noteerden we bij zestien zegslieden “woord onbekend”.

Volgens de statistische test bestaat er een hoogst significant verband tussen de leeftijd van

de informant en de kennis van het opgevraagde dialectwoord. In de bijhorende kruistabel

(leeftijd) zien we dat vooral de eerste generatie (18-25 jaar) een slechte kennis heeft van

bain de soleil(ke). Zo gebruikte niemand van de jongeren het woord spontaan en gaven

vijftien jongeren aan het woord niet te kennen. De spontane en actieve kennis van de twee

oudere leeftijdsgroepen (30-50 jaar en 65+) is een stuk beter. We kunnen stellen dat

Zottegem getekend wordt door verlies van het dialectwoord bain de soleil(ke).

Verder onderzochten we ook de invloed van de parameter opleiding op de dialectkennis van

bain de soleil(ke). De resultaten in de bijhorende kruistabel (parameter) en de Chi-

kwadraattest tonen aan dat er geen significant verband bestaat tussen het opleidingsniveau

van de informant en de kennis van het onderzochte lexeem. De resultaten van de laag- en

hoogopgeleiden zijn vergelijkbaar.

Ten slotte namen we ook de variabele sekse onder de loep. De verschillen tussen de

dialectkennis van de mannen en de vrouwen zijn niet noemenswaardig; er waren 21 mannen

en 22 vrouwen die bain de soleil(ke) spontaan of actief kenden. Daarnaast waren er bij

beide groepen telkens acht zegslieden voor wie het woord onbekend was.

3.3.10 Bivakmuts

Voor het begrip ‘bivakmuts’ werd het dialectwoord kagoele voorzien. Daarnaast gaven

vooral de jongste informanten het AN-woord bivakmuts (Prisma) als antwoord op.

Page 41: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

33

Frequentietabel

Kagoele

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 47 65,3 65,3 65,3

actief 3 4,2 4,2 69,4

passief 3 4,2 4,2 73,6

onbekend 19 26,4 26,4 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Kagoele

spontaan 2 21 24 47

actief 2 1 0 3

passief 1 2 0 3

onbekend 19 0 0 19

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Kagoele

spontaan 24 23 47

actief 2 1 3

passief 2 1 3

onbekend 8 11 19

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 42: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

34

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Kagoele

spontaan 23 24 47

actief 3 0 3

passief 2 1 3

onbekend 8 11 19

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De Zottegemse informanten kenden het dialectwoord kagoele vrij goed. Zo bezaten 50

informanten een spontane of actieve kennis van het geanticipeerde dialectwoord. Voor

negentien zegslieden is het dialectwoord echter onbekend.

De variabele leeftijd en de dialectkennis van het opgevraagde dialectwoord vormen een

hoogst significant verband. Hoe jonger de informant, hoe slechter de kennis van het

geanticipeerde dialectwoord. Bij de jongeren (18-25 jaar) kon slechts één informant de

afbeelding spontaan benoemen met kagoele, terwijl bij de 65-plussers alle zegslieden

daartoe in staat waren.

Verder toont de Chi-kwadraattest aan dat er geen significant verband is tussen de variabele

opleiding en de dialectkennis van de informant. De laag- en hoogopgeleiden scoorden

vergelijkbaar bij deze enquêtevraag. Tot slot speelde ook de variabele sekse geen

significante rol. De resultaten van de mannen en de vrouwen liggen dicht bij elkaar; er zijn

geen noemenswaardige verschillen op te merken.

3.3.11 Muts met pompon

Voor het begrip ‘muts met pompon’ anticipeerden we het dialectwoord turre. De overgrote

meerderheid van de informanten gebruikte echter het AN-woord muts (Prisma).

Page 43: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

35

Frequentietabel

Turre

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 11 15,3 15,3 15,3

actief 19 26,4 26,4 41,7

passief 3 4,2 4,2 45,8

onbekend 39 54,2 54,2 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Turre

spontaan 0 3 8 11

actief 0 6 13 19

passief 1 1 1 3

onbekend 23 14 2 39

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Turre

spontaan 7 4 11

actief 8 11 19

passief 3 0 3

onbekend 18 21 39

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 44: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

36

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Turre

spontaan 7 4 11

actief 10 9 19

passief 2 1 3

onbekend 17 22 39

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Uit de frequentietabel kunnen we afleiden dat de kennis van het dialectwoord turre afneemt.

Slechts 15,3% van alle ondervraagden gebruikte spontaan het dialectwoord om de

afbeelding te benoemen. Meer dan de helft van de informanten gaf aan het voorziene

dialectwoord niet te kennen.

Wat meteen opvalt als we de kruistabel van de variabele leeftijd bekijken, is dat de spontane

en actieve kennis bij alle leeftijdscategorieën verloren gaat. Bij de jongeren (18-25 jaar) was

er zelfs niemand die een spontane of actieve kennis bezat van het geanticipeerde

dialectwoord. Ook in de middenklasse (30-50 jaar) konden slechts drie informanten de

afbeelding spontaan benoemen met turre. Bij de 65-plussers gebruikten acht zegslieden het

dialectwoord spontaan en bezaten dertien informanten een actieve kennis.

De Chi-kwadraattest toont aan dat er geen significant verband is tussen het opleidingsniveau

van de informant en de dialectkennis van turre. Het geheel van spontane en actieve kennis

is bij de laag- en hoogopgeleiden namelijk gelijk. Tot slot speelt ook de parameter sekse

geen significante rol. Uit de laatste kruistabel (sekse) blijkt dat de spontane en actieve kennis

bij de mannen iets hoger is, maar het verschil is niet significant.

3.3.12 Pet

Voor het begrip ‘pet’ werd het dialectwoord klak(ke) geanticipeerd. Daarnaast hanteerden

drie informanten het AN-woord pet (Prisma). Tot slot noteerden we bij de 65-plussers ook

een paar keer het gelegenheidsantwoord klepmutse.

Page 45: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

37

Frequentietabel

Klak(ke)

Frequency Percent Valid Percent

Cumulative

Percent

Valid spontaan 69 95,8 95,8 95,8

actief 3 4,2 4,2 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep

Total 18-25 30-50 65+

Klak(ke) spontaan 22 23 24 69

actief 2 1 0 3

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele opleiding

Opleiding

Total laag hoog

Klak(ke) spontaan 34 35 69

actief 2 1 3

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse

Total man vrouw

Klak(ke) spontaan 34 35 69

actief 2 1 3

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De frequentietabel geeft weer dat 69 van de 72 informanten de afbeelding spontaan konden

benoemen met klak(ke). Bovendien was het dialectwoord voor niemand onbekend. De

overige drie informanten bezaten een actieve kennis van het woord.

Page 46: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

38

De leeftijd van de informant heeft geen significante invloed op de kennis van het

opgevraagde dialectwoord. Uit de bijhorende kruistabel (leeftijd) kunnen we afleiden dat

klak(ke) bij alle generaties ongeveer even goed bekend is. Zo hanteerden alle 65-plussers,

23 informanten uit de middengroep (30-50 jaar) en 22 jongeren het voorziene dialectwoord

spontaan. De variabele leeftijd is dus geen bepalende factor bij de kennis van klak(ke).

Verder spelen ook de overige parameters opleiding en sekse geen significante rol. We

stellen vast dat de dialectscores van de laag- en hoogopgeleide informanten geen

significante verschillen vertonen; beide groepen kenden het dialectwoord ongeveer even

goed. Ook in de laatste kruistabel (sekse) zien we dat de dialectkennis van de mannen en de

vrouwen gelijkaardig is.

3.3.13 Sokjes

Bij deze enquêtevraag werd het dialectwoord brooskes voorzien. Er waren veel informanten

die de afbeelding spontaan benoemden met de AN-woorden kousen en sokjes (Prisma).

Daarnaast hanteerden vijf informanten het onvoorziene dialectwoord chausetten.

Frequentietabel

Brooskes

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 20 27,8 27,8 27,8

actief 13 18,1 18,1 45,8

passief 8 11,1 11,1 56,9

onbekend 31 43,1 43,1 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Brooskes

spontaan 0 5 15 20

actief 0 6 7 13

passief 1 6 1 8

onbekend 23 7 1 31

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 47: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

39

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Brooskes

spontaan 11 9 20

actief 6 7 13

passief 4 4 8

onbekend 15 16 31

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Brooskes

spontaan 10 10 20

actief 5 8 13

passief 4 4 8

onbekend 17 14 31

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Het dialectwoord brooskes voor ‘sokjes’ is niet zo goed bekend bij de Zottegemse

informanten. Uit de frequentietabel leiden we af dat bijna de helft van de informanten het

woord niet kende. Slechts twintig informanten konden de afbeelding spontaan benoemen

met het geanticipeerde dialectwoord.

Als we naar de leeftijd van de informanten kijken, valt meteen op dat niemand uit de eerste

leeftijdscategorie (18-25 jaar) een spontane of actieve kennis bezat van het geanticipeerde

dialectwoord. In de tweede leeftijdscategorie (30-50 jaar) daarentegen zien we dat elf

Page 48: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

40

informanten een spontane of actieve kennis bezaten. Bij de 65-plussers merken we een

stijging op naar 22 informanten. Verder stellen we vast dat maar liefst 23 jongeren het woord

niet kenden. Het geanticipeerde dialectwoord behoort dus niet meer tot het lexicon van de

jongeren.

De tweede kruistabel (opleiding) toont aan dat de paramater opleiding geen significante rol

speelt. Zo zijn er elf laagopgeleiden en negen hoogopgeleiden die de afbeelding spontaan

benoemden met brooskes. Daarnaast bezaten zes laagopgeleide informanten en zeven

hoogopgeleide informanten een actieve kennis. De dialectkennis van beide groepen is dus

erg gelijkaardig. Tot slot zien we in de laatste kruistabel (sekse) dat ook de parameter sekse

niet significant is. Er zijn zowel tien mannen als tien vrouwen die de afbeelding spontaan

benoemden met het voorziene dialectwoord. Verder kenden vijf mannen en acht vrouwen het

woord actief. Beide groepen vertonen dus vergelijkbare resultaten.

3.3.14 Pantoffels

Bij deze enquêtevraag werd het dialectwoord sletsen voorzien. Er waren enkele oudere

informanten die sloefen als antwoord opgaven, maar hierbij gaat het om gesloten pantoffels.

Aangezien we hier te maken hebben met een betekenisverandering, zal dat dialectwoord

hier niet verder besproken worden. Daarnaast gebruikten enkele jonge zegslieden het AN-

woord pantoffels (Prisma).

Frequentietabel

Sletsen

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 62 86,1 86,1 86,1

actief 10 13,9 13,9 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Sletsen spontaan 19 21 22 62

actief 5 3 2 10

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 49: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

41

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Sletsen spontaan 32 30 62

actief 4 6 10

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Sletsen spontaan 34 28 62

actief 2 8 10

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: 0,05 > p > 0,01 (significant)

Conclusie

De kennis van het dialectwoord sletsen is zeer goed. We merken op dat 86,1% van alle

informanten de afbeelding spontaan benoemde met het geanticipeerde dialectwoord.

Daarnaast bezaten ook tien zegslieden een actieve kennis van het woord. Verder noteerden

we bij niemand “woord onbekend”.

De Chi-kwadraattest toont aan dat de variabele leeftijd geen significante rol speelt. We

noteerden voor alle leeftijdsgroepen een hoge spontane kennis van sletsen. Ook het

opleidingsniveau van de informant is niet significant. Uit de tweede kruistabel (opleiding)

blijkt dat de resultaten van de laag- en hoogopgeleiden erg vergelijkbaar zijn. Zo bezaten 32

laagopgeleiden en 30 hoogopgeleiden een spontane kennis van het woord.

Tot slot bekijken we de paramater sekse, die een significant resultaat vertoont. In de laatste

kruistabel (sekse) zien we dat de spontane kennis van de mannen iets hoger is dan die van

Page 50: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

42

de vrouwen. Zo hanteerden 34 mannen spontaan het geanticipeerde dialectwoord. Bij de

vrouwen daarentegen gebruikten 28 zegslieden het woord spontaan. Verder waren er twee

mannen en acht vrouwen die sletsen actief kenden. De Chi-kwadraattest toont dus aan dat

er een significant verband bestaat tussen de parameter sekse en de dialectkennis van de

informanten.

3.3.15 Schoenveter

Voor het begrip ‘schoenveter’ werd het dialectwoord schoenstrek voorzien. Daarnaast

gaven een aantal informanten het onvoorziene dialectwoord nestel als antwoord op. Verder

gebruikten enkele zegslieden uit de eerste leeftijdscategorie het AN-woord veter (Prisma).

Frequentietabel

Schoenstrek

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 62 86,1 86,1 86,1

actief 7 9,7 9,7 95,8

passief 2 2,8 2,8 98,6

onbekend 1 1,4 1,4 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Schoenstrek

spontaan 15 23 24 62

actief 6 1 0 7

passief 2 0 0 2

onbekend 1 0 0 1

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 51: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

43

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Schoenstrek

spontaan 33 29 62

actief 3 4 7

passief 0 2 2

onbekend 0 1 1

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Schoenstrek

spontaan 31 31 62

actief 2 5 7

passief 2 0 2

onbekend 1 0 1

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De frequentietabel toont aan dat de zegslieden een zeer goede kennis hebben van het

dialectwoord (schoen)strek. We constateren dat 86,1% van alle ondervraagden het

voorziene dialectwoord spontaan gebruikte. Slechts één informant kende het dialectwoord

niet.

Vervolgens bekijken we de parameter leeftijd, die uiterst significant is. Zo stellen we vast dat

alle 65-plussers en bijna alle leden uit de middenklasse (30-50 jaar) een spontane of actieve

kennis bezaten van (schoen)strek. Slechts één informant uit de middenklasse kon de

Page 52: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

44

afbeelding niet spontaan benoemen, maar gaf aan het woord actief te kennen. De jongeren

vertonen een lagere spontane kennis: vijftien zegslieden kenden het woord spontaan.

Verder spelen de parameters opleiding en sekse geen significante rol. De tweede kruistabel

(opleiding) toont aan dat het geheel van spontane en actieve kennis bij de laagopgeleiden

iets hoger is dan bij de hoogopgeleiden, maar dat verschil is niet significant. Ook de

nagenoeg identieke scores bij de mannen en de vrouwen geven aan dat de parameter sekse

geen significante invloed heeft op de dialectkennis van beide groepen.

3.3.16 Klompen

Bij deze enquêtevraag anticipeerden we het dialectwoord kloppers. Daarnaast gaven een

aantal zegslieden, vooral uit de eerste leeftijdscategorie (18-25 jaar), het AN-woord klompen

(Prisma) als antwoord op. Verder gebruikten een paar informanten het onvoorziene

dialectwoord kloefen.

Frequentietabel

Kloppers

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 34 47,2 47,2 47,2

actief 15 20,8 20,8 68,1

passief 16 22,2 22,2 90,3

onbekend 7 9,7 9,7 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Kloppers

spontaan 2 10 22 34

actief 8 5 2 15

passief 7 9 0 16

onbekend 7 0 0 7

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 53: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

45

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Kloppers

spontaan 20 14 34

actief 6 9 15

passief 7 9 16

onbekend 3 4 7

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Kloppers

spontaan 15 19 34

actief 7 8 15

passief 8 8 16

onbekend 6 1 7

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Uit de frequentietabel kunnen we afleiden dat 49 van de 72 zegslieden een spontane of

actieve kennis bezaten van het geanticipeerde dialectwoord. De dialectkennis van kloppers

is dus vrij goed. Slechts zeven zegslieden gaven aan het dialectwoord niet te kennen.

Uit de eerste kruistabel (leeftijd) blijkt dat de leeftijd van de informanten een erg significante

invloed heeft op de dialectkennis. Opmerkelijk is dat bijna alle 65-plussers, 22 van de 24, het

geanticipeerde woord spontaan gebruikten. Bij de zegslieden uit de middenklasse (30-50

jaar) merken we een daling op naar tien zegslieden. Als we de resultaten van de jongeren

Page 54: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

46

bekijken, zien we dat slechts twee zegslieden de afbeelding spontaan benoemden met

kloppers.

Vervolgens toont de Chi-kwadraattest aan dat de sociale parameter opleiding niet significant

is. Uit de bijhorende kruistabel (opleiding) blijkt dat twintig laagopgeleiden en veertien

hoogopgeleiden een spontane kennis bezaten van het voorziene dialectwoord. De spontane

kennis van de laagopgeleiden is dus iets hoger dan die van de laagopgeleiden. Het geheel

van spontane en actieve kennis daarentegen is bij beide groepen vergelijkbaar.

Tot slot speelt ook de parameter sekse geen significante rol. De laatste kruistabel (sekse)

geeft aan dat het geheel van spontane en actieve kennis bij de vrouwen iets hoger ligt dan

bij de mannen. Volgens de Chi-kwadraattest is het verschil tussen beide groepen niet

significant.

3.3.17 Hoge schoenen

Voor het begrip ‘hoge schoenen’ anticipeerden we het dialectwoord bottienen. Slechts twee

informanten gaven het AN-woord hoge schoenen (Prisma) als antwoord op.

Frequentietabel

Bottienen

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 70 97,2 97,2 97,2

actief 2 2,8 2,8 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Bottienen spontaan 23 24 23 70

actief 1 0 1 2

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 55: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

47

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Bottienen spontaan 35 35 70

actief 1 1 2

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Bottienen spontaan 35 35 70

actief 1 1 2

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De dialectkennis van de informanten is bij deze enquêtevraag zeer goed. Uit de

frequentietabel blijkt immers dat 70 informanten de afbeelding spontaan konden benoemen

met bottienen. Daarnaast waren er twee zegslieden die een actieve kennis van het woord

bezaten.

De Chi-kwadraattest toont aan dat de kennis van bottienen niet sterk beïnvloed wordt door

de leeftijd van de informant. De eerste kruistabel (leeftijd) geeft weer dat alle generaties het

woord zeer goed kenden. Ook de parameters opleiding en sekse vertonen geen significante

resultaten. De tweede kruistabel (opleiding) toont aan dat de dialectscores van de laag- en

hoogopgeleiden gelijk zijn. Ook bij de mannen en de vrouwen constateerden we identieke

scores.

3.3.18 Kapmantel

Bij deze enquêtevraag werd het dialectwoord kapuson voorzien. Er waren ook een aantal

informanten die de AN-woorden cape en overgooier (Prisma) gebruikten.

Page 56: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

48

Frequentietabel

Kapuson

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 12 16,7 16,7 16,7

actief 9 12,5 12,5 29,2

passief 8 11,1 11,1 40,3

onbekend 43 59,7 59,7 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Kapuson

spontaan 0 1 11 12

actief 0 0 9 9

passief 0 6 2 8

onbekend 24 17 2 43

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Kapuson

spontaan 8 4 12

actief 2 7 9

passief 4 4 8

onbekend 22 21 43

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 57: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

49

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Kapuson

spontaan 7 5 12

actief 4 5 9

passief 4 4 8

onbekend 21 22 43

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Het dialectwoord kapuson is bij het merendeel van de informanten onbekend. We noteerden

namelijk bij 43 zegslieden “woord onbekend”. Slechts twaalf informanten konden de

afbeelding spontaan benoemen met het geanticipeerde dialectwoord.

Als we naar de leeftijd van de informanten kijken, valt meteen op dat niemand van de

jongeren (18-25 jaar) het geanticipeerde dialectwoord kende. Ook bij zeventien leden uit de

middenklasse (30-50 jaar) noteerden we “woord onbekend”. Slechts negen informanten

kenden het dialectwoord actief. Bij de 65-plussers merken we een stijging op: twintig

informanten bezaten een spontane of actieve kennis. De dialectkennis van kapuson wordt

dus sterk beïnvloed door de variabele leeftijd.

Tot slot vertonen de parameters opleiding en sekse geen significante verschillen. We merken

op dat de dialectscores van de laag- en hoogopgeleiden erg vergelijkbaar zijn. Ook de

resultaten van de mannen en de vrouwen zijn gelijkaardig. De parameters opleiding en

sekse zijn dus geen bepalende factoren bij de kennis van kapuson.

3.3.19 Regenjas

Bij deze enquêtevraag werd het dialectwoord impermeabel voorzien. Daarnaast gebruikten

de meeste jongeren regenfrak. Tot slot hanteerden enkele oudere zegslieden het AN-woord

gabardine (Prisma).

Page 58: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

50

Frequentietabel

Impermeabel

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 13 18,1 18,1 18,1

actief 20 27,8 27,8 45,8

passief 15 20,8 20,8 66,7

onbekend 24 33,3 33,3 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Impermeabel

spontaan 1 0 12 13

actief 1 8 11 20

passief 0 14 1 15

onbekend 22 2 0 24

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Impermeabel

spontaan 4 9 13

actief 13 7 20

passief 6 9 15

onbekend 13 11 24

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 59: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

51

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Impermeabel

spontaan 6 7 13

actief 10 10 20

passief 7 8 15

onbekend 13 11 24

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De frequentietabel toont aan dat 33 informanten een spontane of actieve kennis bezaten van

impermeabel. Verder gaven 24 informanten aan het dialectwoord niet te kennen.

Uit de eerste kruistabel (leeftijd) blijkt dat er een hoogst significant verband bestaat tussen de

variabele leeftijd en de kennis van impermeabel. We merken op dat 23 ouderen het

dialectwoord spontaan kenden. In de middenklasse (30-50 jaar) daarentegen kon niemand

het dialectwoord spontaan geven. Er waren wel elf zegslieden die een actieve kennis van het

dialectwoord bezaten. Ook bij de jongeren kon niemand de afbeelding spontaan benoemen

met impermeabel en bezat slechts één informant een actieve kennis. We stellen vast dat de

dialectkennis van impermeabel zienderogen afneemt en dat het dialectwoord bijgevolg zo

goed als volledig verdwenen is uit het lexicon van de jongeren.

Verder is er geen significant verband tussen de parameter opleiding en de dialectkennis van

de informanten. De bijhorende kruistabel (opleiding) toont aan dat de spontane kennis hoger

is bij de hoogopgeleiden, maar het geheel van spontane en actieve kennis is bij beide

groepen vergelijkbaar. Tot slot merken we op dat ook de paramater sekse geen significante

rol speelt. De dialectscores van de mannen en de vrouwen zijn erg gelijklopend.

3.3.20 Mantel

Voor het begrip ‘mantel’ werd het dialectwoord palto voorzien. Veel informanten, vooral uit

de eerste leeftijdsgroep (18-25 jaar), gebruikten het AN-woord mantel (Prisma).

Page 60: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

52

Frequentietabel

Palto

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 24 33,3 33,3 33,3

actief 15 20,8 20,8 54,2

passief 7 9,7 9,7 63,9

onbekend 26 36,1 36,1 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Palto

spontaan 0 7 17 24

actief 0 8 7 15

passief 2 5 0 7

onbekend 22 4 0 26

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Palto

spontaan 13 11 24

actief 9 6 15

passief 1 6 7

onbekend 13 13 26

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 61: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

53

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Palto

spontaan 14 10 24

actief 7 8 15

passief 2 5 7

onbekend 13 13 26

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De frequentietabel toont aan dat 54,2% van de informanten het geanticipeerde dialectwoord

spontaan of actief kende. Voor 36,1% van de ondervraagden was het woord volledig

onbekend.

Volgens de statistische test bestaat er een hoogst significant verband tussen de leeftijd van

de informant en de kennis van het opgevraagde dialectwoord. Opmerkelijk is dat de jongeren

geen spontane of actieve kennis van het woord bezaten. Bij de middenklasse (30-50 jaar)

merken we een stijging op: vijftien informanten gebruikten het dialectwoord spontaan of

actief. Bij de 65-plussers daarentegen bezat iedereen een spontane of actieve kennis van

palto. We stellen dus vast dat de dialectkennis van palto sterk verminderd is en dat het

dialectwoord bijgevolg volledig verdwenen is uit het lexicon van de jongeren.

Verder vertoont de sociale parameter opleiding geen significant resultaat. Het verschil in

spontane kennis tussen de laag- en hoogopgeleiden is erg klein, maar het geheel van

spontane en actieve kennis ligt wel iets hoger bij de laagopgeleiden.

Ten slotte onderzochten we ook de invloed van de variabele sekse op de kennis van palto.

De resultaten van de mannen en de vrouwen zijn erg vergelijkbaar. De parameter sekse

speelt dus geen significante rol.

Page 62: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

54

3.4 Woordveld kleding: formeel

3.4.1 Bontjas

Voor het begrip ‘bontjas’ anticipeerden we het dialectwoord vellen frak. De meeste jongeren

gaven het AN-woord bontjas (Prisma) als antwoord op. Verder hoorden we de onvoorziene

dialectwoorden pelsen frak en foruren mantel. Tot slot noteerden we ook een paar keer de

gelegenheidsantwoorden beestenfrak en bontfrak.

Frequentietabel

Vellen frak

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 25 34,7 34,7 34,7

actief 21 29,2 29,2 63,9

passief 8 11,1 11,1 75,0

onbekend 18 25,0 25,0 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Vellen frak

spontaan 2 9 14 25

actief 3 8 10 21

passief 2 6 0 8

onbekend 17 1 0 18

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 63: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

55

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Vellen frak

spontaan 14 11 25

actief 13 8 21

passief 2 6 8

onbekend 7 11 18

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Vellen frak

spontaan 11 14 25

actief 11 10 21

passief 5 3 8

onbekend 9 9 18

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Uit de frequentietabel blijkt dat 46 informanten een spontane of actieve kennis bezaten van

het voorziene dialectwoord. Daarnaast was het dialectwoord onbekend voor zeventien

informanten.

Volgens de statistische test van de eerste kruistabel (leeftijd) is er een hoogst significant

verband tussen de variabele leeftijd en de dialectkennis van de informanten. We stellen vast

dat de dialectkennis van vellen frak sterk aan het afnemen is. Slechts vijf jongeren bezaten

een spontane of actieve kennis van het geanticipeerde dialectwoord. Bovendien was het

woord voor zeventien informanten volledig onbekend. De dialectscores van de tweede

leeftijdscategorie (30-50 jaar) liggen een stuk hoger. Zo merken we op dat vijftien zegslieden

een spontane of actieve kennis bezaten. De 65-plussers daarentegen kenden allemaal het

dialectwoord spontaan of actief.

Verder zien we dat het opleidingsniveau van de informanten geen significante rol speelt. De

scores van de laag- en hoogopgeleiden zijn erg vergelijkbaar. Ook de parameter sekse

vertoont geen significant resultaat. Er is geen noemenswaardig verschil tussen de

dialectkennis van de mannen en de vrouwen.

Page 64: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

56

3.4.2 Kiel

Voor het begrip ‘kiel’ werd het dialectwoord cache-poussière voorzien. Het merendeel van

de informanten gaf het AN-lexeem kiel (Prisma) als antwoord op.

Frequentietabel

Cache-poussière

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 5 6,9 6,9 6,9

actief 7 9,7 9,7 16,7

passief 12 16,7 16,7 33,3

onbekend 48 66,7 66,7 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Cache-poussière

spontaan 0 1 4 5

actief 0 0 7 7

passief 0 1 11 12

onbekend 24 22 2 48

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 65: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

57

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Cache-poussière

spontaan 2 3 5

actief 3 4 7

passief 8 4 12

onbekend 23 25 48

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Cache-poussière

spontaan 3 2 5

actief 3 4 7

passief 6 6 12

onbekend 24 24 48

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Wat meteen opvalt als we de frequentietabel bekijken, is dat het dialectwoord cache-

poussière voor maar liefst 48 informanten volledig onbekend was. Slechts vijf informanten

konden de afbeelding spontaan benoemen met het dialectwoord. Het is overduidelijk dat

cache-poussière nog nauwelijks bekend is bij de Zottegemse informanten.

De variabele leeftijd speelt ook bij deze enquêtevraag een hoogst significante rol. In de

bijhorende kruistabel (leeftijd) zien we dat het geanticipeerde dialectwoord voor alle jongeren

onbekend was. Daarnaast bezat slechts één informant uit de tweede leeftijdscategorie (30-

50 jaar) een spontane kennis van cache-poussière. Bij de 65-plussers daarentegen

gebruikten elf zegslieden het dialectwoord spontaan of actief.

Verder zien we dat het opleidingsniveau van de informanten geen significante invloed heeft

op de dialectkennis van cache-poussière. De resultaten van de laag- en hoogopgeleiden

zijn namelijk gelijkaardig. Zo hanteerden twee laagopgeleiden en drie hoogopgeleiden het

geanticipeerde dialectwoord spontaan. Daarnaast was het woord onbekend voor 23

laagopgeleide informanten en 25 hoogopgeleide informanten. Ook de nagenoeg identieke

Page 66: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

58

dialectscores bij de mannen en de vrouwen wijzen erop dat de parameter sekse geen

significante invloed uitoefent op de dialectkennis van beide groepen.

3.4.3 Beenbeschermers van militairen

Het geanticipeerde dialectwoord bij deze enquêtevraag was getten. Heel wat informanten

gaven het AN-woord beenbeschermers (Prisma) als antwoord op. Daarnaast noteerden we

ook meermaals het gelegenheidsantwoord scheenlappen.

Frequentietabel

Getten

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 19 26,4 26,4 26,4

actief 7 9,7 9,7 36,1

passief 5 6,9 6,9 43,1

onbekend 41 56,9 56,9 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Getten

spontaan 0 2 17 19

actief 0 4 3 7

passief 1 1 3 5

onbekend 23 17 1 41

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 67: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

59

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Getten

spontaan 7 12 19

actief 4 3 7

passief 3 2 5

onbekend 22 19 41

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Getten

spontaan 13 6 19

actief 4 3 7

passief 1 4 5

onbekend 18 23 41

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De Zottegemse informanten kennen het dialectwoord getten nog nauwelijks. De

frequentietabel toont immers aan dat het geanticipeerde dialectwoord voor 56,9% van de

informanten volledig onbekend was. Slechts 26,4% kon de afbeelding spontaan benoemen

met het dialectwoord. Daarnaast bezat slechts 9,7% van de zegslieden een actieve kennis.

De statistische test van de parameter leeftijd wijst op een hoogst significant resultaat. Wat

meteen opvalt als we de bijhorende kruistabel (leeftijd) bekijken, is de grote kloof tussen de

eerste leeftijdscategorie (18-25 jaar) en de 65-plussers. Zo merken we op dat het woord

onbekend is voor 23 jongeren. Bij de 65-plussers daarentegen gebruikten maar liefst twintig

zegslieden het dialectwoord spontaan of actief. De variabele leeftijd heeft dus een grote

invloed op de kennis van getten.

Verder spelen de parameters opleiding en sekse geen significante rol. In de tweede

kruistabel (opleiding) merken we op dat de spontane kennis van de hoogopgeleiden iets

hoger is dan die van de laagopgeleiden, maar de Chi-kwadraattest toont aan dat de

parameter opleiding niet significant is. Ook in de laatste kruistabel (sekse) zien we dat de

Page 68: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

60

spontane kennis van de mannen hoger is dan die van de vrouwen, maar de statistische test

wijst ook hier op een niet significant resultaat.

3.4.4 Kraag van een hemd

Voor het begrip ‘kraag van een hemd’ werd het dialectwoord col voorzien. Daarnaast

gebruikten enkele zegslieden het AN-woord kraag (Prisma).

Frequentietabel

Col

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 67 93,1 93,1 93,1

actief 5 6,9 6,9 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Col spontaan 22 22 23 67

actief 2 2 1 5

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Col spontaan 34 33 67

actief 2 3 5

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Col spontaan 32 35 67

actief 4 1 5

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 69: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

61

Conclusie

Uit de frequentietabel leiden we af dat het dialectwoord col zeer goed bekend is bij de

Zottegemse informanten. We zien dat 67 informanten het geanticipeerde dialectwoord

spontaan hanteerden.

Verder oefenen de parameters leeftijd, opleiding en sekse geen significante invloed uit op de

kennis van het dialectwoord col. Zo zien we dat alle leeftijdscategorieën vergelijkbare

resultaten behaalden. Uit de tweede kruistabel (opleiding) blijkt dat de scores van de laag-

en hoogopgeleiden nagenoeg gelijk zijn. Ook bij de mannen en de vrouwen liggen de

resultaten dicht bij elkaar.

3.4.5 (Mouwloos) vestje

De geanticipeerde dialectwoorden bij deze enquêtevraag waren gilet en ondervest.

Daarnaast gebruikten enkele informanten het AN-woord vest(je) (Prisma). Verder noteerden

we ook een paar keer het gelegenheidsantwoord kostuumvestje.

Frequentietabel

Gilet

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 2 2,8 2,8 2,8

actief 4 5,6 5,6 8,3

passief 29 40,3 40,3 48,6

onbekend 37 51,4 51,4 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Gilet

spontaan 0 0 2 2

actief 0 1 3 4

passief 3 7 19 29

onbekend 21 16 0 37

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 70: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

62

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Gilet

spontaan 0 2 2

actief 4 0 4

passief 13 16 29

onbekend 19 18 37

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Gilet

spontaan 1 1 2

actief 4 0 4

passief 14 15 29

onbekend 17 20 37

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Uit de frequentietabel blijkt dat het dialectwoord gilet aan het verdwijnen is uit het

Zottegems. Zo konden slechts twee informanten de afbeelding spontaan benoemen met het

geanticipeerde dialectwoord. Verder kenden 29 zegslieden het dialectwoord enkel passief en

was het woord onbekend voor de helft van de informanten.

Volgens de eerste kruistabel (leeftijd) bestaat er een hoogst significant verband tussen de

leeftijd van de informant en de dialectkennis van gilet. We zien dat niemand uit de eerste en

de tweede leeftijdsgroep (18-25 jaar en 30-50 jaar) de afbeelding spontaan kon benoemen

met het geanticipeerde dialectwoord. Ook bij de 65-plussers hanteerden slechts twee

Page 71: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

63

informanten spontaan gilet. Daarnaast waren er negentien zegslieden die een passieve

kennis van het woord bezaten.

De parameter opleiding wijst op een tendens. Uit de bijhorende kruistabel (opleiding) leiden

we af dat twee hoogopgeleide informanten het dialectwoord spontaan gebruikten en dat vier

laagopgeleide informanten het woord actief kenden. Verder was het woord onbekend voor

negentien laagopgeleiden en achttien hoogopgeleiden. Het contrast tussen beide groepen is

erg beperkt, waardoor het gevaarlijk is om dat resultaat te extrapoleren naar de volledige

populatie.

Tot slot speelt de parameter sekse geen significante rol. Uit de laatste kruistabel (sekse)

blijkt dat het geheel van spontane en actieve kennis bij de mannen iets hoger is dan bij de

vrouwen. Verder zijn de resultaten van beide groepen vergelijkbaar. Het verschil tussen

beide groepen is dus niet significant.

Ondervest

Frequentietabel

Ondervest

Frequency Percent Valid Percent

Cumulative

Percent

Valid spontaan 42 58,3 58,3 58,3

actief 12 16,7 16,7 75,0

passief 11 15,3 15,3 90,3

onbekend 7 9,7 9,7 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep

Total 18-25 30-50 65+

Ondervest spontaan 3 18 21 42

actief 6 3 3 12

passief 8 3 0 11

onbekend 7 0 0 7

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 72: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

64

Variabele opleiding

Opleiding

Total laag hoog

Ondervest spontaan 22 20 42

actief 5 7 12

passief 7 4 11

onbekend 2 5 7

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse

Total man vrouw

Ondervest spontaan 22 20 42

actief 4 8 12

passief 4 7 11

onbekend 6 1 7

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Het dialectwoord ondervest is goed bekend bij de Zottegemse informanten. De overgrote

meerderheid van de zegslieden kon de afbeelding spontaan benoemen met het

dialectwoord. Daarnaast kenden twaalf zegslieden het woord actief. Slechts voor zeven

zegslieden was ondervest onbekend.

Uit de eerste kruistabel (leeftijd) kunnen we afleiden dat de variabele leeftijd uiterst

significant is. Opmerkelijk is het grote contrast tussen de eerste leeftijdscategorie (18-25

Page 73: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

65

jaar) en de derde leeftijdscategorie (65+). Slechts negen jongeren kenden het dialectwoord

ondervest spontaan of actief. Daarnaast was het woord onbekend voor zeven jongeren. Bij

de 65-plussers daarentegen bezat iedereen een spontane of actieve kennis van het

dialectwoord. We kunnen dus stellen dat de leeftijd van de informant een sterke invloed heeft

op de kennis van ondervest.

Verder zien we dat de variabele opleiding geen significante rol speelt. De bijhorende

kruistabel toont aan dat het geheel van spontane en actieve kennis bij beide groepen gelijk

is. Ook de parameter sekse vertoont geen significant resultaat. Uit de laatste kruistabel

(sekse) blijkt dat 26 mannen en 28 vrouwen een spontane of actieve kennis bezaten van

ondervest. Het verschil tussen beide groepen is dus erg klein.

3.4.6 Rokkostuum

Voor het begrip ‘rokkostuum’ werd het dialectwoord pitteleer voorzien. Daarnaast hoorden

we ook kontenkletser, maar dat woord zal verder buiten beschouwing gelaten worden

aangezien het een negatieve bijklank zou hebben.

Frequentietabel

Pitteleer

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 41 56,9 56,9 56,9

actief 10 13,9 13,9 70,8

passief 6 8,3 8,3 79,2

onbekend 15 20,8 20,8 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Pitteleer

spontaan 1 18 22 41

actief 3 5 2 10

passief 5 1 0 6

onbekend 15 0 0 15

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 74: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

66

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Pitteleer

spontaan 22 19 41

actief 4 6 10

passief 3 3 6

onbekend 7 8 15

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Pitteleer

spontaan 22 19 41

actief 4 6 10

passief 3 3 6

onbekend 7 8 15

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De Zottegemse informanten kenden het dialectwoord pitteleer vrij goed. Zo benoemde

56,9% van de informanten de afbeelding spontaan met het voorziene dialectwoord. Als we

ook de actieve kennis erbij rekenen, bekomen we een percentage van 70,8%. Daarnaast

gaven vijftien zegslieden aan het dialectwoord niet te kennen.

Als we de leeftijd van de informanten bekijken, merken we een grote kloof op tussen de

eerste leeftijdscategorie (18-25 jaar) en de oudere leeftijdsgroepen. Bij de jongeren kon

slechts één informant de afbeelding spontaan benoemen met het geanticipeerde

Page 75: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

67

dialectwoord. Bij de middenklasse (30-50 jaar) en de 65-plussers zien we een sterke stijging

naar achttien en 22 informanten. We stellen vast dat er een significant verband bestaat

tussen de paramater leeftijd en de dialectkennis van de informanten.

Tot slot spelen de overige twee parameters, opleiding en sekse, geen significante rol. De

tweede kruistabel (opleiding) geeft aan dat de dialectscores van de laag- en hoogopgeleiden

vergelijkbaar zijn. Ook uit de laatste kruistabel (sekse) blijkt dat de resultaten van de mannen

en de vrouwen gelijkaardig zijn.

3.4.7 Stropdas

De meerderheid van de informanten gebruikte het geanticipeerde dialectwoord plastron.

Daarnaast hoorden we een paar keer het onvoorziene dialectwoord cravate. Verder

hanteerde ook één informant het AN-woord stropdas (Prisma).

Frequentietabel

Plastron

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 65 90,3 90,3 90,3

actief 6 8,3 8,3 98,6

passief 1 1,4 1,4 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Plastron

spontaan 17 24 24 65

actief 6 0 0 6

passief 1 0 0 1

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 76: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

68

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Plastron

spontaan 34 31 65

actief 2 4 6

passief 0 1 1

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Plastron

spontaan 31 34 65

actief 4 2 6

passief 1 0 1

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Uit de frequentietabel blijkt dat de kennis van plastron heel goed is bij de Zottegemse

informanten. We zien dat 90,3% van de informanten een spontane kennis bezat van het

dialectwoord.

De eerste kruistabel (leeftijd) toont aan dat de parameter leeftijd een significante invloed

heeft op de dialectkennis van de informanten. Zo bezaten alle leden uit de middenklasse (30-

50 jaar) en alle 65-plussers een spontane kennis van het dialectwoord. Bij de jongeren zien

we een daling naar zeventien informanten.

Page 77: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

69

Verder vertonen de parameters opleiding en sekse geen significant resultaat. In de tweede

kruistabel (opleiding) zien we dat het verschil tussen laag- en hoogopgeleiden niet groot is.

Tot slot toont de laatste kruistabel (sekse) dat ook de dialectscores van de mannen en de

vrouwen vergelijkbaar zijn.

3.4.8 Vlinderdas

Voor het begrip ‘vlinderdas’ anticipeerden we het dialectwoord vleugelmoer. Verder gaven

een paar oudere informanten het schertsende woord vliegenbout als antwoord op. De

meeste informanten gebruikten de AN-woorden strik(je) en vlinderdas (Prisma). Daarnaast

hoorden we ook vaak de fonologische variant strikske, maar dat wordt hier niet verder

besproken aangezien dat een louter fonologisch verschil is. Tot slot noteerden we bij twee

oudere zegslieden de gelegenheidsantwoorden vleugelke en folieke.

Frequentietabel

Vleugelmoer

Frequency Percent Valid Percent

Cumulative

Percent

Valid spontaan 5 6,9 6,9 6,9

actief 11 15,3 15,3 22,2

passief 16 22,2 22,2 44,4

onbekend 40 55,6 55,6 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep

Total 18-25 30-50 65+

Vleugelmoer spontaan 0 2 3 5

actief 0 1 10 11

passief 0 7 9 16

onbekend 24 14 2 40

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 78: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

70

Variabele opleiding

Opleiding

Total laag hoog

Vleugelmoer spontaan 3 2 5

actief 6 5 11

passief 9 7 16

onbekend 18 22 40

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse

Total man vrouw

Vleugelmoer spontaan 2 3 5

actief 8 3 11

passief 8 8 16

onbekend 18 22 40

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Uit de frequentietabel blijkt dat de Zottegemse informanten vleugelmoer niet goed kenden.

Slechts 6,9% van alle ondervraagden kon de afbeelding spontaan benoemen met het

geanticipeerde dialectwoord. Daarnaast meende 15,3% het woord actief te kennen. Voor de

meerderheid van de informanten was het dialectwoord immers onbekend. Het is dus duidelijk

dat vleugelmoer uit het Zottegems aan het verdwijnen is.

Volgens de Chi-kwadraattest bestaat er een hoogst significant verband tussen de kennis van

het opgevraagde dialectwoord en de leeftijd van de informant. Als we naar de leeftijd van de

Page 79: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

71

informanten kijken, valt meteen op dat vleugelmoer onbekend is bij alle jongeren (18-25

jaar). Het geanticipeerde dialectwoord is dus volledig uit hun lexicon verdwenen. Daarnaast

toont de bijhorende kruistabel (leeftijd) aan dat het dialectwoord ook onbekend was voor

veertien van de 24 zegslieden uit de middenklasse (30-50 jaar). In de derde

leeftijdscategorie (65+) daarentegen zien we dat dertien leden een spontane of actieve

kennis bezaten.

Ten slotte stellen we vast dat de paramaters opleiding en sekse geen significante rol spelen.

Er zijn geen noemenswaardige verschillen op te merken tussen de dialectkennis van de

laag- en hoogopgeleiden. Zo kenden negen laagopgeleide informanten en zeven

hoogopgeleide informanten het voorziene dialectwoord spontaan of actief. Ook de

dialectscores van de mannen en de vrouwen vertonen geen markante verschillen. De laatste

kruistabel (sekse) toont aan dat tien mannen en zes vrouwen een spontane of actieve kennis

bezaten van vleugelmoer.

3.4.9 Pochet

Veel informanten gebruikten spontaan het voorziene dialectwoord stoeferke. Daarnaast

waren er enkele zegslieden die het Algemeen Nederlandse pochet (Prisma) opgaven als

antwoord. We hoorden ook een aantal keer het gelegenheidsantwoord neusdoekje. Tot slot

gebruikte één informant het dialectwoord foulardke, maar dat heeft een andere betekenis.

Het Vlaams Dialectenwoordenboek (2001:131) definieert dat woord als een ‘halsdoek (al of

niet van foulardzijde)’ of een ‘hoofddoek’.

Frequentietabel

Stoeferke

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 40 55,6 55,6 55,6

actief 8 11,1 11,1 66,7

passief 2 2,8 2,8 69,4

onbekend 22 30,6 30,6 100,0

Total 72 100,0 100,0

Page 80: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

72

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Stoeferke

spontaan 3 13 24 40

actief 2 6 0 8

passief 0 2 0 2

onbekend 19 3 0 22

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Stoeferke

spontaan 21 19 40

actief 2 6 8

passief 1 1 2

onbekend 12 10 22

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Stoeferke

spontaan 21 19 40

actief 5 3 8

passief 0 2 2

onbekend 10 12 22

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 81: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

73

Conclusie

Uit de frequentietabel blijkt dat 40 informanten de afbeelding spontaan benoemden met

stoeferke. Toch merken we op dat het dialectwoord onbekend was voor 22 informanten.

De eerste kruistabel (leeftijd) toont aan dat de variabele leeftijd een hoogst significante

invloed heeft op de dialectkennis van stoeferke. Het valt meteen op dat er een grote kloof is

tussen de eerste leeftijdscategorie (18-25 jaar) en de 65-plussers. Slechts drie jongeren

konden de afbeelding spontaan benoemen met stoerferke. Een mogelijke verklaring zou

kunnen zijn dat het gebruik van een pochet aan het afnemen is bij de jongeren. Bij de 65-

plussers daarentegen bezat iedereen een spontane kennis van dat woord. De parameter

leeftijd is dus bepalend voor de kennis van het geanticipeerde dialectwoord.

Verder zien we dat het opleidingsniveau van de informant geen significante rol speelt. Uit de

tweede kruistabel (opleiding) leiden we af dat het verschil tussen de laag- en

hoogopgeleiden niet groot is. Zo zijn er 21 laagopgeleiden en negentien hoogopgeleiden die

de afbeelding spontaan benoemden met stoeferke. De variabele opleiding is dus niet

significant.

Tot slot merken we op dat ook de variabele sekse geen significant resultaat vertoont. In de

laatste kruistabel (sekse) zien we dat 21 mannen en negentien vrouwen een spontane

kennis van het woord bezaten. De dialectscores van beide groepen zijn dus vergelijkbaar.

3.4.10 Hoge hoed

Bij deze enquêtevraag werd het dialectwoord chapobus voorzien. Veel informanten

benoemden de afbeelding spontaan met het AN-woord hoed of hoge hoed (Prisma).

Frequentietabel

Chapobus

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 27 37,5 37,5 37,5

actief 9 12,5 12,5 50,0

passief 5 6,9 6,9 56,9

onbekend 31 43,1 43,1 100,0

Total 72 100,0 100,0

Page 82: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

74

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Chapobus

spontaan 0 8 19 27

actief 1 3 5 9

passief 1 4 0 5

onbekend 22 9 0 31

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Chapobus

spontaan 10 17 27

actief 8 1 9

passief 2 3 5

onbekend 16 15 31

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Chapobus

spontaan 17 10 27

actief 3 6 9

passief 1 4 5

onbekend 15 16 31

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 83: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

75

Conclusie

De cijfers uit de frequentietabel tonen aan dat slechts de helft van de informanten een

spontane of actieve kennis bezat van chapobus. Bij maar liefst 31 zegslieden noteerden we

“woord onbekend”.

Als we naar de leeftijd van de informanten kijken, merken we opnieuw een grote kloof op

tussen de jongeren (18-25 jaar) en de 65-plussers. Zo zien we dat 24 leden uit de derde

leeftijdscategorie (65+) een spontane of actieve kennis van het woord bezaten. Bij de

jongeren daarentegen is er slechts één informant die het woord actief kende. De parameter

leeftijd is dus erg bepalend voor de kennis van chapobus. Die zwakke score kan te wijten

zijn aan het afnemende gebruik van een hoge goed. Die hoed duikt enkel nog op bij

ceremoniemeesters, op verkleedpartijen of op andere feestjes waar bijvoorbeeld

goochelaars in traditioneel kostuum optreden. We hebben hier wellicht met zaakverlies te

maken.

Verder geeft de tweede kruistabel de resultaten van de laag- en hoogopgeleiden weer.

Volgens de significantietest vormt het verband tussen de parameter opleiding en de

dialectkennis van de informant een tendens. Uit de kruistabel blijkt dat de spontane kennis

van de hoogopgeleiden beter is dan die van de laagopgeleiden, maar het geheel van

spontane en actieve kennis is bij beide groepen gelijk. Daarnaast zien we dat het

dialectwoord onbekend was voor zestien laagopgeleiden en vijftien hoogopgeleiden. Er

bestaat dus geen sterk verband tussen de opleiding van de informant en de kennis van het

opgevraagde dialectwoord.

Tot slot onderzochten we ook de invloed van de variabele sekse. We stellen vast dat er geen

significant verband is tussen de parameter sekse en de kennis van chapobus. Opvallend is

wel dat de mannen een betere spontane kennis behaalden dan de vrouwen. Als we ook de

actieve kennis in rekening brengen, is het verschil tussen beide groepen vrij klein. Verder

was het woord volledig onbekend voor vijftien mannen en zestien vrouwen.

3.4.11 Politiemuts

Het geanticipeerde dialectwoord bij deze enquêtevraag was scheepke. Veel informanten

gebruikten het AN-woord hoedje (Prisma).

Page 84: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

76

Frequentietabel

Scheepke

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 11 15,3 15,3 15,3

actief 6 8,3 8,3 23,6

passief 14 19,4 19,4 43,1

onbekend 41 56,9 56,9 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Scheepke

spontaan 0 0 11 11

actief 0 3 3 6

passief 1 7 6 14

onbekend 23 14 4 41

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Scheepke

spontaan 5 6 11

actief 4 2 6

passief 6 8 14

onbekend 21 20 41

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 85: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

77

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Scheepke

spontaan 5 6 11

actief 5 1 6

passief 8 6 14

onbekend 18 23 41

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De kennis van het dialectwoord scheepke staat op een zeer laag pitje. In de frequentietabel

zien we dat slechts elf informanten de afbeelding spontaan konden benoemen met het

geanticipeerde dialectwoord. Opvallend is dat het dialectwoord totaal onbekend was voor

meer dan de helft van de informanten.

Volgens de Chi-kwadraattest is er een hoogst significant verband tussen de variabele leeftijd

en de dialectkennis van de informanten. Als we de dialectscores van de drie leeftijdsgroepen

bekijken, valt meteen op dat de jongeren (18-25 jaar) geen spontane of actieve kennis

bezaten van scheepke. Het woord was zelfs volledig onbekend voor 23 jongeren. Daarnaast

zijn er slechts drie leden uit de middenklasse (30-50 jaar) die meenden het dialectwoord

actief te kennen. Bij de 65-plussers daarentegen kenden veertien zegslieden het

dialectwoord spontaan of actief.

Tot slot merken we op dat de parameters opleiding en sekse geen significante rol spelen. De

laag- en hoogopgeleiden scoorden erg gelijkaardig. Ook de dialectscores van de mannen en

de vrouwen vertonen geen grote onderlinge verschillen. Opmerkelijk is wel dat het aantal

zegslieden bij “woord onbekend” iets hoger is bij de vrouwen dan bij de mannen. Zo kenden

23 vrouwen en achttien mannen het geanticipeerde dialectwoord niet.

3.4.12 Pruik

Bijna alle informanten gaven spontaan het geanticipeerde dialectwoord paruke als antwoord

op. Er waren slechts een paar informanten die het AN-woord pruik (Prisma) gebruikten.

Page 86: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

78

Frequentietabel

Paruke

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 68 94,4 94,4 94,4

actief 1 1,4 1,4 95,8

passief 3 4,2 4,2 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Paruke

spontaan 20 24 24 68

actief 1 0 0 1

passief 3 0 0 3

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Paruke

spontaan 36 32 68

actief 0 1 1

passief 0 3 3

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Paruke

spontaan 32 36 68

actief 1 0 1

passief 3 0 3

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 87: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

79

Conclusie

De Zottegemse informanten kenden het dialectwoord paruke zeer goed. Bijna alle

informanten konden de afbeelding spontaan benoemen met het geanticipeerde dialectwoord.

Slechts drie informanten bezaten een passieve kennis.

De statistische test van de variabele leeftijd toont aan dat er sprake is van een tendens.

Opmerkelijk is dat alle leden uit de middenklasse (30-50 jaar) en alle 65-plussers de

afbeelding spontaan konden benoemen met paruke. Bij de jongeren zien we een daling naar

twintig informanten. Daarnaast kende één jongere het woord actief en bezaten drie jongeren

een passieve kennis. Er is dus enigszins een tendens zichtbaar, maar er is geen sterk

verband tussen de leeftijd van de informant en de dialectkennis.

In de tweede kruistabel worden de resultaten van de laag- en hoogopgeleide informanten

weergegeven. We merken op dat de parameter opleiding geen significante rol speelt.

Opvallend is wel dat alle laagopgeleiden het geanticipeerde dialectwoord spontaan

hanteerden. Bij de hoogopgeleiden konden 32 informanten de afbeelding spontaan

benoemen met paruke. Het verschil tussen beide groepen is dus beperkt. Ook het verschil

tussen de mannen en de vrouwen is niet significant. Het is echter wel opmerkelijk dat alle

vrouwen een betere spontane kennis bezaten, maar dat verschil is niet groot.

3.4.13 Voile

Bij deze enquêtevraag werd het dialectwoord voiletteke voorzien. Veel zegslieden

benoemden de afbeelding met het gelegenheidsantwoord netje.

Frequentietabel

Voiletteke

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 26 36,1 36,1 36,1

actief 13 18,1 18,1 54,2

passief 10 13,9 13,9 68,1

onbekend 23 31,9 31,9 100,0

Total 72 100,0 100,0

Page 88: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

80

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Voiletteke

spontaan 1 8 17 26

actief 2 5 6 13

passief 2 8 0 10

onbekend 19 3 1 23

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Voiletteke

spontaan 11 15 26

actief 9 4 13

passief 4 6 10

onbekend 12 11 23

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Voiletteke

spontaan 13 13 26

actief 6 7 13

passief 3 7 10

onbekend 14 9 23

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 89: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

81

Conclusie

In de frequentietabel zien we dat 26 informanten de afbeelding spontaan benoemden met

voiletteke. Daarnaast bezaten dertien informanten een actieve kennis van het dialectwoord.

Opmerkelijk is dat het woord voor 23 zegslieden onbekend was.

De kruistabel met de variabele leeftijd geeft aan dat de leeftijd van de informant een erg

significante invloed heeft op de dialectkennis van voiletteke. Opvallend is het grote verschil

tussen de eerste leeftijdsgroep (18-25 jaar) en de oudere leeftijdscategorieën (30-50 jaar en

65+). Voor negentien jongeren was het geanticipeerde dialectwoord immers onbekend,

terwijl zeventien 65-plussers een spontane kennis bezaten van voiletteke. Bij de

middenklasse (30-50 jaar) constateren we een daling: amper acht zegslieden kenden het

woord spontaan.

Tot slot spelen de parameters opleiding en sekse geen significante rol. In de tweede

kruistabel (opleiding) zien we dat de spontane kennis van de hoogopgeleiden iets beter is

dan die van de laagopgeleiden, maar het geheel van spontane en actieve kennis is bij beide

groepen nagenoeg gelijk. De Chi-kwadraattest leverde voor de parameter opleiding dus

geen significant resultaat op. Ook de dialectscores van de mannen en de vrouwen zijn

nagenoeg gelijk: zowel dertien mannen als dertien vrouwen konden de afbeelding spontaan

benoemen met het geanticipeerde dialectwoord.

3.4.14 Mantelpak

Voor het begrip ‘mantelpak’ anticipeerden we de dialectwoorden compleeke en tailleurke.

Daarnaast gaven enkele informanten ook deux-pièceke als antwoord op. Aangezien dat

woord volgens het Prisma Handwoordenboek als Algemeen Nederlands wordt bestempeld,

zal het hier niet verder besproken worden. Verder waren er ook een aantal jonge

informanten die het AN-woord mantelpak (Prisma) gebruikten. Daarnaast hoorden we ook

vaak de AN-woorden tuniek en ensemble (Prisma), maar die woorden hebben een andere

betekenis. Prisma (2009:1309,382) omschrijft tuniek als een ‘tamelijk lang, vrijhangend

bovenkledingstuk voor vrouwen en meisjes, dat de eronder gedragen rok of jurk ten dele

vrijlaat’ en ensemble als een ‘uit delen bestaand (dames)kostuum dat geen mantelpak is; bij

elkaar horende jurk en mantel’. Aangezien we hier te maken hebben met een

betekenisverandering, laten we dat woord verder buiten beschouwing. Tot slot noteerden we

ook een paar keer het gelegenheidsantwoord kostuumke.

Page 90: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

82

Compleeke

Frequentietabel

Compleeke

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 4 5,6 5,6 5,6

actief 22 30,6 30,6 36,1

passief 15 20,8 20,8 56,9

onbekend 31 43,1 43,1 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Compleeke

spontaan 0 0 4 4

actief 1 3 18 22

passief 3 11 1 15

onbekend 20 10 1 31

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Compleeke

spontaan 2 2 4

actief 9 13 22

passief 8 7 15

onbekend 17 14 31

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 91: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

83

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Compleeke

spontaan 3 1 4

actief 9 13 22

passief 6 9 15

onbekend 18 13 31

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Het dialectwoord compleeke was nog amper bekend bij de Zottegemse informanten. We

noteerden bij maar liefst 31 informanten “woord onbekend”. Slechts vier informanten konden

de afbeelding spontaan benoemen met het geanticipeerde dialectwoord.

De leeftijd van de informant heeft een hoogst significante invloed op de dialectkennis. De

bijhorende kruistabel (leeftijd) toont aan dat er een groot verschil is tussen de drie

leeftijdsgroepen. Zo merken we op dat maar liefst twintig jongeren het geanticipeerde

dialectwoord niet kenden. Ook de informanten uit de middenklasse (30-50 jaar) kenden het

dialectwoord nog amper. Bij de 65-plussers daarentegen zien we dat 22 zegslieden een

spontane of actieve kennis van het woord bezaten. We kunnen concluderen dat compleeke

uit het Zottegemse lexicon aan het verdwijnen is.

De overige parameters, opleiding en sekse, vertonen geen significant verband met de

dialectkennis van de informanten. De tweede kruistabel (opleiding) toont aan dat de

dialectkennis van de laag- en hoogopgeleiden erg vergelijkbaar is. Ook de parameter sekse

vertoont geen significant resultaat. Uit de laatste kruistabel (sekse) blijkt dat de dialectscores

van de mannen en de vrouwen geen markante verschillen vertonen.

Page 92: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

84

Tailleurke

Frequentietabel

Tailleurke

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 1 1,4 1,4 1,4

actief 21 29,2 29,2 30,6

passief 16 22,2 22,2 52,8

onbekend 34 47,2 47,2 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Tailleurke

spontaan 0 0 1 1

actief 1 0 20 21

passief 2 12 2 16

onbekend 21 12 1 34

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Tailleurke

spontaan 1 0 1

actief 8 13 21

passief 8 8 16

onbekend 19 15 34

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 93: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

85

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Tailleurke

spontaan 1 0 1

actief 10 11 21

passief 6 10 16

onbekend 19 15 34

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Uit de frequentietabel blijkt dat het geanticipeerde dialectwoord nog nauwelijks bekend is bij

de Zottegemse informanten. We noteerden bij 47,2% van de ondervraagden “woord

onbekend”. Slechts één informant kon de afbeelding spontaan benoemen met tailleurke.

De Chi-kwadraattest toont aan dat de parameter leeftijd een hoogst significante rol speelt. In

de bijhorende kruistabel zien we dat 21 zeglieden uit de derde leeftijdscategorie (65+) een

spontane of actieve kennis van het woord bezaten, terwijl het dialectwoord onbekend was

voor 21 jongeren en voor de helft van de informanten uit de middenklasse (30-50 jaar). We

stellen dus vast dat het dialectwoord uit het Zottegems aan het verdwijnen is.

Verder spelen de parameters opleiding en leeftijd geen significante rol. De dialectscores van

de laag- en hoogopgeleiden vertonen geen noemenswaardige verschillen. Verder toont de

laatste kruistabel (sekse) aan dat ook de sekse van de informant niet significant is. De

dialectkennis van de mannen en de vrouwen is vergelijkbaar.

3.4.15 Sjaaltje in pels

Voor het begrip ‘sjaaltje in pels’ werd het dialectwoord miene(ke) voorzien. Daarnaast waren

er een aantal informanten die de afbeelding spontaan benoemden met het AN-woord

sjaaltje (Prisma).

Page 94: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

86

Frequentietabel

Miene(ke)

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 48 66,7 66,7 66,7

actief 16 22,2 22,2 88,9

passief 6 8,3 8,3 97,2

onbekend 2 2,8 2,8 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Miene(ke)

spontaan 11 14 23 48

actief 6 9 1 16

passief 5 1 0 6

onbekend 2 0 0 2

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Miene(ke)

spontaan 24 24 48

actief 10 6 16

passief 2 4 6

onbekend 0 2 2

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 95: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

87

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Miene(ke)

spontaan 20 28 48

actief 10 6 16

passief 4 2 6

onbekend 2 0 2

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De zegslieden van het onderzoek kenden het woord miene(ke) goed. Uit de frequentietabel

leiden we af dat 66,7% van de informanten het woord spontaan gebruikte. Het geheel van

spontane en actieve kennis bedraagt 88,9%. Slechts bij twee informanten noteerden we

“woord onbekend”.

De Chi-kwadraattest geeft aan dat de leeftijd van de informant een hoogst significante

invloed heeft op de kennis van het woord miene(ke). Uit de bijhorende kruistabel kunnen we

afleiden dat de kennis van het geanticipeerde dialectwoord bij elke nieuwe generatie

achteruitgaat. De dialectscores van de jongeren zijn opvallend lager dan die van de 65-

plussers. Zo hanteerden elf jongeren het woord spontaan, terwijl 23 leden uit de

leeftijdscategorie 65+ miene(ke) spontaan gebruikten. Daarnaast noteerden we bij twee

jongeren “woord onbekend”.

Verder heeft het opleidingsniveau van de informant geen significante invloed op de kennis

van het woord miene(ke). De laag- en hoogopgeleiden kenden het voorziene dialectwoord

ongeveer even goed. We zien in de bijhorende kruistabel dat 34 laagopgeleiden en 30

hoogopgeleiden een spontane of actieve kennis van miene(ke) bezaten. De parameter

opleiding is dus niet bepalend voor de kennis van het geanticipeerde dialectwoord.

Als laatste onderzochten we ook het verband tussen de sekse van de informant en de kennis

van het dialectwoord miene(ke). De Chi-kwadraattest toont aan dat we hier geen significant

resultaat bekomen. We zien in de laatste kruistabel dat de vrouwen een hogere spontane

kennis vertonen dan de mannen. Zo benoemden 28 vrouwen en 20 mannen de afbeelding

spontaan met het geanticipeerde dialectwoord. Als we ook rekening houden met de actieve

kennis, dan is het verschil tussen beide groepen niet zo groot.

Page 96: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

88

3.4.16 Soldatenjas

Bij deze enquêtevraag werd het dialectlexeem kapote voorzien. De meerderheid van de

ondervraagde informanten hanteerde het AN-woord (soldaten)jas. Daarnaast hoorden we

ook een paar keer het dialectwoord pardessus, dat overigens een andere betekenis heeft.

Het Vlaams Dialectenwoordenboek (2001:352) definieert dat woord als een ‘overjas,

winterjas’.

Frequentietabel

Kapote

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 19 26,4 26,4 26,4

actief 5 6,9 6,9 33,3

passief 4 5,6 5,6 38,9

onbekend 44 61,1 61,1 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Kapote

spontaan 0 1 18 19

actief 0 2 3 5

passief 0 1 3 4

onbekend 24 20 0 44

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 97: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

89

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Kapote

spontaan 7 12 19

actief 3 2 5

passief 4 0 4

onbekend 22 22 44

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Kapote

spontaan 10 9 19

actief 4 1 5

passief 1 3 4

onbekend 21 23 44

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De Zottegemse informanten kenden het dialectwoord kapote nog nauwelijks. Voor de

meerderheid van de informanten was het woord immers volledig onbekend. Slechts 33,3%

van de informanten bezat een spontane of actieve kennis van het voorziene dialectwoord.

Volgens de statistische test heeft de variabele leeftijd een hoogst significante invloed op de

kennis van kapote. In de bijhorende kruistabel zien we een opmerkelijk verschil tussen de

eerste en de tweede generatie (18-25 jaar en 30-50 jaar) en de 65-plusssers. Voor alle leden

uit de jongste generatie was het dialectwoord onbekend. Ook twintig zegslieden uit de

middenklasse kenden kapote niet. Bij de 65-plussers daarentegen constateren we dat 21

informanten een spontane of actieve kennis bezaten. Het geanticipeerde dialectwoord leeft

dus enkel nog bij de oudste generatie. De kennis van het dialectwoord kapote gaat dus sterk

achteruit.

De parameter opleiding behaalt volgens de Chi-kwadraattest geen significant resultaat. Het

geheel van spontane en actieve kennis van de hoogopgeleide informanten is beter dan die

van de laagopgeleide informanten, maar dat verschil is niet groot. Ook de variabele sekse

Page 98: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

90

speelt geen significante rol. Het geheel van spontane en actieve kennis is iets beter bij de

mannen dan bij de vrouwen, maar ook hier is dat verschil niet significant.

3.4.17 Parelsnoer

Het geanticipeerde dialectwoord voor het begrip ‘parelsnoer’ was parelband. Daarnaast

hanteerden een aantal informanten de AN-woorden ketting of collier (Prisma). Verder

hoorden we ook een aantal keer het onvoorziene dialectwoord parelmoer.

Frequentietabel

Parelband

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 26 36,1 36,1 36,1

actief 17 23,6 23,6 59,7

passief 22 30,6 30,6 90,3

onbekend 7 9,7 9,7 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Parelband

spontaan 0 10 16 26

actief 5 5 7 17

passief 12 9 1 22

onbekend 7 0 0 7

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 99: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

91

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Parelband

spontaan 16 10 26

actief 5 12 17

passief 12 10 22

onbekend 3 4 7

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Parelband

spontaan 14 12 26

actief 7 10 17

passief 11 11 22

onbekend 4 3 7

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De frequentietabel toont aan dat slechts 36,1% van alle ondervraagden de afbeelding

spontaan kon benoemen met parelband. Daarnaast gaf 30,6% van de informanten aan het

woord enkel passief te kennen.

Uit het onderzoek blijkt dat de variabele leeftijd een grote invloed heeft op de kennis van

parelband. De bijhorende kruistabel toont aan dat er een grote kloof bestaat tussen de

dialectkennis van de jongeren (18-25 jaar) en die van de overige generaties (30-50 jaar en

65+). Zo was niemand uit de eerste leeftijdscategorie in staan om de afbeelding spontaan te

benoemen met parelband en bezaten slechts vijf informanten een actieve kennis. De

spontane kennis van de overige generaties ligt een stuk hoger: tien leden uit de

middenklasse en zestien 65-plussers kenden het dialectwoord spontaan. We kunnen dus

stellen dat parelband uit het lexicon van de jongeren aan het verdwijnen is.

De tweede kruistabel (opleiding) geeft aan dat de variabele opleiding geen significante rol

speelt. Zo bezaten 21 laagopgeleiden en 22 hoogopgeleiden een spontane of actieve kennis

van parelband. Het verschil tussen beide groepen is dus miniem. Ook de parameter sekse

vertoont geen significant resultaat. In de laatste kruistabel (sekse) zien we dat 21 mannen en

Page 100: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

92

22 vrouwen het geanticipeerde dialectwoord spontaan of actief kenden. De dialectkennis van

beide groepen is dus erg vergelijkbaar.

3.4.18 Armband

Bij deze enquêtevraag werd het dialectwoord bracelee geanticipeerd. Er waren heel wat

informanten die het AN-woord armband (Prisma) gebruikten.

Frequentietabel

Bracelee

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 36 50,0 50,0 50,0

actief 15 20,8 20,8 70,8

passief 17 23,6 23,6 94,4

onbekend 4 5,6 5,6 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Bracelee

spontaan 2 15 19 36

actief 4 6 5 15

passief 14 3 0 17

onbekend 4 0 0 4

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 101: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

93

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Bracelee

spontaan 18 18 36

actief 6 9 15

passief 9 8 17

onbekend 3 1 4

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Bracelee

spontaan 20 16 36

actief 7 8 15

passief 8 9 17

onbekend 1 3 4

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De cijfers uit de frequentietabel tonen aan dat de ondervraagde zegslieden een goede

kennis hebben van bracelee. Zo bezat 70,8% van de informanten een spontane of actieve

kennis van het dialectwoord. Slechts bij vier informanten noteerden we “woord onbekend”.

Volgens de statistische test bestaat er een hoogst significant verband tussen de leeftijd van

de informant en de kennis van bracelee. In de bijhorende kruistabel merken we op dat

vooral de jongste generatie (18-25 jaar) een slechte kennis heeft van het geanticipeerde

dialectwoord. Slechts twee jongeren kenden het dialectwoord spontaan en vier zegslieden

meenden het woord actief te kennen. De spontane en actieve kennis ligt bij de oudere

leeftijdsgroepen een stuk hoger. Zo zien we dat 21 leden uit de middenklasse (30-50 jaar) en

alle 65-plussers een actieve of spontane kennis bezaten. We kunnen dus concluderen dat er

een significant verband bestaat tussen de parameter leeftijd en de kennis van bracelee.

Verder vertoont de parameter opleiding geen significant resultaat. Zo bezaten zowel achttien

laagopgeleiden als achttien hoogopgeleiden een spontane kennis van bracelee. Verder

noteerden we bij drie laagopgeleide informanten en bij één hoogopgeleide informant “woord

Page 102: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

94

onbekend”. Beide groepen kenden het geanticipeerde dialectwoord dus ongeveer even

goed.

Tot slot toont de laatste kruistabel (sekse) aan dat er geen significant verband is tussen de

parameter sekse en de dialectkennis van de informanten. De spontane kennis van de

mannen is iets hoger dan die van de vrouwen, maar het geheel van spontane en actieve

kennis is vergelijkbaar. Het verschil in dialectkennis tussen beide groepen is dus niet

noemenswaardig.

3.4.19 Damesschoenen met uitgesneden rand

Voor het begrip ‘damesschoenen met uitgesneden rand’ werd het dialectwoord decolletees

voorzien. De meerderheid van de informanten hanteerde het AN-woord schoenen (Prisma).

Daarnaast hoorden we ook een paar keer de gelegenheidsantwoorden hakken en talons.

Frequentietabel

Decolletees

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 12 16,7 16,7 16,7

actief 6 8,3 8,3 25,0

passief 15 20,8 20,8 45,8

onbekend 39 54,2 54,2 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Decolletees

spontaan 0 0 12 12

actief 0 1 5 6

passief 2 7 6 15

onbekend 22 16 1 39

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 103: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

95

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Decolletees

spontaan 5 7 12

actief 6 0 6

passief 8 7 15

onbekend 17 22 39

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Decolletees

spontaan 4 8 12

actief 3 3 6

passief 9 6 15

onbekend 20 19 39

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De frequentietabel wijst op het lexicaal dialectverlies van decolletees. Er waren namelijk 39

informanten die het geanticipeerde dialectwoord niet kenden. Slechts twaalf ondervraagde

zegslieden konden de afbeelding spontaan benoemen met het voorziene dialectwoord.

De parameter leeftijd behaalt volgens de Chi-kwadraattest een hoogst significant resultaat.

De bijhorende kruistabel wijst op een grote kloof tussen de jongeren en de oudere

leeftijdsgroepen. Bij maar liefst 22 jongeren noteerden we “woord onbekend”. Ook zestien

leden uit de middenklasse (30-50 jaar) gaven aan het geanticipeerde dialectwoord niet te

Page 104: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

96

kennen. Het contrast met de 65-plussers, waarvan de meerderheid een spontane of actieve

kennis van het woord bezat, is dan ook aanzienlijk.

Vervolgens onderzochten we ook de invloed van de parameter opleiding. De Chi-

kwadraattest van die parameter wijst op een tendens. Uit de bijhorende kruistabel leiden we

af dat dertien laagopgeleiden een spontane of actieve kennis bezaten. Bij de

hoogopgeleiden daarentegen kenden slechts zeven informanten het dialectwoord spontaan

en bezat niemand een actieve kennis. Verder is het woord onbekend voor zeventien

laagopgeleiden en 22 hoogopgeleiden. We stellen dus vast dat de dialectkennis van de

laagopgeleiden iets beter is dan die van de hoogopgeleiden, maar dat resultaat kan ook aan

toeval te wijten zijn.

Tot slot toont de laatste kruistabel (sekse) aan dat de parameter sekse niet significant is. De

spontane kennis van de vrouwen is dubbel zo groot als die van de mannen, maar het geheel

van spontane en actieve kennis verschilt niet zo veel bij de twee groepen.

3.4.20 Gelakte herenschoenen

Naast het geanticipeerde dialectwoord lakees gebruikten veel informanten het

gelegenheidsantwoord geklede schoenen. Daarnaast gebruikten een paar informanten het

AN-woord gelakte (heren)schoenen (Prisma).

Frequentietabel

Lakees

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 29 40,3 40,3 40,3

actief 23 31,9 31,9 72,2

passief 11 15,3 15,3 87,5

onbekend 9 12,5 12,5 100,0

Total 72 100,0 100,0

Page 105: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

97

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Lakees

spontaan 7 11 11 29

actief 1 9 13 23

passief 7 4 0 11

onbekend 9 0 0 9

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Lakees

spontaan 15 14 29

actief 12 11 23

passief 6 5 11

onbekend 3 6 9

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Lakees

spontaan 14 15 29

actief 10 13 23

passief 5 6 11

onbekend 7 2 9

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 106: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

98

Conclusie

De Zottegemse informanten kenden het dialectwoord lakees vrij goed. Uit de frequentietabel

leiden we af dat 72,2% van de informanten het geanticipeerde dialectwoord spontaan of

actief kende. Daarnaast noteerden we bij slechts 12,5% “woord onbekend”.

Volgens de Chi-kwadraattest is er een hoogst significant verband tussen de parameter

leeftijd en de kennis van lakees. De bijhorende kruistabel maakt duidelijk dat slechts zeven

jongeren het geanticipeerde woord spontaan gebruikten, terwijl alle 65-plussers het woord

spontaan of actief kenden. We stellen vast dat de leeftijd van de informant hier een erg

bepalende factor is.

De overige twee parameters, opleiding en sekse, spelen geen significante rol. Uit de tweede

kruistabel (opleiding) blijkt dat de laag- en hoogopgeleiden het dialectwoord ongeveer even

goed kenden. Ook het verschil tussen de mannen en de vrouwen is niet significant. Zo zien

we dat veertien mannen en vijftien vrouwen de afbeelding spontaan konden benoemen met

lakees. De parameter sekse is dus niet bepalend voor de kennis van het geanticipeerde

dialectwoord.

Page 107: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

99

3.5 Woordveld huisraad

3.5.1 Vergiet

Voor het begrip ‘vergiet’ werden de dialectwoorden stramijn en verzijp voorzien. Er waren

een aantal jonge zegslieden die het AN-woord vergiet (Prisma) gebruikten.

Stramijn

Frequentietabel

Stramijn

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 48 66,7 66,7 66,7

actief 13 18,1 18,1 84,7

passief 6 8,3 8,3 93,1

onbekend 5 6,9 6,9 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Stramijn

spontaan 7 20 21 48

actief 7 3 3 13

passief 5 1 0 6

onbekend 5 0 0 5

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 108: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

100

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Stramijn

spontaan 25 23 48

actief 7 6 13

passief 2 4 6

onbekend 2 3 5

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Stramijn

spontaan 25 23 48

actief 4 9 13

passief 3 3 6

onbekend 4 1 5

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De Zottegemse informanten kenden het woord stramijn vrij goed. Uit de frequentietabel blijkt

dat 84,7% van de ondervraagden een spontane of actieve kennis bezat. Slechts vijf

informanten gaven aan het geanticipeerde dialectwoord niet te kennen.

De significantietest toont aan dat de leeftijd van de informant een sterke invloed heeft op de

kennis van het opgevraagde dialectwoord. Opmerkelijk is de kloof tussen de jongste

generatie (18-25 jaar) en de twee oudere generaties (30-50 jaar en 65+). Er waren slechts

zeven jongeren die stramijn spontaan gebruikten, terwijl bij de andere leeftijdsgroepen

telkens minstens twintig informanten het woord spontaan kenden. Dat wijst erop dat het

dialectwoord stramijn onderhevig is aan lexicaal dialectverlies.

De parameter opleiding is niet significant; het opleidingsniveau van de informanten blijkt niet

in verband te staan met de dialectkennis. De dialectscores van de laag- en hoogopgeleiden

zijn erg vergelijkbaar. Daarnaast had ook de variabele sekse geen significante invloed. Zo

gebruikten 25 mannen en 23 vrouwen het dialectwoord spontaan. Het verschil tussen beide

groepen is dus niet noemenswaardig.

Page 109: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

101

Verzijp

Frequentietabel

Verzijp

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 6 8,3 8,3 8,3

actief 42 58,3 58,3 66,7

passief 17 23,6 23,6 90,3

onbekend 7 9,7 9,7 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Verzijp

spontaan 0 2 4 6

actief 9 13 20 42

passief 9 8 0 17

onbekend 6 1 0 7

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Verzijp

spontaan 4 2 6

actief 20 22 42

passief 9 8 17

onbekend 3 4 7

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 110: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

102

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Verzijp

spontaan 3 3 6

actief 20 22 42

passief 8 9 17

onbekend 5 2 7

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Uit de frequentietabel blijkt dat slechts zes informanten de afbeelding spontaan konden

benoemen met verzijp. Als we echter ook rekening houden met de actieve kennis, dan zien

we een opmerkelijke stijging naar 42 zegslieden. Daarnaast bezaten zeventien informanten

een passieve kennis en noteerden we bij zeven zegslieden “woord onbekend”.

Volgens de Chi-kwadraattest heeft de leeftijd van de informant een hoogst significante

invloed op de dialectkennis. In de bijhorende kruistabel valt meteen de zwakke kennis van de

jongste generatie (18-25 jaar) op. Zo hanteerde niemand van de jongeren het geanticipeerde

dialectwoord spontaan. Verder bezaten negen jongeren een actieve kennis. Het verschil met

de 65-plussers is opmerkelijk, want in die leeftijdsgroep kende iedereen het woord spontaan

of actief. Het is wel opvallend dat slechts vier ouderen de afbeelding spontaan benoemden

met verzijp. Uit bovenstaande resultaten blijkt dat ze dus eerder stramijn hanteerden. Bij de

middenklasse (30-50 jaar) bezaten vijftien zegslieden een spontane of actieve kennis. We

kunnen besluiten dat verzijp onderhevig is aan dialectverlies; hoe jonger de informant, hoe

zwakker de kennis van het woord.

De tweede kruistabel geeft de resultaten van de laag- en hoogopgeleide informanten weer.

We merken op dat beide groepen nagenoeg identieke scores vertonen. Bij zowel de

laagopgeleiden als de hoogopgeleiden kenden 24 zegslieden het geanticipeerde

dialectwoord spontaan of actief. Tot slot speelt ook de parameter sekse geen significante

rol. Uit de laatste kruistabel (sekse) blijkt dat 23 mannen en 25 vrouwen verzijp spontaan of

actief kenden. Het contrast tussen beide groepen is dus niet groot.

Page 111: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

103

3.5.2 Bord

Bij deze enquêtevraag anticipeerden we het dialectwoord talloor. Daarnaast gebruikten

enkele jongeren het AN-woord bord (Prisma). Tot slot noteerden we bij twee jonge

informanten het onvoorziene dialectwoord assiette.

Frequentietabel

Talloor

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 67 93,1 93,1 93,1

actief 2 2,8 2,8 95,8

passief 3 4,2 4,2 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Talloor

spontaan 19 24 24 67

actief 2 0 0 2

passief 3 0 0 3

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,05 > p > 0,01 (significant)

Page 112: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

104

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Talloor

spontaan 34 33 67

actief 1 1 2

passief 1 2 3

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Talloor

spontaan 32 35 67

actief 2 0 2

passief 2 1 3

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De frequentietabel toont aan dat ongeveer 93% van de informanten het woord talloor

spontaan hanteerde. Slechts drie informanten bezaten een passieve kennis van het woord.

We kunnen dus stellen dat het dialectwoord zeer goed bekend is bij de Zottegemse

informanten.

De Chi-kwadraattest van de variabele leeftijd wijst op een significant resultaat. We merken

op dat alle leden uit de middengroep (30-50 jaar) en alle 65-plussers de afbeelding spontaan

benoemden met talloor. Bij de jongeren zien we een daling naar negentien informanten.

Daarnaast bezaten twee informanten een actieve kennis en drie informanten gaven aan het

woord passief te kennen.

Tot slot spelen de parameters opleiding en sekse geen significante rol. De dialectscores van

de laag- en hoogopgeleiden zijn erg vergelijkbaar. Ook uit de laatste kruistabel (sekse) blijkt

dat er geen markante verschillen zijn tussen de dialectkennis van de mannen en de

vrouwen. De Chi-kwadraattest toont aan dat de parameters opleiding en sekse niet

significant zijn.

Page 113: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

105

3.5.3 Kopje

Voor het begrip ‘kopje’ anticipeerden we de dialectwoorden zat(te) en tasse. Een paar jonge

informanten hanteerden het AN-woord kopje (Prisma). Verder gebruikten drie informanten

het AN-woord mok (Prisma).

Frequentietabel

Zat(te)

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 55 76,4 76,4 76,4

actief 13 18,1 18,1 94,4

passief 4 5,6 5,6 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Zat(te)

spontaan 10 22 23 55

actief 10 2 1 13

passief 4 0 0 4

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 114: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

106

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Zat(te)

spontaan 29 26 55

actief 7 6 13

passief 0 4 4

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Zat(te)

spontaan 29 26 55

actief 5 8 13

passief 2 2 4

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Uit de frequentietabel kunnen we afleiden dat 76,4% van de informanten het woord zat(te)

spontaan gebruikte. Als we ook de actieve kennis in rekening brengen, dan bekomen we een

percentage van maar liefst 94,4%. We kunnen dus stellen dat de Zottegemse informanten

het dialectwoord zeer goed kennen.

De parameter leeftijd heeft een hoogst significante invloed op de dialectkennis van de

ondervraagden. De bijhorende kruistabel toont aan dat de eerste generatie (18-25 jaar) het

dialectwoord minder goed kende dan de oudere informanten (35-50 jaar en 65+). Zo merken

we op dat de spontane kennis van de oudere leeftijdsgroepen dubbel zo hoog is als die van

de jongeren. Daarnaast bezaten ook vier jongeren een passieve kennis van zat(te).

De Chi-kwadraattest van de variabele opleiding wijst erop dat het opleidingsniveau van de

informant geen significante invloed heeft op de dialectkennis van het woord zat(te). In de

tweede kruistabel (opleiding) zien we dat 26 hoogopgeleiden en 29 laagopgeleiden het

woord spontaan kenden. Het verschil tussen beide groepen is dus niet significant.

Tot slot vertoont ook de variabele sekse geen significant resultaat. Er zijn zowel 34 mannen

als 34 vrouwen die een spontane of actieve kennis van het woord bezaten. Beide groepen

behaalden dus vergelijkbare resultaten.

Page 115: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

107

Tasse

Frequentietabel

Tasse

Frequency Percent Valid Percent

Cumulative

Percent

Valid spontaan 17 23,6 23,6 23,6

actief 55 76,4 76,4 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep

Total 18-25 30-50 65+

Tas spontaan 13 2 2 17

actief 11 22 22 55

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding

Total laag hoog

Tas spontaan 8 9 17

actief 28 27 55

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 116: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

108

Variabele sekse

Sekse

Total man vrouw

Ta spontaan 8 9 17

actief 28 27 55

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Uit de frequentietabel blijkt dat alle informanten het voorziene dialectwoord tasse spontaan

of actief kenden. Als we de leeftijd van de informanten bekijken, merken we op dat de

spontane kennis van de jongste generatie (18-25 jaar) opmerkelijk beter is dan die van de

oudere leeftijdsgroepen (30-50 jaar en 65+). Bij de tweede en de derde leeftijdsgroep waren

er telkens slechts twee informanten die de afbeelding spontaan benoemden met tasse. Bij

de jongeren daarentegen gebruikten dertien zegslieden het woord spontaan. We kunnen dat

verklaren doordat de oudere generaties eerder opteerden voor het dialectwoord zatte.

Tot slot spelen de parameters opleiding en sekse geen significante rol. Uit de tweede

kruistabel (opleiding) blijkt dat zeven laagopgeleiden en acht hoogopgeleiden tasse

spontaan gebruikten. Het verschil tussen beide groepen is dus erg klein. Ook de mannelijke

en de vrouwelijke informanten vertonen vergelijkbare dialectscores. In de laatste kruistabel

(sekse) zien we dat acht mannen en negen vrouwen een spontane kennis bezaten. Er zijn

dus geen markante verschillen tussen beide groepen.

3.5.4 Schoteltje (bij een kopje)

Naast het voorziene dialectwoord soutasse hoorden we heel vaak de

gelegenheidsantwoorden klein talloorke en ondertalloorke.

Page 117: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

109

Frequentietabel

Soutasse

Frequency Percent Valid Percent

Cumulative

Percent

Valid spontaan 22 30,6 30,6 30,6

actief 4 5,6 5,6 36,1

passief 19 26,4 26,4 62,5

onbekend 27 37,5 37,5 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep

Total 18-25 30-50 65+

Soutasse spontaan 1 3 18 22

actief 0 2 2 4

passief 3 12 4 19

onbekend 20 7 0 27

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding

Total laag hoog

Soutasse spontaan 9 13 22

actief 2 2 4

passief 10 9 19

onbekend 15 12 27

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 118: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

110

Variabele sekse

Sekse

Total man vrouw

Soutasse spontaan 12 10 22

actief 1 3 4

passief 7 12 19

onbekend 16 11 27

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

In de frequentietabel zien we dat de kennis van het woord soutasse behoorlijk slecht is. De

overgrote meerderheid van de informanten had nog nooit van dat woord gehoord of kende

het louter passief. Er waren 22 informanten die de afbeelding spontaan konden benoemen

met het geanticipeerde dialectwoord.

De variabele leeftijd blijkt een hoogst significante invloed te hebben op de kennis van

soutasse. We merken op dat slechts één informant uit de eerste leeftijdscategorie (18-25

jaar) een spontane kennis van het woord bezat. Voor twintig jongeren was het dialectwoord

echter onbekend. De overige leeftijdsgroepen behaalden een beter resultaat: bij zeventien

leden uit de middenklasse (30-50 jaar) behoorde het woord tot de spontane, actieve of

passieve kennis; de 65-plussers bezaten allemaal een spontane, actieve of passieve kennis.

Verder speelt het opleidingsniveau van de informant geen significante rol. In de bijhorende

tabel zien we dat de spontane kennis van de hoogopgeleiden een beetje hoger is dan die

van de laagopgeleiden, maar het verschil tussen beide groepen is niet spraakmakend. De

Chi-kwadraattest duidt aan dat de parameter opleiding niet significant is.

Tot slot onderzochten we ook de invloed van de variabele sekse op de dialectkennis van de

informanten. Ook hier is de sekse van de informant niet significant. Er zijn zowel dertien

mannen als dertien vrouwen die het woord spontaan of actief kenden. Beide groepen

vertonen dus gelijkaardige resultaten.

3.5.5 Vork

De meeste informanten hanteerden het geanticipeerde dialectwoord fourchette. Daarnaast

noteerden we een paar keer het AN-woord vork (Prisma).

Page 119: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

111

Frequentietabel

Fourchette

Frequency Percent Valid Percent

Cumulative

Percent

Valid spontaan 68 94,4 94,4 94,4

actief 1 1,4 1,4 95,8

passief 3 4,2 4,2 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep

Total 18-25 30-50 65+

Fourchette spontaan 20 24 24 68

actief 1 0 0 1

passief 3 0 0 3

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)

Variabele opleiding

Opleiding

Total laag hoog

Fourchette spontaan 35 33 68

actief 1 0 1

passief 0 3 3

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse

Total man vrouw

Fourchette spontaan 34 34 68

actief 0 1 1

passief 2 1 3

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Bijna alle informanten konden de afbeelding spontaan benoemen met fourchette.

Bovendien was het dialectwoord voor niemand onbekend.

Page 120: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

112

Volgens de Chi-kwadraattest vertoont de parameter leeftijd een tendens. Uit de bijhorende

kruistabel blijkt dat alle leden uit de middenklasse (30-50 jaar) en alle 65-plussers het

geanticipeerde dialectwoord spontaan hanteerden. Bij de jongeren zien we een daling naar

twintig zegslieden. Daarnaast kende één informant het woord actief en bezaten drie

informanten een passieve kennis. Het contrast tussen de drie leeftijdsgroepen is dus erg

beperkt. We kunnen besluiten dat er geen sterk verband bestaat tussen de leeftijd van de

informant en de dialectkennis. Tot slot toont de Chi-kwadraattest van de variabele opleiding

aan dat het opleidingsniveau van de informant geen significante rol speelt. De dialectscores

van de laag- en hoogopgeleiden zijn erg vergelijkbaar. Ook de sekse van de informant is niet

significant. Uit de laatste kruistabel (sekse) blijkt immers dat zowel 34 mannen als 34

vrouwen het dialectwoord spontaan kenden.

3.5.6 Aardappelmesje

Naast het geanticipeerde dialectwoord patotterschelder hanteerden een aantal zegslieden

het AN-woord aardappelmesje (Prisma). Tot slot noteerden we ook vaak het onvoorziene

dialectwoord patottermeske.

Frequentietabel

Patotterschelder

Frequency Percent Valid Percent

Cumulative

Percent

Valid spontaan 16 22,2 22,2 22,2

actief 29 40,3 40,3 62,5

passief 25 34,7 34,7 97,2

onbekend 2 2,8 2,8 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Patotterschelder

spontaan 2 6 8 16

actief 5 8 16 29

passief 15 10 0 25

onbekend 2 0 0 2

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 121: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

113

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Patotterschelder

spontaan 8 8 16

actief 15 14 29

passief 13 12 25

onbekend 0 2 2

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Patotterschelder

spontaan 10 6 16

actief 15 14 29

passief 9 16 25

onbekend 2 0 2

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Uit de frequentietabel blijkt dat het woord patotterschelder bij 45 van de 72 zegslieden tot

de spontane of actieve kennis behoort. Daarnaast waren er 25 informanten die het woord

louter passief kenden en voor slechts twee informanten was het onbekend.

De statistische test van de variabele leeftijd wijst op een hoogst significant resultaat. Uit de

bijhorende kruistabel leiden we af dat de 65-plussers beter scoorden dan de andere twee

leeftijdsgroepen. Zo kenden zeven jongeren, veertien leden uit de middenklasse (30-50 jaar)

en maar liefst alle ouderen patotterschelder spontaan of actief. Daarnaast bezaten vijftien

Page 122: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

114

jongeren en tien zegslieden uit de middenklasse een passieve kennis van het woord. Leeftijd

is dus een bepalende factor bij de kennis van patotterschelder.

De overige parameters opleiding en sekse vertonen geen significant resultaat. De laag- en

hoogopgeleiden scoorden ongeveer even goed. Zo zien we in de kruistabel (opleiding) dat

23 laagopgeleiden en 22 hoogopgeleiden het woord patotterschelder spontaan of actief

kenden. Beide groepen behaalden dus vergelijkbare resultaten. In de laatste kruistabel

(sekse) zien we dat het geheel van spontane en actieve kennis iets hoger is bij de mannen,

maar dat verschil is niet significant.

3.5.7 Deksel

Voor het begrip ‘deksel’ werd het dialectwoord schijve voorzien. Daarnaast gebruikten een

aantal informanten het AN-woord deksel (Prisma). Ook het onvoorziene dialectwoord schele

noteerden we een aantal keer.

Frequentietabel

Schijve

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 28 38,9 38,9 38,9

actief 40 55,6 55,6 94,4

passief 4 5,6 5,6 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Schijve

spontaan 3 8 17 28

actief 17 16 7 40

passief 4 0 0 4

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 123: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

115

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Schijve

spontaan 14 14 28

actief 20 20 40

passief 2 2 4

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Schijve

spontaan 10 18 28

actief 23 17 40

passief 3 1 4

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De Zottegemse informanten kenden het dialectwoord schijve zeer goed. Zo bezat 94,4%

van de ondervraagden een spontane of actieve kennis van het geanticipeerde dialectwoord.

Bovendien is er niemand die het dialectwoord niet kende.

De variabele leeftijd heeft een zeer sterke invloed op de kennis van schijve. De bijhorende

kruistabel maakt duidelijk dat de spontane kennis van de 65-plussers dubbel zo hoog is als

die van de informanten uit de middenklasse (30-50 jaar), die op zijn beurt dubbel zo hoog is

als die van de jongeren. Als we echter ook rekening houden met de actieve kennis, dan zijn

de verschillen tussen de drie leeftijdsgroepen niet zo groot. Er zijn namelijk twintig jongeren,

Page 124: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

116

24 leden uit de middenklasse en 24 ouderen die het woord spontaan of actief kenden.

Leeftijd is dus een bepalende factor bij de kennis van schijve.

De tweede kruistabel geeft de verdeling van de laag- en hoogopgeleiden weer. We merken

op dat beide groepen identieke scores behaalden. Zo zien we dat zowel 34 hoogopgeleiden

als 34 laagopgeleiden het woord spontaan of actief kenden. Daarnaast waren er bij beide

groepen telkens twee informanten die een passieve kennis bezaten. De variabele opleiding

speelt dus geen significante rol. Tot slot bestaat er ook geen significant verband tussen de

sekse van de informant en de kennis van schijve. Zo merken we op dat de spontane kennis

van de vrouwen hoger is dan die van de mannen, maar het geheel van spontane en actieve

kennis is bij beide groepen erg vergelijkbaar.

3.5.8 Vaatdoek

Uit vooronderzoek bleken schotelvod en schoteldoek de geanticipeerde dialectwoorden te

zijn, maar Prisma bestempelt schotelvod als Algemeen Belgisch Nederlands. We mogen

ons uiteraard niet blindstaren op dat woordenboek, maar aangezien de oudere informanten

vooral schoteldoek gebruikten, kozen we ervoor om enkel dat woord als voorzien

dialectwoord op te nemen. Naast schoteldoek hoorden we ook vaak, vooral bij de jongeren,

het AN-woord schotelvod. Slechts een paar informanten gebruikten het AN-woord

vaatdoek (Prisma).

Frequentietabel

Schoteldoek

Frequency Percent Valid Percent

Cumulative

Percent

Valid spontaan 43 59,7 59,7 59,7

actief 29 40,3 40,3 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep

Total 18-25 30-50 65+

Schoteldoek spontaan 7 14 22 43

actief 17 10 2 29

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 125: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

117

Variabele opleiding

Opleiding

Total laag hoog

Schoteldoek spontaan 22 21 43

actief 14 15 29

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse

Total man vrouw

Schoteldoek spontaan 21 22 43

actief 15 14 29

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De frequentietabel toont aan dat alle informanten schoteldoek spontaan of actief kenden.

Zo konden maar liefst 43 ondervraagden de afbeelding spontaan benoemen met het

geanticipeerde dialectwoord.

De kruistabel van de variabele leeftijd wijst op een hoogst significant resultaat. We zien dat

de tweede en de derde leeftijdsgroep (30-50 jaar en 65+) een hogere spontane kennis

hadden dan de eerste leeftijdsgroep (18-25 jaar). Zo gebruikten zeven jongeren, veertien

leden uit de middenklasse en 22 ouderen spontaan schoteldoek. De variabele leeftijd is dus

een bepalende factor bij de kennis van schoteldoek.

Tot slot spelen de parameters opleiding en sekse geen significante rol. De dialectscores van

de laag- en hoogopgeleiden zijn erg vergelijkbaar. Ook de resultaten van de mannen en de

Page 126: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

118

vrouwen vertonen geen opmerkelijke verschillen; beide groepen kenden schoteldoek

ongeveer even goed.

3.5.9 Schuimspaan

Voor het begrip ‘schuimspaan’ werd het dialectlexeem vispaal voorzien. Daarnaast

gebruikten twee zegslieden het AN-woord schuimspaan (Prisma).

Frequentietabel

Vispaal

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 33 45,8 45,8 45,8

actief 15 20,8 20,8 66,7

passief 2 2,8 2,8 69,4

onbekend 22 30,6 30,6 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Vispaal

spontaan 3 10 20 33

actief 2 10 3 15

passief 0 1 1 2

onbekend 19 3 0 22

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Vispaal

spontaan 20 13 33

actief 8 7 15

passief 0 2 2

onbekend 8 14 22

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 127: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

119

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Vispaal

spontaan 15 18 33

actief 8 7 15

passief 2 0 2

onbekend 11 11 22

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De cijfers in de frequentietabel tonen aan dat de kennis van vispaal behoorlijk goed is. Zo

zien we dat 66,7% van de ondervraagden een spontane of actieve kennis bezat. Opmerkelijk

is dat 30,6% van de informanten het geanticipeerde dialectwoord niet kende.

In de eerste kruistabel (leeftijd) springt meteen het contrast tussen de jongeren en de

ouderen in het oog. Bij de eerste leeftijdscategorie (18-25 jaar) konden slechts drie

informanten de afbeelding spontaan benoemen met vispaal en bezaten er slechts twee een

actieve kennis. Bij de 65-plussers daarentegen noteerden we bij 23 informanten een

spontane of actieve kennis. We kunnen dus besluiten dat vispaal aan het verdwijnen is uit

het lexicon van de Zottegemse jongeren.

Het resultaat van de statistische test bij de parameter opleiding toont aan dat er geen

significant verband bestaat tussen het opleidingsniveau van de informant en de kennis van

het opgevraagde lexeem. Uit de bijhorende kruistabel blijkt wel dat de laagopgeleiden beter

scoorden dan de hoogopgeleiden. Zo zijn er 28 laagopgeleiden en twintig hoogopgeleiden

die het geanticipeerde dialectwoord spontaan of actief kenden, maar dat verschil is niet

significant.

Tot slot is er ook geen significant verband tussen de parameter sekse en de dialectkennis

van de informanten. De dialectkennis van de mannen en de vrouwen is vergelijkbaar. Zo

bezaten 23 mannen en 25 vrouwen een spontane of actieve kennis. Het verschil tussen

beide groepen is dus niet noemenswaardig.

3.5.10 Deegrol

Naast het voorziene dialectwoord taartenroller hoorden we vooral het AN-woord keukenrol

(Prisma).

Page 128: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

120

Frequentietabel

Taartenroller

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 15 20,8 20,8 20,8

actief 13 18,1 18,1 38,9

passief 40 55,6 55,6 94,4

onbekend 4 5,6 5,6 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Taartenroller

spontaan 0 2 13 15

actief 0 5 8 13

passief 21 16 3 40

onbekend 3 1 0 4

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Taartenroller

spontaan 8 7 15

actief 5 8 13

passief 22 18 40

onbekend 1 3 4

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 129: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

121

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Taartenroller

spontaan 9 6 15

actief 7 6 13

passief 19 21 40

onbekend 1 3 4

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De kennis van taartenroller is niet zo goed bij de Zottegemse informanten. Slechts 20,8%

van de ondervraagde zegslieden kon de afbeelding spontaan benoemen met het

geanticipeerde dialectwoord. Daarnaast bezat ongeveer 18% van de informanten een

actieve kennis. Meer dan de helft van de informanten kende het dialectwoord louter passief.

Verder noteerden we bij vier zegslieden “woord onbekend”.

De variabele leeftijd heeft een hoogst significante invloed op de dialectkennis van de

ondervraagden. De bijhorende kruistabel toont aan dat niemand uit de eerste

leeftijdscategorie (18-25 jaar) een spontane of actieve kennis bezat van het geanticipeerde

dialectwoord. Bij de middengroep (30-50 jaar) gebruikten zeven informanten het

dialectwoord spontaan of actief. Bij de 65-plussers daarentegen merken we een stijging op

naar 21 zegslieden. Het is dus duidelijk dat taartenroller verdwenen is uit het lexicon van de

jongeren.

Verder geeft de Chi-kwadraattest aan dat de parameters opleiding en sekse geen

significante invloed hebben op de kennis van taartenroller. De laag- en hoogopgeleiden

vertoonden gelijkaardige resultaten, alsook de mannen en de vrouwen.

3.5.11 Flesopener

Het dialectwoord aftrekker werd voorzien voor het begrip ‘flesopener’. Daarnaast gebruikten

een paar oudere informanten het gelegenheidsantwoord biersleutel.

Page 130: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

122

Frequentietabel

Aftrekker

Frequency Percent Valid Percent

Cumulative

Percent

Valid spontaan 71 98,6 98,6 98,6

actief 1 1,4 1,4 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep

Total 18-25 30-50 65+

Aftrekker spontaan 23 24 24 71

actief 1 0 0 1

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele opleiding

Opleiding

Total laag hoog

Aftrekker spontaan 36 35 71

actief 0 1 1

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse

Total man vrouw

Aftrekker spontaan 36 35 71

actief 0 1 1

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Bijna alle informanten konden de afbeelding spontaan benoemen met aftrekker. Daarnaast

kende één informant het dialectwoord actief.

Uit de eerste kruistabel (leeftijd) blijkt dat de variabele leeftijd geen significante rol speelt. Zo

scoorden alle leeftijdsgroepen erg goed: 23 jongeren, alle leden uit de middenklasse (30-50

Page 131: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

123

jaar) en alle ouderen hanteerden spontaan het woord aftrekker. Het verschil tussen de drie

leeftijdsgroepen is dus miniem. De leeftijd van de informant is dus geen bepalende factor bij

deze enquêtevraag.

Uit de tweede kruistabel (opleiding) blijkt dat er geen significant verband is tussen het

opleidingsniveau van de informant en de kennis van aftrekker. De dialectscores van de

laag- en hoogopgeleiden zijn nagenoeg identiek. Zo zijn er 36 laagopgeleiden en 35

hoogopgeleiden die een spontane kennis van het woord bezaten. Ook de parameter sekse

vertoont geen significant resultaat. De mannen en de vrouwen kenden het dialectwoord

ongeveer even goed.

3.5.12 Kuip in zink

Op basis van vooronderzoek anticipeerden we het dialectwoord bassin. Hoewel dat woord in

het Prisma Handwoordenboek als Algemeen Nederlands bestempeld wordt, namen we het

toch op in dit onderzoek. Het komt namelijk ook voor in het Vlaams Dialectenwoordenboek

en bovendien gebruikten veel informanten het woord spontaan bij het benoemen van de

afbeelding. Daarnaast hanteerden een aantal informanten het AN-woord kuip (Prisma).

Frequentietabel

Bassin

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 27 37,5 37,5 37,5

actief 23 31,9 31,9 69,4

passief 18 25,0 25,0 94,4

onbekend 4 5,6 5,6 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Bassin

spontaan 5 4 18 27

actief 4 13 6 23

passief 12 6 0 18

onbekend 3 1 0 4

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 132: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

124

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Bassin

spontaan 15 12 27

actief 11 12 23

passief 8 10 18

onbekend 2 2 4

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Bassin

spontaan 14 13 27

actief 10 13 23

passief 9 9 18

onbekend 3 1 4

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De frequentietabel geeft aan dat 50 informanten een spontane of actieve kennis van het

woord bezaten. Daarnaast kenden achttien informanten het dialectwoord louter passief. Tot

slot noteerden we bij vier zegslieden “woord onbekend”.

De Chi-kwadraattest wijst op een hoogst significant verband tussen de leeftijd van de

informant en de kennis van bassin. Alle 65-plussers kenden het woord spontaan of actief. In

de tweede leeftijdscategorie (30-50 jaar) zien we een daling naar zeventien zegslieden en bij

de jongeren zijn het er slechts negen. De variabele leeftijd is dus een bepalende factor.

Page 133: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

125

De overige parameters opleiding en sekse spelen geen significante rol. In de tweede

kruistabel (opleiding) zien we dat de laag- en hoogopgeleide informanten een vergelijkbare

kennis hebben van bassin. Ook de laatste kruistabel (sekse) toont aan dat de dialectscores

van de mannen en de vrouwen geen noemenswaardige verschillen vertonen.

3.5.13 Gootsteen

Voor het begrip ‘gootsteen’ werden de dialectwoorden pompsteen en pompbak voorzien.

Slechts een paar informanten gebruikten de AN-woorden gootsteen en spoelbak (Prisma).

Verder noteerden we meermaals het AN-woord afwasbak, maar de betekenis daarvan is

enigszins anders. Prisma (2009:68) omschrijft dat woord als een ‘losse bak, meestal van

plastic, waarin men de afwas doet’.

Pompsteen

Frequentietabel

Pompsteen

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 20 27,8 27,8 27,8

actief 48 66,7 66,7 94,4

passief 4 5,6 5,6 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Pompsteen

spontaan 2 6 12 20

actief 18 18 12 48

passief 4 0 0 4

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 134: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

126

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Pompsteen

spontaan 14 6 20

actief 22 26 48

passief 0 4 4

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: 0,05 > p > 0,01 (significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Pompsteen

spontaan 10 10 20

actief 23 25 48

passief 3 1 4

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Uit de frequentietabel leiden we af dat twintig informanten de afbeelding spontaan konden

benoemen met pompsteen. Daarnaast kenden 48 informanten het woord actief. Bovendien

is het woord voor niemand onbekend.

Page 135: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

127

De variabele leeftijd heeft een hoogst significante invloed op de dialectkennis van de

ondervraagden. Opmerkelijk is het contrast tussen de jongeren (18-25 jaar) en de ouderen

(65+). Bij de eerste leeftijdsgroep is de spontane kennis erg zwak; slechts twee jongeren

hanteerden het geanticipeerde dialectwoord spontaan. Bij de 65-plussers daarentegen

konden twaalf informanten de afbeelding spontaan benoemen met pompsteen. Als we

echter ook rekening houden met de actieve kennis, dan vertonen de drie leeftijdsgroepen

vergelijkbare resultaten.

Vervolgens bestaat er een significant verband tussen het opleidingsniveau van de informant

en de kennis van pompsteen. In de tweede kruistabel (opleiding) merken we op dat de

spontane kennis van de laagopgeleiden een stuk hoger is dan die van de hoogopgeleiden.

Zo bezaten veertien laagopgeleide informanten en zes hoogopgeleide informanten een

spontane kennis van pompsteen. De vooropgestelde hypothese dat de dialectkennis van de

laagopgeleiden beter zou zijn dan die van de hoogopgeleiden wordt hier bevestigd. Het

geheel van spontane en actieve kennis is bij beide groepen echter vergelijkbaar.

Tot slot onderzochten we ook de invloed van de parameter sekse. De laatste kruistabel geeft

de resultaten van de mannen en de vrouwen weer. We merken op dat beide groepen

identieke scores vertonen. De variabele sekse speelt hier dus geen significante rol.

Pompbak

Frequentietabel

Pompbak

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 37 51,4 51,4 51,4

actief 35 48,6 48,6 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Pompbak spontaan 14 15 8 37

actief 10 9 16 35

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)

Page 136: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

128

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Pompbak spontaan 16 21 37

actief 20 15 35

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Pompbak spontaan 17 20 37

actief 19 16 35

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De frequentietabel toont aan dat alle informanten het dialectwoord pompbak spontaan of

actief kenden. Als we naar de leeftijd van de informanten kijken, merken we op dat de Chi-

kwadraattest wijst op een tendens. Uit de bijhorende kruistabel (leeftijd) leiden we af dat de

spontane kennis van de jongeren (18-25 jaar) beter is dan die van de ouderen (65+), wat erg

opmerkelijk is. We kunnen dat verklaren doordat de 65-plussers eerder opteerden voor het

dialectwoord pompsteen. Als we echter ook rekening houden met de actieve kennis,

vertonen de drie leeftijdsgroepen identieke scores.

Ten slotte vertonen de parameters opleiding en sekse geen significant resultaat. In de

tweede kruistabel (opleiding) zien we dat zestien laagopgeleiden en 21 hoogopgeleiden het

geanticipeerde dialectwoord spontaan gebruikten. Het verschil tussen beide groepen is dus

niet zo groot. Ook de dialectscores van de mannen en de vrouwen zijn erg vergelijkbaar. In

de bijhorende kruistabel (sekse) zien we dat zeventien mannen en twintig vrouwen een

spontane kennis bezaten van pompbak. Het verschil tussen beide groepen is dus niet

significant.

3.5.14 Thermos

Naast het voorziene dialectwoord verwarmpulle gebruikten de meeste informanten het AN-

woord thermos (Prisma).

Page 137: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

129

Frequentietabel

Verwarmpulle

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 14 19,4 19,4 19,4

actief 1 1,4 1,4 20,8

passief 37 51,4 51,4 72,2

onbekend 20 27,8 27,8 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Verwarmpulle

spontaan 1 1 12 14

actief 0 0 1 1

passief 10 17 10 37

onbekend 13 6 1 20

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Verwarmpulle

spontaan 9 5 14

actief 1 0 1

passief 19 18 37

onbekend 7 13 20

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 138: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

130

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Verwarmpulle

spontaan 6 8 14

actief 0 1 1

passief 21 16 37

onbekend 9 11 20

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Uit de frequentietabel blijkt dat het dialectwoord verwarmpulle onderhevig is aan

dialectverlies. Slechts 20,8% van alle informanten kende het geanticipeerde dialectwoord

spontaan of actief. Als we naar de leeftijd van de informanten kijken, valt meteen het contrast

op tussen de eerste twee generaties (18-25 jaar en 30-50 jaar) en de oudste generatie (65+).

We merken op dat slechts één informant uit de eerste en de tweede leeftijdscategorie een

spontane of actieve kennis bezat van verwarmpulle. Bij de ouderen daarentegen kenden

dertien informanten het dialectwoord spontaan of actief. Daarnaast noteerden we bij dertien

jongeren “woord onbekend”. We kunnen dus concluderen dat het voorziene dialectwoord

aan het verdwijnen is uit het lexicon van de jongeren.

De tweede kruistabel geeft de invloed van de parameter opleiding weer. We stellen vast dat

tien laagopgeleiden en slechts vijf hoogopgeleiden verwarmpulle spontaan of actief kenden.

Verder was het woord onbekend voor zeven laagopgeleiden en dertien hoogopgeleiden. De

Chi-kwadraattest toont aan dat die resultaten niet significant zijn.

Ook de variabele sekse vertoont geen significante invloed op de kennis van het opgevraagde

dialectwoord. Zo bezaten zes mannen en negen vrouwen een spontane of actieve kennis.

Het verschil tussen beide groepen is dus niet noemenswaardig.

3.5.15 Roerzeef

Bij deze enquêtevraag anticipeerden we het dialectwoord passevite. Daarnaast gebruikten

een paar informanten het AN-woord roerzeef (Prisma).

Page 139: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

131

Frequentietabel

Passevite

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 52 72,2 72,2 72,2

actief 7 9,7 9,7 81,9

passief 2 2,8 2,8 84,7

onbekend 11 15,3 15,3 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Passevite

spontaan 7 21 24 52

actief 5 2 0 7

passief 2 0 0 2

onbekend 10 1 0 11

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Passevite

spontaan 28 24 52

actief 4 3 7

passief 1 1 2

onbekend 3 8 11

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 140: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

132

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Passevite

spontaan 25 27 52

actief 1 6 7

passief 2 0 2

onbekend 8 3 11

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: 0,05 > p > 0,01 (significant)

Conclusie

De Zottegemse informanten kenden het dialectwoord passevite zeer goed. Zo hanteerden

52 van de 72 informanten het geanticipeerde dialectwoord spontaan en bezaten zeven

informanten een actieve kennis. Verder was het woord onbekend voor elf zegslieden.

De kennis van het voorziene dialectwoord wordt sterk beïnvloed door de leeftijd van de

informanten. Uit de bijhorende kruistabel valt meteen het verschil op tussen de jongeren (18-

25 jaar) en de oudere generaties (30-50 jaar en 65+). Zo gebruikten alle 65-plussers en 21

leden uit de middenklasse het dialectwoord spontaan. Bij de jongste generatie bezaten

slechts zeven zegslieden een spontane kennis. Bovendien was het woord onbekend voor

tien jongeren. De variabele leeftijd heeft dus een erg significante invloed op de kennis van

passevite.

Verder speelde de parameter opleiding geen significante rol. De resultaten van de laag- en

hoogopgeleiden zijn erg vergelijkbaar. In de bijhorende tabel zien we namelijk dat 28

laagopgeleiden en 24 hoogopgeleiden het dialectwoord spontaan gebruikten. Het verschil

tussen beide groepen is dus niet groot.

Tot slot is er een significant verband tussen de sekse van de informant en de kennis van

passevite. Uit de laatste kruistabel (sekse) blijkt dat het geheel van spontane en actieve

Page 141: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

133

kennis bij de vrouwen hoger is dan bij de mannen. Zo kenden 26 mannen en 33 vrouwen het

dialectwoord spontaan of actief. Daarnaast was het woord onbekend voor drie vrouwen en

acht mannen. Die resultaten spreken de vooropgestelde hypothese dus tegen. Bij deze

enquêtevraag hebben de vrouwen een betere dialectkennis dan de mannen.

3.5.16 Zeefje

Naast het voorziene dialectwoord zijke hoorden we heel vaak het AN-woord zeefje (Prisma).

Frequentietabel

Zijke

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 13 18,1 18,1 18,1

actief 9 12,5 12,5 30,6

passief 19 26,4 26,4 56,9

onbekend 31 43,1 43,1 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Zijke

spontaan 0 0 13 13

actief 1 3 5 9

passief 3 11 5 19

onbekend 20 10 1 31

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 142: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

134

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Zijke

spontaan 4 9 13

actief 8 1 9

passief 10 9 19

onbekend 14 17 31

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Zijke

spontaan 7 6 13

actief 5 4 9

passief 9 10 19

onbekend 15 16 31

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Uit de frequentietabel blijkt dat slechts 30,6% van de informanten het geanticipeerde

dialectwoord spontaan of actief kende. Daarnaast is het woord onbekend voor 43,1% van de

informanten.

De Chi-kwadraattest duidt aan dat de leeftijd van de informant een hoogst significante

invloed heeft op de kennis van zijke. Als we de leeftijd van de informanten bekijken, valt

meteen op dat de oudste generatie (65+) een opmerkelijk betere kennis heeft van het

opgevraagde dialectwoord. Zo kenden achttien informanten het dialectwoord spontaan of

actief. Bij de andere leeftijdsgroepen kon niemand de afbeelding spontaan benoemen met

zijke. Het dialectwoord is onbekend voor tien leden uit de middenklasse (30-50 jaar) en voor

twintig jongeren. We kunnen dus concluderen dat de variabele leeftijd een erg bepalende

factor is bij de kennis van zijke.

Vervolgens wijst het verband tussen het opleidingsniveau van de informant en de

dialectkennis op een tendens. De bijhorende kruistabel laat zien dat de spontane kennis van

de hoogopgeleiden iets beter is dan die van de laagopgeleiden. Zo hanteerden vier

laagopgeleide informanten en negen hoogopgeleide informanten het dialectwoord spontaan.

Page 143: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

135

Als we ook rekening houden met de actieve kennis, dan vertonen de laagopgeleiden een iets

hogere score. Het verschil tussen beide groepen is echter niet groot. We hebben hier slechts

te maken met een tendens, dus het resultaat kan ook aan toeval te wijten zijn.

Tot slot onderzochten we ook de invloed van de parameter sekse. De laatste kruistabel

(sekse) toont aan dat de mannen en de vrouwen vergelijkbare scores behaalden. De invloed

van de variabele sekse is dus niet significant.

3.5.17 Snelkookpan

Voor het begrip ‘snelkookpan’ anticipeerden we de dialectwoorden preskomme en

stoomkomme. Daarnaast gaven een aantal informanten het AN-woord snelkookpan

(Prisma) als antwoord op.

Frequentietabel

Preskomme

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 14 19,4 19,4 19,4

actief 36 50,0 50,0 69,4

passief 13 18,1 18,1 87,5

onbekend 9 12,5 12,5 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Preskomme

spontaan 1 2 11 14

actief 5 18 13 36

passief 11 2 0 13

onbekend 7 2 0 9

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 144: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

136

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Preskomme

spontaan 7 7 14

actief 20 16 36

passief 8 5 13

onbekend 1 8 9

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Preskomme

spontaan 8 6 14

actief 16 20 36

passief 7 6 13

onbekend 5 4 9

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De frequentietabel geeft weer dat slechts 19,4% van alle informanten de afbeelding

spontaan kon benoemen met preskomme. Als we echter ook rekening houden met de

actieve kennis, dan bekomen we een percentage van 69,4%. Verder noteerden we bij 12,5%

van de informanten “woord onbekend”.

Als we naar de leeftijd van de informanten kijken, valt meteen het grote verschil op tussen de

jongste generatie en de oudere generaties. Zo bezaten alle 65-plussers en twintig leden uit

de middenklasse (30-50 jaar) een spontane of actieve kennis van het geanticipeerde

Page 145: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

137

dialectwoord. Bij de eerste leeftijdscategorie (18-25 jaar) daarentegen kon slechts één

informant de afbeelding spontaan benoemen met preskomme en kenden vijf informanten

het woord actief. Daarnaast meenden elf jongeren het woord passief te kennen en noteerden

we bij zeven jongeren “woord onbekend”.

Volgens de significantietest wijst het verband tussen de parameter opleiding en de

dialectkennis van de informanten op een tendens. De tweede kruistabel (opleiding) toont aan

dat 27 laagopgeleiden en 23 hoogopgeleiden het geanticipeerde dialectwoord spontaan of

actief kenden. Daarnaast bezaten acht laagopgeleiden en vijf hoogopgeleiden een passieve

kennis. Verder noteerden we slechts bij één laagopgeleide informant “woord onbekend”. Bij

de hoogopgeleide informanten was dat bij acht leden het geval. Het contrast tussen de twee

groepen is dus niet zo groot. Er blijkt dus geen sterk verband te bestaan tussen de

parameter opleiding en de dialectkennis.

Ten slotte speelt de parameter sekse geen significante rol. Uit de laatste kruistabel (sekse)

blijkt dat de dialectscores van de mannen en de vrouwen vergelijkbaar zijn. Zo kenden 24

mannen en 26 vrouwen het dialectwoord spontaan of actief. Verder was het woord onbekend

voor vijf mannen en vier vrouwen. Het verschil tussen beide groepen is dus niet significant.

Stoomkomme

Frequentietabel

Stoomkomme

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 30 41,7 41,7 41,7

actief 25 34,7 34,7 76,4

passief 8 11,1 11,1 87,5

onbekend 9 12,5 12,5 100,0

Total 72 100,0 100,0

Page 146: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

138

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Stoomkomme

spontaan 5 13 12 30

actief 4 9 12 25

passief 8 0 0 8

onbekend 7 2 0 9

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Stoomkomme

spontaan 16 14 30

actief 14 11 25

passief 5 3 8

onbekend 1 8 9

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Stoomkomme

spontaan 10 20 30

actief 16 9 25

passief 5 3 8

onbekend 5 4 9

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 147: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

139

Conclusie

Uit de frequentietabel blijkt dat 30 informanten spontaan stoomkomme gebruikten.

Daarnaast kenden 25 ondervraagden het woord actief. Verder bezaten acht zegslieden een

passieve kennis en noteerden we bij negen zegslieden “woord onbekend”.

De variabele leeftijd heeft een hoogst significante invloed op de dialectkennis van de

ondervraagden. In de bijhorende kruistabel zien we dat de tweede en de derde leeftijdsgroep

(30-50 jaar en 65+) een betere spontane kennis hebben dan de eerste leeftijdsgroep (18-25

jaar). Zo konden vijf jongeren, dertien leden uit de middenklasse en twaalf ouderen de

afbeelding spontaan benoemen met stoomkomme. Daarnaast merken we op dat alle 65-

plussers en bijna alle leden uit de middenklasse het dialectwoord spontaan of actief kenden.

Bij de jongste generatie daarentegen bezaten slechts negen leden een spontane of actieve

kennis van het woord. Verder noteerden we bij zeven jongeren “woord onbekend”. De

variabele leeftijd speelt hier dus een hoogst significante rol.

Volgens de significantietest wijst ook hier het verband tussen de parameter opleiding en de

dialectkennis van de informanten op een tendens. De tweede kruistabel (opleiding) toont aan

dat 30 laagopgeleiden en 25 hoogopgeleiden stoomkomme spontaan of actief kenden.

Daarnaast bezaten vijf laagopgeleide en drie hoogopgeleide informanten een passieve

kennis. Opmerkelijk is dat acht hoogopgeleiden het woord niet kenden. Bij de laagopgeleiden

daarentegen was dat slechts bij één informant het geval. We kunnen stellen dat het contrast

tussen de twee groepen niet zo groot is. Er blijkt dus geen sterk verband te bestaan tussen

het opleidingsniveau van de informant en de kennis van stoomkomme.

Ten slotte onderzochten we ook de invloed van de variabele sekse. Opvallend is dat de

spontane kennis van de vrouwen dubbel zo hoog is als die van de mannen. We zien in de

laatste kruistabel (sekse) dat tien mannen en twintig vrouwen de afbeelding spontaan

benoemden met stoomkomme. Als we echter ook rekening houden met de actieve kennis,

dan is het verschil tussen beide groepen niet groot. Zo kenden 26 mannen en 29 vrouwen

het dialectwoord spontaan of actief. Het resultaat van de Chi-kwadraattest wijst erop dat de

parameter sekse geen significante rol speelt bij de kennis van stoomkomme.

3.5.18 Braadpan

Bij deze enquêtevraag werd het dialectwoord pateel voorzien. De overgrote meerderheid

van de informanten gebruikte het AN-woord braadpan (Prisma).

Page 148: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

140

Frequentietabel

Pateel

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 1 1,4 1,4 1,4

actief 4 5,6 5,6 6,9

passief 31 43,1 43,1 50,0

onbekend 36 50,0 50,0 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Pateel

spontaan 0 0 1 1

actief 0 0 4 4

passief 2 12 17 31

onbekend 22 12 2 36

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Pateel

spontaan 0 1 1

actief 2 2 4

passief 19 12 31

onbekend 15 21 36

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 149: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

141

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Pateel

spontaan 1 0 1

actief 3 1 4

passief 17 14 31

onbekend 15 21 36

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Het dialectwoord pateel is nog nauwelijks bekend bij de Zottegemse informanten. Slechts

één informant kon de afbeelding spontaan benoemen met het geanticipeerde dialectwoord

en slechts vier informanten bezaten een actieve kennis. Daarnaast meenden 31 informanten

het dialectwoord passief te kennen. Voor de helft van de informanten was het woord echter

onbekend.

De variabele leeftijd heeft een hoogst significante invloed op de dialectkennis van pateel. In

de bijhorende kruistabel valt meteen op dat niemand uit de eerste en de tweede

leeftijdscategorie (18-25 jaar en 30-50 jaar) een spontane of actieve kennis bezat van het

geanticipeerde dialectwoord. Bovendien was het woord onbekend voor 22 jongeren en voor

twaalf leden uit de tweede leeftijdscategorie. Bij de ouderen zien we dat slechts één

informant het dialectwoord spontaan hanteerde. Daarnaast kenden slechts vier informanten

het dialectwoord actief en meenden zeventien ouderen het woord passief te kennen. Het is

dus duidelijk dat het dialectwoord volledig aan het verdwijnen is uit het Zottegems.

Tot slot vertonen de parameters opleiding en sekse geen significant resultaat. In de tweede

kruistabel (opleiding) zien we dat slechts twee laagopgeleiden en drie hoogopgeleiden het

dialectwoord spontaan of actief kenden. Daarnaast was het woord onbekend voor vijftien

laagopgeleiden en 21 hoogopgeleiden. De Chi-kwadraattest toont aan dat het

opleidingsniveau van de informant niet significant is. Ook de dialectscores van de mannen

en de vrouwen vertonen geen noemenswaardige verschillen. Zo bezaten zeventien mannen

en veertien vrouwen een passieve kennis en was het woord onbekend voor vijftien mannen

en 21 vrouwen.

Page 150: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

142

3.5.19 Fluitketel

Voor het begrip ‘fluitketel’ anticipeerden we het dialectwoord moor. Daarnaast noteerden we

vaak de AN-woorden waterketel en fluitketel (Prisma).

Frequentietabel

Moor

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 24 33,3 33,3 33,3

actief 13 18,1 18,1 51,4

passief 18 25,0 25,0 76,4

onbekend 17 23,6 23,6 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Moor

spontaan 1 4 19 24

actief 1 7 5 13

passief 5 13 0 18

onbekend 17 0 0 17

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 151: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

143

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Moor

spontaan 15 9 24

actief 6 7 13

passief 7 11 18

onbekend 8 9 17

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Moor

spontaan 13 11 24

actief 7 6 13

passief 5 13 18

onbekend 11 6 17

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Ongeveer de helft van de informanten hanteerde het dialectwoord moor spontaan of actief.

Daarnaast bezaten achttien ondervraagden een passieve kennis en was het woord

onbekend voor zeventien zegslieden. Uit de Chi-kwadraattest blijkt dat de leeftijd van de

informant een hoogst significante invloed heeft op de kennis van moor. In de bijhorende

kruistabel valt meteen de zwakke kennis van de jongeren op. Zo zien we dat slechts één

informant van de jongste generatie (18-25 jaar) het dialectwoord spontaan gebruikte.

Daarnaast noteerden we bij zeventien jongeren “woord onbekend”. Het verschil met de

oudste generatie is opvallend. Bij de 65-plussers bezat iedereen een spontane of actieve

kennis van het woord. Bij de middengroep (30-50 jaar) zien we een daling naar elf

informanten. We kunnen dus besluiten dat het geanticipeerde dialectwoord uit het Zottegems

aan het verdwijnen is.

De tweede kruistabel geeft de resultaten van de laag- en hoogopgeleiden weer. Er zijn geen

significante verschillen op te merken tussen beide groepen. De variabele opleiding speelt

dus geen significante rol. Ook de variabele sekse vertoont geen significant resultaat. Zo

bezaten twintig mannen en zeventien vrouwen een spontane of actieve kennis van moor.

Het verschil tussen beide groepen is dus niet noemenswaardig.

Page 152: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

144

3.5.20 Kookpot

Bij deze enquêtevraag anticipeerden we de dialectwoorden komme en schuite. Daarnaast

hoorden we ook een paar keer kasserol, dat we als een AN-woord beschouwen aangezien

het voorkomt in het Prisma Handwoordenboek. Het Vlaams Dialectenwoordenboek

beschouwt het echter als een dialectwoord, maar omdat we het slechts een paar keer

attesteerden, namen we het niet op als voorzien dialectwoord. Tot slot gebruikten vooral de

jongste zegslieden het AN-woord kookpot of gewoonweg pot (Prisma).

Frequentietabel

Komme

Frequency Percent Valid Percent

Cumulative

Percent

Valid spontaan 38 52,8 52,8 52,8

actief 34 47,2 47,2 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep

Total 18-25 30-50 65+

Komme spontaan 9 13 16 38

actief 15 11 8 34

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele opleiding

Opleiding

Total laag hoog

Komme spontaan 23 15 38

actief 13 21 34

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)

Page 153: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

145

Variabele sekse

Sekse

Total man vrouw

Komme spontaan 20 18 38

actief 16 18 34

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Uit de frequentietabel blijkt dat alle informanten het dialectwoord komme spontaan of actief

kenden. Zo kon meer dan de helft van de informanten de afbeelding spontaan benoemen

met het dialectwoord. In de eerste kruistabel (leeftijd) zien we de dialectscores per

leeftijdscategorie. We merken op dat de variabele leeftijd geen significante invloed heeft op

de kennis van komme. Negen jongeren (18-25 jaar), dertien leden uit de middenklasse (30-

50 jaar) en zestien 65-plussers hanteerden spontaan het geanticipeerde dialectwoord. De

variabele leeftijd is hier dus geen bepalende factor.

Verder wijst het verband tussen het opleidingsniveau van de informant en de dialectkennis

op een tendens. De bijhorende kruistabel laat zien dat de spontane kennis van de

laagopgeleiden hoger is dan die van de hoogopgeleiden. Zo gebruikten 23 laagopgeleide

informanten en vijftien hoogopgeleide informanten het dialectwoord spontaan. Het is echter

gevaarlijk om dat resultaat te extrapoleren naar de volledige populatie. We hebben hier

slechts te maken met een tendens, dus het resultaat kan ook aan toeval te wijten zijn.

Ten slotte onderzochten we ook de invloed van de parameter sekse. De laatste kruistabel

(sekse) toont aan dat de mannen en de vrouwen vergelijkbare scores behaalden. Zo

hanteerden twintig mannen en achttien vrouwen spontaan komme. De invloed van de

variabele sekse is dus niet significant.

Page 154: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

146

Schuite

Frequentietabel

Schuite

Frequency Percent Valid Percent

Cumulative

Percent

Valid spontaan 26 36,1 36,1 36,1

actief 22 30,6 30,6 66,7

passief 19 26,4 26,4 93,1

onbekend 5 6,9 6,9 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep

Total 18-25 30-50 65+

Schuite spontaan 6 10 10 26

actief 5 4 13 22

passief 9 9 1 19

onbekend 4 1 0 5

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 155: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

147

Variabele opleiding

Opleiding

Total laag hoog

Schuite spontaan 13 13 26

actief 11 11 22

passief 12 7 19

onbekend 0 5 5

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)

Variabele sekse

Sekse

Total man vrouw

Schuite spontaan 9 17 26

actief 14 8 22

passief 12 7 19

onbekend 1 4 5

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)

Conclusie

De frequentietabel toont aan dat 26 ondervraagden de afbeelding spontaan konden

benoemen met het voorziene dialectwoord. Daarnaast bezaten 22 informanten een actieve

kennis van schuite. Verder waren er negentien zegslieden die het woord louter passief

kenden. Tot slot noteerden we bij vijf ondervraagden “woord onbekend”.

Volgens de Chi-kwadraattest van de variabele leeftijd oefent de leeftijd van de informant een

sterke invloed uit op de kennis van schuite. We merken op dat 23 ouderen (65+) het woord

spontaan of actief kenden. Bij de eerste en de tweede leeftijdscategorie (18-25 jaar en 30-50

jaar) ligt het geheel van spontane en actieve kennis lager. Zo zien we dat slechts elf

jongeren en veertien leden uit de middengroep een spontane of actieve kennis bezaten.

Daarnaast kenden zowel negen jongeren als negen zegslieden uit de tweede leeftijdsgroep

het woord louter passief.

Volgens de significantietest vormt het verband tussen de parameter opleiding en de

dialectkennis van de informant een tendens. Uit de tweede kruistabel (opleiding) blijkt dat

zowel 24 laagopgeleiden als 24 hoogopgeleiden het voorziene dialectwoord spontaan of

actief kenden. Opmerkelijk is dat twaalf laagopgeleiden het dialectwoord louter passief

Page 156: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

148

kenden. Bij de hoogopgeleiden daarentegen zijn het er slechts zeven. Daarnaast was het

woord onbekend voor vijf hoogopgeleide informanten. De verschillen tussen beide groepen

zijn dus niet zo groot. Er bestaat dus geen sterk verband tussen de opleiding van de

informant en de kennis van het opgevraagde dialectwoord.

Tot slot onderzochten we ook de invloed van de parameter sekse. Ook hier wijst de

statistische test op een tendens. De laatste kruistabel (sekse) toont aan dat de vrouwen een

betere spontane kennis behaalden dan de mannen. Ook het geheel van spontane en actieve

kennis ligt hoger bij de vrouwen, maar dat verschil is niet groot. Daarnaast zien we dat twaalf

mannen en zeven vrouwen het voorziene dialectwoord louter passief kenden. Tot slot

noteerden we bij slechts één man “woord onbekend”. Bij de vrouwen was het woord voor vier

zegslieden onbekend. We kunnen concluderen dat er ook hier geen sterk verband bestaat

tussen de sekse van de informant en de kennis van schuite.

Page 157: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

149

3.6 Woordveld karakter

3.6.1 Valsspeler

Bij deze enquêtevraag werd het dialectwoord zeurzak voorzien. Daarnaast hoorden we een

paar keer het onvoorziene dialectwoord tricheur. Enkele informanten hanteerden de AN-

woorden valsspeler en bedrieger (Prisma).

Frequentietabel

Zeurzak

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 37 51,4 51,4 51,4

actief 34 47,2 47,2 98,6

passief 1 1,4 1,4 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Zeurzak

spontaan 4 16 17 37

actief 19 8 7 34

passief 1 0 0 1

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 158: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

150

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Zeurzak

spontaan 20 17 37

actief 16 18 34

passief 0 1 1

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Zeurzak

spontaan 17 20 37

actief 18 16 34

passief 1 0 1

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Meer dan de helft van de informanten gebruikte zeurzak spontaan. Daarnaast kende 47,2%

van de informanten het dialectwoord actief. Slechts één informant bezat een passieve

kennis.

De eerste kruistabel (leeftijd) geeft aan dat de variabele leeftijd een heel significante invloed

heeft op de dialectkennis van de informanten. De spontane kennis is het hoogst bij de

oudere leeftijdsgroepen (30-50 jaar en 65+). Bij de jongeren hanteerden slechts vier

informanten het geanticipeerde dialectwoord spontaan. Als we echter ook rekening houden

met de actieve kennis, dan zien we dat de scores van de drie leeftijdsgroepen vergelijkbaar

zijn. De leeftijd van de informant is dus bepalend bij de kennis van zeurzak.

Tot slot spelen de parameters opleiding en sekse geen significante rol. Zo zijn er 36

laagopgeleiden en 35 hoogopgeleiden die een spontane of actieve kennis bezaten van

zeurzak. Er is dus geen spraakmakend verschil tussen de dialectkennis van de laag- en

hoogopgeleiden. In de laatste kruistabel (sekse) zien we dat 35 mannen en 36 vrouwen het

dialectwoord spontaan of actief kenden. Ook hier is het verschil tussen beide groepen niet

significant.

Page 159: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

151

3.6.2 Straatloper

Naast het voorziene dialectwoord straatbrak(ke) (WVD III, 4:104) hanteerden veel

informanten het AN-woord straatloper. Daarnaast gebruikten vijf informanten ook het AN-

woord landloper, maar dat woord heeft een andere betekenis. Prisma (2009:721) definieert

dat woord als ‘een zwervende bedelaar’. Verder hoorden we ook een paar keer het

onvoorziene dialectwoord stratier. Tot slot noteerden we ook een paar keer de zegswijze

“op tramaar zijn” (Debrabandere 2005:403).

Frequentietabel

Straatbrakke

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 29 40,3 40,3 40,3

actief 27 37,5 37,5 77,8

passief 16 22,2 22,2 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Straatbrak(ke)

spontaan 3 9 17 29

actief 10 10 7 27

passief 11 5 0 16

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 160: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

152

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Straatbrak(ke)

spontaan 19 10 29

actief 13 14 27

passief 4 12 16

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: 0,05 > p > 0,01 (significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Straatbrak(ke)

spontaan 13 16 29

actief 14 13 27

passief 9 7 16

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De overgrote meerderheid van de informanten gebruikte het geanticipeerde dialectwoord

spontaan. Bovendien is het woord voor niemand onbekend. Verder waren er zestien

informanten die het woord enkel passief kenden.

De statistische test bij de variabele leeftijd geeft aan dat de leeftijd van de informant een

hoogst significante invloed heeft op de kennis van straatbrak(ke). In de bijhorende

kruistabel zien we dat spontane kennis van het woord verbetert naarmate de leeftijd van de

informant toeneemt. Alle 65-plussers kenden het dialectwoord spontaan of actief. Het

contrast met de jongste generatie (18-25 jaar) is opmerkelijk. Zo kenden slechts drie

informanten het geanticipeerde dialectwoord spontaan en bezaten tien informanten een

actieve kennis. Verder meenden elf jongeren het woord louter passief te kennen. Dat

Page 161: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

153

resultaat wijst erop dat het dialectlexeem straatbrak(ke) geleidelijk aan uit het lexicon van

de jongeren aan het verdwijnen is.

Vervolgens bestaat er een significant verband tussen het opleidingsniveau van de informant

en de kennis van het opgevraagde dialectwoord. Uit de tweede kruistabel (opleiding) blijkt

dat de spontane kennis van de laagopgeleiden hoger is dan die van de hoogopgeleiden. Als

we echter ook rekening houden met de actieve kennis, dan is het verschil tussen beide

groepen erg klein. Verder kenden twaalf hoogopgeleide informanten het dialectwoord louter

passief. Bij de laagopgeleiden daarentegen zijn het er slechts vier. De Chi-kwadraattest toont

aan dat de invloed van de variabele opleiding significant is.

Ten slotte onderzochten we ook de invloed van de parameter sekse. De bijhorende

kruistabel toont aan dat de dialectscores van de mannen en de vrouwen geen opmerkelijke

verschillen vertonen. Ook de Chi-kwadraattest duidt aan dat de variabele sekse geen

significante rol speelt.

3.6.3 Luiaard

Bij deze enquêtevraag werd het dialectwoord leegganger (WVD III, 4:93) voorzien. Verder

noteerden we vaak het AN-woord luiaard (Prisma). Tot slot gebruikten een aantal jonge

informanten het onvoorziene dialectwoord tamzak.

Frequentietabel

Leegganger

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 17 23,6 23,6 23,6

actief 44 61,1 61,1 84,7

passief 8 11,1 11,1 95,8

onbekend 3 4,2 4,2 100,0

Total 72 100,0 100,0

Page 162: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

154

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Leegganger

spontaan 1 6 10 17

actief 12 18 14 44

passief 8 0 0 8

onbekend 3 0 0 3

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Leegganger

spontaan 7 10 17

actief 24 20 44

passief 3 5 8

onbekend 2 1 3

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Leegganger

spontaan 11 6 17

actief 20 24 44

passief 3 5 8

onbekend 2 1 3

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 163: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

155

Conclusie

Het is duidelijk dat het dialectwoord leegganger nog goed bekend is bij alle ondervraagden.

Uit de frequentietabel blijkt dat 61 van de 72 informanten het geanticipeerde dialectwoord

spontaan of actief kenden. Bovendien was het woord slechts voor drie informanten

onbekend.

De parameter leeftijd vertoont volgens de Chi-kwadraattest een hoogst significant resultaat.

De bijhorende kruistabel toont aan dat de eerste generatie (18-25 jaar) het dialectwoord

minder goed kende dan de oudere informanten. Zo gebruikte slechts één jongere het

dialectwoord spontaan, terwijl tien 65-plussers leegganger spontaan hanteerden. Daarnaast

bezaten acht jongeren een passieve kennis en noteerden we bij drie jongeren “woord

onbekend”, terwijl leegganger bij alle leden uit de middengroep (30-50 jaar) en alle 65-

plussers tot de spontane of actieve kennis behoorde.

Verder is er geen significant verband tussen het opleidingsniveau van de informant en de

kennis van het woord leegganger. In de tweede kruistabel (opleiding) zien we dat de

spontane kennis iets hoger is bij de hoogopgeleiden, maar het geheel van spontane en

actieve kennis is bij beide groepen bijna gelijk. De parameter opleiding is dus geen

bepalende factor bij de kennis van leegganger.

Tot slot speelt ook de parameter sekse geen significante rol. Uit de bijhorende kruistabel

blijkt dat de spontane kennis hoger is bij de mannen, maar het geheel van spontane en

actieve kennis is bij beide groepen erg vergelijkbaar.

3.6.4 Muggenzifter

Voor het begrip ‘muggenzifter’ anticipeerden we het dialectwoord pezewever (WVD III,

4:115). Daarnaast noteerden we ook een paar keer de AN-woorden muggenzifter, vitter en

criticus (Prisma). Tot slot hoorden we ook vaak het gelegenheidsantwoord moeilijken.

Page 164: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

156

Frequentietabel

Pezewever

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 24 33,3 33,3 33,3

actief 24 33,3 33,3 66,7

passief 14 19,4 19,4 86,1

onbekend 10 13,9 13,9 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Pezewever

spontaan 0 6 18 24

actief 4 14 6 24

passief 11 3 0 14

onbekend 9 1 0 10

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Pezewever

spontaan 13 11 24

actief 10 14 24

passief 6 8 14

onbekend 7 3 10

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 165: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

157

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Pezewever

spontaan 14 10 24

actief 11 13 24

passief 8 6 14

onbekend 3 7 10

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De frequentietabel toont aan dat 66,7% van alle informanten een spontane of actieve kennis

bezat van pezewever. Daarnaast kende 19,4% van de ondervraagden het woord louter

passief en noteerden we bij 13,9% “woord onbekend”.

De statistische test geeft aan dat de leeftijd van de informant een hoogst significante invloed

heeft op de kennis van pezewever. In de bijhorende kruistabel zien we dat spontane kennis

van het woord verbetert naarmate de leeftijd van de informant toeneemt. Zo kenden alle 65-

plussers het dialectwoord spontaan of actief. Bij de middenklasse (30-50 jaar) zien we dat

twintig leden een spontane of actieve kennis bezaten. Opvallend is het contrast met de

jongste generatie (18-25 jaar). We merken op dat niemand het dialectwoord spontaan

gebruikte en dat slechts vier jongeren het woord actief kenden. Verder meenden elf jongeren

het voorziene dialectwoord louter passief te kennen. Dat resultaat wijst erop dat het

dialectwoord pezewever geleidelijk aan uit het lexicon van de jongeren aan het verdwijnen

is.

Vervolgens onderzochten we ook de invloed van de parameter opleiding. Uit de tweede

kruistabel (opleiding) blijkt dat 23 laagopgeleiden en 25 hoogopgeleiden pezewever

spontaan of actief kenden. Het verschil tussen beide groepen is dus niet groot. De variabele

opleiding is dus geen bepalende factor. Ook de parameter sekse speelt geen significante rol.

In de laatste kruistabel zien we dat 25 mannen en 23 vrouwen een spontane of actieve

kennis bezaten van het dialectwoord. Ook hier is het verschil tussen beide groepen niet

significant.

Page 166: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

158

3.6.5 Laffe vleier

Bij deze enquêtevraag werd het dialectwoord mouwfrotter voorzien. Daarnaast hoorden we

ook vaak het AN-woord gatlikker (Prisma).

Frequentietabel

Mouwfrotter

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 37 51,4 51,4 51,4

actief 24 33,3 33,3 84,7

passief 9 12,5 12,5 97,2

onbekend 2 2,8 2,8 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Mouwfrotter

spontaan 7 14 16 37

actief 7 9 8 24

passief 8 1 0 9

onbekend 2 0 0 2

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 167: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

159

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Mouwfrotter

spontaan 18 19 37

actief 12 12 24

passief 5 4 9

onbekend 1 1 2

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Mouwfrotter

spontaan 19 18 37

actief 11 13 24

passief 5 4 9

onbekend 1 1 2

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Uit de frequentietabel blijkt dat de ondervraagde zegslieden nog een behoorlijk goede kennis

hebben van het dialectwoord mouwfrotter. In totaal bezat 84,7% van de informanten een

spontane of actieve kennis van het geanticipeerde dialectwoord. Als we ook rekening

houden met de passieve kennis, dan bekomen we een geheel van 97,2%. Slechts twee

informanten kenden het dialectwoord mouwfrotter niet.

De kennis van het dialectwoord wordt sterk beïnvloed door de sociale variabele leeftijd. In de

eerste kruistabel (leeftijd) zien we dat telkens meer dan de helft van de leden uit de tweede

en de derde leeftijdscategorie (30-50 jaar en 65+) het dialectwoord spontaan kenden. Bij de

jongeren daarentegen zien we dat die spontane kennis gehalveerd is. Verder noteerden we

ook bij twee jongeren “woord onbekend”.

De tweede kruistabel (opleiding) toont aan dat er geen significant verband is tussen het

opleidingsniveau van de informant en de kennis van mouwfrotter. De laag- en

hoogopgeleiden kenden het voorziene dialectwoord ongeveer even goed. Verder speelt ook

de parameter sekse geen significante rol. Ook hier zijn de dialectscores van de mannen en

de vrouwen erg vergelijkbaar. Het verschil tussen beide groepen is niet noemenswaardig.

Page 168: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

160

3.6.6 Aanhankelijk kind

Het voorziene dialectwoord bij deze enquêtevraag was fleikodde (WVD III, 4:56). Onze

informanten specifieerden dat ze dat woord enkel gebruiken voor een kind en niet voor een

volwassen persoon. Daarnaast hoorden we ook de AN-woorden vleier, flemer en charmeur

(Prisma). Tot slot noteerden we een paar keer het onvoorziene dialectwoord flosser, dat

volgens het WVD (III, 4:55) in Haaltert gesitueerd wordt.

Frequentietabel

Fleikodde

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 10 13,9 13,9 13,9

actief 34 47,2 47,2 61,1

passief 12 16,7 16,7 77,8

onbekend 16 22,2 22,2 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Fleikodde

spontaan 0 2 8 10

actief 1 17 16 34

passief 9 3 0 12

onbekend 14 2 0 16

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 169: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

161

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Fleikodde

spontaan 5 5 10

actief 17 17 34

passief 6 6 12

onbekend 8 8 16

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Fleikodde

spontaan 6 4 10

actief 16 18 34

passief 4 8 12

onbekend 10 6 16

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Ongeveer 61% van de informanten kende het dialectwoord spontaan of actief. Verder blijkt

uit de frequentietabel dat 16,7% het woord kende, maar aangaf het zelf niet te gebruiken.

Daarnaast was het woord onbekend voor 22,2% van de ondervraagden.

De Chi-kwadraattest leverde bij de variabele leeftijd een zeer lage p-waarde op. De leeftijd

van de informant heeft dus een sterke invloed op de kennis van fleikodde. Opmerkelijk is de

kloof tussen de jongeren (18-25 jaar) en de twee oudere generaties (30-50 jaar en 65+). Zo

gebruikte niemand van de jongeren het geanticipeerde dialectwoord spontaan en kende

slechts één informant het woord actief. Bij de andere leeftijdsgroepen daarentegen bezaten

negentien leden uit de middengroep en alle 65-plussers een spontane of actieve kennis. We

kunnen dus stellen dat het dialectwoord fleikodde onderhevig is aan dialectverlies.

Verder werd ook de invloed van de variabele opleiding onder de loep genomen. Voor het

dialectwoord fleikodde speelt het opleidingsniveau van de informant geen significante rol.

De bijhorende kruistabel (opleiding) toont aan dat de laag- en hoogopgeleiden het woord

even goed kenden. Ook de parameter sekse vertoont geen significant resultaat. Zo

Page 170: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

162

behaalden de mannen en de vrouwen vergelijkbare resultaten. De sociale variabele sekse is

dus geen bepalende factor.

3.6.7 Roddeltante

Naast het voorziene dialectwoord kommeer hoorden we ook een paar keer de variant

kommerewijf. Verder noteerden we ook meermaals de AN-woorden roddeltante (Van Dale)

en roddelaar(ster) (Prisma). Een aantal jongere informanten gebruikten ook de onvoorziene

diaelctwoorden viswijf (WVD III, 4:222) en kletswijf (WVD III, 4:222). Het WVD situeerde

het woord viswijf in Wingene, Kortrijk, Koewacht en Lokeren. Kletswijf komt volgens het

WVD voor in Veurne, Astene en Tiegem.

Frequentietabel

Kommeer

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 21 29,2 29,2 29,2

actief 49 68,1 68,1 97,2

passief 1 1,4 1,4 98,6

onbekend 1 1,4 1,4 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Kommeer

spontaan 3 7 11 21

actief 19 17 13 49

passief 1 0 0 1

onbekend 1 0 0 1

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 171: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

163

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Kommeer

spontaan 12 9 21

actief 24 25 49

passief 0 1 1

onbekend 0 1 1

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Kommeer

spontaan 12 9 21

actief 22 27 49

passief 1 0 1

onbekend 1 0 1

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De Zottegemse informanten kenden het dialectwoord kommeer nog bijzonder goed. Uit de

frequentietabel blijkt dat maar liefst 97,2% van alle ondervraagden een spontane of actieve

kennis bezat. Bovendien is het woord slechts voor één informant onbekend.

De sociale variabelen leeftijd, opleiding en sekse vertonen geen significant resultaat. Als we

de leeftijd van de informanten bekijken, valt meteen het contrast tussen de jongeren (18-25

jaar) en de oudere leeftijdsgroepen (30-50 jaar en 65+) op. Zo kenden slechts drie jongeren

het geanticipeerde dialectwoord spontaan. De spontane kennis bij de leden uit de tweede en

de derde leeftijdscategorie ligt een stuk hoger. Als we echter ook de actieve kennis in

rekening brengen, dan zijn de resultaten van de drie leeftijdsgroepen vergelijkbaar. De

parameter leeftijd is dus geen bepalende factor. Ook de dialectscores van de laag- en

hoogopgeleiden vertonen geen noemenswaardige verschillen. Zo kenden 36 laagopgeleiden

en 34 hoogopgeleiden het dialectwoord spontaan of actief. Tot slot is ook het verschil in

dialectkennis bij de mannen en de vrouwen niet zo groot. We zien in de laatste kruistabel

(sekse) dat 34 mannen en 36 vrouwen een spontane of actieve kennis bezaten van

kommeer.

Page 172: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

164

3.6.8 Huilebalk

Voor het begrip ‘huilebalk’ anticipeerden we de dialectwoorden bleiter (WVD III, 4:275) en

bleitmuil (WVD III, 4:275).

Frequentietabel

Bleitmuil

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 37 51,4 51,4 51,4

actief 34 47,2 47,2 98,6

passief 1 1,4 1,4 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Bleitmuil

spontaan 14 14 9 37

actief 9 10 15 34

passief 1 0 0 1

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Bleitmuil

spontaan 23 14 37

actief 13 21 34

passief 0 1 1

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Bleitmuil

spontaan 15 22 37

actief 20 14 34

passief 1 0 1

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 173: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

165

Conclusie

De informanten van het dialectonderzoek hebben een goede kennis van het dialectwoord

bleitmuil. Uit de frequentietabel leiden we af dat de helft van de ondervraagden het woord

spontaan gebruikte. Het geheel van spontane en actieve kennis bedraagt maar liefst 98,6%.

Bovendien noteerden we bij niemand “woord onbekend”.

De eerste kruistabel (leeftijd) toont aan dat de leeftijd van de informant niet in verband staat

met de kennis van bleitmuil. We zien dat alle generaties het geanticipeerde dialectwoord

goed kenden. Opmerkelijk is wel dat de spontane kennis van de 65-plussers minder goed is,

maar dat wordt gecompenseerd door een betere actieve kennis. Het geheel van spontane en

actieve kennis is bij de drie groepen nagenoeg gelijk.

Verder wijst de statistische test van de variabele opleiding op een tendens. In de bijhorende

kruistabel zien we dat de spontane kennis van de laagopgeleiden hoger is dan die van de

hoogopgeleiden. Zo zijn er 23 laagopgeleiden en slechts veertien hoogopgeleiden die het

dialectwoord bleitmuil spontaan gebruikten. We stellen dus vast dat de hypothese hier

bevestigd wordt, namelijk dat de laagopgeleiden een betere dialectkennis hebben dan de

hoogopgeleiden. Als we echter ook rekening houden met de actieve kennis, dan zien we dat

de twee groepen vergelijkbare resultaten vertonen.

Tot slot onderzochten we ook de invloed van de sekse van de informant op de kennis van

bleitmuil. Volgens de Chi-kwadraattest speelt de parameter sekse geen significante rol. De

laatste kruistabel (sekse) toont aan dat 35 mannen en 36 vrouwen het dialectwoord

spontaan of actief kenden. Het verschil tussen beide groepen is dus erg klein.

Bleiter

Frequentietabel

Bleiter

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 32 44,4 44,4 44,4

actief 40 55,6 55,6 100,0

Total 72 100,0 100,0

Page 174: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

166

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Bleiter spontaan 7 6 21 34

actief 17 18 3 38

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Bleiter spontaan 17 17 34

actief 19 19 38

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Bleiter spontaan 20 14 34

actief 16 22 38

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De frequentietabel toont aan dat 44,4% van alle zegslieden het woord bleiter spontaan

gebruikte. Daarnaast bezat meer dan de helft van de ondervraagden een actieve kennis van

het woord. Bovendien was het woord voor niemand onbekend.

Page 175: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

167

Uit de tabel van de variabele leeftijd leiden we af dat de eerste en de tweede generatie (18-

25 jaar en 30-50 jaar) het dialectwoord minder spontaan kende dan de derde generatie

(65+). Zo gebruikten slechts zeven jongeren en zes leden uit de middenklasse bleiter

spontaan, terwijl maar liefst 21 ouderen een spontane kennis bezaten. Opmerkelijk is wel dat

alle leeftijdsgroepen het woord spontaan of actief kenden. Uit bovenstaande resultaten

stellen we vast dat de 65-plussers eerder het dialectwoord bleiter spontaan gebruikten en

dat de jongere leeftijdsgroepen eerder opteerden voor bleitmuil. De variabele leeftijd heeft

dus een hoogst significante invloed op de kennis van het dialectwoord bleiter.

De tweede kruistabel geeft de resultaten van de laag- en hoogopgeleiden weer. We merken

op dat beide groepen identieke scores vertonen. Zo hanteerden zowel zeventien

laagopgeleiden als zeventien hoogopgeleiden het dialectwoord spontaan. Het

opleidingsniveau van de informant speelt dus geen significante rol.

Tot slot vertoont ook de parameter sekse geen significant resultaat. Uit de laatste kruistabel

(sekse) blijkt dat de spontane kennis van de mannen iets hoger is dan die van de vrouwen.

Zo gebruikten twintig mannen en veertien vrouwen bleiter spontaan. Als we ook rekening

houden met de actieve kennis, dan scoorden beide groepen even goed.

3.6.9 Huichelaar

Voor het begrip ‘huichelaar’ anticipeerden we het dialectwoord muilentrekker (WVD III,

4:50). Daarnaast noteerden we ook het gelegenheidsantwoord schijnheiligaard.

Frequentietabel

Muilentrekker

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 23 31,9 31,9 31,9

actief 43 59,7 59,7 91,7

passief 6 8,3 8,3 100,0

Total 72 100,0 100,0

Page 176: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

168

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Muilentrekker

spontaan 2 5 16 23

actief 17 18 8 43

passief 5 1 0 6

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Muilentrekker

spontaan 14 9 23

Actief 19 24 43

Passief 3 3 6

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Muilentrekker

spontaan 14 9 23

actief 19 24 43

passief 3 3 6

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 177: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

169

Conclusie

Uit de frequentietabel leiden we af dat 91,7% van de informanten het woord muilentrekker

spontaan of actief kende. Bovendien noteerden we bij niemand “woord onbekend”. De

Zottegemse informanten kenden het geanticipeerde dialectwoord dus goed.

De eerste kruistabel (leeftijd) toont aan dat er een hoogst significant verband bestaat tussen

de leeftijd van de informant en de kennis van muilentrekker. Opvallend is dat slechts twee

jongeren en vijf informanten uit de middenklasse (30-50 jaar) het woord spontaan

hanteerden. De spontane kennis van de 65-plussers is een stuk beter. Als we ook rekening

houden met de actieve kennis, dan vertonen de drie leeftijdsgroepen niet zulke markante

verschillen. Verder zien we dat vijf jongeren het woord louter passief kenden.

Opnieuw vertoont de variabele opleiding geen significant resultaat. De laag- en

hoogopgeleiden kenden het dialectwoord ongeveer even goed. In de bijhorende kruistabel

(opleiding) zien we dat veertien laagopgeleiden en negen hoogopgeleiden een spontane

kennis bezaten van muilentrekker. Het geheel van spontane en actieve kennis is bij beide

groepen gelijk.

Als laatste onderzochten we ook de invloed van de sekse van de informant op de kennis van

muilentrekker. Volgens de Chi-kwadraattest bekomen we hier geen significant resultaat. De

laatste kruistabel (sekse) toont aan dat veertien mannen en negen vrouwen het dialectwoord

spontaan gebruikten. Het geheel van spontane en actieve kennis is bij beide groepen gelijk.

De variabele sekse is dus geen bepalende factor.

3.6.10 Hoogmoedige vrouw

Voor het begrip ‘hoogmoedige vrouw’ werden de dialectwoorden pretense en parette

voorzien. In het WVD (III, 4:176) vonden we pretense terug onder de subcategorie

“algemeen en man”, maar in dit onderzoek merkten we dat de ondervraagden dat woord

enkel gebruikten voor een vrouw. Verder hoorden we vaak het AN-woord kakmadam

(Prisma). Het WVD (III, 4:13) attesteerde in Strijpen ook het woord chique madam, maar de

Zottegemse informanten gaven aan dat ze dat woord eerder gebruiken voor een ‘mooie

vrouw’.

Page 178: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

170

Frequentietabel

Pretense

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 14 19,4 19,4 19,4

actief 53 73,6 73,6 93,1

passief 4 5,6 5,6 98,6

onbekend 1 1,4 1,4 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Pretense

spontaan 2 5 7 14

actief 17 19 17 53

passief 4 0 0 4

onbekend 1 0 0 1

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,05 > p > 0,01 (significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Pretense

spontaan 9 5 14

actief 25 28 53

passief 1 3 4

onbekend 1 0 1

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 179: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

171

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Pretense

spontaan 4 10 14

actief 29 24 53

passief 2 2 4

onbekend 1 0 1

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Uit de frequentietabel blijkt dat slechts 19,4% van alle informanten spontaan pretense

gebruikte. Als we ook de actieve kennis in rekening brengen, zien we een markante stijging

naar maar liefst 93,1%. Bovendien was het woord voor slechts 1,4% van de informanten

onbekend.

Het resultaat van de Chi-kwadraattest bij de parameter leeftijd wijst op een significant

verband tussen de leeftijd van de informant en de kennis van pretense. In de bijhorende

kruistabel zien we dat alle 65-plussers en alle leden uit de middenklasse (30-50 jaar) een

spontane of actieve kennis van het woord bezaten. Bij de jongste generatie kenden

negentien informanten het woord spontaan of actief. Daarnaast meenden vier jongeren het

dialectwoord passief te kennen.

In de tweede kruistabel worden de resultaten van de laag- en hoogopgeleiden weergegeven.

De dialectscores van die twee groepen vertonen geen noemenswaardige verschillen. De

parameter opleiding speelt dus geen significante rol. Ook de variabele sekse vertoont geen

significant resultaat. In de laatste kruistabel (sekse) zien we dat de spontane kennis van de

vrouwen beter is, maar het geheel van spontane en actieve kennis is bij beide groepen

nagenoeg identiek.

Page 180: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

172

Parette

Frequentietabel

Parette

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 6 8,3 8,3 8,3

actief 62 86,1 86,1 94,4

passief 4 5,6 5,6 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Parette

spontaan 3 3 0 6

actief 17 21 24 62

passief 4 0 0 4

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,05 > p > 0,01 (significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Parette

spontaan 4 2 6

actief 31 31 62

passief 1 3 4

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 181: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

173

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Parette

spontaan 4 2 6

actief 30 32 62

passief 2 2 4

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Uit bovenstaande frequentietabel blijkt dat ook het dialectwoord parette erg goed bekend is

bij de Zottegemse informanten. Zo kende 94,4% van alle ondervraagden het voorziene

dialectwoord spontaan of actief. Bovendien was het woord voor niemand onbekend.

De Chi-kwadraattest bij de variabele leeftijd wijst op een significant resultaat. In de

bijhorende kruistabel valt meteen op dat niemand van de 65-plussers het voorziene

dialectwoord spontaan gebruikte. In de eerste en tweede leeftijdsgroep (18-25 jaar en 30-50

jaar) daarentegen bezat iedereen een spontane kennis van parette. Daarnaast merken we

op dat alle 65-plussers, 21 leden uit de middenklasse en zeventien jongeren het

dialectwoord actief kenden. Het geheel van spontane en actieve kennis is dus het hoogst bij

de oudere leeftijdsgroepen. De parameter leeftijd speelt dus een significante rol bij de kennis

van parette.

Verder toont de Chi-kwadraattest aan dat er geen significant verband is tussen de parameter

opleiding en de dialectkennis van de informanten. Uit de bijhorende kruistabel blijkt dat 35

laagopgeleiden en 33 hoogopgeleiden een spontane of actieve kennis bezaten van parette.

Tot slot speelt ook de parameter sekse geen significante rol. De laatste kruistabel (sekse)

toont immers aan dat het geheel van spontane en actieve kennis bij de mannen en de

vrouwen identiek is.

3.6.11 Druktemaker

Bij deze enquêtevraag anticipeerden we het dialectwoord beslagmaker (WVD III, 4:190).

Verder hoorden we ook de AN-woorden opschepper en blaaskaak (Prisma). Daarnaast

noteerden we een paar keer het gelegenheidsantwoord hovaardigaard. Tot slot vernoemde

één oudere informant ook hoofdvlakke, maar dat woord heeft een andere betekenis. Het

Page 182: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

174

Vlaams Dialectenwoordenboek (2001:172) omschrijft hoofdvlakke als ‘perskop, hoofdkaas,

hoofdvlees, zult’.

Frequentietabel

Beslagmaker

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 20 27,8 27,8 27,8

actief 19 26,4 26,4 54,2

passief 22 30,6 30,6 84,7

onbekend 11 15,3 15,3 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Beslagmaker

spontaan 0 8 12 20

actief 1 7 11 19

passief 12 9 1 22

onbekend 11 0 0 11

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 183: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

175

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Beslagmaker

spontaan 11 9 20

actief 11 8 19

passief 10 12 22

onbekend 4 7 11

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Beslagmaker

spontaan 13 7 20

actief 7 12 19

passief 8 14 22

onbekend 8 3 11

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)

Conclusie

De frequentietabel toont aan dat de helft van de informanten een spontane of actieve kennis

bezat van beslagmaker. Daarnaast kenden elf zegslieden het dialectwoord louter passief en

noteerden we bij elf ondervraagden “woord onbekend”.

Vervolgens bekijken we de parameter leeftijd, die uiterst significant is. Opmerkelijk is het

contrast tussen de jongste generatie en de oudste generatie. Zo kenden bijna alle 65-

plussers het woord spontaan of actief. Bij de eerste leeftijdsgroep (18-25 jaar) is het

dialectwoord nauwelijks bekend; niemand hanteerde beslagmaker spontaan en slechts één

jongere kende het woord actief. Bij de middengroep (30-50 jaar) bezaten vijftien zegslieden

een spontane of actieve kennis van het woord. Het is dus duidelijk dat het geanticipeerde

dialectwoord volledig uit het lexicon van de jongeren verdwenen is.

Verder is er geen significant verband tussen de parameter opleiding en de dialectkennis van

de informanten. In de tweede kruistabel (opleiding) merken we op dat de laag- en

hoogopgeleide informanten gelijkaardige scores vertonen. Zo hanteerden elf laagopgeleiden

en negen hoogopgeleiden het voorziene dialectwoord spontaan. Het verschil tussen beide

groepen is dus beperkt.

Page 184: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

176

Tot slot geeft de statistische test aan dat het verband tussen de sekse van de informant en

de kennis van beslagmaker een tendens vormt. In de laatste kruistabel (sekse) zien we dat

de spontane kennis van de mannen hoger is dan die van de vrouwen. Als we ook rekening

houden met de actieve kennis, dan behaalden beide groepen identieke scores. Opmerkelijk

is ook dat de passieve kennis van de vrouwen bijna dubbel zo hoog is als die van de

mannen. Daarnaast noteerden we dan weer bij meer mannen “woord onbekend”. Het is

gevaarlijk die resultaten te extrapoleren naar de volledige populatie, aangezien die aan

toeval te wijten kunnen zijn.

3.6.12 Kieskeurig persoon bij het eten

Voor het begrip ‘kieskeurig persoon bij het eten’ anticipeerden we het dialectwoord lekkeren

(WVD III, 4:112). Daarnaast hoorden we meermaals de gelegenheidsantwoorden viezen en

kieskeurigen. Er was ook één informant die sausenbruiner (WVD III, 4:112) opgaf als

antwoord. Het WVD attesteerde dat woord echter in Leupegem.

Frequentietabel

Lekkeren

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 23 31,9 31,9 31,9

actief 26 36,1 36,1 68,1

passief 5 6,9 6,9 75,0

onbekend 18 25,0 25,0 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Lekkeren

spontaan 2 10 11 23

actief 6 8 12 26

passief 1 3 1 5

onbekend 15 3 0 18

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 185: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

177

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Lekkeren

spontaan 11 12 23

actief 15 11 26

passief 2 3 5

onbekend 8 10 18

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Lekkeren

spontaan 12 11 23

actief 12 14 26

passief 2 3 5

onbekend 10 8 18

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Het dialectwoord lekkeren is goed bekend bij de Zottegemse informanten. Zo bezat 68,1%

van alle informanten een spontane of actieve kennis van het woord. Daarnaast was het

woord onbekend voor 25% van de informanten. Toch is er sprake van dialectverlies: de

dialectkennis van de jongeren (18-25 jaar) is duidelijk minder goed dan die van de oudere

leeftijdsgroepen. In de eerste kruistabel (leeftijd) zien we dat slechts acht jongeren het woord

spontaan of actief kenden, terwijl bijna alle 65-plussers een spontane of actieve kennis

bezaten. Aangezien de Chi-kwadraattest de invloed van de parameter leeftijd op de kennis

van lekkeren als “hoogst significant” labelt, kunnen we de resultaten extrapoleren naar de

Page 186: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

178

volledige populatie. We kunnen dus stellen dat het voorziene dialectwoord over enkele

generaties uit het Zottegems verdwenen zal zijn.

Verder heeft het opleidingsniveau van de informant geen invloed op de dialectkennis. Zo

zien we in de bijhorende kruistabel dat de laag- en hoogopgeleiden vergelijkbare scores

behaalden. Ook de parameter sekse speelt geen significante rol. Het verschil in dialectkennis

tussen de mannen en de vrouwen is te klein om te concluderen dat de variabele sekse een

significante invloed heeft op de kennis van lekkeren.

3.6.13 Fijn, klein persoon

Voor het begrip ‘fijn, klein persoon’ werd het dialectwoord kremper voorzien. Daarnaast

hoorden we ook de gelegenheidsantwoorden mageren en fijnen.

Frequentietabel

Kremper

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 13 18,1 18,1 18,1

actief 38 52,8 52,8 70,8

passief 8 11,1 11,1 81,9

onbekend 13 18,1 18,1 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Kremper

spontaan 0 4 9 13

actief 7 16 15 38

passief 5 3 0 8

onbekend 12 1 0 13

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 187: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

179

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Kremper

spontaan 8 5 13

actief 19 19 38

passief 2 6 8

onbekend 7 6 13

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Kremper

spontaan 7 6 13

actief 19 19 38

passief 2 6 8

onbekend 8 5 13

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Het dialectwoord kremper werd door dertien informanten spontaan gebruikt om het begrip te

benoemen. Daarnaast bezaten 38 zegslieden een actieve kennis van het woord en kenden

acht informanten het woord louter passief. Verder noteerden we bij dertien informanten

“woord onbekend”.

Uit de eerste kruistabel (leeftijd) blijkt dat de variabele leeftijd een uiterst significante rol

speelt. Opvallend is de grote kloof tussen de jongste en de oudste leeftijdsgroep. Zo

gebruikte niemand van de jongeren spontaan het geanticipeerde dialectwoord. Bij de 65-

Page 188: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

180

plussers daarentegen zien we een stijging naar negen informanten. Bovendien bezaten alle

ouderen een spontane of actieve kennis van het woord. Bij de jongeren noteerden we bij

twaalf leden “woord onbekend”. De parameter leeftijd heeft dus een grote invloed op de

dialectkennis van de informanten.

Verder vertonen de parameters opleiding en sekse geen significant resultaat. De resultaten

van de laag- en hoogopgeleiden zijn erg vergelijkbaar. Zo zien we in de tweede kruistabel

(opleiding) dat 27 laagopgeleiden en 24 hoogopgeleiden kremper spontaan of actief kenden.

Het verschil tussen beide groepen is dus niet groot. Ook de dialectscores van de mannen en

de vrouwen zijn erg gelijklopend. De laatste kruistabel (sekse) toont aan dat zestien mannen

en vijftien vrouwen een spontane of actieve kennis bezaten van het geanticipeerde

dialectwoord.

3.6.14 Bangerik

Voor het begrip ‘bangerik’ anticipeerden we het dialectwoord schijtzak (WVD III, 4:168).

Slechts enkele zegslieden hanteerden het AN-woord bangerik (Prisma). Daarnaast

noteerden we ook een paar keer het onvoorziene dialectwoord schijtluis.

Frequentietabel

Schijtzak

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 43 59,7 59,7 59,7

actief 22 30,6 30,6 90,3

passief 7 9,7 9,7 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Schijtzak

spontaan 9 16 18 43

actief 10 7 5 22

passief 5 1 1 7

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)

Page 189: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

181

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Schijtzak

spontaan 25 18 43

actief 10 12 22

passief 1 6 7

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Schijtzak

spontaan 23 20 43

actief 11 11 22

passief 2 5 7

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Meer dan de helft van de informanten gebruikte spontaan het voorziene dialectwoord.

Daarnaast gaven 22 informanten aan het dialectwoord actief te kennen. Bovendien

noteerden we bij niemand “woord onbekend”.

Volgens de Chi-kwadraattest wijst de variabele leeftijd op een tendens. Uit de eerste

kruistabel (leeftijd) blijkt dat de spontane kennis van de jongeren (18-25 jaar) minder goed is

dan die van de tweede (30-50 jaar) en de derde leeftijdsgroep (65+). Er zijn namelijk negen

jongeren, zestien leden uit de middenklasse en achttien ouderen die spontaan schijtzak

gebruikten om het begrip te benoemen. We kunnen dus stellen dat de spontane kennis

afneemt naarmate de informant jonger is. Als we echter ook de actieve kennis in rekening

brengen, dan is het verschil tussen de drie leeftijdsgroepen niet zo groot.

Vervolgens onderzochten we ook de invloed van de parameter opleiding, die ook op een

tendens wijst. Uit de bijhorende tabel blijkt dat de laagopgeleiden een beter spontane kennis

hebben dan de hoogopgeleiden. Ook het geheel van spontane en actieve kennis is hoger bij

de laagopgeleiden, maar al bij al is dat verschil niet zo groot.

Page 190: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

182

Tot slot is er de parameter sekse, die geen significante rol speelt. Uit de laatste kruistabel

(sekse) blijkt dat 34 mannen en 31 vrouwen het voorziene dialectwoord spontaan of actief

kenden. Het verschil tussen beide groepen is dus niet significant.

3.6.15 Zonderling persoon

Naast het voorziene dialectwoord wieplawaai (WVD III, 4:291) noteerden we ook vaak de

gelegenheidsantwoorden raren, marginalen en apart geval. Verder hanteerden een paar

informanten ook het onvoorziene dialectwoord aardigaard.

Frequentietabel

Wieplawaai

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 3 4,2 4,2 4,2

actief 26 36,1 36,1 40,3

passief 15 20,8 20,8 61,1

onbekend 28 38,9 38,9 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Wieplawaai

spontaan 0 0 3 3

actief 1 6 19 26

passief 4 9 2 15

onbekend 19 9 0 28

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 191: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

183

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Wieplawaai

spontaan 1 2 3

actief 13 13 26

passief 10 5 15

onbekend 12 16 28

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Wieplawaai

spontaan 1 2 3

actief 13 13 26

passief 9 6 15

onbekend 13 15 28

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De frequentietabel toont aan dat slechts drie informanten spontaan wieplawaai gebruikten.

Als we echter ook rekening houden met de actieve kennis, dan zien we dat 29 informanten

het woord spontaan of actief kenden. Verder is het woord onbekend voor 28 zegslieden. We

kunnen hier spreken van lexicaal dialectverlies.

De variabele leeftijd heeft een hoogst significante invloed op de kennis van het dialectwoord

wieplawaai. Wat meteen opvalt in de eerste kruistabel (leeftijd), is dat niemand uit de eerste

en tweede leeftijdsgroep (18-25 jaar en 30-50 jaar) het voorziene dialectwoord spontaan

hanteerde. Bij de 65-plussers zien we dat drie informanten het dialectwoord spontaan

kenden. De actieve kennis ligt een stuk hoger; negentien ouderen kenden het woord actief.

Verder is het woord onbekend voor negen leden uit de middenklasse en negentien jongeren.

We kunnen dus stellen dat het dialectwoord wieplawaai uit het Zottegems aan het

verdwijnen is.

Daarnaast hebben de parameters opleiding en sekse geen significante invloed op de

dialectkennis. De laag- en hoogopgeleiden vertonen nagenoeg identieke scores. Uit de

Page 192: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

184

tweede kruistabel (opleiding) blijkt dat veertien laagopgeleiden en vijftien hoogopgeleiden het

dialectwoord spontaan of actief kenden. Ook de resultaten van de mannen en de vrouwen

zijn erg vergelijkbaar. In de laatste kruistabel (sekse) zien we dat veertien mannen en vijftien

vrouwen wieplawaai spontaan of actief kenden. Het verschil tussen beide groepen is dus

niet significant.

3.6.16 Ondeugend kind

Voor het begrip ‘ondeugend kind’ anticipeerden we de dialectwoorden leure (WVD III,

4:349), ruffe (WVD III, 4:350) en sloeber (WVD III, 4:350). Daarnaast hanteerden veel

informanten het AN-woord deugniet (Prisma). Verder gebruikten twee informanten het

onvoorziene dialectwoord kastaar (WVD III, 4:348). Het WVD situeerde dat woord in

Waasmunster en Assenede.

Frequentietabel

Leure

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 2 2,8 2,8 2,8

actief 21 29,2 29,2 31,9

passief 27 37,5 37,5 69,4

onbekend 22 30,6 30,6 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Leure

spontaan 0 1 1 2

actief 0 2 19 21

passief 2 21 4 27

onbekend 22 0 0 22

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 193: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

185

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Leure

spontaan 1 1 2

actief 10 11 21

passief 14 13 27

onbekend 11 11 22

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Leure

spontaan 0 2 2

actief 11 10 21

passief 14 13 27

onbekend 11 11 22

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Slechts twee informanten gebruikten spontaan leure. Uit de frequentietabel blijkt dat 21

zegslieden een spontane kennis bezaten van het voorziene dialectwoord. Verder kenden 27

zegslieden leure louter passief en noteerden we bij 22 informanten “woord onbekend”.

De eerste kruistabel (leeftijd) toont aan dat de leeftijd van de informant een hoogst

significante invloed heeft op de kennis van leure. We merken op dat slechts één informant

uit de middenklasse (30-50 jaar) en één oudere (65+) het dialectwoord spontaan hanteerde.

Bij de jongeren bezat niemand een spontane kennis. Daarnaast zien we dat de actieve

Page 194: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

186

kennis van de 65-plussers vrij goed is. Zo kenden negentien ouderen het dialectwoord actief.

Bij de middengroep bezaten slechts twee zegslieden een actieve kennis. Opvallend is dat

leure onbekend is voor 22 jongeren. De kloof tussen de eerste en tweede (18-25 jaar en 30-

50 jaar) generatie en de 65-plussers is dus opmerkelijk. We kunnen stellen dat het

dialectwoord zal verdwijnen uit het Zottegems.

Verder spelen de parameters opleiding en sekse geen significante rol. In de tweede

kruistabel (opleiding) zien we dat elf laagopgeleiden en twaalf hoogopgeleiden een spontane

of actieve kennis bezaten van het geanticipeerde dialectwoord. Het verschil tussen beide

groepen is dus niet noemenswaardig. Ook de dialectscores van de mannen en de vrouwen

zijn erg vergelijkbaar. Uit de laatste kruistabel (sekse) blijkt namelijk dat elf mannen en twaalf

vrouwen leure spontaan of actief kenden.

Ruffe

Frequentietabel

Ruffe

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 3 4,2 4,2 4,2

actief 25 34,7 34,7 38,9

passief 23 31,9 31,9 70,8

onbekend 21 29,2 29,2 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Ruffe

spontaan 0 2 1 3

actief 0 5 20 25

passief 3 17 3 23

onbekend 21 0 0 21

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 195: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

187

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Ruffe

spontaan 2 1 3

actief 12 13 25

passief 12 11 23

onbekend 10 11 21

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Ruffe

spontaan 2 1 3

actief 12 13 25

passief 11 12 23

onbekend 11 10 21

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De frequentietabel toont aan dat slechts drie informanten spontaan ruffe gebruikten. De

actieve kennis ligt een stuk hoger; 25 informanten bezaten een actieve kennis van het

woord. Daarnaast kenden 23 zegslieden het woord louter passief en noteerden we bij 21

ondervraagden “woord onbekend”.

De Chi-kwadraattest leverde bij de variabele leeftijd een zeer lage p-waarde op. De leeftijd

van de informant heeft dus een sterke invloed op de kennis van ruffe. Als we de eerste

kruistabel (leeftijd) bekijken, valt meteen het grote contrast op tussen de jongeren (18-25

Page 196: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

188

jaar) en de 65-plussers. Zo kende niemand van de jongeren het voorziene dialectwoord

spontaan of actief. Bij de 65-plussers daarentegen bezaten 21 informanten een spontane of

actieve kennis. Voor 21 jongeren was het woord immers onbekend. Ook de leden uit de

middenklasse (30-50 jaar) scoorden niet zo goed; slechts zeven leden kenden het woord

spontaan of actief en zeventien informanten bezaten een passieve kennis. We kunnen dus

stellen dat het dialectwoord ruffe onderhevig is aan dialectverlies.

Vervolgens onderzochten we ook de invloed van de variabele opleiding. Ook hier speelt het

opleidingsniveau van de informant geen significante rol. De bijhorende kruistabel (opleiding)

toont aan dat de laag- en hoogopgeleiden het woord even goed kenden. Zo bezaten zowel

veertien laagopgeleiden als hoogopgeleiden een spontane of actieve kennis. Ook de

parameter sekse vertoont geen significant resultaat. Zo zien we dat het geheel van spontane

en actieve kennis van beide groepen gelijk is: zowel veertien mannen als veertien vrouwen

gebruikten het dialectwoord spontaan of actief.

Sloeber

Frequentietabel

Sloeber

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 15 20,8 20,8 20,8

actief 57 79,2 79,2 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Sloeber spontaan 4 5 6 15

actief 20 19 18 57

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 197: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

189

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Sloeber spontaan 7 8 15

actief 29 28 57

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Sloeber spontaan 7 8 15

actief 29 28 57

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De Zottegemse informanten kenden het dialectwoord sloeber vrij goed. Het woord was voor

niemand onbekend. Alle informanten bezaten een spontane of actieve kennis van het

geanticipeerde dialectwoord.

Uit de eerste kruistabel (leeftijd) blijkt dat de leeftijd van de informant geen significante

invloed heeft op de kennis van sloeber. We constateren dat de spontane kennis van de drie

leeftijdsgroepen ongeveer gelijk is. Zo gebruikten vier jongeren (18-25 jaar), vijf leden uit de

middenklasse (30-50 jaar) en zes ouderen (65+) het dialectwoord spontaan. De variabele

leeftijd is dus geen bepalende factor bij de kennis van sloeber.

Tot slot vertonen ook de variabelen opleiding en sekse geen significant resultaat. De

dialectscores van de laag- en hoogopgeleiden zijn erg gelijkaardig. De tweede kruistabel

(opleiding) toont aan dat zeven laagopgeleiden en acht hoogopgeleiden het dialectwoord

spontaan kenden. Ook uit de laatste kruistabel (sekse) blijkt dat de mannen en de vrouwen

het voorziene dialectwoord ongeveer even goed kenden. We merken op dat zeven mannen

en acht vrouwen sloeber spontaan gebruikten. Daarnaast bezaten 29 mannen en 28

vrouwen een actieve kennis van het woord. Het verschil tussen beide groepen is dus

miniem.

Page 198: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

190

3.6.17 Verliezer

Voor het begrip ‘verliezer’ anticipeerden we het dialectwoord kroete. Daarnaast gaven veel

informanten de AN-woorden verliezer en achterblijver (Prisma) als antwoord op. Verder

gebruikten twee jonge informanten het Engelstalige loser, dat niet relevant is voor dit

dialectonderzoek.

Frequentietabel

Kroete

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 7 9,7 9,7 9,7

actief 13 18,1 18,1 27,8

passief 10 13,9 13,9 41,7

onbekend 42 58,3 58,3 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Kroete

spontaan 0 1 6 7

actief 0 1 12 13

passief 1 4 5 10

onbekend 23 18 1 42

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 199: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

191

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Kroete

spontaan 5 2 7

actief 6 7 13

passief 5 5 10

onbekend 20 22 42

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Kroete

spontaan 4 3 7

actief 8 5 13

passief 4 6 10

onbekend 20 22 42

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

Als we de frequentietabel bekijken, springt meteen in het oog dat de overgrote meerderheid

van de informanten het geanticipeerde dialectwoord niet kende. Slechts zeven informanten

gebruikten spontaan kroete. Verder bezaten dertien informanten een actieve kennis en tien

een passieve kennis.

Uit de eerste kruistabel (leeftijd) blijkt dat de variabele leeftijd een uiterst significante rol

speelt. We merken op dat de dialectkennis van de oudste generatie (65+) een stuk beter is

dan die van de andere twee leeftijdsgroepen (18-25 jaar en 30-50 jaar). Zo kenden achttien

ouderen het geanticipeerde dialectwoord spontaan of actief. Bij de middengroep bezaten

slechts twee informanten een spontane of actieve kennis. Bij de jongeren ten slotte kende

niemand het dialectwoord kroete spontaan of actief. De leeftijd van de informant is dus een

erg bepalende factor bij de kennis van kroete. We kunnen besluiten dat de kennis van het

dialectwoord sterk achteruitgaat en zelfs volledig verdwenen is uit het lexicon van de

jongeren.

Tot slot vertonen de parameters opleiding en sekse geen significante resultaten. Uit de

tweede kruistabel (opleiding) blijkt dat dertien laagopgeleiden en negen hoogopgeleiden het

Page 200: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

192

dialectwoord spontaan of actief kenden. Het verschil tussen beide groepen is dus niet

noemenswaardig. Ook de parameter sekse vertoont geen significant resultaat. De laatste

kruistabel (sekse) toont aan dat er geen markante verschillen zijn tussen de mannen en de

vrouwen.

3.6.18 Nieuwsgierig persoon

We anticipeerden het dialectwoord curieuzeneus voor het begrip ‘nieuwsgierig persoon’.

Daarnaast noteerden we ook een paar keer het gelegenheidsantwoord nieuwsgierigaard.

Frequentietabel

Curieuzeneus

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 64 88,9 88,9 88,9

actief 8 11,1 11,1 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Curieuzeneus spontaan 17 23 24 64

actief 7 1 0 8

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Page 201: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

193

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Curieuzeneus spontaan 31 33 64

actief 5 3 8

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Curieuzeneus spontaan 33 31 64

actief 3 5 8

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De Zottegemse informanten kenden het dialectwoord curieuzeneus zeer goed. Zo

hanteerden maar liefst 64 informanten het dialectwoord spontaan. De overige acht

zegslieden kenden het woord actief.

De Chi-kwadraattest leverde bij de variabele leeftijd een hoogst significant resultaat op. In de

bijhorende kruistabel zien we dat de spontane kennis van de middengroep (30-50 jaar) en

van de ouderen (65+) hoger is dan die van de jongeren (18-25 jaar). Opmerkelijk is wel dat

alle leeftijdsgroepen het dialectwoord spontaan of actief kenden.

Verder constateren we dat er geen significant verband bestaat tussen het opleidingsniveau

van de informant en de kennis van curieuzeneus. Zo kenden 31 laagopgeleiden en 33

hoogopgeleiden het geanticipeerde dialectwoord spontaan. Beide groepen vertonen dus

vergelijkbare resultaten. Ook de dialectscores van de mannen en de vrouwen zijn erg

gelijklopend. Uit de laatste kruistabel (sekse) blijkt dat 33 mannen en 31 vrouwen het

dialectwoord spontaan of actief kenden. Het verschil tussen beide groepen is dus klein. De

variabele sekse speelt dus geen significante rol.

3.6.19 Gemakzuchtig persoon

Bij deze enquêtevraag anticipeerden we het dialectwoord karottentrekker. Daarnaast

noteerden we vaak het AN-woord profiteur (Prisma).

Page 202: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

194

Frequentietabel

Karottentrekker

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 14 19,4 19,4 19,4

actief 51 70,8 70,8 90,3

passief 7 9,7 9,7 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Karottentrekker

spontaan 2 3 9 14

actief 16 20 15 51

passief 6 1 0 7

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Karottentrekker

spontaan 6 8 14

actief 26 25 51

passief 4 3 7

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 203: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

195

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Karottentrekker

spontaan 8 6 14

actief 25 26 51

passief 3 4 7

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De frequentietabel toont aan dat 90,3% van alle ondervraagden karottentrekker spontaan of

actief gebruikte. Daarnaast kende 9,7% van de informanten het dialectwoord passief.

Bovendien is het woord voor niemand onbekend.

Er bestaat een hoogst significant verband tussen de leeftijd van de informant en de kennis

van karottentrekker. Uit de bijhorende kruistabel blijkt dat de spontane kennis van de eerste

(18-25 jaar) en de tweede leeftijdscategorie (30-50 jaar) erg zwak is. Zo gebruikten slechts

twee jongeren en drie leden uit de middenklasse het dialectwoord spontaan. Bij de 65-

plussers zien we een stijging naar negen informanten. Als we echter ook rekening houden

met de actieve kennis, dan vertonen alle leeftijdsgroepen een goede dialectscore. We zien

dan dat achttien jongeren, 23 leden uit de middenklasse en alle 65-plussers het dialectwoord

spontaan of actief kenden.

Tot slot bestaat er geen significant verband tussen de parameters opleiding en sekse en de

dialectkennis van de informanten. De tweede kruistabel (opleiding) toont aan dat de laag- en

hoogopgeleiden het dialectwoord ongeveer even goed kenden. Ook de mannen en de

vrouwen behaalden gelijkaardige scores. De parameters opleiding en sekse spelen dus geen

significante rol.

3.6.20 Knorrepot

Naast het voorziene dialectwoord ronkbaas (WVD III, 4:286) noteerden we ook vaak het

AN-woord knorrepot (Prisma en Van Dale). Naast ronkbaas attesteerde het WVD (III,

4:286) ook ronkbeurs in Zottegem, maar dat dialectwoord hanteerden onze informanten

niet. Tot slot hoorden we erg vaak de AN-woorden zeurkous en zaag (Prisma en Van Dale).

Page 204: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

196

Frequentietabel

Ronkbaas

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

spontaan 5 6,9 6,9 6,9

actief 18 25,0 25,0 31,9

passief 47 65,3 65,3 97,2

onbekend 2 2,8 2,8 100,0

Total 72 100,0 100,0

Variabele leeftijd

Leeftijdsgroep Total

18-25 30-50 65+

Ronkbaas

spontaan 0 2 3 5

actief 0 2 16 18

passief 22 20 5 47

onbekend 2 0 0 2

Total 24 24 24 72

Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)

Variabele opleiding

Opleiding Total

laag hoog

Ronkbaas

spontaan 2 3 5

actief 9 9 18

passief 24 23 47

onbekend 1 1 2

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Page 205: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

197

Variabele sekse

Sekse Total

man vrouw

Ronkbaas

spontaan 2 3 5

actief 9 9 18

passief 24 23 47

onbekend 1 1 2

Total 36 36 72

Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)

Conclusie

De kennis van het dialectwoord ronkbaas is niet zo goed. Slechts vijf informanten

hanteerden spontaan het voorziene dialectwoord. Daarnaast bezaten achttien zegslieden

een actieve kennis van het woord. Opmerkelijk is dat 47 informanten ronkbaas enkel passief

kenden. Verder was het woord volledig onbekend voor twee informanten. Uit de eerste

kruistabel (leeftijd) blijkt dat het dialectverlies voornamelijk zichtbaar is bij de jongeren (18-25

jaar) en de middengroep (30-50 jaar). De 65-plussers daarentegen scoorden een pak beter:

negentien zegslieden kenden het woord spontaan of actief. We kunnen dus stellen dat de

variabele leeftijd een erg bepalende factor is bij de kennis van ronkbaas.

Volgens de Chi-kwadraattest vertonen de parameters opleiding en sekse geen significant

resultaat. De tweede kruistabel (opleiding) maakt duidelijk dat de laag- en hoogopgeleiden

nagenoeg identieke scores behaalden. Ook bij de mannen en de vrouwen is het verschil in

dialectkennis miniem. Zo blijkt uit de laatste kruistabel (sekse) dat elf mannen en twaalf

vrouwen het dialectwoord spontaan of actief kenden. De paramaters opleiding en sekse

spelen dus geen significante rol bij de kennis van ronkbaas.

Page 206: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

198

4. HYPOTHESES

In dit hoofdstuk zullen we de bekomen resultaten toetsen aan de vooropgestelde

hypotheses. We zullen starten met de drie extern-linguïstische hypotheses om vervolgens af

te sluiten met de intern-linguïstische hypothese. Eerst zullen we de invloed van de extern-

linguïstische parameter leeftijd bekijken (4.1). We gingen ervan uit dat het dialectverlies zich

veel sterker manifesteert bij de jonge generatie dan bij de oude generatie. Vervolgens stelt

de tweede extern-linguïstische hypothese dat de opleiding van de informant een

doorslaggevende rol speelt bij de mate van dialectkennis (4.2). Zo zouden laagopgeleiden

dialectvaster zijn dan hoogopgeleiden. De laatste extern-linguïstische parameter die aan bod

komt, is de variabele sekse. Hierbij nemen we het verband tussen de sekse van de informant

en de dialectkennis onder de loep (4.3).

We vroegen ons ook af of het opleidings- en sekseverschil significant zou zijn binnen de

leeftijdsgroepen apart. We gingen dat na maar bekwamen geen relevante bevindingen. Zo

merkten we op dat de dialectkennis van de laagopgeleide jongeren vergelijkbaar is met die

van de hoogopgeleide jongeren. Daarnaast zijn er ook geen markante verschillen tussen de

mannelijke en de vrouwelijke informanten binnen de eerste leeftijdscategorie (18-25 jaar).

Ook binnen de tweede en de derde leeftijdscategorie (30-50 jaar en 65+) waren er geen

significante resultaten te bespeuren. We kunnen dus stellen dat het opleidings- en

sekseverschil ook bij de leeftijdsgroepen apart niet relevant is. We zullen er daarom niet

gedetailleerd op ingaan.

Naast deze drie extern-linguïstische hypotheses poneerden we ook een intern-linguïstische

hypothese. Die vierde hypothese onderzocht de semantische invloed van de woordvelden op

de dialectkennis (4.4). We veronderstelden dat dialectwoorden voor begrippen die tot het

informele veld behoren beter bewaard zouden blijven dan dialectwoorden voor begrippen die

tot het formele veld behoren. Daarnaast gingen we er ook van uit dat dialectwoorden uit

concrete woordvelden minder snel verloren zouden gaan dan dialectwoorden uit abstracte

woordvelden.

Om bovenstaande hypotheses te toetsen, zullen we telkens de dialectscore berekenen. Die

score brengt de spontane en actieve kennis van de informant in rekening. Op die manier

krijgen we een goed beeld van het percentage van de ondervraagde informanten dat een

spontane of actieve kennis bezat van het opgevraagde dialectwoord. Indien de dialectscores

een verschil vertonen van minimum 15% beschouwen we het als significant.

Page 207: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

199

4.1 Hypothese 1: Invloed van de parameter leeftijd

4.1.1 Inleiding

Volgens de eerste vooropgestelde hypothese speelt de leeftijd van de informant een

doorslaggevende rol bij dialectverlies. Taeldeman (1991:39) stelt dat “[t]erwijl tot voor een

paar decennia zowat elke Vlaming (ook) dialect kende (…) neemt nu het aantal

dialectonkundige Vlamingen (vooral jongeren) zienderogen toe”. Hij verklaart dat doordat het

dialect bij de Vlaamse ouders niet langer fungeert als opvoedingstaal voor hun kinderen.

In dit onderzoek deelden we de informanten op in de volgende drie leeftijdsgroepen: de

eerste generatie (18-25 jaar), de tweede generatie (30-50 jaar) en de derde generatie (65+).

We zullen bovenstaande hypothese onderzoeken door de dialectscores van de drie

leeftijdsgroepen te vergelijken. Indien de oudere generatie een opmerkelijk betere kennis

vertoont van het Zottegems dialect, dan is er sprake van dialectverlies. Kortom, als de

resultaten van dit onderzoek de vooropgestelde hypothese bevestigen, dan kunnen we

besluiten dat het Zottegems onderhevig is aan dialectverlies.

4.1.2 Resultaten

Zoals reeds eerder vermeld, houden we rekening met het cumulatief percentage van de

spontane en actieve kennis van de informant bij de vergelijking van de dialectscores. We

berekenden die dialectscore voor alle leeftijdsgroepen (zie tabel 1). Daarnaast worden de

scores van de drie leeftijdscategorieën ook per semantisch veld berekend (zie tabel 2). Een

verschil van minimum 15% beschouwen we als significant.

Tabel 1: Dialectscores per leeftijdscategorie

Leeftijdscategorie Dialectscore Verschil

Groep 1 (18-25) 48,33%

Groep 2 (30-50) 67,50%

Groep 3 (65+) 92,30%

Bovenstaande tabel biedt een overzicht van de gemiddelde dialectscores per

leeftijdscategorie. Opmerkelijk is de grote kloof tussen de drie leeftijdsgroepen. We

constateren dat de dialectscore bij elke nieuwe generatie een aanzienlijke daling kent. Zo

behaalde groep 1 een gemiddelde dialectscore van 48,33%. Dat percentage geeft aan dat

gemiddeld 48,33% van de jongeren de opgevraagde dialectwoorden spontaan of actief

19,17%

24,80%

43,97%

Page 208: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

200

kende. Daarnaast behaalde groep 2 een percentage van 67,50%. Tot slot vertoont groep 3

de hoogste gemiddelde dialectscore, namelijk 92,30%.

Opvallend is de kloof tussen groep 1 en 3. We merken op dat het verschil tussen groep 1 en

3 veel groter is dan het verschil tussen groep 2 en 3. We kunnen dus stellen dat hoe jonger

de informant is, hoe slechter de dialectscore. Bovenstaande resultaten bevestigen dus de

eerste vooropgestelde hypothese. De jongeren zijn zich echter wel degelijk bewust van het

huidige dialectverlies en betreuren het ook wel. Het is ook opmerkelijk dat sommige

dialectwoorden in de tussentaal zijn doorgedrongen en bijgevolg goed bekend zijn bij de

jongeren.

Vervolgens biedt tabel 2 een overzicht van de gemiddelde dialectscores per woordveld. Het

is namelijk interessant om te onderzoeken hoe de drie leeftijdsgroepen bij de verschillende

woordvelden (“kleding”, “huisraad” en “karakter”) scoren. Zo kunnen we nagaan of de jongste

informanten (groep 1) bij alle woordvelden de laagste dialectscore vertonen.

Tabel 2: Dialectscores per woordveld

Woordveld Leeftijdscategorie Dialectscore Verschil:

groep 1 en 3

Kleding Groep 1 (18-25) 34,03%

Groep 2 (30-50) 58,73%

Groep 3 (65+) 90,18%

Huisraad Groep 1 (18-25) 62%

Groep 2 (30-50) 71,50%

Groep 3 (65+) 92,27%

Karakter Groep 1 (18-25) 51,56%

Groep 2 (30-50) 76,39%

Groep 3 (65+) 96,01%

De cijfers in bovenstaande tabel tonen aan dat we de vooropgestelde hypothese voor alle

semantische velden kunnen bevestigen. Zo zien we dat de jongste generatie (groep 1)

telkens de laagste dialectscore behaalt. De oudste generatie (groep 3) daarentegen vertoont

bij alle semantische velden de hoogste score. Daarnaast merken we op dat het verschil

tussen groep 1 en 3 telkens een stuk hoger is dan de vooropgestelde significantiegrens van

15%. Bij het woordveld “kledij” is het verschil tussen de jongste en de oudste generatie zelfs

56,15%

30,27%

44,45%

Page 209: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

201

meer dan 50%. Kortom, de dialectkennis neemt toe naarmate de informant ouder is. Hoe

jonger de informant, hoe slechter de dialectkennis.

4.1.3 Conclusie

We stellen dus vast dat de resultaten van dit dialectonderzoek de vooropgestelde hypothese

bevestigen. Bij elke nieuwe generatie constateren we een forse daling van de dialectkennis.

De tweede leeftijdsgroep (30-50 jaar) kent de dialectwoorden minder goed dan de 65-

plussers, maar het dialectverlies manifesteert zich het sterkst bij de jongeren (18-25 jaar).

Die tendens merken we bij alle onderzochte woordvelden op. Zo behalen de jongeren bij alle

semantische woordvelden (“kleding”, “huisraad” en “karakter”) telkens de laagste

dialectscore en de ouderen de hoogste. We kunnen dus concluderen dat de sociale

variabele leeftijd een sterke invloed heeft op de dialectkennis van de Zottegemse

informanten. Hoe jonger de informant, hoe slechter de dialectkennis. De gemeente Zottegem

is dus onderhevig aan lexicaal dialectverlies.

Een mogelijke verklaring voor de teloorgang van het dialect bij de jongeren is het

toenemende belang van de standaardtaal. Het onderwijs wordt vaak beschouwd als een

belangrijke katalysator in de verspreiding van het Algemeen Nederlands; het vormt immers

een belangrijk onderdeel van de opvoeding en van de taalopvoeding (Daan, Deprez, van

Hout e.a. 1985:82). “Als we weten dat het onderwijs een belangrijke hefboom is naar de

kennis en het gebruik van standaardtaal en dat jongeren nu gemiddeld een veel langere

opleiding krijgen dan 50 jaar geleden, is deze toename niet zo verrassend”, stelt Taeldeman

(1989:142). Daarnaast wordt het dialect in steeds minder gezinnen als de taal van de

opvoeding gebruikt. Vlamingen zien die taalvariëteit immers als een sociale handicap om op

te klimmen op de sociale ladder (Taeldeman 2005:89).

Page 210: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

202

4.2 Hypothese 2: Invloed van de parameter opleiding

4.2.1 Inleiding

In wat volgt onderzoeken we de invloed van het opleidingsniveau van de informant op de

dialectkennis. De tweede hypothese stelt dat de laagopgeleide informanten dialectvaster zijn

dan de hoogopgeleide informanten. Volgens Brouwer (1991:75) heeft de

sociaaleconomische status van de mensen een invloed op hun taalgebruik. Zo zullen

mensen met een hoge sociale status zich eerder richten tot de standaardtaal dan mensen

met een lage sociale status. We ondervroegen 36 laagopgeleiden en 36 hoogopgeleiden.

4.2.2 Resultaten

Opnieuw berekenden we de dialectscore om zo de twee opleidingsgroepen met elkaar te

vergelijken. Tabel 3 geeft een overzicht van de gemiddelde score van beide groepen.

Vervolgens biedt tabel 4 een rangschikking van de dialectscores per woordveld. Zo kunnen

we ook het verschil tussen de laag- en hoogopgeleiden bij elk woordveld nagaan.

Tabel 3: Dialectscores per opleidingsniveau

Opleidingsniveau Dialectscore Verschil

Laag 82,38%

Hoog 78,89%

Uit bovenstaande tabel leiden we af dat de laagopgeleide informanten een hogere

dialectscore behalen dan de hoogopgeleide informanten. Het verschil tussen beide groepen

bedraagt slechts 3,49% en is dus te klein om de vooropgestelde hypothese te bevestigen.

Het is namelijk mogelijk dat het resultaat te wijten is aan toeval.

Tabel 4: Rangschikking

Woordveld Opleidingsniveau Dialectscore Verschil

Kleding Laagopgeleiden 61,97%

Hoogopgeleiden 59,99%

Huisraad Laagopgeleiden 84,86%

Hoogopgeleiden 81,09%

Karakter Laagopgeleiden 76,27%

Hoogopgeleiden 73,03%

3,49

%

1,98

%

3,77

%

3,24

%

Page 211: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

203

De resultaten in tabel 4 tonen aan dat het verschil tussen de laag- en hoogopgeleiden bij het

semantisch veld “kleding” slechts 1,98% bedraagt. Bij de semantische woordvelden

“huisraad” en “karakter” constateren we een verschil van 3,77% en 3,24%. Het woordveld

“huisraad” vertoont dus het grootste verschil tussen beide groepen. Opmerkelijk is dat de

laagopgeleiden zowel bij “kleding”, “huisraad” als “karakter” beter scoren dan de

hoogopgeleiden, maar de verschillen zijn te klein om ze als significant te bestempelen. We

beschouwen immers een verschil van minimum 15% als significant. We kunnen de

vooropgestelde hypothese dus niet bevestigen.

4.2.3 Conclusie

Onze resultaten tonen aan dat de laagopgeleide informanten bij alle woordvelden een

hogere score behalen dan de hoogopgeleide informanten, maar die verschillen zijn niet

significant. We kunnen de vooropgestelde hypothese dus niet bevestigen. Kortom, de

variabele opleiding heeft geen significante invloed op de dialectkennis van de Zottegemse

informanten. Een mogelijke verklaring kan zijn dat iedereen nu tot achttien jaar naar school

moet gaan, waardoor het verschil tussen laag- en hoogopgeleiden geleidelijk aan vervaagt.

Daarnaast kan er ook gewezen worden op de toenemende tolerantie van het dialect door

hoogopgeleiden. Het dialect wordt immers niet langer geassocieerd met een intellectuele

achterstand.

Page 212: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

204

4.3 Hypothese 3: Invloed van de parameter sekse

4.3.1 Inleiding

Volgens de derde vooropgestelde hypothese zouden mannen een betere dialectkennis

hebben dan vrouwen. Nochtans waren dialectologen het niet altijd eens over het verschil

tussen vrouwen- en mannentaal. In de vroege twintigste eeuw stelden verschillende

dialectologen dat vrouwen conservatiever zijn in hun taalgebruik dan mannen. “Vaak is

gebleken dat vrouwen hun dialect goed bewaren, dat ze vele door de mannen al lang

vergeten woorden en uitdrukkingen nog kennen” (Gerritsen 1978:51). Dat archaïsche

taalgebruik van de vrouwen werd toegeschreven aan de huiselijke rol van de vrouw in het

traditionele gezin (Gerritsen 1978:51).

De verandering van de rol van de vrouw in de maatschappij zou echter een verandering in

haar taalgebruik teweeg gebracht hebben (Gerritsen 1978:57). Recentere onderzoeken

tonen aan dat vrouwen een negatievere attitude hebben tegenover dialect dan mannen.

Taeldeman (2005:93) geeft de volgende verklaring:

[V]rouwen worden in onze maatschappij nog altijd meer bekeken en beoordeeld op

hoe ze voorkomen (mannen meer op wat ze zijn) en vrouwen zijn er zich meer dan

mannen van bewust dat hun taalgedrag een héél belangrijk onderdeel is van dat

‘voorkomen’. Daardoor zijn ze meer naar de standaardtaal gedreven en geven ze hun

dialect ook eerder prijs.

4.3.2 Resultaten

We onderzochten de invloed van de variabele sekse door 36 mannen en 36 vrouwen te

ondervragen. Opnieuw berekenden we de gemiddelde dialectscore van de mannen en de

vrouwen (zie tabel 5). Daarnaast geven we ook een overzicht van de scores van beide

groepen per woordveld (zie tabel 6). Ook hier geldt een verschil van minimum 15% als

significant.

Tabel 5: Dialectscores per sekse

Sekse Dialectscore Verschil

Man 82,78%

Vrouw 79,06% 3,72

%

Page 213: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

205

We merken op dat de mannen en de vrouwen vergelijkbare scores behalen. Het verschil

tussen beide groepen bedraagt slechts 3,72% en is dus niet significant. De vooropgestelde

hypothese wordt dus niet ondersteund door de resultaten van dit onderzoek.

Tabel 6: Rangschikking

Woordveld Sekse Dialectscore Verschil

Kleding Mannen 60,85%

Vrouwen 61,11%

Huisraad Mannen 85%

Vrouwen 81,54%

Karakter Mannen 74,65%

Vrouwen 74,65%

Tabel 6 geeft een overzicht van de dialectscores van de mannen en de vrouwen per

woordveld. Het verschil tussen beide groepen is bij alle woordvelden erg klein. Zo

constateren we een verschil van 0,26% bij het woordveld “kleding” en 3,46% bij “huisraad”.

Opmerkelijk is dat de mannen en de vrouwen dezelfde dialectscore behalen bij het

woordveld “karakter”. Ook hier treffen we dus geen markante verschillen aan.

4.3.3 Conclusie

De hypothese dat mannen een betere dialectkennis hebben dan vrouwen wordt niet

ondersteund door de resultaten van dit onderzoek. Beide groepen vertonen gelijkaardige

dialectscores. Het verschil tussen beide groepen is dus niet significant. We kunnen dus

concluderen dat er geen verband bestaat tussen de parameter sekse en de dialectkennis

van de Zottegemse informanten.

Ook Brouwer (1991:73) stelt dat de parameter sekse niet altijd doorslaggevend is.

Taalverschillen zijn niet alleen afhankelijk van de sekse van de informant, verklaart hij. Zo

zijn “de situatie, status en leeftijd van de spreker of de sekse van de aangesprokene (…)

soms mede of zelfs alleen bepalend voor het gebruik van een taalvariant” (Brouwer

1991:73).

0,26

%

3,46

%

0%

Page 214: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

206

4.4 Hypothese 4: Invloed van het semantisch veld

4.4.1 Inleiding

Tot slot gaan we na of de dialectkennis van de informant sterk afhangt van het semantisch

veld waartoe een woord behoort. De intern-linguïstische hypothese stelt namelijk dat

dialectwoorden voor begrippen die tot het formele veld behoren minder goed bewaard blijven

dan dialectwoorden voor begrippen die tot het informele veld behoren.

In dit onderzoek onderzochten we de invloed van het semantisch veld op twee manieren.

Een eerste stelling was dat de formele woordvelden sterker onderhevig zijn aan

dialectverlies dan de informele woordvelden. Taeldeman (1991:47) bevestigt die hypothese:

“De grootste resistentie vertonen die lexicale dialectismen die (…) begrippen benoemen die

tot de dagelijkse informele ervaringswereld van de dialectspreker behoren en zelden in

formele(re) situaties ter sprake komen”. Dialectwoorden die behoren tot de informele,

huiselijke sfeer zullen dus beter bewaard blijven aangezien het dialect beter aanvaard wordt

in die context. Ten tweede veronderstelden we dat dialectwoorden voor concrete begrippen

sneller verloren gaan dan dialectwoorden voor abstracte begrippen.

4.4.2 Resultaten

Om de verschillende woordvelden met elkaar te vergelijken, berekenen we opnieuw de

gemiddelde dialectscores. Onderstaande tabellen bieden een overzicht van alle

geanticipeerde dialectwoorden per woordveld.

Page 215: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

207

Tabel 7: Dialectscores woordveld “kleding”

Begrip Dialectscore Dialectlexeem

Pantoffels 100% Sletsen

Kraag 100% Col

Pet 100% Klak(ke)

Hoge schoenen 100% Bottienen

Stropdas 99% Plastron

Hemd(je) 99% Onderlijveke

Pruik 96% Paruke

Schoenveter 96% Schoenstrek

Bh 94% Soutien

Zakdoek 94% Neusdoek

Rits 93% Tirette

Sjaaltje in pels 89% Miene(ke)

Schort 83% Voorschoot

(Mouwloos) vest 75%

8%

Ondervest

Gilet

Gelakte

herenschoenen

72% Lakees

Armband 71% Bracelee

Rokkostuum 71% Pitteleer

Bivakmuts 69% Kagoele

Klompen 68% Kloppers

Pochet 67% Stoeferke

Kleedje 60% Bain de soleil(ke)

Bontjas 64% Vellen frak

Parelsnoer 60% Parelband

Mantel 54% Palto

Voile 54% Voiletteke

Hoge hoed 50% Chapobus

Regenjas 46% Impermeabel

Sokjes 46% Brooskes

Muts met pompon 42% Turre

Bretellen 38% Garelen

Mantelpak 36% Compleeke

Page 216: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

208

31% Tailleurke

Beenbeschermers

militairen

36% Getten

Soldatenjas 33% Kapote

Kapmantel 29% Kapuson

Nachtkleed 28% Tabbaard

Trui 25% Vareuze

Damesschoenen

met uitgesneden

rand

25% Decolletees

Politiemuts 24% Scheepke

Kiel 17% Cache-poussière

Vlinderdas 7% Vleugelmoer

Gemiddelde dialectscore: 60,98%

Tabel 8: Dialectscores woordveld “huisraad”

Begrip Dialectscore Dialectlexeem

Vaatdoek 100% Schoteldoek

Flesopener 100% Aftrekker

Kookpot 100%

67%

Komme

Schuite

Gootsteen 100%

94%

Pompbak

Pompsteen

Kopje 100%

94%

Tasse

Zat(te)

Bord 96% Talloor

Vork 96% Fourchette

Deksel 94% Schijve

Vergiet 85%

67%

Stramijn

Verzijp

Roerzeef 82% Passevite

Snelkookpan 79%

69%

Stoomkomme

Preskomme

Schuimspaan 67% Vispaal

Aardappelmesje 63% Patotterschelder

Page 217: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

209

Kuip in zink 69% Bassin

Fluitketel 51% Moor

Deegrol 39% Taartenroller

Schoteltje (bij een

kopje)

36% Soutasse

Zeefje 31% Zijke

Thermos 21% Verwampulle

Braadpan 7% Pateel

Gemiddelde dialectscore: 83,20%

Tabel 9: Dialectscores woordveld “karakter”

Begrip Dialectscore Dialectlexeem

Nieuwgierig 100% Curieuzeneus

Huilebalk 100%

99%

Bleiter

Bleitmuil

Ondeugend kind 100%

39%

32%

Sloeber

Ruffe

Leure

Valsspeler 99% Zeurzak

Roddeltante 97% Kommeer

Hoogmoedige vrouw 94%

93%

Parette

Pretense

Huichelaar 92% Muilentrekker

Bangerik 90% Schijtzak

Gemakzuchtig

persoon

90% Karottentrekker

Luiaard 85% Leegganger

Laffe vleier 85% Mouwfrotter

Straatloper 78% Straatbrakke

Fijn persoon 71% Kremper

Kieskeurig 68% Lekkeren

Muggenzifter 65% Pezewever

Aanhankelijk kind 61% Fleikodde

Druktemaker 54% Beslagmaker

Zonderling persoon 40% Wieplawaai

Page 218: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

210

Knorrepot 32% Ronkbaas

Verliezer 28% Kroete

Gemiddelde dialectscore: 74,65%

Page 219: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

211

4.4.3 Formele en informele woordveld

De intern-linguïstische hypothese luidt dat zaken die tot het informele woordveld behoren

dialectvaster zijn dan zaken die tot het formele woordveld behoren. We zullen dat nagaan

door een vergelijking te maken tussen enerzijds “formele kledij” en anderzijds “informele

kledij” en het informele woordveld “huisraad”. Ook het woordveld “karakter” kunnen we als

informeel bestempelen, maar we zullen het hier even buiten beschouwing laten. We gingen

bij dat woordveld immers op een andere manier te werk bij de gegevensverzameling.

Bovendien gaat het om een abstract woordveld, wat een vertekend beeld zou kunnen

opleveren. Om die reden opteerden we ervoor om de gegevens van het woordveld “karakter”

hier niet in rekening te brengen.

In tabel 10 contrasteren we de dialectscores van de informele woordvelden (kledingstukken

die tot het informele woordveld behoren en “huisraad”) met de dialectscore van het formele

woordveld (“formele kledij”). We berekenden eerst de totale dialectscore van elk woordveld.

Vervolgens berekenden we de gemiddelde score van de woordvelden “huisraad” en de

“informele kledij”. Op die manier kunnen we de score voor het informele veld vergelijken met

die van het formele veld. We beschouwen een verschil van minimum 15% als significant. In

tabel 11 zullen we die resultaten ook per leeftijdscategorie bekijken. Tot slot biedt tabel 12

een overzicht van de kop- en staartgroep.

Tabel 10: Gemiddelde dialectscore per semantisch woordveld

In bovenstaande tabel valt meteen het verschil op tussen het formele en het informele

woordveld. Het woordveld “huisraad” vertoont de hoogste dialectscore (83,20%), gevolgd

door “informele kledij” (68,13%). Die twee informele woordvelden behaalden samen een

gemiddelde score van 75,66%. De dialectscore van het formele woordveld “formele kledij”

bedraagt slechts 54,48%. We hebben hier te maken met een markante daling van maar liefst

21,18%. Die resultaten bevestigen dus dat dialectwoorden die tot het informele woordveld

behoren, beter bewaard blijven dan lexicale dialectismen uit het formele woordveld. In tabel

11 zullen we nagaan of die hypothese ook bij alle leeftijdsgroepen bevestigd wordt.

Woordveld Dialectscore Gemiddelde

dialectscore

Verschil

Formeel Formele kledij 54,48%

Informeel Informele kledij 68,13%

Huisraad 83,20% 75,66%

21,18%

Page 220: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

212

Tabel 11: Rangschikking semantische velden per leeftijdsgroep

Door de resultaten per leeftijdscategorie te bekijken, kunnen we nagaan of de hypothese

bevestigd wordt door de drie leeftijdsgroepen. Het is duidelijk dat de woorden voor begrippen

uit de informele woordvelden beter bekend zijn bij alle generaties. Bij groep 1 (18-25 jaar)

merken we een significant verschil op van 27,68%. Bij groep 2 is het verschil kleiner, maar

het is wel significant (16,39%). Ook groep 3 (65+) vertoont een hogere dialectscore bij de

informele woordvelden, maar dat verschil (7,55%) is niet groot genoeg om significant te zijn.

We kunnen stellen dat het dialectverlies het sterkst is bij de jongeren. Dat verlies is het

markantst bij de achteruitgang van de dialectwoorden die tot het formele veld behoren.

Tot slot biedt tabel 12 een mooi overzicht van de dialectwoorden die tot de kopgroep

behoren en de dialectwoorden die tot de staartgroep behoren. In de kopgroep bevinden zich

de dialectwoorden met de hoogste scores en de staartgroep bevat de dialectwoorden met de

laagste scores. Hoppenbrouwers (1990:140) benoemt beide groepen met de termen

“wijkers” en “blijvers”. Indien de vooropgestelde hypothese klopt, zou de kopgroep vooral

woorden uit de informele woordvelden “informele kledij” en “huisraad” moeten bevatten.

Leeftijdscategorie Rangschikking

semantische

woordvelden

Dialectscore Gemiddelde

dialectscore

Verschil

Groep 1 (18-25) Formeel 25,19% 25,19%

Informeel 43,75%

Huisraad 62% 52,87%

Groep 2 (30-50) Formeel 52,27% 52,27%

Informeel 65,83%

Huisraad 71,50% 68,66%

Groep 3 (65+) Formeel 85,98% 85,98%

Informeel 94,79%

Huisraad 92,27% 93,53%

27,68%

16,39%

7,55%

Page 221: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

213

Tabel 12: Kop- en staartgroep

Kopgroep Staartgroep

Dialectwoord Score Woordveld Dialectwoord Score Woordveld

Sletsen 100% Kledij: informeel Ruffe 39% Karakter

Col 100% Kledij: formeel Garelen 38% Kledij: informeel

Klak(ke) 100% Kledij: informeel Compleeke 36% Kledij: formeel

Bottienen 100% Kledij: informeel Getten 36% Kledij: formeel

Schoteldoek 100% Huisraad Soutasse 36% Huisraad

Pompbak 100% Huisraad Kapote 33% Kledij: formeel

Aftrekker 100% Huisraad Ronkbaas 32% Karakter

Komme 100% Huisraad Leure 32% Karakter

Tasse

Zat(te)

100%

94%

Huisraad Tailleurke 31% Kledij: formeel

Bleiter 100% Karakter Zijke 31% Huisraad

Curieuzeneus 100% Karakter Kapuson 29% Kledij: informeel

Sloeber 100% Karakter Kroete 28% Karakter

Bleitmuil 99% Karakter Tabbaard 28% Kledij: informeel

Plastron 99% Kledij: formeel Vareuze 25% Kledij: informeel

Zeurzak 99% Karakter Decolletees 25% Kledij: formeel

Onderlijveke 97% Kledij: informeel Scheepke 24% Kledij: formeel

Kommeer 97% Karakter Vleugelmoer 22% Kledij: formeel

Paruke 96% Kledij: formeel Verwarmpulle 21% Huisraad

Schoenstrek 96% Kledij: informeel Cache-

poussière

17% Kledij: formeel

Talloor 96% Huisraad Pateel 7% Huisraad

In bovenstaande tabel zien we dat de kopgroep vooral dialectwoorden bevat uit de informele

woordvelden “huisraad” en “informele kledij”. We merken op dat er slechts drie

uitzonderingen zijn: col, plastron en paruke. Daarnaast zien we dat de meerderheid van de

dialectwoorden in de staartgroep behoren tot de woordvelden “formele kledij” en “karakter”.

Er is echter geen opmerkelijke tendens zichtbaar. De dialectwoorden uit het woordveld

“karakter” worden bij deze hypothese namelijk buiten beschouwing gelaten.

Page 222: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

214

Conclusie

We kunnen dus besluiten dat de resultaten van dit onderzoek de intern-linguïstische

hypothese bevestigen: het semantisch veld waartoe het dialectwoord behoort, heeft wel

degelijk een significante invloed op de dialectkennis. De dialectwoorden voor begrippen uit

een informeel woordveld blijven beter bewaard dan dialectwoorden voor begrippen die tot

een formeel woordveld behoren.

Page 223: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

215

4.4.4 Abstracte en concrete woordvelden

De hypothese die we hier vooropstelden, was dat de dialectwoorden voor concrete

begrippen beter bewaard zouden blijven dan de dialectwoorden voor abstracte begrippen.

We kozen in dit onderzoek voor de concrete woordvelden “kleding” en “huisraad” en het

abstracte woordveld “karakter”. Het is echter belangrijk om rekening te houden met de

samenstelling van de verschillende woordvelden. Zo mogen we niet uit het oog verliezen dat

het woordveld “karakter” enkel dialectwoorden bevat voor begrippen uit een informeel

domein. Het semantisch veld “kleding” daarentegen bevat een subgroep “formele kledij” en

behoort tot de concrete woordvelden. Die ongelijke verdeling zou een vertekend beeld

kunnen opleveren van de gegevens en daarom opteerden we ervoor om het woordveld

“formele kledij” hier buiten beschouwing te laten. Op die manier zouden we een

betrouwbaarder beeld moeten krijgen van het verschil tussen het abstracte en het concrete

domein. In wat volgt vergelijken we dus het abstracte woordveld “karakter” met de concrete

woordvelden “informele kleding” en “huisraad”.

Tabel 13: Gemiddelde dialectscore per woordveld

Woordveld Dialectscore Gemiddelde

dialectscore

Verschil

Abstract Karakter 74,65% 74,65%

Concreet Huisraad 83,20% 75,66%

Informele kledij 68,13%

Conclusie

Tabel 13 toont aan dat de concrete woordvelden een gemiddelde dialectscore vertonen van

75,66%. Het abstracte woordveld “karakter” behaalt een dialectscore van 74,65%. Het

verschil tussen het concrete en het abstracte domein bedraagt slechts 1,01% en is dus

volledig verwaarloosbaar. Het woordveld “huisraad” scoort het hoogst met 83,20%.

De resultaten van dit onderzoek geven aan dat de dialectwoorden uit de concrete

woordvelden (“formele kledij” en “huisraad”) iets beter bekend zijn dan de dialectwoorden uit

het abstracte woordveld (“karakter”), maar dat verschil is miniem. We bekomen dus geen

significant resultaat en kunnen de vooropgestelde hypothese niet bevestigen.

1,01%

Page 224: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

216

5. ALGEMEEN BESLUIT

Het dialectonderzoek in de Oost-Vlaamse gemeente Zottegem toont aan dat het Zottegems

dialect onderhevig is aan lexicaal dialectverlies. We hielden in dit onderzoek rekening met

drie extern-linguïstische variabelen (leeftijd, opleiding en sekse) en één intern-linguïstische

variabele (woordveld). Zo onderzochten we of er een verband bestond tussen die variabelen

en de dialectkennis van de informanten. Het opleidingsniveau van de informant speelde

geen significante rol. De dialectkennis van de laagopgeleiden was iets beter dan die van de

hoogopgeleiden, maar dat verschil was te klein om te kunnen extrapoleren naar de volledige

populatie. Een mogelijke verklaring voor de vergelijkbare scores van die twee groepen is dat

de leerplicht nu geldt tot achttien jaar, waardoor het verschil tussen laag- en hoogopgeleiden

aan het vervagen is. Daarnaast is het ook mogelijk dat hoogopgeleiden, in tegenstelling tot

vroeger, niet langer een neerbuigende houding aannemen ten aanzien van

dialectgebruikers. Zo wordt het dialect door steeds meer mensen en in steeds meer situaties

getolereerd. Vervolgens bleek ook de parameter sekse in dit onderzoek geen significante

invloed te hebben op de dialectkennis van de informanten. We merken op dat de mannen

een hogere dialectscore behaalden dan de vrouwen, maar opnieuw was dat verschil niet

significant. Tot slot bleek de leeftijd van de informant een erg bepalende factor te zijn voor de

mate van het dialectverlies. We merkten op dat het Zottegems dialect veel beter bekend is bij

de oudere informanten. Het dialectverlies manifesteerde zich het sterkst bij de jongere

zegslieden. De leeftijd van de informant speelde dus een doorslaggevende rol in dit

dialectonderzoek.

De zegslieden uitten tijdens het onderzoek meermaals hun liefde voor het Zottegems dialect.

Ze waren enorm bereidwillig en vonden het fijn dat ze hun dialectkennis met iemand konden

delen. Ze vertelden gepassioneerd over de authentieke dialectwoorden. Uit enthousiasme

gaven de oudere informanten zelfs meerdere dialectwoorden op dan gevraagd. Sommigen

vonden het zelfs vervelend als ze ons een antwoord schuldig moesten blijven. Het was dan

ook niet altijd even gemakkelijk om de afbeeldingen of de omschrijvingen spontaan te

benoemen met het juiste dialectwoord. De jongste informanten schaamden zich vooral om

hun gebrekkige dialectkennis. Hoewel de informanten belangstelling tonen voor het

authentieke dialect, ondervonden we dat de kennis en het gebruik ervan afneemt. Ook

Taeldeman (2005:11-12) merkte die paradox op:

Terwijl momenteel de belangstelling voor dialecten zowel in Vlaanderen als in

Nederland bij de bevolking toeneemt (…), blijkt paradoxaal genoeg (…) dat het

daadwerkelijk gebruik van dialect vrijwel overal gestaag afneemt, ook in België, en

dat alle dialecten steeds meer veranderen in de richting van de standaardtaal.

Page 225: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

217

De dialecten verliezen dus steeds meer terrein onder druk en in de richting van de

standaardtaal. Ook de ouders kiezen ervoor om hun kinderen niet langer op te voeden in het

dialect. Een gebrekkige AN-kennis wordt immers als een sociale handicap gezien

(Taeldeman 1991:45). We kunnen dus besluiten dat het Zottegems dialect geleidelijk aan

zijn authenticiteit verliest en bijgevolg zal verdwijnen onder invloed van de standaardtaal.

Page 226: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

218

BIBLIOGRAFIE

Brouwer, D. (1991). Vrouwentaal. Feiten en verzinsels. Bloemendaal: Aramith Uitgevers.

Daan, J., K. Deprez, R. van Hout en J. Stroop (1985). Onze veranderende taal.

Antwerpen, Spectrum, 1985.

Debrabandere, F. (2005). Oost-Vlaams en Zeeuws-Vlaams etymologisch woordenboek. De

herkomst van de Oost- en Zeeuws-Vlaamse woorden. Amsterdam/Antwerpen: Uitgeverij L.J.

Veen.

De Caluwe, J. (2009). Tussentaal wordt omgangstaal in Vlaanderen. In Nederlandse

Taalkunde 14, 8-25.

Devos, M. (2000). Taalsituatie en taalontwikkeling in Vlaanderen. Gent : Academia press.

Gerritsen, M. (1978). ‘Het dialect van vrouwen, nu eens ouderwets dan weer modern’. In:

Brouwer, D., M. Gerritsen, D. De Haan en A. Van der Post: Vrouwentaal en mannenpraat.

Verschillen in taalgebruik en taalgedrag in relatie tot de maatschappelijke rolverdeling.

Amsterdam: Van Gennep, 40-68.

Hoppenbrouwers, C. (1990). Het regiolect: Van dialect tot Algemeen Nederlands.

Muiderberg: Dick Coutinho.

Prisma Handwoordenboek Nederlands: met onderscheid tussen Nederlands-

Nederlands en Belgisch-Nederlands (2009). Samengesteld door prof. dr. Martin, W. en

prof. dr. W. Smedts. Utrecht: Het Spectrum.

Taeldeman, J. (1989). De taaltoestand in Vlaanderen. In: Bundel Artikelen over het

Nederlands. S.l.: Vakgroep Nederlandse Taalkunde, 139-150.

Taeldeman, J. (1991). Dialect in Vlaanderen. In: Crompvoets, H. en A. Adams (red.):

Kroezels op de Bozzem. Het dialectenboek. Waalre: Stichting Nederlandse Dialecten, 34-52.

Taeldeman, J. (2005). Oost-Vlaams. Tboekske dad ou alles verteld over ou èègen dialekt,

alliëne veur 1Uuëst-Vloamingen. Tielt: Uitgeverij Lannoo.

Page 227: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

219

Van Bree, C.. (1983). Het dialect in deze tijd. S.I. : s.n.

Van Dale (2008). Groot woordenboek van de Nederlandse taal: a-z. Utrecht/Antwerpen: Van

Dale Lexicografie bv.

van der Sijs, N. (red.) (2011). Dialectatlas van het Nederlands. Amsterdam: Uitgeverij Bert

Bakker.

Van Keymeulen (1993). De algemene woordenschat in de 3 grote regionale

woordenboeken (WBD, WLD, WVD). In: De Grauwe, L. en J. De Vos (red.): Van

sneeuwpoppen tot tasmuurtje. Aspecten van de Nederlandse Taal- en Literatuurstudie.

Spieghel Historiael 33. Gent: Bond Gentse Germanisten, 69-114.

Vlaams Dialectenwoordenboek (2002). H.J. Claes. Den Haag/Brussel: Artus Uitgevers &

H.J. Claes.

Woordenboek van de Vlaamse Dialecten (2005). Samengesteld door De Pauw, T. en M.

Devos. Deel 3: Algemene woordenschat. Aflevering 4: Karakter. Tongeren: Drukkerij G.

Michiels.

Geraadpleegde websites

Officiële site van de gemeente Zottegem

http://www.zottegem.be (16/04/2013)

Wikipedia Grotenberge (13/03/2013)

http://nl.wikipedia.org/wiki/Grotenberge (27/04/2013)

Vlaanderen Fietsland (2/02/2013)

http://www.vlaanderen-fietsland.be/fietsroutes.php?gemeente=zottegem (12/03/2013)

Netwerk Palliatieve Zorg Zuid-Oost-Vlaanderen (29/04/2013)

http://zovl.palliatieve.org/npz-ptz/werkingsgebied (12/03/2013)

Website variatielinguïstiek Universiteit Gent (12/11/2009)

http://www.variatielinguistiek.ugent.be (10/05/2013)

Page 228: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

220

BIJLAGE A: LIJST VAN DE INFORMANTEN

Groep 1: 18-25 jaar, vrouw, laag opgeleid

Nr. Naam informant Geboortejaar

1. Celien Vermeulen 1993

2. Sien Meirsschaut 1992

3. Jasmien De Vuyst 1989

4. Jolien De Groote 1992

5. Marlies Gosseye 1993

6. Tamara Van Der Eecken 1991

Groep 2: 18-25 jaar, man, laag opgeleid

Nr. Naam informant Geboortejaar

7. Kevin De Vuyst 1995

8. Kobe Van Ruyskensvelde 1992

9. Kim Vanderzwalmen 1989

10. Anthony Saint-Jean 1992

11. Sören Eeckhoudt 1995

12. Daan Van der Beken 1994

Groep 3: 18-25 jaar, vrouw, hoog opgeleid

Nr. Naam informant Geboortejaar

13. Arlynn De Clercq 1993

14. Annelies De Cnijf 1992

15. Steffi Van der Eecken 1992

16. Ellen Hertegonne 1992

17. Laurelle De Groote 1992

18. Elien Vekeman 1994

Page 229: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

221

Groep 4: 18-25 jaar, man, hoog opgeleid

Nr. Naam informant Geboortejaar

19. Maaren Van Waeyenberghe 1992

20. Juan Gaëthofs 1992

21. Wouter Van Caenegem 1989

22. Jarno Van de Velde 1995

23. Simon Van Den Berghe 1992

24. Wouter De Koker 1994

Groep 5: 30-50 jaar, vrouw, laag opgeleid

Nr. Naam informant Geboortejaar

25. Hilde Rouckhout 1972

26. Veronique Moreels 1971

27. Ann Van Dijcke 1967

28. Isabelle Meyer 1973

29. Kelly Meulenijzer 1982

30. Carine De Vos 1966

Groep 6: 30-50 jaar, man, laag opgeleid

Nr. Naam informant Geboortejaar

31. Youri Van De Kerkhove 1975

32. Bart Galle 1969

33. Danny Meerman 1962

34. Kris Wauters 1982

35. Bruno Haustraete 1972

36. Filip Renaer 1971

Page 230: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

222

Groep 7: 30-50 jaar, vrouw, hoog opgeleid

Nr. Naam informant Geboortejaar

37. Els De Smet 1977

38. Nele Gabriëls 1976

39. Wendy Wittebrood 1976

40. Ineke De Coninck 1978

41. Soet De Potter 1982

42. Lies’l Van Gansberghe 1974

Groep 8: 35-50 jaar, man, hoog opgeleid

Nr. Naam informant Geboortejaar

43. Floris T’Joen 1980

44. Patrick De Schrijver 1970

45. Geert Vekeman 1965

46. Pierre Brewaeys 1965

47. Steven Saelens 1976

48. Filip Vincke 1970

Groep 9: 65+, vrouw, laag opgeleid

Nr. Naam informant Geboortejaar

49. Rosette Croes 1947

50. Annet Van Audenhove 1943

51. Rachel Galle 1935

52. Christianne Van Den Berghe 1939

53. Irma Brewaeys 1936

54. Simone Van Herzeele 1922

Page 231: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

223

Groep 10: 65+, man, laag opgeleid

Nr. Naam informant Geboortejaar

55. Marc Van Caenegem 1946

56. Marcel Van Der Meersch 1938

57. André Van Der Meersch 1928

58. Alan Squire 1946

59. Roger De Lie 1929

60. Raphaël De Clercq 1938

Groep 11: 65+, vrouw, hoog opgeleid

Nr. Naam informant Geboortejaar

61. Viviane Van Kerckhove 1946

62. Margriet Van Damme 1938

63. Jeannette Martien 1934

64. Christiane De Clercq 1948

65. Christiane De Maeseneer 1939

66. Monique Galle 1939

Groep 12: 65+, man, hoog opgeleid

Nr. Naam informant Geboortejaar

67. Jan Teirlinck 1946

68. Raf Cornil 1936

69. Robrecht Van Herzele 1931

70. Paul De Martelaere 1946

71. Michel Van de Velde 1940

72. Clary Vuye 1937

Page 232: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

224

BIJLAGE B: VRAGENLIJST

Naam:

Geslacht:

Geboorteplaats:

Geboortejaar:

Ik spreek het dialect van:

(zo precies mogelijk, dus per (deel)gemeente/gehucht)

Ik kan geen dialect spreken, maar wel:

In welke situaties spreekt u dialect?

(Omcirkel wat voor u van toepassing is)

Altijd / Thuis / Met vrienden / Op school /

Nooit

In welke gemeente bent u opgegroeid?

In welke gemeente hebt u school gelopen?

Heeft u ooit buiten de plaats gewoond waarvan u het dialect spreekt? Zo ja, waar en

hoelang?

Wat is uw opleidingsniveau?

(omcirkel wat voor u van toepassing is)

Lager onderwijs

Lager middelbaar onderwijs ASO /TSO

/BSO

Hoger middelbaar onderwijs ASO /TSO

/BSO

Hoger niet-universitair onderwijs

Universitair onderwijs

Wat is uw beroep?

Dialect moeder:

Opleidingsniveau moeder:

(Omcirkel wat van toepassing is)

Lager onderwijs

Lager middelbaar onderwijs ASO /TSO

/BSO

Hoger middelbaar onderwijs ASO /TSO

/BSO

Hoger niet-universitair onderwijs

Universitair onderwijs

Beroep moeder (zo specifiek mogelijk):

Dialect vader:

Opleidingsniveau vader:

(Omcirkel wat van toepassing is)

Lager onderwijs

Lager middelbaar onderwijs ASO /TSO

/BSO

Page 233: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

225

Hoger middelbaar onderwijs ASO /TSO

/BSO

Hoger niet-universitair onderwijs

Universitair onderwijs

Beroep vader (zo specifiek mogelijk):

Datum van invullen van vragenlijst:

Page 234: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

226

Woordveld kledij

Afbeelding Hoe noemt u dit in uw

dialect?

Passieve kennis?

1.

2.

3.

4.

5.

Page 235: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

227

6.

7.

8.

9.

10.

Page 242: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

234

Woordveld huisraad

Afbeelding Hoe noemt u dit in uw

dialect?

Passieve kennis?

1.

2.

3.

4.

5.

Page 243: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

235

6.

7.

8.

9.

10.

Page 244: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

236

11.

12.

13.

14.

15.

Page 246: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

238

Woordveld karakter

Vraag Passieve

kennis?

1. Hoe noemt u in uw dialect een valsspeler?

Louis speelt altijd vals bij dat spel, hij is een …………………

2. Hoe noemt u een straatloper? Iemand die voortdurend op de

baan is, nooit thuis is?

…………………………………………………………………………

3. Hoe noemt u iemand die lui is, die niet van inspanningen houdt?

…………………………………………………………………………

4. Iemand die op alles vit en commentaar geeft, noemt men een

…………………………………………………………………………

5. Hoe noemt u iemand die overdreven vriendelijk is, met de

bedoeling om op een goed blaadje te staan bij iemand?

…………………………………………………………………………

6. Hoe noemt u een kind dat erg aanhankelijk is?

..……………………………………………………………………….

7. Een vrouw die voortdurend roddelt, noemt men een ………….

…………………………………………………………………………

8. Iemand die vlug weent, noemt men een

……………………………………..……………………………….....

9. Iemand die erg schijnheilig is, noemt men een

…………………………………………………………………………

10. Hoe noemt u een hoogmoedige vrouw?

…………………………………………………………………………

11. Hoe noemt u een hoogmoedige man?

Page 247: Lexicaal dialectverlies in Zottegem · 2014. 12. 17. · familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook Emiel De Meyer, August Van Steenberghe

239

…………………………………………………………………………

12. Een persoon die erg kieskeurig is bij het eten noemt men een

…………………………………………………………………………

13. Hoe noemt u iemand die fijn gebouwd is en klein is van gestalte?

…………………………………………………………………………

14. Iemand die bang is, noemt men een

…………………………………………………………………………

15. Hoe noemt u een raar, zonderling persoon?

…………………………………………………………………………

16. Een ondeugend jongetje, een kapoen noemt men een

………………………………………………………………………….

17. Hoe noemt u een verliezer? Bijvoorbeeld iemand die niet mee

kan in de koers.

………………………………………………………………………….

18. Iemand die erg nieuwsgierig is, noemt men een

…………………………………………………………………………

19. Hoe noemt u een gemakzuchtig persoon? Iemand die een ziekte

of pijn veinst om een taak niet te moeten uitvoeren?

………………………………………………………………………...

20. Een knorrig mens, een pruttelaar noemt men een

…………………………………………………………………………