Opleidingskunde

Leertheorieën

Constructivisme

Eigen betekenisgeving

Leren is een constructieve activiteit v.d. lerende, niet het passief opnemen van kennis.

Eerder verworven k,h,v blijken resistent tegen verandering.

Aandacht voor de sociale en culturele context

Gedragstheorie/behaviorisme

Leren is waarneembare gedragsveranderingPavlov: klassieke conditoneren S-R geconditioneerde reflex •Reïnforcement: het tot stand komen van de geconditioneerde reflex•Extinctie (uitdoving): het verdwijnen van de aangeleerde reflex•Discriminatie: het aangeleerde gedrag wordt alleen vertoond bij dezelfde geconditioneerde stimulus.

Gedragstheorie vervolg

S-R-theorie (daartussen zit de ‘black box’)

In een willekeur-situatie (soms wel, soms geen voedsel; soms wel en soms geen bel) ontstaat aangeleerde hulpeloosheid leidt tot passiviteit

Thorndike 3 wetten:•De bereidheid v.h. organisme•Herhaling of oefening•Het effect (s r) wordt sterker als het effect ervan positief is; het omgekeerde geldt niet. Belonen werkt wel, straffen niet.

Gedragstheorie vervolg

Skinner: operant conditioneren

•Operant gedrag: spontaan gedrag, zonder prikkel die eraan vooaf gaat.•Spontaan gedrag wordt versterkt door pos. effect•Vermijdingsleren: gedrag waarmee een onaangename situatie kan worden beeindigd of afgezwakt•Straffen werkt niet: alternatief is negeren van ongewenst gedrag. Als versterking uitblijft, zal het gedrag langzaam uitdoven.•Ander alternatief: belonen van gedrag dat niet tegelijkertijd met het ongwenste gedrag kan worden uitgevoerd.

Psychoanalyse

Sigmund Freud 3 subsystemen in de persoon: het id, het ego en het superego.

•Het id: onderbewust: lustprincipe•Het ego: zelfde streven als id, maar gaat uit van realiteit. Belangrijke functie: bemiddelen tussen id en realiteit maar ook tussen id en superego•Het superego: het ideaal-ik en de censuur v.h. geweten. Het superego waakt er voor dat het id onder controle wordt gehouden.

Psychoanalyse vervolg

Superego: kind neemt opvattingen ouders over (internaliseren). Vorming superego o.g.v. identificatie met de ouders.

In elke ontw. fase moet er evenwicht zijn tussen driftbevrediging en beperkende omgeving.

Leren: mensen hebben dingen geleerd waarvan zij zich niet meer bewust zijn. Emoties zijn de stuwende kracht in leerprocessen.

Kritische theorie en transformatief lerenTransformatief leren: opvattingen worden opnieuw bezien en stukje bij beetje vervangen door andere. Impliciete kennis wordt geëxpliciteerd en aan kritisch onderzoek onderworpen.

Vaak is er een noodzaak tot verandering.

Freire

•Onderdrukkende maatschappij heeft een vals bewustzijn gecreëerd•Neiging tot identificatie met de meest machtige partij (psycho-analyse)•Leren moet bijdragen aan bevrijding, aan humanisering•Kritisch nadenken is in eerste instantie niet bevrijdend, maar angstaanjagend vanwege een grote onzekerheid•Daarom keuze voor de zekerheid vh bekende

•Kritiek op Freire: simplificatie bevrijding is niet zo eenduidig, bovendien geen collectieve ervaring van onderdrukten en geen duidelijke scheidslijn onderdrukkers-onderdrukten.

Cognitive leertheorie

•Nadruk op mentale processen, zoals het opnemen, terugvinden en gebruiken van informatie

•Vermogen tot gebruik van symbolen, m.n. de taal

•Mentale representaties ontstaan in wisselwerking tussen omgeving en persoon. Er ontstaan gehelen, cognitieve structuren of systemen.

Piaget

Piaget: •Cogn. ontw. theorie: kinderen worden geboren met enkele sensomotorische schemata vormen de cognitieve structuur van een organisme, deze verandert door interactie met de omgeving

•Elk organisme streeft naar evenwicht, harmonie met de omgeving

•Vaste volgorde in de ontwikkeling van mensen

Sociaal cognitieve theorie

Bandura: de bron van informatie is sociaal. Het meeste menselijke leren vindt plaats door het observeren van modellen en m.n. van de gevolgen van model-gedrag.Welk gedrag is lonend en welk heeft onaangename gevolgen?

Observatie-leren wordt beinvloed door: aandacht, onthouden, omzetten in gedrag en motivatie.

Persoon, gedrag en omgeving beïnvloeden elkaar wederzijds (i.t.t. gedragstheorie)

Sovjetpsychologen

Individueel bewustzijn en individueel handelen worden bepaald door de omringende maatschappij.

Vygotsky: leren vindt plaats in de wisselwerking tussen individu en maatschappij. Het is de cultureel historische situatie van de maatschappij die de ontwikkeling van het kind bepaalt.Ontw. vindt niet plaats in een vaste volgorde en is niet voor elk individu hetzelfde a la Piaget.Mensen zijn sociale wezens, de sociale interactie bepaalt wat een mens leert.

Soc. regulatie gaat over in zelfregulatie door innerlijke taal waarmee het eigen handelen wordt gestuurd: interiorisatie (Gal’ perin).

Sovjetpsychologen vervolg

Zone vd naaste ontwikkeling is van belang.Het feitelijke niveau zegt nog weinig over de leermogelijkheden. Het gaat erom hoe de zone vd naaste ontw. eruit ziet, de ontw. die het kind m.b.v. anderen kan bereiken.

Hoofdopdracht vh onderwijs: kinderen leertaken te geven uit de zone vd naaste ontw. Het onderwijs moet de ontw. vh kind niet volgen (Piaget), maar erop vooruitlopen, anders vindt er geen ontw. plaats.

Handelen is belangrijk: ook wel handelingstheorie genoemd.

Symbolisch interactionisme over socialisatieSocialisatie: inpassing vh individu in de soc. omgeving. Het zich eigen maken vd cultuur.

Enculturatie: het aanleren vd cult. vd eigen maatschappij of groepering Acculturatie: het later alsnog overnemen ve vreemde cult. of elementen daaruit na reeds gevormd te zijn door de eigen cult.

Verhouding ind.-mij kan harmonieus of onderdrukkend zijn.

Symbolisch interactionisme vervolg

Grote invloed vd maatschappij, maar de individuele kant van socialisatie is van belang.

•Mead: het self en de mind•De mind is het reflectief vermogen en het self (zelfbewustzijn) bestaat uit het ik en het mij. Het mij is gevormd door het socialisatieproces. •Het zelfbewustzijn en het reflectief vermogen ontwikkelen zich door interactieprocessen. De interactie tussen mensen verloopt via symbolen, m.n. de taal (symbolisch interactionisme).

Symbolisch interactionisme vervolg

In de primaire soc. zijn de interactie- en identificatieprocessen van groot belang (met significant others).

Spel zich verplaatsen in rollen van anderen, de betekenis vd wereld wordt gegeneraliseerd (generalized other).

Secundaire soc. heeft minder sterke werking dan de primaire. Allereerst doordat de prim. soc. al heeft plaatsgevonden en in de weg staat. In de prim. soc. is de emotionele identificatie sterker.

Humanistische theorie

Maslow: bezwaren tegen mensvisie waarop gedragstheorie en psychoanalyse zijn gebaseerd. Deze gaan niet uit vd hele mens, maar vd primitieve, lagere kanten vd mens. Mens wordt gedegradeerd tot dierlijk en manipuleerbaar wezen.

Humanistische psy gaat uit van integraal mensbeeld, een holistische visie waarin alle aspecten een plaats krijgen.

Mensen hebben een aangeboren drang om te groeien, niet alleen fysiek, maar ook geestelijk.

Humanistische theorie

Drang tot zelfontplooiing, zelfverwerkelijking.Hierarchie in menselijke behoeften: 1 eten en drinken; 2 veiligheid; 3 saamhorigheid en liefde; 4 (zelf)respect; 5 zelfactualisering.

Rogers •leren in vrijheid, ontdaan van belemmeringen. •Leren in groepen, leren als soc. proces. •Wederzijdse acceptatie en vertrouwen zijn van belang.• Doorbreken vh eerder geleerde en construeren van nieuwe betekenis (overeenkomst met kritische theorie). M.n. van belang voor volwasseneneducatie.

Ervaringsleren

Van belang voor de volwasseneducatie.

Totaalbenadering geeft aan hoe mensen zouden moeten leren van ervaring (Kolb).

Echter: leren door ervaring en soc. interactie treedt ook op zonder reflectie of zelfs bewustzijn vh leren.

Leercyclus van Kolb (concreet abstract; actief reflectief). Elk van deze 4 polen zijn even belangrijk voor een volledig leerproces.

Ervaringsleren vervolg

Drie fasen in de ontwikkeling van het leren:

1 mensen maken zich basisvaardigheden eigen, door voorkeur treedt eenzijdigheid op en wordt een bepaalde leerstijl verworven2 specialisatie, opleiding en beroep worden gekozen, vaak passend bij de leerstijl3 integratie, geleidelijk worden ook andere basisvaardigheden ontwikkeld en geïntegreerd in de leerstijl. Dit i.v.m. loopbaanontw. als daarin ook op andere basisvaardigheden een beroep wordt gedaan.

OPDRACHT

•Wat is jouw visie op leren?

•Bij welk van de leertheorieën sluit jouw visie het meeste aan?

•Wat zijn consequenties voor het onderwijs (bekeken vanuit jouw visie op leren?)