LESBRIEF BASISONDERWIJS

1

MIDDELEEUWSE ROUTES

Deze lesbrief is bedoeld als voorbereiding op uw bezoek met de klas aan het Muiderslot. De tekst geeft informatie over het Muider-slot als middeleeuws kasteel, gebouwd in opdracht van graaf Floris V. Een klein uit-stapje in de tijd wordt gemaakt in hoofdstuk 7 Hoe het verderging met het Muiderslot. Hierin komt o.a. P.C. Hooft aan de orde, de 17e-eeuwse schrijver/dichter die bijna veertig jaar op het Muiderslot gewoond en gewerkt heeft. In tien korte hoofdstukken vindt u de informatie overzichtelijk bij elkaar. De tekst van deze lesbrief is bestemd voor leerlingen. Moeilijke woorden/begrippen zijn cursief gezet en worden uitgelegd in de tekst. Een werkblad met vragen en opdrachten is bijgevoegd (p.7). Eén van de extra opdrach-ten kunnen de leerlingen eventueel na het bezoek uitvoeren. Tijdens het bezoek aan het Muiderslot krijgen alle kinderen een opdrachtenboekje, de Muiderslotpas, mee. U ontvangt een voorbeeld hiervan bij de boekingsbevestiging van uw bezoek.De afbeeldingen kunnen apart aangeklikt worden om te printen.

Een power point presentatie is afgeleid van de lesbrief, zie www.muiderslot.nl/on-derwijs - met uw inlogcode (verkregen bij boeking) te downloaden. Deze kunt u ge-bruiken bij de voorbereiding op het bezoek.

EXTRA TIP:lees van te voren Ridderfeest op het Mui-derslot of derslot of derslot Schildknaap op het Muiderslot Schildknaap op het Muiderslot Schildknaap op het Muiderslot(Leopold, resp. 2004, 2007) van Arend van Dam met de klas. Of bespreek na het bezoek een aantal vragen uit het boek Zwemmen er haaien in de slotgracht? En andere vragen van kinderen aan het Muiderslot, door Herman Pleij (Nieuw Amsterdam, 2008). of kijk op www.schooltv.nl/vroegerenzo of/beeldbank en vul in:fl oris V.

De lesbrief en het bezoek aan het Muiderslot sluiten aan bij de kerndoelen basisonderwijs: • Oriëntatie op jezelf en de wereld / Tijd (51-52-53) en Ruimte (50);• Nederlands (12). • Floris V is één van de onderwerpen in de Canon van Nederland.

VOORBEREIDING IN DE KLAS: ca. 2 uur

BEZOEK: ca. 2,5 uur (Ridderroute-Torenroute-Valke-nier-Tuinen), en/of ca. 50 minuten (Rond-leiding Gouden Eeuw)

OPDRACHT NA HET BEZOEK: ca. 1 uur Wij wensen u en uw klas een een boeiend en aangenaam bezoek aan het Muiderslot!

Inhoud 1 De plek

2 De bouw

3 Het leven in een kasteel

4 Wie was Floris V?

5 Floris en zijn kastelen

6 De moord op Floris V

7 Hoe het verderging met het Muiderslot

8 De zeemeermin van Muiden

9 Spreekwoorden en gezegden

10 Kastelen nu

Werkblad

Antwoordblad

Het Muiderslot, een echt ridderkasteel

Graaf Floris de Vijfde

Het Muiderslot staat midden in het water

Deze lesbrief is bedoeld als voorbereiding op uw bezoek met de klas aan het Mui-derslot. De tekst geeft informatie over het Muiderslot als middeleeuws kasteel, ge-bouwd in opdracht van graaf Floris V. Een klein uitstapje in de tijd wordt gemaakt in hoofdstuk 7 Hoe het verderging met het Muiderslot. Hierin komt o.a. P.C. Hooft aan de orde, de 17e-eeuwse schrijver/dichter die bijna veertig jaar op het Muiderslot ge-woond en gewerkt heeft.

In tien korte hoofdstukken vindt u de informatie overzichtelijk bij elkaar. De tekst van deze lesbrief is bestemd voor leerlin-gen. Moeilijke woorden/begrippen zijn cur-sief gezet en worden uitgelegd in de tekst. Een werkblad met vragen en opdrachten is bijgevoegd. Eén van de extra opdrachten kunnen de leerlingen eventueel na het be-zoek uitvoeren. Tijdens het bezoek aan het Muiderslot krijgen alle kinderen een speur-tocht mee met vragen en opdrachten. U kunt een voorbeeld hiervan inzien op www.muiderslot.nl/scholen/basisonderwijs, bij downloads.

Een power point presentatie is afgeleid van de lesbrief, zie ook bij downloads. Deze kunt u gebruiken bij de voorbereiding van het bezoek.

EXTRA TIPS:Lees van te voren Ridderfeest op het Mui-derslot of Schildknaap op het Muiderslot van Arend van Dam met de klas. Of be-spreek na het bezoek een aantal vragen uit het boek Zwemmen er haaien in de slot-gracht? En andere vragen van kinderen aan het Muiderslot, door Herman Pleij. In de serie Junior Informatie verschenen boekjes over het Muiderslot (190) en Floris V (255). Of bekijk met de klas de filmpjes over Floris V op www.muiderslot.nl/kinderen/werk-stukken, geschiedenis.

De lesbrief en het bezoek aan het Mui-derslot sluiten aan bij de kerndoelen basis-onderwijs:

• Oriëntatie op jezelf en de wereld / Tijd (51-52-53) en Ruimte (50);

• Nederlands (12).• Floris V is één van de onderwerpen in de

Canon van Nederland.

VOORBEREIDING IN DE KLAS:ca. 2 uur

BEZOEK:ca. 2,5 uur (Ridderroute-Torenroute-Valke-nier-Tuinen), en/of ca. 30 minuten (Kinder-rondleiding Gouden Eeuw)

OPDRACHT NA HET BEZOEK:ca. 1 uur

Wij wensen u en uw klas een voor iedereen geslaagd bezoek aan het Muiderslot!

Inhoud1 De plek2 De bouw3 Het leven in een kasteel4 Wie was Floris V?5 Floris en zijn kastelen6 De moord op Floris V

7 Hoe het verderging met het Muiderslot8 De zeemeermin van Muiden9 Spreekwoorden en gezegden10 Het Muiderslot nu Werkblad + Antwoordblad

1 De plekHeel lang geleden, zevenhonderd jaar terug, heeft Floris V (de vijfde) het Muiderslot laten bouwen. Hij was een machtige graaf, graaf, graafdie een soort koning was over Holland en Zeeland. Nederland bestond toen nog niet. Het gebied Holland was wat wij nu de provincies Noord- en Zuid-Holland noemen. Kort nadat graaf Floris het land rondom het plaatsje Muiden had veroverd, begon de bouw van zijn kasteel. Hij liet het bouwen dichtbij de rivier de Vecht en vlakbij de Zuiderzee. Zo heette het IJsselmeer vroeger, toen was het nog een zee. Dat was een slimme plek om zo’n kasteel te bouwen. Als je boven uit de torens keek, kon je over de hele omgeving uitkijken. De wachters konden de vijand al van ver zien aankomen. Dreigde er gevaar, dan moesten het kasteel en het gebied goed verdedigd kunnen wor-den. Het Muiderslot is een echt verdedigingswerk.

AAN DE RIVIERDe rivier de Vecht was in die tijd een belangrijke waterweg naar Utrecht. Han-delsschepen kwamen via de Zuiderzee naar het gebied Holland. Ze voeren dan over de Vecht naar Utrecht. Daardoor kon Utrecht uitgroeien tot een belangrijke stad. De bisschop van Utrecht was de baas van de katholieke kerk in Utrecht. Ook regeerde hij over het gebied rondom Utrecht. Dat heette het bisdom Utrecht. Die bisschop was een heel machtig man. Zijn gebied grensde aan het gebied van graaf Floris. De bisschop en de graaf hielden elkaar goed in de gaten.

TOL Floris liet veel mensen tol betalen. Ze moes-tol betalen. Ze moes-tolten geld geven om ergens door te mogen. Ook bij het Muiderslot was een tol in de rivier de Vecht. Soms maakte Floris uitzon-deringen. Bijvoorbeeld voor de ‘mensen die wonen bij Amstelredam’. Zo heette Amster-dam vroeger. Zij hoefden niets te betalen, schreef Floris in een brief. Deze tolbrief is het oudste stukje papier waar de naam Amsterdam op staat. Maar toen was het nog een dorpje van niks.

Het Muiderslot is een waterburcht, want het wordt omringd en beschermd door water. Om het kasteel ligt een slotgracht. Over de ophaalbrug kom je binnen.

2 De bouw De bouw De bouw De bouw De bouw van een kasteel duurde in de middeleeuwen tien tot twintig jaar. Het Muiderslot stond er in minder dan tien jaar. Rond 1285 begon de bouw van het kasteel op een stuk zandgrond bij de rivier de Vecht. Eerst werd er een stenen onder-grond gelegd. Daarop kwamen vier dikke bakstenen muren met zware torens ertus-sen. Boven op de muren en torens kwamen kantelen, waarachter de soldaten konden schuilen. Later kwam er nog een woon-gedeelte bij.

Aan de bouw werkten een groot aantal metselaars, timmermannen, smeden, steenhouwers en puttengravers. Een bouw-meester zorgde ervoor dat alles goed ging. Tijdens het bouwen moesten al die bouw-materialen omhoog gehesen worden met touwen en katrollen. Als gereedschap gebruikten zij bijlen, boren, zagen, beitels, priemen en hamers. Zo’n kasteel bouwen was in de middeleeuwen echt handwerk.

MUIDERSLOTHet Muiderslot heeft een bijna vierkante plattegrond, een plek van 32 bij 34 meter. Dat is bijna de helft van een voetbalveld. Onder de torens zaten de kerkers, gevange-nissen. Je kunt er eentje zien, naast de Westertoren. Deze hoogste toren was de enige toegang tot het woongedeelte van het kasteel. Nog steeds is de oude wen-teltrap een hele klim naar boven. Tel de treden maar! De smalle trap is gedraaid als een spiraal. Er stond niet alleen een kasteel. In de middeleeuwen hoorde er ook een voorburcht of voorburcht of voorburcht buitenhof bij. Hier waren buitenhof bij. Hier waren buitenhofde stallen, schuren en een paar boerderijen of huisjes van de werklieden. Eromheen stonden muren. Door het buitenhof kwam je buitenhof kwam je buitenhofbij het binnenhof van het kasteel. De voorburcht van het Muiderslot stond vroeger op de plek waar nu de tuinen zijn.

2

De bouw van een kasteel

Wenteltrap in de Westertoren

Oud gereedschap

Tolbrief

De plekHeel lang geleden, zevenhonderd jaar terug, heeft Floris V (de vijfde) het Muiderslotlaten bouwen. Hij was een machtige graaf, een soort koning, van Holland en Zeeland en later ook Friesland. Nederland bestond toen nog niet. Het gebied Holland was wat wij nu de provincies Noord- en Zuid-Holland noemen.

Kort nadat graaf Floris het land rondom het plaatsje Muiden had veroverd, begon de bouw van zijn kasteel. Hij liet het bou-wen dichtbij de rivier de Vecht en vlakbij de Zuiderzee. Zo heette het IJsselmeer vroeger, toen was het nog een zee. Dat was een slimme plek om zo’n kasteel te bouwen. Als je boven uit de torens keek, kon je over de hele omgeving uitkijken. De wachters zagen de vijand al van ver aankomen. Dreigde er gevaar, dan moesten het kasteel en het ge-bied goed verdedigd kunnen worden. Het Muiderslot is een echt verdedigingswerk.

Aan de rivierDe rivier de Vecht was in die tijd een be-langrijke waterweg naar Utrecht. Handels-schepen kwamen via de Zuiderzee naar het gebied Holland. Ze voeren dan over de Vecht naar Utrecht. Daardoor kon Utrecht uitgroeien tot een belangrijke stad.

De bisschop van Utrecht was de baas van de katholieke kerk in Utrecht. Ook regeerde hij over een groot gebied dat het bisdom Utrecht heette. Die bisschop was een heel machtig man. Zijn gebied grensde aan het gebied van graaf Floris. De bisschop en de graaf hielden elkaar goed in de gaten.

TolFloris liet veel mensen tol betalen. Ze moes-ten geld geven om ergens door te mogen.Ook bij het Muiderslot was een tol in de rivier de Vecht. Soms maakte Floris uitzon-deringen. Bijvoorbeeld voor de ‘mensen die wonen bij Amstelredam’. Zo heette Amster-dam vroeger. Zij hoefden niets te betalen, schreef Floris in een brief. Deze tolbrief is het oudste stukje papier waar de naam Am-sterdam op staat. Maar toen was het nog een dorpje van niks.

Het Muiderslot is een waterburcht, want het wordt omringd en beschermd door wa-ter. Om het kasteel ligt een slotgracht. Over de ophaalbrug kom je binnen.

De bouwDe bouw van een kasteel duurde in de mid-deleeuwen tien tot twintig jaar. Het Mui-derslot stond er in minder dan tien jaar.

Rond 1285 begon de bouw van het kasteel op een stuk klei- en zandgrond bij de rivier de Vecht. Eerst werd er een stenen onder-grond gelegd. Daarop kwamen vier dikke bakstenen muren met zware torens ertus-sen. Boven op de muren en torens kwamen kantelen, stukjes muur waarachter de solda-ten konden schuilen. Later kwam er nog een woongedeelte bij.

Aan de bouw werkten een groot aantal metselaars, timmermannen, smeden, steen-houwers en puttengravers. Een bouwmees-ter zorgde ervoor dat alles goed ging.Tijdens het bouwen moesten al die bouw-materialen omhoog gehesen worden met touwen en katrollen. Als gereedschap ge-bruikten zij bijlen, boren, zagen, beitels, prie-men en hamers. Zo’n kasteel bouwen was in de middeleeuwen echt handwerk.

MuiderslotHet Muiderslot heeft een bijna vierkante plattegrond, een plek van 32 bij 34 meter.Dat is bijna de helft van een voetbalveld. Onder de torens zaten de kerkers, gevange-nissen. Je kunt er eentje zien, naast de Wes-tertoren. Deze hoogste toren was de enige toegang tot het woongedeelte van het kasteel. Nog steeds is de oude wenteltrap een hele klim naar boven. De smalle trap is gedraaid als een spiraal. Er stond niet alleen een kasteel. In de mid-deleeuwen hoorde er ook een voorburcht of buitenhof bij. Hier waren de stallen, schuren en een paar boerderijen of huisjes van de werklieden. Eromheen stonden muren. Door het buitenhof kwam je bij het binnenhof van het kasteel. De voorburcht van het Mui-derslot stond vroeger op de plek waar nu de tuinen zijn.

3 Het leven in een kasteelIn boeken en ridderfi lms lijkt het altijd heel spannend om in een kasteel te wonen. Maar zo was het toch niet helemaal. Een kasteel werd gebouwd om een ge-bied te verdedigen. Veiligheid kwam op de eerste plaats. Daarna kwam pas het wonen. Dat viel tegen. De eerste kastelen waren meestal koude, tochtige en donkere woningen. Daar woonden dan de machtige, rijke families in. Het leven kon er heel saai zijn. Want er gebeurde soms wekenlang niets leuks. In het Muiderslot woonde een slotvoogd die door graaf Floris was aan-slotvoogd die door graaf Floris was aan-slotvoogdgesteld. Hij moest het kasteel en het gebied eromheen goed bewaken. Er zaten ook soldaten in het kasteel.

DIKKE MUREN De dikke bakstenen muren werden vaak vochtig. Het was een groot deel van het jaar koud en klam in het kasteel. De eerste eeuwen waren er ook geen ruiten in de muur. Daglicht en frisse lucht kwam door de smalle schietgleuven in de buitenmuur naar binnen. Daar werd ’s winters wel een plank voor geplaatst of een lap koeienhuid voor gehangen. Maar het bleef tochten.

Als de zon niet scheen, was het behoor-lijk donker in het kasteel. Het vuur in de vuurplaats, een soort open haard, gaf wat verwarming en verlichting. Verder hadden de kasteelbewoners fakkels, olielampjes en nogal stinkende vetpotjes. De potjes met varkensvet gaven niet veel licht.

4 Wie was Floris V? Floris was een klein jongetje van anderhalf jaar toen hij zijn vader verloor. De vader van Floris, de machtige graaf Willem II, was vermoord door de West-Friezen. Die woon-den in het noorden van Noord-Holland. Dat gebied heet nog steeds West-Friesland. Hoe kwam het dat Floris’vader vermoord werd? Willem II wilde steeds meer macht. Dat lukte hem eerst goed. Hij wilde ook de West-Friezen overwinnen. Met zijn ridder-leger trok hij in 1256 hun gebied binnen. Het had hard gevroren, ze konden over het ijs. Maar graaf Willem zakte met paard en

al door het ijs. Zijn vijanden, de West-Friese strijders, zorgden ervoor dat hij het niet overleefde. Vanaf dat moment was de kleine Floris offi cieel graaf van Holland. Hij werd opgevoed door zijn tante Aleide, een zus van zijn vader. Zij zorgde ervoor dat Floris alles leerde om later een goede ridder en graaf te worden.

GRAAF EN RIDDER FLORISOp zijn twaalfde was Floris meerderjarig. In die tijd was je al vroeg volwassen. Floris kon zich toen offi cieel de graaf van Holland noemen. Floris werd een machtige graaf, net als zijn vader. Op zijn tweeëntwintigste werd hij tot ridder geslagen op een toernooi in Den Bosch. Floris was toen graaf en ridder. Hij wilde wraak nemen op de West-Friezen die zijn vader hadden vermoord. En hij wilde ook het graf van zijn vader vinden. Niemand wist waar Willem II begraven was. Na veel moeite vond Floris het graf. Hij liet zijn vaders lichaam opgraven. Daarna bracht hij het naar Middelburg, om zijn vaders lichaam in de kerk opnieuw te begraven.

5 Floris en zijn kastelen Floris en zijn kastelen Floris en zijn kastelen Floris en zijn kastelenFloris liet behalve het Muiderslot ook vijf andere kastelen bouwen in het gebied West-Friesland. Van daaruit wilde hij de bevolking de baas worden. Zulke kastelen noem je dwangburchten. Floris’ plan lukte, want uiteindelijk veroverde hij West-Fries-land toch.Drie van die kastelen bestaan niet meer. Maar kasteel Radboud staat voor een deel nog wel overeind. In Medemblik kun je het bezoeken. Ook maakte hij zijn vaders paleis in Den Haag af: het Binnenhof met de enorme Ridderzaal. Zo had hij de eer, de goede naam, van zijn vader gered. Floris V had dan wel zes kastelen, maar zèlf woonde hij meestal in Den Haag. De grootste zaal in Het Muiderslot heet ook de Ridderzaal, net als die van Den Haag. Als de graaf langskwam, werd daar de feest-maaltijd gehouden.

LEEUWGraaf Floris V voelde zich, net als zijn vader, een soort koning. Hij had de rechtspraak in rechtspraak in rechtspraak

3

Een kijkje in het kasteel

De Zuidertoren van binnen

De moord op Willem II die door het ijs zakt

De kleine Floris en zijn tante Aleid

Het leven in een kasteelIn boeken en ridderfilms lijkt het altijd heel bijzonder om in een kasteel te wonen.Maar zo was het toch niet helemaal. Een kasteel werd gebouwd om een gebied te verdedigen. Veiligheid kwam op de eerste plaats. Daarna kwam pas het wonen. Dat viel tegen. De eerste kastelen waren meest-al koude, tochtige en donkere gebouwen. Daar woonden dan de machtige, rijke fami-lies in. Het leven kon er heel saai zijn, soms gebeurde er wekenlang niets leuks. In het Muiderslot woonde een slotvoogd of kasteelheer die door graaf Floris was aan-gesteld. Hij moest het kasteel en het gebied eromheen goed bewaken. Er zaten ook sol-daten in het kasteel.

Dikke murenDe dikke bakstenen muren werden vaak vochtig. Het was een groot deel van het jaar koud en klam in het kasteel. De eerste eeuwen waren er ook geen ruiten in de muur. Daglicht en frisse lucht kwam door de smalle schietgleuven in de buitenmuur naar binnen. Daar werd ’s winters wel een plank voor geplaatst of een lap koeienhuid voor gehangen. Maar het bleef tochten.

Als de zon niet scheen, was het behoor-lijk donker in het kasteel. Het vuur in de vuurplaats, een soort open haard, gaf wat verwarming en verlichting. Verder hadden de kasteelbewoners fakkels, olielampjes en nogal stinkende vetpotjes. De potjes met varkensvet gaven niet veel licht.

Wie was Floris V?Floris was een jongetje van anderhalf jaar toen hij zijn vader verloor. De vader van Floris, de machtige graaf Willem II, was ver-moord door de West-Friezen. Die woonden in het noorden van Noord-Holland. Dat ge-bied heet nog steeds West-Friesland.

Hoe kwam het dat Floris’ vader vermoord werd? Willem II wilde steeds meer macht. Dat lukte hem eerst goed. Hij wilde ook de West-Friezen overwinnen. Met zijn ridderle-ger trok hij in 1256 hun gebied binnen. Het had hard gevroren, ze konden over het ijs.

Maar graaf Willem zakte met paard en al door het ijs. Zijn vijanden, de West-Friese strijders, staken hem dood.

Vanaf dat moment was de kleine Floris de nieuwe graaf van Holland. Hij werd opge-voed door zijn tante Aleide, een zus van zijn vader. Zij zorgde ervoor dat Floris alles leerde om later een goede ridder en graaf te worden.

Graaf en ridder FlorisOp zijn twaalfde was Floris meerderjarig. In die tijd was je al vroeg volwassen. Floris V kon zich toen officieel de graaf van Holland noemen. Hij werd een machtige graaf, net als zijn vader. Later, op zijn 22e jaar, werd hij ook nog tot ridder geslagen op een toernooi in Den Bosch. Floris was toen graaf en ridder.Hij wilde wraak nemen op de West-Friezen die zijn vader hadden vermoord. En hij wilde ook het graf van zijn vader vinden. Niemand wist waar Willem II begraven was. Na veel moeite vond Floris het graf. Hij liet zijn vaders lichaam opgraven. Daarna bracht hij het naar Middelburg, om zijn vaders lichaam in de kerk opnieuw te begraven.

Floris en zijn kastelenFloris liet behalve het Muiderslot ook vijf andere kastelen bouwen in het gebied West-Friesland. Van daaruit wilde hij de bevolking de baas worden. Zulke kastelen noem je dwangburchten. Floris’ plan lukte, want uiteindelijk veroverde hij West-Fries-land toch. Vier van die kastelen bestaan niet meer. Alleen kasteel Radboud staat voor een deel nog wel overeind. In Medem-blik kun je het bezoeken. Ook maakte hij zijn vaders paleis in Den Haag af: het Bin-nenhof met de enorme Ridderzaal. Zo had hij de eer, de goede naam, van zijn vader gered.

Floris V had dan wel zes kastelen, maar zelf woonde hij meestal in Den Haag.De grootste zaal in Het Muiderslot heet ook de Ridderzaal, net als die van Den Haag.Als de graaf langskwam, werd in de Ridder-zaal een feestmaaltijd gehouden.

4

handen, zodat hij kon zien of iedereen zich wel aan de regels van het land hield. Floris had een eigen munt als geld. Bij belangrijke routes liet hij tol betalen. Stukken land die nog van niemand waren, nam hij in.

Hij liet het dan ontginnen tot landbouw-grond, om voedsel te verbouwen. Het is eigenlijk niet zo vreemd dat Floris V zich door deze koninklijke rechten dan ook als een echte koning gedroeg. Hij kon alles naar zijn hand zetten. Als iets hem niet aanstond, trok hij met zijn ridders erop uit. Dat werd vechten. Floris had de leeuw als familiewapen, daaraan kon je de graaf her-kennen. En zijn kleuren waren rood en geel.

6 De moord op Floris V De moord op Floris V De moord op Floris V De moord op Floris V Die machtige graaf Floris V had natuurlijk ook vijanden. Zoals een groep ontevreden edelen. belangrijke mannen die voor Floris werkten. Ze bedachten een gemeen complot om Floris uit de weg te ruimen. Hoe dat allemaal ging met dit geheime plan, werd opgeschreven door een schrijver uit die tijd, Melis Stoke. Hij maakte een soort krant op rijm, de Rijmkroniek van Holland. We kunnen daarin lezen dat drie mannen de graaf uitnodigden voor een valkenjacht. Floris ging graag met hen mee. Ineens namen de mannen de graaf gevangen en brachten hem naar het Muiderslot. Daar sloten ze hem een paar dagen in zijn eigen torenkamer op.

Ondertussen hadden boeren dit nieuws gehoord. Zij kwamen met een grote groep naar het kasteel om hun graaf te bevrijden. Snel sloegen de ontvoerders met de graaf op de vlucht. Ver kwamen ze niet. Tien kilometer verderop, bij het dorp Muiderberg, wachtte een groep boeren uit Naarden hen op. Floris probeerde te ontsnappen, maar zijn paard viel in een sloot. Toen heeft één van de edelen hem met zwaardsteken vermoord. Bij Muiderberg is later een gedenkteken geplaatst. Je kunt het er nog zien. In een oud verhaal op rijm staat dat de trouwe hazewindhonden van Floris bij hun gestorven baas bleven, tot aan zijn graf.

7 Hoe het verder ging met Het Muiderslot Na de dood van Floris V werd het Muider-slot aangevallen, belegerd, en ingenomen. De machtige ‘buurman’ van Floris, de bisschop van Utrecht, kwam met zijn leger naar Muiden. Het Muiderslot moest zich gewonnen geven. De soldaten verwoestten het kasteel in 1297 tot er weinig meer van over was. Het duurde zo’n tachtig jaar voordat het kasteel op de oude plek weer opgebouwd werd. Het werd groter en steviger. Bijna altijd woonde er een slotvoogd of slotvoogd of slotvoogdkasteelheer op het Muiderslot. Er zijn er in al die eeuwen wel zestig geweest. Zo’n slot-voogd moest voor het kasteel zorgen. Maar hij had nog veel meer werk te doen. Hij was bijvoorbeeld ook drost van Muiden, dat is drost van Muiden, dat is drosteen soort burgemeester. En de slotvoogd ging over de rechtspraak in zijn gebied. De kerkers of kelders van het kasteel werden als staatsgevangenis gebruikt. De slotvoogd moest in de gaten houden dat de gevange-nen goed verzorgd werden en niet konden ontsnappen. In de Ridderzaal kregen de gevangenen hun straf te horen. Dan was de zaal even geen feestzaal.

BEROEMDDe beroemdste slotvoogd was Pieter Corneliszoon Hooft. Hij heeft in de 17e

eeuw (dat is van 1600-1700) bijna veertig jaar op het slot gewoond en gewerkt. Maar daar is hij niet zo beroemd mee geworden. We kennen hem vooral van zijn gedichten, toneelstukken en geschiedenisboeken. Die schreef hij op het Muiderslot. Om hem te eren, heet de allergrootste prijs die een Nederlandse schrijver nu kan krijgen: de P.C. Hooft-prijs. Hooft nodigde vaak Amsterdamse schrij-vers en dichters uit om op het kasteel te ko-men logeren. Dan werd er heerlijk gegeten en gedronken in de Ridderzaal. De vrienden droegen eigen gedichten of toneelstukken voor. Ze maakten muziek en zongen mooie liederen. Die groep vrienden van Hooft en het Muiderslot werd de Muiderkringgenoemd, ook al is het nooit een vaste groep geweest.

De kastelen van FDe kastelen van FDe k lorisastelen van Florisastelen van F

Het binnenhof met de Ridderzaalin Den Haag

Het wapen van de graven van Het wapen van de graven van Holland

De edelen ontvoeren Floris V

De moord op Floris V

LeeuwGraaf Floris V voelde zich, net als zijn vader, een soort koning. Hij had de rechtspraak in handen, zodat hij kon zien of iedereen zich wel aan de regels van het land hield. Floris had een eigen munt als geld. Bij belangrijke routes liet hij tol betalen. Stukken land die nog van niemand waren, nam hij in. Hij liet het dan ontginnen tot landbouwgrond, om voedsel te verbouwen. Het is eigenlijk niet zo vreemd dat Floris V zich door deze koninklijke rechten dan ook als een echte koning gedroeg. Hij kon alles naar zijn hand zetten. Als iets hem niet aanstond, trok hij met zijn ridders erop uit. Dat werd vechten. Floris had de leeuw als familiewapen, daar-aan kon je de graaf herkennen. En zijn kleu-ren waren rood en geel.

De moord op Floris VDie machtige graaf Floris V had natuurlijk ook vijanden. Zoals een groep ontevreden edelen, belangrijke mannen die voor Floris werkten. Ze bedachten een plan om van Floris af te komen.

Hoe dat allemaal ging, werd opgeschre-ven door een schrijver uit die tijd, Melis Stoke. Hij maakte een soort krant op rijm, de Rijmkroniek van Holland. We kunnen daarin lezen dat drie mannen de graaf uitnodig-den voor een valkenjacht. Floris ging graag met hen mee. Ineens namen de mannen de graaf gevangen en brachten hem naar het Muiderslot. Daar sloten ze hem een paar dagen in zijn eigen torenkamer op.

Ondertussen hadden boeren dit nieuws gehoord. Zij kwamen met een grote groep naar het kasteel om hun graaf te bevrijden.Snel sloegen de ontvoerders met de graaf op de vlucht. Ver kwamen ze niet.

Tien kilometer verderop, bij het dorp Muiderberg, wachtte een groep boeren uit Naarden hen op. Floris probeerde te ont-snappen, maar zijn paard viel in een sloot. Toen heeft één van de edelen hem met zwaardsteken vermoord.

Bij Muiderberg is later een gedenkteken geplaatst. Je kunt het er nog zien.In een oud verhaal op rijm staat dat de trouwe hazewindhonden van Floris bij hun gestorven baas bleven, tot aan zijn graf.

Hoe het verderging

met Het MuiderslotNa de dood van Floris V in 1296 werd het Mui-derslot aangevallen, belegerd en ingenomen.De machtige ‘buurman’ van Floris, de bis-schop van Utrecht, kwam met zijn legernaar Muiden. Het Muiderslot werd belegerd en ingenomen. De soldaten verwoestten het kasteel tot er weinig meer van over was.Het duurde zo’n tachtig jaar voordat het kasteel op de oude plek weer opgebouwdwerd. Het werd groter en steviger.Bijna altijd woonde er een slotvoogd of kas-teelheer op het Muiderslot. Er zijn er inal die eeuwen wel zestig geweest. Zo’n slot-voogd moest voor het kasteel zorgen. Maar hij had nog veel meer werk te doen. Hij was bijvoorbeeld ook drost van Muiden, dat is een soort burgemeester. En de slotvoogd ging over de rechtspraak in zijn gebied. De kerkers of kelders van het kasteel werden als staatsgevangenis gebruikt. De slotvoogd moest in de gaten houden dat de gevange-nen goed verzorgd werden en niet konden ontsnappen. In de Ridderzaal kregen de n straf te horen.

BeroemdDe beroemdste slotvoogd was de Amster-damse Pieter Corneliszoon Hooft. Hij heeft in de 17e eeuw (1600-1700) bijna veertig jaar op het Muiderslot gewoond en gewerkt. Maar daar is hij niet zo beroemd mee ge-worden. We kennen hem vooral van zijn gedichten, toneelstukken en geschiedenis-boeken. Die schreef hij op het Muiderslot. Om hem te eren, heet de allergrootste prijs die een Nederlandse schrijver nu kan krij-gen, de P.C. Hooft-prijs.Hooft nodigde vaak Amsterdamse schrijvers en dichters uit om op het kasteel te komen logeren. Dan werd er heerlijk gegeten en gedronken in de Ridderzaal. De vrienden droegen eigen gedichten of toneelstukken voor. Ze maakten muziek en zongen mooie liederen. Die groep vrienden van Hooft en het Muiderslot werd later de Muiderkring genoemd.

Hooft was een goede kasteelheer. Hij maak-te van de burcht een mooi woonkasteel, met grote ramen en witte binnenmuren. Na zijn dood werd het kasteel nog een eeuw lang bewoond door andere slotvoogden.

BIJNA GESLOOPTMaar toen veranderde er ineens van alles. Het kasteel is een tijd gebruikt als kazerne, als gevangenis en zelfs als opslagplaats voor wapens. Niemand zorgde meer voor het onderhoud van het slot. Daardoor verviel het steeds meer. De vloeren zakten bijna door. In 1825 zou het kasteel zelfs verkocht worden, om het af te breken. Veel mensen uit die tijd waren er boos over, vooral schrijvers en dichters. Zij vonden dat het kasteel bewaard moest blijven. Ko-ning Willem I vond dat ook. De sloop ging toen gelukkig niet door. Het Muiderslot was gered en werd weer helemaal opgeknapt. Zodat het er nu nog prachtig bij staat.

8 De zeemeermin De zeemeermin De zeemeermin De zeemeermin van MuidenHet stadje Muiden bestaat al meer dan duizend jaar. Vroeger heette het ‘Mude’, ‘Muden’ of ‘Amuthon’. Een tijdlang leek het er op dat Muiden een grote stad zou wor-den. Het plaatsje lag, net als het latere Mui-derslot, op een goede plek aan het water. Maar toch bleef het een klein visserstadje. Tegelijkertijd groeide en bloeide Amsterdam als handelsstad. En werd de hoofdstad van ons land. Hoe kwam dat? Toen er steeds grotere schepen kwamen, werd de rivier de Vecht te smal. De boten voeren door andere, bredere rivieren. Er kwam ook nog een zandbank voor de monding van de rivier. De grote schepen bleven weg. Het werd stiller rond Muiden. Er was bijna niets meer te doen.

ZINGENDE ZEEMEERMINVolgens een oud volksverhaal was er een heel andere reden voor het stil worden van het stadje. In het verhaal ‘De zingende zeemeermin’ wordt verteld dat de Muider vissers op een ochtend een zeemeermin

in hun netten vonden. De zeemeermin smeekte de vissers om teruggezet te mogen worden in zee. Ze lachten haar uit. De Muidenaren wilden haar houden om aan de mensen te laten zien en daar veel geld aan verdienen. Uiteindelijk wist de zeemeermin toch te ontsnappen en terug te keren naar zee. Toen heeft ze Muiden met een lied ge-straft. Ze zong dat Muiden klein zou blijven en dat Amsterdam tot een grote stad zou uitgroeien.

9 Spreekwoorden en gezegdenIn het Muiderslot kun je veel spreekwoordenen gezegden opnoemen bij de kamers en de voorwerpen daarin. Een spreekwoord is een vaste zin die een andere betekenis heeft dan de woorden laten zien. Je kunt bijvoor-beeld zeggen: ‘de appel valt niet ver van de boom’. Maar je bedoelt hiermee dat een de boom’. Maar je bedoelt hiermee dat een de boom’kind heel erg op zijn vader of moeder lijkt. Gezegden zijn ook manieren om iets te zeg-gen. Bijvoorbeeld: ‘iets in je schild voeren’, ‘iets in je schild voeren’, ‘iets in je schild voeren’als je iets stiekem doet.

Veel spreekwoorden en gezegden komen voort uit het leven op een kasteel in de middeleeuwen en de eeuwen daarna. Ze behoren tot de Nederlandse cultuur en de geschiedenis van de taal. En het leukste is: ze worden nog steeds gebruikt. Hoeveel van dit rijtje ken jij er?

RIDDERROUTE: wapenzaalapenzaalwapenzaalw(vanuit het raam)• voor Pampus liggen: uitgeteld, gevloerd zijn • alarm blazen: gevaar, iedereen op de posten

harnassen• hij heeft zijn sporen verdiend:hij heeft zijn sporen verdiend:hij heeft zijn sporen verdiend hij heeft heel wat gepresteerd• in het harnas sterven: tijdens je werk overlijden• met open vizier: eerlijk zijn naar mensen toe• iets in de gaten houden: scherp letten op

5

Een belegering

P.C. Hooft, de beroemdste bewoner van het Muiderslot

P.C. Hooft en zijn vrienden, P.C. Hooft en zijn vrienden, P.C. Hooftlater de Muiderkring genoemd

Het wapen van Muiden

Echte harnassen

Hooft was een goede kasteelheer. Hij maak-te van de burcht een mooi woonkasteel,met grote ramen en witte binnenmuren. Na zijn dood werd het kasteel nog een eeuw lang bewoond door andere slotvoogden.

Bijna geslooptMaar toen veranderde er ineens van alles. Het kasteel is een tijd gebruikt als kazerne, als gevangenis en zelfs als opslagplaats voor wapens. Niemand zorgde meer voor het on-derhoud van het Slot. Daardoor verviel het steeds meer. De vloeren zakten bijna door. In 1825 zou het kasteel zelfs verkocht wor-den, om het af te breken.

Veel mensen uit die tijd waren er boos over, vooral schrijvers en dichters. Zij vonden dat het kasteel bewaard moest blijven. Ko-ning Willem I vond dat ook. De sloop ging toen niet door. Het Muiderslot was gered en werd weer helemaal opgeknapt.

De zeemeermin van MuidenHet stadje Muiden bestaat al meer dan duizend jaar. Vroeger heette het ‘Mude’, ‘Mu-den’ of ‘Amuthon’. Een tijdlang leek het erop dat Muiden een grote stad zou worden. Het plaatsje lag, net als het latere Muiderslot, op een goede plek aan het water. Maar toch bleef het een klein visserstadje. Hoe kwam dat?Toen er steeds grotere schepen kwamen, werd de rivier de Vecht te smal. De boten voeren door andere, bredere rivieren. Er kwam ook nog een zandbank voor de mon-ding van de rivier. De grote schepen bleven weg. Het werd stiller rond Muiden.Er was bijna niets meer te doen. Ondertus-sen groeide en bloeide Amsterdam als han-delsstad. En Amsterdam werd de hoofdstad van ons land.

Zingende zeemeerminVolgens een oud volksverhaal was er een heel andere reden voor het stil worden vanhet stadje. In het verhaal ‘De zeemeermin van Muiden’ wordt verteld dat de Muider vissers op een ochtend een zeemeermin in hun netten vonden. De zeemeermin smeek-te de vissers om teruggezet te mogen wor-den in zee. Ze lachten haar uit. De

Muidenaren wilden haar houden om aan de mensen te laten zien en daar veel geld mee te verdienen. Uiteindelijk wist de zee-meermin toch te ontsnappen en terug te keren naar zee. Toen heeft ze Muiden met een lied gestraft. Ze zong dat Muiden klein zou blijven en dat Amsterdam tot een grote stad zou uitgroeien. Ze heeft gelijk gekregen…

Spreekwoorden en gezegdenIn het Muiderslot kun je veel spreekwoor-den en gezegden opnoemen bij de kamers en de voorwerpen daarin. Een spreekwoord is een vaste zin die een andere betekenis heeft dan de woorden laten zien. Je kunt bijvoorbeeld zeggen: ‘de appel valt niet ver van de boom’. Maar je bedoelt hiermee dat een kind heel erg op zijn vader of moeder lijkt. Gezegden zijn ook manieren om iets te zeggen. Bijvoorbeeld: ‘iets in je schild voe-ren’, als je iets stiekem doet.Veel spreekwoorden en gezegden komen voort uit het leven op een kasteel in de middeleeuwen en de eeuwen daarna. En ze worden nog steeds gebruikt. Hoeveel van dit rijtje van het Muiderslot ken jij er ?

Ridderroute:Wapenzaal:• alarm blazen: gevaar, iedereen op de posten

Harnassen• hij heeft zijn sporen verdiend: hij heeft heel

wat gepresteerd• in het harnas sterven: tijdens je werk over-

lijden• met open vizier: open en eerlijk zijn• iets in de gaten houden: scherp letten op

Wapens• hartstikke dood/hart’steke dood: morsdood• iets in je schild voeren: iets stiekem doen• lont ruiken: door hebben dat er iets aan de

hand is

Te paard• stevig in het zadel zitten: zeker zijn van je-

zelf en je plek

Vanuit het raam• voor Pampus liggen: uitgeteld, gevloerd zijn

wapenswapens• hartstikke dood/hartstikke dood/hartstikke dood hart’steke dood: morsdood • iets in je schild voeren: iets stiekem doen• lont ruiken: door hebben dat er iets aan de hand iste paardte paard• stevig in het zadel zitten: zeker zijn van jezelf en je plek

RONDLEIDING GOUDEN EEUW (door het ingerichte 17de-eeuwse deel van het kasteel):eetkamer:(kiststoel)• op zijn geld zitten: gierig zijn (tinnen kan)• water bij de wijn doen: met minder tevreden zijn

KEUKEN:(haardplaats)• in zijn eigen vet gaar smoren: zich niet met iemand bemoeien• de hond in de pot vinden: te laat voor het eten, alles is op• een heet hangijzer: een pijnlijk onderwerp• eten wat de pot schaft: eten wat er op tafel komt • pottenkijker: iemand die nieuwsgierig is• snotneus: iemand die pas komt kijken• iemand iets inpeperen: iemand iets fl ink laten voelen• iemand door de mangel halen: iemand scherp ondervragen

RIDDERZAAL: (haardplaats)• in de doofpot stoppen: ergens niet meer over praten(betaaltafel)• met klinkende munt betalen: contant betalen

PRINSENKAMER: (schilderij)• in de luren leggen: iemand beetnemen • heet gebakerd zijn: driftig zijn

10 Kastelen nuTegenwoordig zijn we heel zuinig op de overgebleven kastelen in Nederland.Er is een Nederlandse Kastelenstichting (NKS), die zorgt voor het behoud van de Nederlandse kastelen en hun omgeving. Want kastelen moeten goed bewaard blij-ven. Ze laten heel veel van de geschiedenis zien. Een enkel kasteel wordt nog bewoond door een adellijke familie. Maar de meeste kastelen worden nu gebruikt als: hotel, restaurant of als kasteel-museum. Zoals het Muiderslot.

Wil je meer lezen en bekijken over ridders en jonkvrouwen en de Middel-eeuwen? Kijk dan naar de lijst met leuke boeken op de website van Het Muiderslot: www.muiderslot.nl. Klik op ‘Scholen’, dan ‘Lesmateriaal’ en je vindt de boekenlijst on-der ‘Verder lezen’. Heb je Ridderfeest op het Muiderslot of Muiderslot of Muiderslot Schildknaap op het Muiderslotvan Arend van Dam al gelezen? Of het boek Zwemmen er haaien in de slotgracht? En andere vragen van kinderen aan het Muiderslot, geschreven door Herman Pleij?Of kijk op www.schooltv.nl/vroegerenzo en vul in Floris V. Als je een fi lmpje wilt zien. Kijk dan op: www.schooltv.nl/beeldbank.

6

De ridderzaal van het Muiderslot

De tuinen van het Muiderslot zijn ook van vroeger

© Tekst en illustraties: Stichting Rijksmuseum Muiderslot, 2004, herzien in 2008Enkele illustraties zijn met toestemming gebruikt:p. 2, De bouw van een kasteel en Oud gereedschap - uit P. Steele, Hetbeste boek over ridders en kastelen(Gottmer, 2000), p. 5, Belegering - uit: S. Adams, Forten en kastelen (Gottmer, 2004). Deze lesbrief is uitsluitend bestemd voor gebruik op school, ter voorbereiding van het bezoek aan het Muiderslot. Voor andere toepas-singen dient vooraf schriftelijk toe-stemming te worden aangevraagd. Alle rechten voorbehouden.

Stichting Rijksmuseum MuiderslotHerengracht 11398 AA Muidenwww.muiderslot.nlinfo@muiderslot.nl

Kinderrondleiding gouden eeuw

(door het ingerichte 17de-eeuwse deelvan het kasteel):

Eetkamer:• op je geld zitten: gierig zijn (kiststoel)• water bij de wijn doen: met minder tevre-

den zijn.

Keuken:• in zijn eigen vet gaar smoren: zich niet met

iemand bemoeien• de hond in de pot vinden: te laat voor het

eten, alles is op• een heet hangijzer: een pijnlijk, moeilijk

onderwerp (ijzer waaraan de pot hangt)• eten wat de pot schaft: eten wat er op ta-

fel komt• pottenkijker: iemand die nieuwsgierig is

(standaard met hout naast de pot)• snotneus: iemand die pas komt kijken (olie-

lampje)• peperduur: heel erg duur • iemand door de mangel halen: iemand

scherp ondervragen. (mangeltafel)

Ridderzaal:• in de doofpot stoppen:ergens niet meer

over praten (haardplaats)• met klinkende munt betalen: contant be-

talen (betaaltafel)

Prinsenkamer:• in de luren leggen: iemand beetnemen

(schilderij)• heet gebakerd zijn: driftig zijn (schilderij)

Het Muiderslot nuHet Muiderslot is één van de oudste en best bewaarde kastelen van Nederland. Er is veel te zien. Je kunt er alle 25 kamers, zalen, torens en weergangen bekijken. In de middeleeuwse routes kom je allerlei spellen tegen. Je kunt dan zelf uitproberen hoe het was om het kasteel te verdedigen, terwijl de vijand al voor de poort stond. Of doe als een ridder op een paard mee aan het toernooispel. In de Wapenzaal kun je een harnas tillen en leren boogschieten. Wie er even als een echte schildknaap of jonkvrouw wil uitzien, kan zich verkleden in de Kemenade, kledingkamer. Je krijgt een speurtocht mee, met vragen en opdrachten voor de Ridderroute, Torenroute, de Tuinen en de Valkenier met roofvogels. Wil je meer lezen en bekijken over het leven op het Muiderslot in de middeleeu-wen?Arend van Dam schreef twee spannende boeken: Ridderfeest op hetMuiderslot (vanaf 8 jaar) en Schildknaap op het Muiderslot (vanaf 10 jaar)Als je veel vragen hebt over het kasteel, lees dan Zwemmen er haaien in de slotgracht? En andere vragen van kinderen aan het Mui-derslot, geschreven door Herman Pleij? Eer zijn ook twee boekjes in de reeks Junior in-formatie over het Muiderslot (190) en Floris de Vijfde (255). Of bekijk twee filmpjes over Floris V op www.muiderslot/kinderen/werkstukken, bij geschiedenis.

© Tekst en illustraties:Stichting Rijksmuseum Muiderslot,2004, herzien in 2011Enkele illustraties zijn mettoestemming gebruikt:p. 2, De bouw van een kasteel enOud gereedschap - uit P. Steele, Hetbeste boek over ridders en kastelen(Gottmer, 2000), p. 5, Belegering - uit: S. Adams, Forten en kastelen (Gottmer, 2004).Deze lesbrief is uitsluitend be-stemd voor gebruik op school, tervoorbereiding van het bezoek aanhet Muiderslot. Voor andere toe-passingen dient vooraf schriftelijk toestemming te worden aange-vraagd.Alle rechten voorbehouden.

Stichting Rijksmuseum MuiderslotHerengracht 11398 AA Muidenwww.muiderslot.nlinfo@muiderslot.nl

De Ridderzaal van het Muiderslot

De tuinen van het Muiderslot

De valkenier met roofvogels

7

WERKBLAD (Bij elk hoofdstuk hoofdstuk hoort een vraag.)

1 Wie heeft het Muiderslot laten bouwen?

2 Waarom moesten kastelen zo stevig zijn?

3 Wie woonden er in het begin in het Muiderslot?

4 Op welke leeftijd was je in de tijd van Floris volwassen?

5 Hoeveel kastelen had Floris V?

6 Door wie werd Floris ontvoerd en vermoord?

7 Hoe lang duurde het voordat het vernielde Muiderslot weer opgebouwd werd?Extra: Hoe heette de latere, beroemdste bewoner van het Muiderslot?

8 Waarom werd Muiden geen grote, rijke stad?

9 Wat betekent ‘in het harnas sterven’?

10 Door wie is het boek Zwemmen er haaien in de slotgracht? En andere vragen van kinderen aan het Muiderslot geschreve van kinderen aan het Muiderslot geschreve van kinderen aan het Muiderslot n?

Extra: Wat vond je het spannendst van jullie bezoek aan het Muiderslot? Schrijf een kort verslagje en maak er een leuke tekening van het kasteel bij.

Weet je nog precies hoe het er uit ziet? Kijk anders nog even naar de foto hiernaast. Je kunt ook kijken op de site van het Muiderslot: www.muiderslot.nl

ANTWOORDEN

1 Floris V liet dit kasteel bouwen.

2 Die kastelen waren gebouwd voor de verdediging.

3 Er woonden een slotvoogd en soldaten.

4 Op je twaalfde jaar.

5 Floris V had wel zes kastelen.5 Floris V had wel zes kastelen.5

6 Drie edelen hebben Floris ontvoerd.6 Drie edelen hebben Floris ontvoerd.6

7 Tachtig jaar. 7 Tachtig jaar. 7 Extra: P.C. Hooft.

8 Muiden werd niet groot, doordat de grote schepen niet meer 8 Muiden werd niet groot, doordat de grote schepen niet meer 8

over de Vecht konden varen.

9 In het harnas sterven = tijdens je werk overlijden.

10 Herman Pleij. 10 Herman Pleij. 10

Extra: Vond je de hoogste toren het spannendst? Of de kerker?

Is je tekening van het Muiderslot goed gelukt?Is je tekening van het Muiderslot goed gelukt?I

© afbeeldingen Muiderslot, m.u.v: p. 2: De bouw van een kasteel en Oud gereedschap – uit: P. Steele, Het beste boek over ridders en kastelen (Gottmer, 2000), p. 5, belegering – uit: S. Adams, Forten en kastelen (Gottmer, 2004).

7

WERKBLAD (Bij elk hoofdstuk hoofdstuk hoort een vraag.)

1 Wie heeft het Muiderslot laten bouwen?

2 Waarom moesten kastelen zo stevig zijn?

3 Wie woonden er in het begin in het Muiderslot?

4 Op welke leeftijd was je in de tijd van Floris volwassen?

5 Hoeveel kastelen had Floris V?

6 Door wie werd Floris ontvoerd en vermoord?

7 Hoe lang duurde het voordat het vernielde Muiderslot weer opgebouwd werd?Extra: Hoe heette de latere, beroemdste bewoner van het Muiderslot?

8 Waarom werd Muiden geen grote, rijke stad?

9 Wat betekent ‘in het harnas sterven’?

10 Door wie is het boek Zwemmen er haaien in de slotgracht? En andere vragen van kinderen aan het Muiderslot geschreve van kinderen aan het Muiderslot geschreve van kinderen aan het Muiderslot n?

Extra: Wat vond je het spannendst van jullie bezoek aan het Muiderslot? Schrijf een kort verslagje en maak er een leuke tekening van het kasteel bij.

Weet je nog precies hoe het er uit ziet? Kijk anders nog even naar de foto hiernaast. Je kunt ook kijken op de site van het Muiderslot: www.muiderslot.nl

ANTWOORDEN

1 Floris V liet dit kasteel bouwen.

2 Die kastelen waren gebouwd voor de verdediging.

3 Er woonden een slotvoogd en soldaten.

4 Op je twaalfde jaar.

5 Floris V had wel zes kastelen.5 Floris V had wel zes kastelen.5

6 Drie edelen hebben Floris ontvoerd.6 Drie edelen hebben Floris ontvoerd.6

7 Tachtig jaar. 7 Tachtig jaar. 7 Extra: P.C. Hooft.

8 Muiden werd niet groot, doordat de grote schepen niet meer 8 Muiden werd niet groot, doordat de grote schepen niet meer 8

over de Vecht konden varen.

9 In het harnas sterven = tijdens je werk overlijden.

10 Herman Pleij. 10 Herman Pleij. 10

Extra: Vond je de hoogste toren het spannendst? Of de kerker?

Is je tekening van het Muiderslot goed gelukt?Is je tekening van het Muiderslot goed gelukt?I

© afbeeldingen Muiderslot, m.u.v: p. 2: De bouw van een kasteel en Oud gereedschap – uit: P. Steele, Het beste boek over ridders en kastelen (Gottmer, 2000), p. 5, belegering – uit: S. Adams, Forten en kastelen (Gottmer, 2004).

(bij elk hoofdstuk hoort een vraag)

Wie heeft het Muiderslot laten bouwen?

Waarom moest het Muiderslot zo stevig zijn?

Wie woonden er in het begin in het Muiderslot?

Hoe oud was Floris toen hij officieel graaf werd?

Hoeveel kastelen had Floris V?

Door wie werd Floris ontvoerd en vermoord?

Hoe lang duurde het voordat het vernielde Muiderslot weer opgebouwd werd? Extra: Hoe heette de latere, beroemdste bewoner van het Muiderslot?

Wat was de voorspelling van de zeemeermin van Muiden?

Wat betekent ‘met open vizier’? Geef ook de letterlijke betekenis.

Door wie is het boek Zwemmen er haaien in de slotgracht? En andere vragen van kinderen aan het Muiderslot geschreven?

Extra: Wat vond je het spannendst van jullie bezoek aan het Muiderslot?

Schrijf een kort verslag en maak er een leuke tekening van het kasteel bij.

ANTWOORDEN

1 Floris V

2 Het is gebouwd voor de verdediging.

3 Een slotvoogd en soldaten

4 Twaalf jaar

5 Zes

6 Door drie edelen

7 Tachtig jaar. Extra: P.C. Hooft.

8 Dat Muiden klein zou blijven en Amsterdam groot zou worden

9 Open en eerlijk zijn. Een vizier is de klep aan de voorkant van de helm, waar je doorheen kunt kijken en die je open kunt zetten.

10 Herman Pleij

Extra: Vond je de hoogste toren het spannendst? Of de kerker?