LESMAP

Ter voorbereiding aan jullie bezoek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

Opstelling expo op basis van vier tijdperken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Toelichting gebruik audioguide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Activiteiten voor kinderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Praktische info . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Een bezoek aan Expo Dino Adventure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Deel 1: PERM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Deel 2: TRIAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10

Deel 3: JURA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11

Deel 4: KRIJT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13

En toen… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16

Leefden er geen dino’s meer… hoe komt dat? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16

Hoe weten we dan dat de dino’s bestaan hebben? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16

Bijlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18

EXPO ‘DINO ADVENTURE’ LESMAP

2

Voorwoord

Toen wij twee jaar geleden het idee kregen om ‘iets met dino’s‘ te gaan doen, konden we niet weten dat dat het begin zou zijn van een speurtocht over de hele wereld . We bezochten een aantal dino exposities in Europa en daarbuiten en verzamelden zo steeds meer ideeën . Ideeën over hoe wij deze fascinerende dieren wilden laten zien, welke soorten relevant waren voor België, hoe we het leuk en aantrekkelijk konden maken voor kinderen én volwassenen en waar de - soms reusachtige - modellen moesten komen te staan!

Vanaf 15 december is het resultaat van die zoektocht te zien op een prachtige plek: Antwerpen Centraal Station . Een gebouw met weliswaar niet zo’n lange historie als de dino’s maar wel door iedereen gekend, centraal gelegen en voor eenieder gemakkelijk te bereiken .

Er worden al een aantal honderden jaren exposities over dinosaurussen georganiseerd en de wetenschap doet telkens weer nieuwe ontdekkingen over het leven van honderden miljoenen jaren geleden . Sommige recente afbeeldingen van de dino’s zijn dan ook nauwelijks te vergelijken met die van 100 jaar geleden!

Wij hebben gekozen voor modellen die zo goed mogelijk bij de wetenschappelijke kennis van nu aansluiten en getracht om de dieren af te beelden in taferelen die zo veel mogelijk overeenkomen met hun biotoop van toen .

Daarnaast hebben we het voor de jonge bezoekers zo interessant mogelijk te maken door hen bij binnenkomst Dino Adventure Ranger te maken, ze deel te laten nemen aan een speurtocht en ze bij vertrek een op naam gesteld Dino Diploma mee te geven als tastbare herinnering aan een hopelijk leuk, spannend en educatief bezoek .

Wij hopen dat de bezoekers net zo veel plezier zullen beleven aan hun tijd op de expo als wij aan het samenstellen ervan .

Veerle Hoppenbrouwers – Arrano & Frank van Paridon – Proud to Present

TER VOORBEREIDING AAN JULLIE BEZOEK

3

Op basis van fossielen – overblijfselen van planten of dieren - bepalen wetenschappers hoe de wereld er lang geleden uitzag . Echt helemaal zeker is niemand, maar voor heel wat dieren, planten en landschappen hebben wetenschappers toch al een behoorlijk juist beeld . De dino’s van Expo ‘Dino Adventure’ zijn waarheidsgetrouw gemodelleerd naar de laatste wetenschappelijke inzichten. De dino’s zijn niet alleen waarheidsgetrouw gemaakt, ze zijn ook gepositioneerd in een zo realistisch mogelijke setting, rekening houdend met de periode waaruit ze afkomstig zijn .

In Expo ‘Dino Adventure’ ontdekt de bezoeker de dino’s terwijl hij/zij door vier verschillende tijdperken wandelt, te beginnen met Perm, de laatste periode uit het Paleozoïcumtijdperk, zo’n 300 tot 250 miljoen jaren geleden! De hele wereld vormde toen nog één reuze continent en bestond grotendeels uit woestijn, met enkel aan de kust moerasgebieden . Door langdurige vulkaanuitbarstingen verdween maar liefst 70% van het leven op aarde . De natuur had maar liefst 10 miljoen jaren nodig om zich te herstellen .

Tijdens de periode van 250 tot 200 miljoen jaar geleden, Trias genaamd, gingen de overlevende soorten zich aanpassen aan de nieuwe levensomstandigheden . Zo ontstonden er zeereptielen, maar ook vliegende reptielen en . . .230 miljoen jaren geleden de eerste dinosaurussen!

Tijdens het Perm en Trias vormde de wereld nog één groot continent maar dat veranderde zo’n 200 miljoen jaren geleden, in het tijdperk Jura . Het klimaat veranderde, het werd iets koeler, oceanen bedekte gebied dat ooit land was geweest en de uitgestrekte woestijn maakte plaats voor weelderige wouden . En er leefden vele soorten dinosaurussen die enorm groot konden worden .

In het Krijt, de periode van 145 tot 65 miljoen jaren geleden, werd het nog een beetje koeler dan in het Jura tijdperk . De wereld nam langzaam aan zijn vorm aan zoals we die vandaag kennen met de verschillende continenten . Daardoor ontwikkelde de dinosaurussen zich op het ene continent helemaal anders dan op een ander continent .

Tijdens het bezoek aan de expo ontdekt de expo-bezoeker dino’s uit deze verschillende tijdperken met een focus op de laatste twee, waaruit bijvoorbeeld ook de Diplodocus (Jura) en T-Rex (Krijt) afstammen .

4

OPSTELLING EXPO OP BASIS VAN VIER TIJDPERKEN

Jullie willen Dino Ranger worden? Jullie willen paleontoloog worden? Dat kan, maar daar moet je wel je best voor doen; je zal moeten kijken, lezen, luisteren, GOED luisteren!

Het wordt een fantastisch plezant avontuur maar je moet je aan de veiligheidsregels houden. Soms moeten we listig voorbij sluipen en soms zullen we snel snel moeten rennen. Enkele dino’s zijn vleesetende roofdieren, die lusten ook wel een mens. Andere zijn dan weer poeslief, die mag je aaien. Maar eten geven aan de dino’s is absoluut verboden!

Luister altijd goed naar de audiogids, bij elk nieuw stukje van je avontuur hoort een verhaal. Je zal overal nummers zien staan, die toets je in op de audiogids, daarna druk je op de groene play-knop en dan vertellen wij je bij elke dino wat je mag en niet mag. Kom op! We maken van jou een top Dino Ranger!

Zo start de audioguide voor kinderen, die hen langs de hele expo mee neemt op avontuur en informeert over het leven van de dino’s .

Dino tip! Op aanvraag kan u inzage krijgen in de teksten van de audioguide . Op die manier kan u bijvoorbeeld voor een erg jonge groep zelf de afwisseling maken tussen het luisteren naar de audioguide en informatie, die u zelf vertelt aan de leerlingen ter afwisseling .

Praktisch: hoe werkt de audioguide?

Versie voor kinderen: stap 1 . Druk 952 + PLAY (= groene knop) stap 2 . Druk 0 + PLAY voor de inleiding stap 3 . Druk het aangegeven cijfer bij de dino (te beginnen bij nr . 1) + PLAYVersie voor volwassenen: stap 1 . Druk 951 + PLAY stap 2 . Druk het aangegeven cijfer bij de dino (te beginnen bij nr . 1) + PLAY

TOELICHTING GEBRUIK AUDIOGUIDE

5

Kinderen zullen hun bezoek aan Expo ‘Dino Adventure’ niet snel vergeten . Het is leuk, spannend en ze leren veel over één van de meest fascinerende dierensoorten ooit!

Bij binnenkomst ontvangen ze een audio-gids op hun maat en hun Dino Adventure Ranger badge op naam, waarna ze goed voorbereid de wereld van de dino’s betreden!

Spelenderwijs ontdekken ze alles over de dino’s m .b .v .een speurtocht . Aan het einde van de expo kunnen ze zich in het ‘Dino Lab’ als een ware paleontoloog in wording wagen aan het blootleggen van dino-botten, een dino kleurplaat maken of spelen met een aantal van de opgestelde baby dino’s, terwijl de begeleiders genieten van een kopje koffie in het Dino Café .

Dino tip! Laat de kinderen zeker deelnemen aan de scholenspeurtocht! Zo leren zij spelenderwijs meer bij over het reilen en zeilen van de dino’s . Op het einde van uw expo bezoek, kan u de antwoorden samen met uw klas overlopen en invullen in het dino lab .

Voor het naar huis gaan ontvangt elk kind zijn/haar eigen persoonlijke Dino-diploma .

Dino tip! Gelieve bij aankomst in het dino lab/bar een namenlijst van de kinderen van uw klas reeds door te geven aan de expo medewerker in de dino shop . Op die manier kan zij de diploma’s reeds uitschrijven en minimaliseert u de wachttijd op het einde van uw bezoek .

ACTIVITEITEN VOOR KINDEREN

6

Openingstijden

Schoolbezoeken kunnen gereserveerd worden vanaf 17 januari tot en met 4 april, telkens op vrijdag van 10 .00 u tot 17 .00 u .

De laatste toegang is voorzien één uur voor sluiting .

Om een vlotte doorstroming van de schoolgroepen te verzekeren en wachttijden te vermijden, wordt er per half uur toegang gewerkt . Gelieve het afgesproken tijdstip bijgevolg te respecteren .

Bereikbaarheid

Adres: Kievitplein, 2018 Antwerpen

De expo ‘Dino Adventure’ bevindt zich in het Centraal Station van Antwerpen via de tweede stationstoegang aan het Kievitplein . Vanuit de centrale hal van het station loop je door naar de andere zijde . Na 500 meter loop je vanzelf tegen de expo ruimte aan .

Klik hier voor de Slimweg-bereikbaarheidsinformatie http://www .slimweg .be/toplocaties/expo_dino_adventure .htm . Op deze pagina vindt u de beste reisweg met de auto, het openbaar vervoer, de fiets of te voet .

Prijzen voor scholen

Prijs per leerling: € 9,00Prijs per begeleider: gratis per 15 leerlingen, extra € 9,00Duurtijd van een bezoek aan de expo: 1 à 2 uurVanaf welke leeftijd is de expo geschikt: vanaf 4 jaar

Reservaties

Voor info & reservaties:Nancy Smit M . 0477 46 79 01E . nancy@arrano.be

Gelieve bij een reservatie te vermelden:- welke datum + tijdstip aankomst- school gegevens + telefoonnummer- aantal leerlingen + aantal begeleiders- betaling via overschrijving of aan de kassa (cash/bancontact)

PRAKTISCHE INFO

7

Deel 1: PERM

Het Perm is de naam die we aan een bepaald stukje uit de geschiedenis van de aarde geven . 300 miljoenen jaar geleden begon dat Perm, dat is onvoorstelbaar lang geleden . Amerika, Azië, Europa en Afrika bestonden toen nog niet . De hele wereld was toen 1 groot gebied . 1 groot land . We hebben het een naam gegeven: Pangea . Het was toen veel warmer dan nu . Eigenlijk was de wereld 1 hele grote woestijn . Alleen aan de rand van het land, aan de zee, had je moerasgebieden . En in de grote oceaan was er natuurlijk, wat? . . . water natuurlijk . Heel warm water . Maar ook in die hele warme tijd leefden er al beesten . Prachtige beesten . We gaan hen nu ontdekken .

1. DicynodonDe Dicynodon heeft bijna geen tanden in zijn bek . Enkel 2 hoektanden . Vandaar zijn naam . Dicynodon betekent “tweehondentand” . Die hoektanden gebruikte hij om planten uit te graven die hij nadien met zijn snavel opat . De Dicynodons zijn de voorouders van de zoogdieren .

Dino weetje! Nu nog leeft er een beest dat enorm lijkt op deze Dimetrodon: de Komodovaraan . Een reuze-hagedis die een volwassen geit in 1, 2, 3 kan opeten . De komodovaraan leeft enkel op het eiland Komodo, in Indonesië .

2. ProtorosaurusDe Protorosaurus lijkt heel erg op een hagedis . Hij zou de overoveroveroverovergrootvader of -moeder kunnen zijn van de dinosaurus, maar ook van de krokodillen en de vogels . Hij mocht dan wel scherpe tanden hebben, veel meer dan insecten, zaden en fruit at hij niet .

3. DimetrodonDe Dimetrodon is het meest angstaanjagende roofdier van het Perm . Hij is eigenlijk een reptiel, net als slangen, krokodillen en hagedissen . De Dimetrodon heeft een kam op zijn rug, die dienst deed als verwarmingssyteem . Als hij kou had ging hij in de zon zitten, om met die kam de warmte op te vangen . Kameleons en vlinders doen dat ook . Het bloed dat door die kam stroomde verspreide de warmte door de rest van zijn lijf . Zo had hij het overal lekker warm .

EEN BEZOEK AAN EXPO ‘DINO ADVENTURE’

8

Dino opdracht: Kan jij op basis van de beschrijvingen hierboven het juiste dier raden? Vul onder de foto het nummer in van het dier waar je denkt dat het om gaat,

1 = Dicynodon, 2 = Protorosaurus en 3 = Dimetrodon .

9

Deel 2: TRIAS

Het volgende deel in de expo is het tijdperk Trias . De wereld is nog heel eenvoudig: één grote zee met in het midden 1 groot eiland: Pangea . Toen was de aardrijkskundeles dus nog héél gemakkelijk . Het grootste deel van dat land is nog altijd woestijn, maar vlak bij de zee zijn er gigantisch grote bossen . In deze periode ontstaan nieuwe soorten dieren: zeereptielen, vliegende reptielen en . . .230 miljoen jaren geleden: de eerste dinosaurussen .

EuparkeriaOver de Euparkeria bestaat onenigheid, sommige paleontologen zeggen dat het een voorouder is van de dinosaurus . Anderen zeggen dat dat niet waar is . De Euparkeria is in ieder geval een reptiel . Net als de voorouders van de krokodil, die in de oceaan leefden en toen beslisten om op het land te gaan rondlopen, kwam ook dit beestje uit het water om op het land te leven, hij liep meestal op 4 poten . Maar de achterpoten zijn veel langer . Waarschijnlijk liep hij soms op zijn 2 achterpoten, als hij moest sprinten tijdens de jacht . Daarmee was hij het eerste beest om op 2 poten te lopen, iets wat sommige dinosaurussen later ook zouden doen .

Dino weetje! Wist je dat dinosaurus “vreselijke hagedis betekent”?

CoelophysisDe Coelophysis was de snelste jager van zijn tijd . Hij at hagedissen, amfibieën en vliegende insecten, de klein diertjes van die tijd dus . Zijn bek was daar ideaal op afgestemd: best groot, en vol met honderden kleine scherpe tanden, ideaal om vlees te eten . Zijn lange stijve staart hielp hem om rechtop te blijven als hij achter een prooi aan rende .

Ornithosuchus.Vroeger dacht iedereen dat de Ornithosuchus de allereerste dino was, die geleefd heeft . Maar nu denken de meeste wetenschappers dat hij eerder bij de familie van de krokodillen hoort . Zijn naam, ornithosuchus, betekent dan ook vogelkrokodil .

Dino opdracht: Bovenstaande dieren vertoonde nauw verwantschap met de reptielen, kan jij nog reptielen benoemen?

REPTIEL

S. . . . . . . . . . . . .

H. . . . . . . . . . . . .

S. . . . . . . . . . . . .

K. . . . . . . . . . . . .

10

Deel 3: JURA

Het reuze-land Pangea splitste zich langzaam op in twee stukken . Het water in de oceaan steeg en stukken land kwamen onder water te staan . Het werden zeeën die niet zo diep waren als de oceaan . . De woestijn werd kleiner en op het land kwamen grote bossen . Er leefden vele soorten dinosaurussen die enorm groot konden worden .

PterodactylusDe Pterodactylus is de best vliegende dino . De paleontologen noemen de vliegende dino’s in het algemeen de Pterosaurussen . Vlieg-dino’s had je in alle maten, hele kleine en gigantisch grote . Ja . Klein als een duif of groot als een giraf of zelfs als vliegtuig .

Dino knutselidee! Maak je eigen vliegende pterosaurus – de aanwijzingen vind je in de bijlage terug .

AllosaurusDeze dino lijkt erg op een Tyranosaurus rex, maar leefde al lang voor de T-rex . De Allosaurus was de grootste vleesetende dino van zijn tijd . Met de klauwen aan zijn voorpoten greep hij andere dieren om die dan met zijn grote bek snel dood te bijten en op te eten .

Diplodocus De diplodocus is een langnek . De diploducus op de expo meet maar liefst 23 meter lang, maar er zijn nog langere gevonden, van wel bijna 30 meter . Hij weegt wel 10 ton, zo zwaar als een vrachtwagen . Hij ziet er dan wel gigantisch uit, vlees eet hij niet!

Dino weetje! De kleinste dino is de mussaurus . Hij is maar 20 cm groot . Dat is even groot als een duif . Op de expo zal je een Compsognathus zien, lang heeft men gedacht dat hij de kleinste dino was . De argentinosaurus is de langste dino . Hij is 40 m lang! Dat is even lang als 4 bussen achter elkaar .

(inzet opmaak meetlat voor op expo mogelijk?)

Hanna, EuropasaurusDe Europasaurus leefde alleen maar in Europa en nergens anders en is voor een langnek eerder klein, zeker in vergelijking met de diplodocus .

Stegosaurus De Stegosaurus herken je aan de grote puntige beenplaten op de rug . Die platen gebruikt de stegosaurus om af te koelen wanneer ze het te warm heeft . Zoals honden bijvoorbeeld hun tong gebruiken om af te koelen .

11

ArchaeopteryxLang geleden vond een paleontoloog een veer, een hele oude veer . De oudste veer aller tijden . Hij gaf die veer een naam: Archaeopteryx . Dat betekent “de eerste veer” . Maar enkele maanden later vonden andere wetenschappers het skelet van een dier met veren . Het beest zag er uit als een dinosaurus, maar ook als een vogel . Het beest had een staart met veren, en vleugels, maar ook klauwen en kaken met gruwelijke tanden . En die oude veer, die leek op de veren van dat beest, en daarom kreeg dat beest dezelfde naam: Archaeopteryx .

Ceratosaurus De Ceratosaurus, betekent gehoornde hagedis, is net een kleine draak: doornsteekels op zijn rug en hoorns op zijn kop . Het was een van de gruwelijkste roofdieren van zijn tijd .

12

Deel 4: KRIJT

In het Krijt bleef het land zich verder opsplitsen, en stilletjes aan ontstaan de continenten zoals we ze nu kennen: Europa, Afrika, Amerika enzovoort . Op elk continent, op elk stuk land, ontstonden andere diersoorten, maar de dinosaurussen bleven de heersers op het land en in de lucht de Pterosaurussen .

AlbertosaurusDe Albertosaurus lijkt erg op de Tiranosauriërs, maar is kleiner en lichter gebouwd waardoor hij veel sneller kon lopen .

EuoplocephalusVan een vleeseter hierboven naar een een stevige planteneter, de Euoplocephalus . Hij is twee keer zo groot als een neushoorn, hij heeft een brede bek zoals een nijlpaard, en hij lijkt wel op een legertank, bedekt met een stekelig pantser . Vooral zijn nek en zijn kop zijn extra bepantserd, vandaar zijn naam: Euoplocephalus of “goed gepantserde kop” . Zo is hij goed beschermd tegen aanvallen van de vleesetende dinosaurussen, maar zijn zwakke plek, dat is zijn buik . Zijn aanvallers proberen hem daarom op zijn rug te rollen .

Dino opdracht: Dino’s die vlees aten, jaagden vaak op andere dino’s . Hun prooi was meestal een planteneter . Die moest zich dus goed kunnen verdedigen . Anders werd hij opgesmuld .

Kijk hier hoe deze planteneters zich verdedigen . Verbind de goede tekst met de goede tekening .

13

De Diplodocus heeft een lange, gespierde staart, die hij als zweep gebruikt om de vleeseters op afstand te houden .

De Stegosaurus verdedigt zich met zijn stekelstaart . Een slag met zijn staart komt hard aan!

De Triceratops heeft scherpe horens op zijn kop . Daarmee geeft hij zijn vijand kopstoten .

TroodonTroodon betekent “verwondende tand” . Het zijn dus erg goede jagers, wel klein, maar rap en behendig dankzij hun ogen . Bij de Troodons staan de ogen meer naar voor, zoals bij de zoogdieren en op die manier kan hij de afstand beter inschatten tot zijn prooi .

Dino weetje! Wist je dat vleesetende dinosaurussen doorgroeiende tanden hebben? Als er eentje afbreekt, dan komt er een nieuwe in de plaats .

T-rexDe Tyranosaurus is waarschijnlijk de beroemdste dinosaurus, en een van de meest angstaanjagende . Hij weegt meer dan een olifant, hij is zo groot als een huis, en een echte moordmachine . Hij heeft de krachtigste kaken, 1 meter lang, bezet met lange, dodelijke tanden . Hele lange tanden, ze kunnen wel 18 cm lang worden . Zijn armpjes daarentegen zijn echt belachelijk klein . Met die armpjes raakt hij niet eens tot bij zijn mond, maar ze zijn wel ijzersterk .

Dino knutselidee! Maak je eigen Trex met vlijmscherpe tanden – de aanwijzingen vind je in bijlage terug .

Triceratops.De Triceratops leek op een reuze-neushoorn, met drie hoorns op zijn kop . De Triceratops heeft een scherpe hoornsnavel . Aan de bek van deze dino kan je zien wat hij at, planten . Vleeseters hebben een grote bek met scherpe tanden .

Dino opdracht: inzet kader met afbeelding van een diplodocus en TREX met de opdracht “kijk naar deze twee dino’s en vul in: planteneter of vleeseter” . Daarnaast een kader met volgende woorden: scherpe klauwen om de prooi goed vast te houden, korte voorpoten, sterke nek, stevige kaken, scherpe tanden, stevige staart om het evenwicht te bewaren tijdens het lopen, loopt op 2 gespierde achterpoten, loopt op 4 poten, lang lijf, lange nek handig om bij de bladeren van de bomen te komen . Met de opdracht “plaats de juiste kenmerken bij de juiste dino” .

Met onder elke afbeelding De diplodocus is een … De Trex is een een . . En enkele lijnen om de kenmerken onder te schrijven .

Dino knutselidee! Teken je eigen Triceratops – de aanwijzingen vind je in bijlage terug .

14

Iguanodon Vroeger dachten de paleontologen dat een Iguanodon rechtop liep met een staart die over de grond sleepte . Nu weten we dat de hij zijn rug horizontaal hield, zijn staart recht naar achteren stak en dat hij meestal op vier poten liep . Hij kon ook op zijn twee achterste poten rechtop staan, om zo aan de hoogste en lekkerste blaadjes te geraken .

Dino weetje! Wist je dat dino’s eieren legden? Net zoals kippen, eenden en schildpadden . Sommige dino’s bouwden een nest van modder waar ze hun eieren onder

de aarde en dode bladeren verstopten, andere dino’s groeven een nest in de grond waar de eieren door de zon werden warm gehouden . Dino’s waren niet lang baby, drie of vier weken, en met hun scherpe snavel tikten ze al tegen de eierschaal om naar buiten te geraken . Vanaf dan, moesten ze zelf hun eten zoeken . Hoewel, sommige dinomama’s zorgden maandenlang voor hun jongen .

DeinonychosDe Deinonychos, op het eerste zicht een mooie vogel, maar hij is een echte vechtersbaas reuzeklauwen aan zijn achterpoten .

PteranodonPteranodon wil zeggen: veel vleugels en geen tanden .

PachyrhinosaurusPachyrhinosaurus betekent dikneushagedis omdat hij zo’n dikke bult heeft op zijn neus . Je kent hem waarschijnlijk wel als Patchi de dino filmster uit “Walking with Dinosaurs” .

15

Leefden er geen dino’s meer… hoe komt dat?

Wetenschappers denken dat een enorme steen uit de ruimte op de aarde viel . Zo’n grote steen noemt men een meteoriet . De meteoriet viel zo snel naar beneden dat hij een groot gat in de aarde maakte . De meteoriet die viel, zorgde voor heel veel stof in de lucht .

In die tijd waren er veel vulkanen actief . Ze spuwden hete lava uit . Er waren ook veel aardbevingen . Dat alles zorgde voor nog meer stof .

Daardoor kregen de planten geen zonlicht meer en stierven ze . Toen de planten dood waren, hadden de plantenetende dino’s geen eten meer . Ze stierven ook . Daardoor hadden de vleesetende dino’s ook niet veel meer om te eten . Ze gingen ook dood .

Alleen de vogeldino’s overleefden de ramp . En ook nog enkele andere dieren: de krokodillen, slangen, insecten en kwallen . . .vooral de kleinere dieren bleven in leven . Maar de tijd van de grote dino’s was spijtig genoeg voorbij . En onze tijd, de tijd van de mens, die moest nog komen . Het zou nog vele miljoenen jaren duren eer er voor het eerst een mens op aarde liep .

Hoe weten we dan dat de dino’s bestaan hebben?

Een dino gaat dood . Hij zinkt weg in een moeras . Daar ligt hij diep onder de modder . Na een hele tijd blijven alleen zijn botten over . Ze worden een fossiel . Wetenschappers hebben de botten van de dino gevonden . Zo weten ze zeker dat er daar vroeger dino’s hebben geleefd .

EN TOEN...

16

Dino weetje! Wist je dat er ook in ons land dino’s hebben geleefd? De Iguanodon werd in 1878 in een mijn, maar liefst 322 meter diep de aarde in, in de provincie Henegouwen ontdekt . De mijnwerkers waren er steenkool aan het loskappen toen ze plots op keiharde zwarte stukken stoten . Er werden maar liefst 30 Iguanodons gevonden . Omdat deze dino’s voor het eerst bij ons werden ontdekt, spreekt de hele wereld nu van de Belgische dinosaurus .

Recent werd er door de paleontologen nog een groot dinotoilet gevonden . Duizenden versteende drolletjes lagen er mooi bij elkaar . Jij haalt er misschien je neus voor op, maar een echte paleontoloog is blij als hij zoiets vindt . Want uit al die drollen leren zij wat een dino zoal at, welke ziekten er bestonden, welke planten er toen groeiden .

Dino knutselidee: Recept voor heerlijke dino drollen! Ingrediënten: Benodigdheden: 150 g roomboter Bakpapier 100 g havermout Oven 150 g kristalsuiker Enkele kommen 125 g volkoren bloem Garde 100 g geraspte kokos Weegschaal 100 g keukenstroop Rooster 1 theelepel bakpoeder Bakplaat Bereidingswijze:

1. Verwarm de oven voor op 180°C2. Zeef de bloem in een kom, roer de suiker, havermout en kokos erdoorheen . 3. Smelt de boter in een kom, roer eerst de keukenstroop en dan het

bakpoeder erdoorheen .4. Doe het mengsel bij het havermoutmengsel en roer door elkaar .5. Bedek een bakplaat met bakpapier . Neem wat deeg in je handen en duw in

een bolletje . Nijp het bolletje plat tussen je handpalmen (ong . 1 cm dik) .6. Leg de koekjes op de bakplaat en laat er voldoende ruimte tussen . 7. Bak de koekjes 15 – 20 minuten in de oven . Laat ze 5 minuten op de

bakplaat afkoelen en schep ze vervolgens op een rooster om de koekjes volledig te laten afkoelen .

17

BIJLAGEN

18