Les 6 Spijsvertering en enzymen Spijsvertering, voeding, energie, enzym, oesophagus ANZN 1e leerjaar...

25
Les 6 Spijsvertering en enzymen Spijsvertering, voeding, energie, enzym, oesophagus ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000- 2011 1

Transcript of Les 6 Spijsvertering en enzymen Spijsvertering, voeding, energie, enzym, oesophagus ANZN 1e leerjaar...

Page 1: Les 6 Spijsvertering en enzymen Spijsvertering, voeding, energie, enzym, oesophagus ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-20111.

Les 6 Spijsvertering en enzymen

Spijsvertering, voeding, energie, enzym, oesophagus

ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-2011 1

Page 2: Les 6 Spijsvertering en enzymen Spijsvertering, voeding, energie, enzym, oesophagus ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-20111.

ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-2011 2

Spijsvertering• Metabolisme = anabolisme + katabolisme• Metabolisme of stofwisseling =

bouwstofwisseling en energievrijmaking of energiestofwisseling

gewichtsafname normaal gewichtstoename

verbruik opname

LG, fig. 8.12, blz. 191

Page 3: Les 6 Spijsvertering en enzymen Spijsvertering, voeding, energie, enzym, oesophagus ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-20111.

ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-2011 3

Spijsverteringstaak

• Spijsverteringsstelsel heeft als taak:– Opname voedsel uit m.e. [eten]

– Mechanische afbraak voedsel in delen [kauwen]

– Transport voedsel door spijsverteringsstelsel [slikken en peristaltiek (samentrekkingen)]

– Ontleding voedsel door enzymen in substraten (celvoedingsstoffen) [vertering] en vloeibaar maken

– Overdracht substraten aan circulatie [resorptie=opname]

– Uitscheiding van resten voedselafbraak [ontlasting]

Page 4: Les 6 Spijsvertering en enzymen Spijsvertering, voeding, energie, enzym, oesophagus ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-20111.

ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-2011 4

Waar het omgaat?

• Voedingsstoffen, transporteren, geschikt maken zodat deze opgenomen (in de bloedbaan brengen) en gebruikt kunnen worden in onze cellen.

• Stoffen (afvalstoffen) die niet nodig zijn worden daarbij uitgescheiden.

Page 5: Les 6 Spijsvertering en enzymen Spijsvertering, voeding, energie, enzym, oesophagus ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-20111.

ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-2011 5

Voeding

Bestaat uit:– Eiwitten of proteïne– Koolhydraten (zetmeel en suikers)– Vetten of lipiden– Water– Mineralen of zouten– Vitaminen ( veelal zijn dat essentiële enzymen)

• Letten op samenstelling en hoeveelheid• Eenzijdige voeding kan ook gebrek geven

Page 6: Les 6 Spijsvertering en enzymen Spijsvertering, voeding, energie, enzym, oesophagus ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-20111.

ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-2011 6

Belang eiwitten

• Eiwitten zijn bouwstoffen (samen met de mineralen of zouten) voor cellen dus groei

• Koolhydraten en vetten zijn energieleveranciers en kunnen vervangen worden, eiwitten niet!

• Energie: • 1 gram eiwit => 17 Kj, 4,1 kcal (1)

• 1 gram koolhydraat => 17 Kj, 4,1 kcal (1)

• 1 gram vet => 38 Kj, 9,3 kcal (2)

Page 7: Les 6 Spijsvertering en enzymen Spijsvertering, voeding, energie, enzym, oesophagus ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-20111.

ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-2011 7

Energie nodig voor• chemische arbeid (omzetting stoffen in het lichaam)

• mechanische arbeid (werk of sporten)

• actief transport, nieren en darmen (peristaltiek)

• elektrische arbeid (hart en spieren)

• handhaving lichaamstemperatuur (restproduct verbranding oftewel stofwisseling)

• aërobe = afbraak met zuurstof (O2)

• anaërobe = afbraak zonder zuurstof (O2)

Page 8: Les 6 Spijsvertering en enzymen Spijsvertering, voeding, energie, enzym, oesophagus ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-20111.

ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-2011 8

Verbranding

• H2O + CO2 geeft H+ + HCO3-

dus verzuring, dus toename H+, dus lagere pH, richting acidose

Koolhydraten

Vetten

Eiwitten

Volledig

Onvolledig

Onvolledig

CO2

CO2

Ureum

Page 9: Les 6 Spijsvertering en enzymen Spijsvertering, voeding, energie, enzym, oesophagus ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-20111.

ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-2011 9

Energie• Voor celfuncties, kerndeling, celdeling,

opname en afgifte van stoffen.• Brandstoffen die de cel nodig heeft zijn

koolhydraten.• Om energie te krijgen is zuurstof nodig,

energie die vrijkomt wordt uitgedrukt in joule, vroeger cal.

• Dagelijkse dosis afhankelijk van activiteit– 7500 tot 12.500 Kj– alleen voor basaalmetabolisme 7000 Kj

Page 10: Les 6 Spijsvertering en enzymen Spijsvertering, voeding, energie, enzym, oesophagus ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-20111.

ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-2011 10

Vitaminen• Zijn gecompliceerde organische

verbindingen die in betrekkelijk kleine hoeveelheden onmisbaar zijn. Het lichaam ze niet maken.

• Aminen zijn aminozuren vitamine zijn dus vitale aminozuren en dat klopt niet helemaal want het zijn niet allemaal aminen

• Vitaminen spelen een essentiële rol in de enzymsystemen van het lichaam

Page 11: Les 6 Spijsvertering en enzymen Spijsvertering, voeding, energie, enzym, oesophagus ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-20111.

ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-2011 11

Vitaminen

• Vitaminen spelen een essentiële rol in de enzymsystemen van het lichaam

• Voor de voedingsmiddelen waar de vitaminen in voorkomen, LG tabel 7.3, blz. 148

Page 12: Les 6 Spijsvertering en enzymen Spijsvertering, voeding, energie, enzym, oesophagus ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-20111.

ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-2011 12

Enzym definitie• Enzymen zijn splitsing of

ontledingsstoffen, bevorderd scheikundige processen in het menselijk lichaam, zonder zelf te veranderen

• Enzymen zijn biochemische katalysatoren of biokatalysatoren

• Versnellen of bevorderen lichaamsprocessen zonder zelf verbruikt te worden

Page 13: Les 6 Spijsvertering en enzymen Spijsvertering, voeding, energie, enzym, oesophagus ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-20111.

ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-2011 13

Enzymen• Zijn steeds eiwitten, hebben meestal ook

een niet-eiwit gedeelte het coënzym kunnen alleen gezamenlijk werken

• De meeste vitamine zijn coënzymen (weinig)

• Enzymen zijn specifiek, dus slechts 1 reactie

• amylase => zetmeel (amylum)• saccharose => riet of bietsuiker• pepsine => eiwitsplitsing

Page 14: Les 6 Spijsvertering en enzymen Spijsvertering, voeding, energie, enzym, oesophagus ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-20111.

ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-2011 14

Kenmerken enzym

• Temperatuur is zoals bij alle scheikundige reacties een belangrijke factor =>hoe hoger de temp hoe makkelijker de reactie

• Optimum temperatuur waarop de reactie het best verloopt voor menselijk lichaam 37

• Ook afhankelijk van de zuurgraad (pH)

Page 15: Les 6 Spijsvertering en enzymen Spijsvertering, voeding, energie, enzym, oesophagus ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-20111.

ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-2011 15

Substraat = een betere term voor voedingsstof van de celVoedingsstof = bestanddeel van onze voeding

Enzymreactie

• Substraat (omzettingsstof) => samen met enzym => enzymsubstraatcomplex => substraat valt uiteen in stukken => enzym

Page 16: Les 6 Spijsvertering en enzymen Spijsvertering, voeding, energie, enzym, oesophagus ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-20111.

ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-2011 16

Spijsverteringsstelsel• LG, figuur 2.2.7, blz. 152 bestaat uit:

– cavitas oris (mondholte)– os (mond) met lingua (tong) en speekselklieren– farynx (keelholte) met epiglottis (strotklepje)– oesophagus (slokdarm)– gaster (maag)– dunne en dikke darm– anus

Page 17: Les 6 Spijsvertering en enzymen Spijsvertering, voeding, energie, enzym, oesophagus ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-20111.

ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-2011 17

Mond

• Begin spijsverteringskanaal

• Tanden en kiezen t.b.v. fijnmalen [kauwen]

• Speekselklieren bevochtiging (1,5 l/d) en begin ontleding door vermenging met speeksel= Amylase en breekt zetmeel af in suikers,

reflectoir bepaald door b.v. ruiken of kauwen

• Tong zorgt voor verplaatsing en plaatsing voedsel

Page 18: Les 6 Spijsvertering en enzymen Spijsvertering, voeding, energie, enzym, oesophagus ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-20111.

ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-2011 18

Speekselklieren

• LG, Figuur 2.2.15, blz. 158 en figuur 2.2.16, blz. 160

• glandula parotidea (oor-speekselklier)

• glandula sublingualis (ondertong-speekselklier)

• glandula submandibularis (onderkaak-speekselklier

Page 19: Les 6 Spijsvertering en enzymen Spijsvertering, voeding, energie, enzym, oesophagus ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-20111.

ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-2011 19

Slikken LG, fig. 7.7b, blz. 155

• Reflectoir wanneer voedsel of vocht achter in de mond komt gaat als volgt:– Eerst punt tong harde verhemelte – Rest tong waardoor voedsel ->– Weke verhemelte met huig neusholte dicht– Door beweging tong strottenklepje en -> dus

voorliggende luchtpijp dicht– Dan peristaltiek keelholte verder transport

Verslikken is te laat sluiten strottenklepje

Page 20: Les 6 Spijsvertering en enzymen Spijsvertering, voeding, energie, enzym, oesophagus ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-20111.

ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-2011 20

Luchtweg kruising met voedselweg

A = bij inademen B = bij slikken C = bij verslikken1 = neusholte 2 = huig 3 = tong4 = strotklepje 5 = wervelkolom 6 = luchtpijp 7 = slokdarm 8 = voedselbrok 9 = voedsel in ‘verkeerde’ keelgat

Page 21: Les 6 Spijsvertering en enzymen Spijsvertering, voeding, energie, enzym, oesophagus ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-20111.

ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-2011 21

Keelholte en slokdarm• farynx (keelholte) is holte/buis achter neus

en mondholte gaat over in slokdarm

• nasofarynx (neus-keelholte) achter neusholte tot einde huig

• orofarynx (mond-keelholte) achter de mondholte tot strotklepje

• laryngofarynx (strottenhoofd-keelholte) achter de opening naar het strottenhoofd

• Slokdarm begint dus feitenlijk na luchtpijp

Page 22: Les 6 Spijsvertering en enzymen Spijsvertering, voeding, energie, enzym, oesophagus ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-20111.

ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-2011 22

Farynx (keelholte)• Veel spieren i.v.m. peristaltiek, slikken,

spreken, zingen, blazen, enz.• slijmvlies uit meerlagig plaveiselepitheel en

zeer veel slijmkliertjes, beschermende slijmlaag

• tonsillen of amandelen zijn gelegen zowel in gehemeltebogen als in de tong (tongtonsil) alsook neusamandel (farynxtonsil) =lymfatische weefsel t.b.v. afweer

Page 23: Les 6 Spijsvertering en enzymen Spijsvertering, voeding, energie, enzym, oesophagus ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-20111.

ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-2011 23

Oesophagus (slokdarm)

• 25-30 cm lange gespierde buis.

• Verbind keelholte met de maag

• ligt achter luchtpijp en voor wervelkolom

• passeert diafragma (middenrif)

• mondt 3 cm onder diafragma in de maag uit

• 4 vernauwingen, net achter strottenhoofd, kruising aorta, kruising hoofdbronchus, en passeren diafragma

Page 24: Les 6 Spijsvertering en enzymen Spijsvertering, voeding, energie, enzym, oesophagus ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-20111.

ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-2011 24

Functies oesophagusPeristaltiek = voortbewegen voedsel naar maag

wand bestaat uit: (nr, zie tekening volgende dia)

– slijmvlies (tunica mucosa) sterk geplooid (1,2)

– bindweefsel (tela submucosa) bloedvaten en zenuwen (3,4)

– twee spierlagen kring en lengte (tunica muscularis) (5,6)

– laag bindweefsel (adventitia) verbinding met omliggende weefsels

• Deels beïnvloedbaar bovenste deel willekeurig

• Anti-peristaltiek is braken, mede door krachtige samentrekking middenrif

Page 25: Les 6 Spijsvertering en enzymen Spijsvertering, voeding, energie, enzym, oesophagus ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-20111.

ANZN 1e leerjaar - Les 6 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-2011 25

Opbouw en peristaltiek