Leren van grote incidenten

25

Transcript of Leren van grote incidenten

Page 1: Leren van grote incidenten
Page 2: Leren van grote incidenten
Page 3: Leren van grote incidenten

“Leren van grote incidenten”

Prof. Dr. Jan Maarten Schraagen

Prof. Dr. Em. Hans Bekke

Jos van Huut

Page 4: Leren van grote incidenten

Agenda

• Opening & Inleiding: Jos van Huut• Presentatie TNO-onderzoeksrapport ‘Een

lerende sector: financiële onderzoeksraad?’: Jan Maarten Schraagen

• Suggesties: Hans Bekke

• Discussie

Page 5: Leren van grote incidenten

Leren van grote incidentenAccountantsdag 2014

Prof. dr. Jan Maarten Schraagen

TNO & Universiteit Twente

5

Page 6: Leren van grote incidenten

Achtergrond

Accountancysector onder druk:

Toezichthouders: onvoldoende kwaliteit in controlepraktijk

Risico op incidenten groter ten tijde van economische crisis

NBA: lerend vermogen van de sector versterken

Niet primair straffen en aanwijzen van ‘schuldigen’

Wel: leren van fouten en incidenten om herhaling te voorkomen

Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) als model?

6

Page 7: Leren van grote incidenten

Probleemstelling

Welke maatregelen moet NBA nemen om lerend vermogen van de

accountancy-beroepsgroep te vergroten?

Vormt een onderzoeksraad voor de financiële sector daar één van de

juiste middelen voor?

7

Page 8: Leren van grote incidenten

Aanpak

Verkennend onderzoek TNO om vragen op hoofdlijnen te

beantwoorden:

1.Analyse bestaande wet- en regelgeving

• Juridisch mandaat OVV

• Toegevoegde waarde ten opzichte van huidige organen

1.Interviews (5) met vertegenwoordigers van:

• Accountancysector (3)

• OVV (1)

• VNO/NCW (1)

8

Page 9: Leren van grote incidenten

Benchmark Onderzoeksraad voor Veiligheid

In 2005 bij wet in het leven geroepen met als uitsluitend doel:

“…toekomstige voorvallen te voorkomen of de gevolgen daarvan te

beperken” (art. 3 Rijkswet Onderzoeksraad voor veiligheid)

De Raad is bevoegd een onderzoek in te stellen naar een ‘voorval’:

“gebeurtenis die de dood of letsel van een persoon dan wel schade

aan een zaak of het milieu veroorzaakt, alsmede een gebeurtenis

die gevaar voor een dergelijk gevolg in het leven heeft geroepen.”

(art. 1 Rijkswet Onderzoeksraad voor veiligheid)

9

Page 10: Leren van grote incidenten

Onderzoek naar schuldvraag biedt niet de geëigende instrumenten om achterliggende oorzaken te achterhalen

Signaleren en identificeren van structurele veiligheidstekorten

Context-onderzoek in plaats van lineair causaal onderzoek

Wegnemen van maatschappelijke verontrusting

Duidelijkheid verschaffen over toedracht

Vaststellen van (vermoedelijke) oorzaken

10

Page 11: Leren van grote incidenten

Waarborgen

Openbaar rapport: verklaringen van personen en communicatie-

gegevens kunnen niet worden gebruikt in een strafrechtelijke,

tuchtrechtelijke of civielrechtelijke procedure

Raad zelf doet geen aangifte van strafbare feiten, behoudens

moord, doodslag, gijzeling, terroristische activiteiten

In het rapport wordt de anonimiteit van personen gewaarborgd,

evenals vertrouwelijke bedrijfs- en fabricagegegevens: Raad kan

getuigen onder ede horen

Implicatie: OM of civiele partij dient haar bewijs onafhankelijk van de

Raad te vergaren

11

Page 12: Leren van grote incidenten

Een ethisch belang…

Individuele burger moet in veel gevallen eigen veiligheid in handen

van derden geven (luchtvaart, spoor, gezondheidszorg,…)

Raad is er voor waarborging fysieke veiligheid van burgers

Evenzo moeten individuele burgers kunnen vertrouwen op soliditeit

van financiële instituties

Raad zou er moeten zijn voor waarborging financiële veiligheid van

burgers

12

Page 13: Leren van grote incidenten

Opties

1. Mandaat van huidige OVV wordt uitgebreid:

verruiming van begrip ‘voorval’

2. Instelling separate Onderzoeksraad voor Financiële Incidenten: met

juridisch instrumentarium als dat van de Raad

3. Door de sector zelf in leven geroepen ‘financiële onderzoeksraad’:

zonder juridisch instrumentarium

13

Page 14: Leren van grote incidenten

Voor- en nadelen van de drie opties voor een ‘financiële onderzoeksraad’

Optie Voordelen Nadelen

1Mandaat

OVV uitbreiden

OnafhankelijkBevordering structureel leren

Kan Raad gevolg geven aan uitbreiding mandaat?Gering aantal majeure incidenten

2Separate

onderzoeksraad met juridische

status

OnafhankelijkBevordering structureel lerenVeel incidenten analyseren

Tijdrovend pad om separaat juridisch instrumentarium voor elkaar te krijgen

3Sectorale

onderzoeksraad zonder

juridische status

Snelle oprichting mogelijkVeel incidenten analyseren

Niet onafhankelijkGeen waarborgen dat iemand vrijuit kan spreken

14

Page 15: Leren van grote incidenten

Vergelijk met huidige organen (1)

Recht van enquête ex art. 2:344-359BW

Instellen van onderzoek naar beleid en gang van zaken van een

rechtspersoon, met als doel beslechting van geschillen, opening van

zaken en vaststelling verantwoordelijkheid

Gericht op aanwijzen verantwoordelijken wanbeleid, niet om te leren

AFM-toezicht: Wet toezicht accountantsorganisaties (‘Wta’)

AFM controleert of accountantsorganisatie voldoet aan normen Wta

en kan boetes en waarschuwingen geven of vergunningen intrekken

Punitief karakter: Wta ontheft AFM in belangrijke gevallen van

geheimhoudingsplicht, hetgeen informatieverstrekking kan

belemmeren

15

Page 16: Leren van grote incidenten

Vergelijk met huidige organen (2)

Tuchtrecht: Wet tuchtrechtspraak accountants (‘Wtra’)

Een ieder kan een klacht indienen bij de accountantskamer als

vermoeden bestaat dat regels niet worden nageleefd

Verstrekkende gevolgen van tuchtrechtelijke maatregel stroken niet

met onderzoek naar achterliggende systemische oorzaken

16

Page 17: Leren van grote incidenten

Randvoorwaarden

Financiële veiligheid als ethisch belang van burgers wordt geschaad

Onderzoeksraad functioneert als sluitstuk in een traditie

Iedereen -iedere accountant- moet op zijn eigen niveau

onderzoeken wat er geleerd kan worden van incidenten

Cultuuromslag gericht op het leren van fouten

Mensen met gezag en statuur staan aan het roer

17

Page 18: Leren van grote incidenten

Conclusies

Onafhankelijke onderzoeksraad kan een nuttige bijdrage leveren aan

het structureel versterken van het leervermogen van de sector

Huidige organen zijn niet primair gericht op het structureel leren van

incidenten

Uitbreiden van het mandaat van de huidige Onderzoeksraad is de

beste optie om structureel leren te bevorderen:

Wettelijke verankering

Onafhankelijkheid

Een Onderzoeksraad is een sluitstuk op een heel proces en op

zichzelf geen garantie dat de sector hierdoor ook structureel zal leren

18

Page 19: Leren van grote incidenten

Aanbevelingen (1)

1. Het lerend vermogen van de sector tegelijkertijd met het inrichten

van de Onderzoeksraad te vergroten, als onderdeel van bredere

cultuuromslag binnen de sector. Nader onderzoek is nodig naar

mechanismen die kennisdeling bevorderen dan wel belemmeren.

2. Een Onderzoeksraad richt zich op -een gering aantal- majeure

incidenten. De sector moeten ook inzetten op het leren van minder

grote incidenten, gebreken en tekortkomingen, nu al onderwerp van

onderzoek door toezichthouders, toetsers (b.v. AFM, DNB, NBA) en

tuchtrecht. Nader onderzoek is nodig naar hoe die instituties meer

en sneller kennis kunnen delen over die ‘kleinere’ incidenten etc.

19

Page 20: Leren van grote incidenten

Aanbevelingen (2)

3. Nader onderzoek naar welk tijdpad gemoeid is met het aanpassen

van de Rijkswet ten behoeve van het uitbreiden van het mandaat

van de Onderzoeksraad voor Veiligheid.

4. Nader onderzoek te verrichten naar het draagvlak binnen de

Onderzoeksraad voor Veiligheid voor het uitvoeren van

onderzoeken in de financiële sector. Dit heeft deels te maken met

het uitbreiden van het mandaat (zie aanbeveling 3), deels ook met

prioritering en beschikbare capaciteit en expertise binnen de Raad.

20

Page 21: Leren van grote incidenten

“Referent Prof. Dr. Em. Hans Bekke”

Page 22: Leren van grote incidenten

Suggesties

• Kies niet voor de vorming van een aparte ‘sectorale financiële raad’ of een ‘raad onder eigen vlag’

• Beargumenteer zorgvuldig en uitgebreid de ‘toevoeging’ van ‘financiële veiligheid’ aan de wettelijke taak van de OVV

• Benut daarbij het door de wetgever gewenste ‘brede taakgebied’ van de OVV en het OVV-beleid zelf

• Vermijdt verandering van de Rijkswet op het gebied van het begrip ‘voorval’

• Ga na in hoeverre onderzoek van financiële voorvallen bindend kan zijn voor internationaal werkende acc. firma’s

• Ga na in hoeverre ook andere fin. instellingen kunnen worden gebracht onder de werking van een financiële onderzoeksraad

Page 23: Leren van grote incidenten

“Discussie”

Page 24: Leren van grote incidenten

De vier aanbevelingen in het kort

1. Lerend vermogen van de sector vergroten, als onderdeel van

bredere cultuuromslag binnen de sector. Nader onderzoek naar

mechanismen die kennisdeling bevorderen dan wel belemmeren.

2. Ook inzetten op het leren van minder grote incidenten etc. uit

onderzoek toezichthouders, toetsers en tuchtrecht. Nader

onderzoek naar hoe instituties meer en sneller kennis kunnen delen.

3. Nader onderzoek naar tijdpad voor het aanpassen van de Rijkswet

t.b.v. uitbreiden mandaat Onderzoeksraad voor Veiligheid.

4. Nader onderzoek naar draagvlak binnen Onderzoeksraad voor

Veiligheid voor het uitvoeren van onderzoeken in de financiële

sector (uitbreiden mandaat, prioritering en capaciteit/expertise).

24

Page 25: Leren van grote incidenten