Leren in de praktijk

Opbrengsten doorbraakproject werkplekleren ROC van Twente

Leren in depraktijk

2

ColofonInterviews en eindredactie: Hans Morssinkhof Publicity Redactie: Gerard Rikken, Cindy Poortman, Kristel van der Wilk-Elfering9RUPJHYLQJHQIRWRJUD¿H*UD¿VFK%XUHDX52&YDQ7ZHQWH'UXN9DQ0DUOH*UDIVFKH%HGULMYHQ+HQJHORNovember 201152&YDQ7ZHQWH

3

Inhoud

‘We weten nu beter hoe we de bpv moeten inzetten.’ 5Interview met Peter Weusthof

+HWGRRUEUDDNSURMHFWZHUNSOHNOHUHQ52&YDQ7ZHQWH door Henk Ritzen, Edith Wanschers, Cees Terlouw en Gerard Rikken

Werkplekleren: handelingsvoorschriften ter verbetering 33YDQGHNZDOLWHLWYDQGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJVWDJHVdoor Henk Ritzen, Edith Wanschers, Cees Terlouw en Gerard Rikken

:HUNSOHNOHUHQELQQHQKHW52&YDQ7ZHQWHZHUNHQGHLQWHUYHQWLHV" door Henk Ritzen, Edith Wanschers, Cees Terlouw, Bert van Veldhuizen

en Gerard Rikken

µ3HUVRRQOLMNHDDQGDFKWPDDNWµWYHUVFKLO¶ Interview met Edith Wanschers

6WXGLHNHX]HJHGUDJHQVWDJHYDQDVRQGHUZLMVDVVLVWHQWHQ door Fanny Pliester-Prins

µ:HHWMH]HNHUGDWMHQDDUKHWKERZLOW"¶ Interview met Cees Terlouw

6WXGLHORRSEDDQHIIHFWLHIRQGHUZLM]HQHQOHUHQ door Niek van Toor

µ:DWZLOMHHQZDWKHEMHGDDUYRRUQRGLJ"¶ Interview met Natascha Prins

‘We moesten de vanzelfsprekendheden loslaten.’ 113Interview met Trudy Bults en Gea Schonewille

‘Zo’n project brengt nieuw elan en innovatie.’ 119

Interview met Ritzo Bloem en Freek Boswinkel

µ6FKRROHQ%39JURHLHQQDDUHONDDU¶ Interview met Jos Toebes en Frans Konst

µ0HHUVSLQRIIGDQZHKDGGHQYHUZDFKW¶ Interview met Gerard Rikken

µ/DDWGHVWXGHQWJRHGRSVWDJHJDDQ¶ Tweegesprek tussen Cees Terlouw en Henk Ritzen

:HUNSOHNOHUHQVWXGHQWHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUVDDQKHWZRRUG door Arlicia Gecer en Jwan Shamoon

Epiloog 155door Cindy Poortman

Peter Weusthof

‘We weten nu beter hoe we de bpv moeten inzetten’

Interview met Peter Weusthof, voorzitter van klankbord- en stuurgroep ‘werkplekleren’. Deze klankbordgroep bestaat uit directeuren van de be-trokken MBO Colleges en vertegenwoordigers van bedrijven/instellingen.

‘Wat me nog het meest is opgevallen, is het belang van de kleine dingen. De student wil graag aandacht, die zit daar maar alleen in dat stagebedrijf. Eén telefoontje kan dan genoeg zijn om hem of haar een prettiger gevoel te geven en zijn motivatie en daarmee zijn leeropbrengsten te stimuleren. Zo eenvoudig kan het soms zijn.’ Peter Weusthof, hoofd van de dienst Onderwijs & Kwaliteitszorg van het ROC van Twente en daarnaast voorzitter van zowel de klankbordgroep als de stuurgroep, klinkt aangenaam verrast. ‘Dit is een heel belangrijk project geweest. We weten nu beter waarop we moeten inzetten.’

'LH ODDWVWH RSPHUNLQJ URHSW GH YUDDJRSRI GH EHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJ ESYZHOOLFKW QLHWJRHGZDVJHRUJDQLVHHUG:HXVWKRIVFKXGWPHWHHQ]LMQKRRIG µ1HH]ROLJWKHWQLHW0DDUKLHUPRHWMHHLJHQOLMNHHQSDDUGLQJHQXLWHONDDUKDOHQ'LHESYLVQDWXXUOLMNHHQMDUHQODQJHWUDGLWLHZDDUGRRUZHVRPVPLVVFKLHQZHOWHJHPDNNHOLMNGLQJHQELMKHWRXGHKHEEHQJHODWHQ7RWHUODQGHOLMNHJHOXLGHQNZDPHQGLHHURSZH]HQGDWHURRNGLQJHQQLHWQDDUZHQVYHUOLHSHQVooral met het oog op de begeleiding van de studenten, de afspraken met hem of haar en met GHEHGULMYHQHQGHYRRUEHUHLGLQJ+HW0LQLVWHULHYDQ2QGHUZLMV&XOWXXU:HWHQVFKDSSHQGH0%25DDG0.%1HGHUODQG9121&:HQGHYHUHQLJLQJYDQNHQQLVFHQWUD&RORKHEEHQGDDURSHHQESYSURWRFROJHPDDNWGDWZLMKHEEHQYHUZHUNW(QGDQQXGLWGRRUEUDDNSURMHFWZHUNSOHNOHUHQGDWHHQDDQWDOWHDPVKHHIWRSJHZHNWRPWHUHÀHFWHUHQRYHUGHLQULFKWLQJYDQGHESYHQGHRSEUHQJVWHQGDDUYDQ+RHGRHQZHKHWQX"(QGRHQZHKHWJRHG"¶

+LHUOLJWYROJHQVKHPGHJURWHNUDFKWRQGHU]RHNHQUHVXOWDWHQ]LMQYDQGHEHWURNNHQWHDPV]HOIµ1DWXXUOLMNZDVHUYRRUDIHQLJHVFHSVLV'LH]RXLHGHUHHQKHEEHQJHKDGOLMNWPH0DDUQXHUNHQWLHGHUHHQGHZDDUGH¶'HYHUNODULQJGDDUYRRU]RHNWKLMLQGHSUDJPDWLVFKHLQVWHHNYDQKHWSURMHFWµ+HWLGHHZDVKHHOVLPSHOJH]HJGQXOPHWLQJEHSDOHQYDQGHMXLVWHLQFHQ-tive, toepassing van die incentive en dan weer meten. Iedereen gaat dan vanzelf nadenken RYHUGHGLQJHQGLHKLMRI]LMDOWLMGDOGRHW:DWJDDWGDDUJRHGZDWNDQGDDUEHWHU"+HHOEHODQJULMNYLQG LNYHUGHUGDWGHVWXGHQWHQKHEEHQEHQDGUXNWGDW]HPHHUFRQWDFWPHHULQIRUPDWLHHQPHHUEHJHOHLGLQJZLOOHQHQRIQRGLJKHEEHQ=RNULMJHQZHGHJHJHYHQVGLHwe nodig hebben om nog beter te kunnen bepalen hoe we de bpv moeten inzetten.’

5

Competentiegericht+LHUZLMVWKLMRSGHYHUDQGHULQJHQLQKHWRQGHUZLMVLQKHWELM]RQGHURSGHLQYRHULQJYDQKHWFRPSHWHQWLHJHULFKWHRQGHUZLMVµ'HESYLVGDDULQKHHOEHODQJULMNGDDUPRHWEOLMNHQRIGHVWXGHQWLQGHUGDDGRYHUGHJHZHQVWHNHQQLVHQFRPSHWHQWLHVEHVFKLNW'DDUPRHWKLMRI]LMverder leren, nieuwe inzichten en competenties opdoen. Als school moeten we ons daar-YDQEHZXVW]LMQ:LM]LMQYHUDQWZRRUGHOLMNYRRUKHWRQGHUZLMVGXVRRNYRRUGHLQULFKWLQJHQde uitkomsten van de bpv.’

Dat brengt allereerst de opdracht met zich mee om als instelling de studenten goed voor-EHUHLGHQ WRHJHUXVWKHWVWDJHEHGULMI WH ODWHQELQQHQVWDSSHQ(QRPDDQGDFKW WH WRQHQµ'DDUPHH]LMQZHHUQLHW¶WHNHQW:HXVWKRIDDQµ$OVZLMGDQYHUDQWZRRUGHOLMN]LMQPRHWHQZHRRNEH]LHQRIGHSUDNWLMNRSOHLGHUVEHVFKLNNHQRYHUGHJHZHQVWHNHQQLVHQDWWLWXGHV7RWGXVYHUUHKHEEHQZHGDDUDDQ ODQJQLHWDOWLMGDDQGDFKWJHVFKRQNHQZHYRQGHQKHWYDQ]HOIVSUHNHQG0DDUDOVZLMZLOOHQGDWGHVWXGHQWOHHUWRSGLHZHUNSOHN]XOOHQZHKLHUPHHUELMPRHWHQVWLOVWDDQ'DWLVGDQHHQYROJHQGDVSHFWYDQGLWRQGHU]RHNZHKHEEHQGHkloof in beeld gebracht, nu kunnen we die dichten.’

%LMYRRUEHHOGGRRUPHHUHQEHWHUDDQGHSUDNWLMNRSOHLGHUWHFRPPXQLFHUHQZDWGHGRHOHQ]LMQYDQGHESYHQZDWKHW52&YDQKHPYUDDJW'DDUELMKRUHQWHUPHQDOVNZDOL¿FDWLHGRV-VLHUHQFRPSHWHQWLHVGLHRSGHZHUNYORHUQLHWGDJHOLMNVURQGJDDQ%LMGHJRHGHYRRUEHUHL-GLQJSDVWYRRUWVGDWGHRSOHLGLQJGHSUDNWLMNRSOHLGHUYRRU]LHWYDQUHOHYDQWHYRRULQIRUPDWLHRYHUGHVWXGHQWµ'DDURYHUNXQMHJRHGHDIVSUDNHQPDNHQ+HWGRRUEUDDNSURMHFWKHHIWGDWuitgewezen. Heeft ook laten zien dat iedereen daaraan behoefte heeft: studenten, docen-WHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUV'HPRWLYDWLHRPYHUEHWHULQJHQWHUHDOLVHUHQLVRYHUDODDQZH]LJmaar die moeten we wel mobiliseren. Mede daarom hebben we steeds pragmatisch inge-VWRNHQHQELMYRRUEHHOGRRN6D[LRQ+RJHVFKROHQHQ+RJHVFKRRO(GLWK6WHLQEHWURNNHQ¶

Bedrijfsleven2RNKHWEHGULMIVOHYHQGULQJWDDQRSHHQSUDNWLVFKHDDQSDNKHHIW:HXVWKRIHUYDUHQµ,QGHNODQNERUGJURHSZDUHQGHEHGULMYHQYDQPHHWDIDDQHQWKRXVLDVW,NYLQGKHWYHHO]HJJHQGGDWGHOHGHQELMQDDOWLMGYROWDOOLJDDQZH]LJZDUHQ'DWZLMVWRSKHWJURWHEHODQJGDW]HDDQKHWSURMHFWWRHNHQQHQ:HKHEEHQRRNJH]DPHQOLMNEHGULMYHQEH]RFKW(QZDWYRRURQVLQKHWRQGHUZLMVEHODQJULMN LV¶KLHUWUHNWHHQODFKMHRYHUKHWJH]LFKW± µGLHRQGHUQHPHUVKHEEHQHURQVRSJHDWWHQGHHUGGDWHHQSURMHFWHHQEHJLQHQHHQHLQGPRHWKHEEHQ=HKHEEHQRQVEHYUDDJGRSGHOLMQGLHZHYRRURJHQKDGGHQHQGHVWDSSHQGLHZHGDDUODQJVwilden zetten, de fasen die we daarin zagen. Zo hebben ze ons scherp gehouden; het PRFKWQLHWHHQSURMHFW]LMQGDWZHOHUJHQVEHJLQWPDDUXLWHLQGHOLMNLQKHWQLHWVHLQGLJW=HZLOGHQFRQFUHWHUHVXOWDWHQ]LHQ(QGiW]HJWHYHQHHQVLHWVRYHUKHWEHODQJGDWGHEHGULM-YHQDDQGLHSURMHFWKHEEHQWRHJHNHQG¶

0HHUQRJKHWKHHIWRQGHUZLMVHQEHGULMIVOHYHQGLFKWHUELMHONDDUJHEUDFKWYLQGW:HXVWKRI+LMLVGDDUHUJEOLMPHHµ'HEHGULMYHQ]LMQHHQEHODQJULMNHSDUWQHUYRRUGHRS]HWYDQRQVRQGHUZLMV:HPRHWHQHUGXVYHHOHQPLVVFKLHQQRJZHOYHHOPHHUPHHLQJHVSUHNJDDQ(Q ]HGDDUELM DDQVSUHNHQ YDQXLW KHW SHUVSHFWLHI YDQKXQEUDQFKH'DWZLO ]HJJHQZHPRHWHQRQV]HOIEHVFKHUPHQWHJHQGHYDONXLOYDQGHYROOHGLJKHLGEHGULMYHQKRHYHQQLHWWHweten hoe het mbo-stelsel in elkaar steekt. Ze willen weten wat ze aan ons hebben, wat ze

6

YDQRQVPRJHQYHUZDFKWHQHQZDWZLMYDQKHQYHUZDFKWHQHQYUDJHQ¶

µ'DWEHWHNHQWRRNGDWZHGH]HOIGHWDDOPRHWHQVSUHNHQ$OVZLMKHWRYHUFRPSHWHQWLHVKHE-EHQPRHWHQEHGULMYHQZHWHQZDWZHGDDURQGHUYHUVWDDQZDWVWXGHQWHQPRHWHQZHWHQHQkunnen. Dat willen ze graag, want ze willen de studenten een goede stage bieden, daar VWHNHQ]H]HOIWLMGLQ%RYHQGLHQZLOOHQ]HVWUDNVJUDDJJRHGRSJHOHLGHPHQVHQLQGLHQVWQHPHQ0HHUGXLGHOLMNKHLGYDQRQ]HNDQWKHOSWGDDUELM:HYHUJHWHQQRJZHOHHQVGDWZLMYHHO MDUJRQJHEUXLNHQ WHUZLMOKHWEHGULMIVOHYHQJUDDJKHOGHUKHLGZLO'RRUVDPHQRS WHWUHNNHQEHQDGUXNNHQZHWHJHOLMNHUWLMGGHJHOLMNZDDUGLJKHLG:H]LMQVDPHQYHUDQWZRRUGH-OLMN'LHJH]DPHQOLMNKHLGKHEEHQZHLQGHORRSYDQKHWSURMHFWKHHOVWHUNJHYRHOG¶

Het vervolgDaar ligt dus voldoende stof om mee door te gaan. Weusthof knikt. ‘Ik kan zo al één van de QHYHQHIIHFWHQQRHPHQ+HWKDQGERHNESY:HJDDQKHHOJRHGNLMNHQZDDUHQKRHZHGHLQIRUPDWLHYRRU]LHQLQJHI¿FLsQWHUNXQQHQRUJDQLVHUHQ6RPPLJHRQGHUGHOHQYDQKHWKDQG-ERHN]LMQYRRUDOOHRSOHLGLQJHQJHOLMNGDDUKRHYHQGHRSOHLGLQJHQQLHWODQJHUYRRUWGXUHQGhun eigen wielen uit te vinden. We richten daarnaast een kenniskring bpv op, waarin we DOOHESYFR|UGLQDWRUHQWZHHNHHUSHUMDDUELMHHQEUHQJHQRPHUYDULQJHQHQH[SHUWLVHPHHUWHGHOHQ(QRPELMYRRUEHHOGRRNSUREOHPHQDDQGHRUGHWHVWHOOHQ]RDOVKHWJHEUHNDDQVWDJHSODDWVHQZDDUPHHVRPPLJHRSOHLGLQJHQWHNDPSHQKHEEHQ+RHOLJWGDWELMDQGHUHRSOHLGLQJHQKRHKHEEHQ]HGDWRSJHORVW"=ROHUHQZHYDQHQPHWHONDDU¶

'DDUQDDVWLVHUGDQGHFRQIHUHQWLHZDDUPHHKHWSURMHFWZRUGWEHVORWHQµ+HWLVWRWQRJWRHHHQSURMHFWJHZHHVWYDQHHQSDDURSOHLGLQJHQ:HZLOOHQQXDOOHRSOHLGLQJHQODWHQ]LHQZDWPRJHOLMNLV2QGHU]RHN.ZDOLWHLWV]RUJZHUNWGDDUJUDDJDDQPHHPDDUKHWLQLWLDWLHILVDDQGHRSOHLGLQJHQ]HOI/DQGHOLMN]LMQHURRNLGHHsQYRRUHHQYHUYROJ'HGLUHFWLHVYDQGHEHWURNNHQRSOHLGLQJHQNXQQHQGDDULQHHQEHODQJULMNHUROVSHOHQ,NKRRSYHUZDFKWRRNwel, dat andere directies geïnteresseerd raken. We hebben nu immers voorbeelden die JRHGKHEEHQJHIXQFWLRQHHUG'HXLWNRPVWHQ]LMQGXLGHOLMN9DQGLHNHQQLVNXQQHQRRNGHRYHULJHRSOHLGLQJHQSUR¿MWKHEEHQ+HWLVEHODQJULMNJHQRHJYRRUVWXGHQWHQGRFHQWHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUV¶

Kleine dingen(QEHQDGUXNWKLMQHWDOVLQKHWEHJLQYDQKHWJHVSUHNKHHOYHHONDQZRUGHQJHUHDOLVHHUGGRRUNOHLQHGLQJHQµ:H]HWWHQDOJURWHVWDSSHQDOVZHELMGHESYJHHQVWDQGDDUGDIVSUDNHQPHHUPDNHQRYHUKHWKRHHQZDQQHHUYDQGHEH]RHNHQDDQVWXGHQWHQEHGULMI+HWLVGHuitdaging en de opgave om meer maatwerk en meer differentiatie te bieden, al naar ge-ODQJGHEHKRHIWH(HQWHOHIRRQWMHRIHHQPDLOWMHNDQVRPVDOJHQRHJ]LMQ:HNXQQHQ1#tschool daarvoor meer inzetten; ik kan me voorstellen dat het nog meer een tool wordt om op afstand te begeleiden. Daar valt winst te boeken.’

2RNYRRUGHWHDPVPHHQWKLMµ'LWSURMHFWZDVYDQGHWHDPV]HOI=H]LMQDDQJHVSRRUGRPQDWHGHQNHQ=RRQWVWDDQEHODQJULMNHLQQRYDWLHVXLWGHUHÀHFWLHRYHUGHYUDDJZDDUDDQbehoefte bestaat. De input daarvoor kwam van de docenten zelf, net als van de studenten HQGHSUDNWLMNRSOHLGHUV(ULV]HNHUQRJHHQKHOHVODJWHPDNHQPDDUHUOLJWQXHHQVWHYLJHbasis om op voort te bouwen.’

Het doorbraakproject werkplekleren ROC van Twente

Henk Ritzen¹, Edith Wanschers², Cees Terlouw3, Gerard Rikken²

Vraagarticulatie verwachtingen studenten en praktijkopleiders

Dit artikel is het eerste uit een reeks van drie over het doorbraakproject werkplekle-ren binnen het ROC van Twente. Het beschrijft de verwachtingen van studenten en praktijkopleiders over de beroepspraktijkvorming (vraagarticulatie/nulmeting) en is een samenvatting van de papers die werden gepresenteerd tijdens de Onderwijs Research Dagen in Leuven (2009) en Enschede (2010). Het tweede artikel gaat in op de verbeteringen (handelingsvoorschriften in de vorm van interventies) die door docenten worden ingezet om de beroepspraktijkvorming van hun opleiding te verbeteren. Het derde artikel beschrijft de effecten van de in-gezette verbeteringen in de beroepsopleidingen en is een bewerking van een paper dat werd gepresenteerd tijdens de Onderwijs Research Dagen in Maastricht (2011).

Samenvatting:HUNSOHNOHUHQHTXLYDOHQWYDQEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJRIVWDJHPDDNWVXEVWDQWLHHOGHHOuit van het opleidingscurriculum van mbo-opleidingen. Hoe kunnen docenten het leerpro-FHVEHYRUGHUHQGDWSODDWVKHHIWWLMGHQVGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJVWXGHQWHQLQKHWPLG-GHOEDDUEHURHSVRQGHUZLMVPER"2PGH]HYUDDJWHEHDQWZRRUGHQLVLQRQGHUVWXGHQWHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUVYDQGHRSOHLGLQJHQ2QGHUZLMVDVVLVWHQW0LGGHQNDGHU(QJL-neering en Informatie Dienstverlening een nulmeting verricht. Het doel hiervan is het arti-FXOHUHQYDQYHUZDFKWLQJHQGLHKHWZHUNSOHNOHUHQYDQVWXGHQWHQJHGXUHQGHGHORRSWLMGYDQKHWGRRUEUDDNSURMHFW EHYRUGHUHQ7HQDDQ]LHQYDQVWXGHQWHQZRUGWJHFRQFOXGHHUGGDWGHYRRUOLFKWLQJQDDUVWXGHQWHQYHUEHWHUGPRHWZRUGHQWHUZLMOGHSUDNWLMNRSOHLGHUVEHWHUJHwQIRUPHHUGPRHWHQZRUGHQRYHUGHUROHQWDDNGLH]LMWLMGHQVGHVWDJHYHUYXOOHQ2RNGHZLM]HZDDURSVWXGHQWHQ WLMGHQVGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJZRUGHQJHs[DPLQHHUGPRHWYRRUVWXGHQWHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUVEHWHUZRUGHQJHs[SOLFLWHHUG

+HWPHUHQGHHOYDQGHSUDNWLMNRSOHLGHUVYDQGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQWLVJRHGJHwQ-IRUPHHUGRYHUUROHQWDDNWLMGHQVGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJ%LMGHRSOHLGLQJ0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJLVGHKHOIWGH]HPHQLQJWRHJHGDDQ%LM,QIRUPDWLH'LHQVWYHUOHQLQJLVPLQGHUdan de helft van mening dat er goed met hen wordt gecommuniceerd.

¹ Hogeschool Edith Stein/Onderwijscentrum Twente

² ROC van Twente3 Hogeschool Saxion

10

AanleidingIn 2008 concludeerde de Algemene Rekenkamer dat de voorbereiding van de student en GHRQGHUVWHXQLQJYDQKHWOHHUEHGULMIDDQGHVWDJLDLUYHUEHWHUGPRHWHQZRUGHQµ6FKROHQKROOHQDFKWHUGHIHLWHQDDQ¶HQ]LMQVORUGLJPHWKHWELMKRXGHQYDQGLJLWDOHGDWDEDVHV=Hmoeten daarom hun stagebegeleiding verbeteren, ervoor zorgen dat allochtone studenten HHQVWDJHSOHNNULMJHQHQ]LFKDOVRQGHUZLMVLQVWHOOLQJEHWHUYRRUEHUHLGHQRSHFRQRPLVFKPLQGHUHWLMGHQ8LWJDQJVSXQWYRRUJRHGHOHHURSEUHQJVWHQWLMGHQVGHVWDJH1 is een goede VDPHQZHUNLQJ WXVVHQVFKRROHQVWDJHELHGHQGHRUJDQLVDWLH LQVWHOOLQJRIEHGULMI'DDU-QDDVWZRUGWRSEDVLVYDQGHKXLGLJHYULMEOLMYHQGHZHWHQUHJHOJHYLQJELQQHQKHWV\VWHHPYDQGHNZDOL¿FDWLHVWUXFWXXURQYROGRHQGHVDPHQJHZHUNW5HNHQNDPHU'HWPDU'H9ULHVRQGHU]RFKWHQLQRSGUDFKWYDQQHJHQEUDQFKHRUJDQLVDWLHVGHHUYDULQJHQYDQGHOHHUEHGULMYHQGLHXLWYRHULQJJHYHQDDQGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJ2 van studenten uit het mbo. Hun conclusies komen overeen met de bevindingen van de Alge-PHQH5HNHQNDPHU'HNQHOSXQWHQGLHOHHUEHGULMYHQRQGHUYLQGHQNRPHQYRRUWXLWVWUXFWX-rele problemen rond de organisatie en communicatie van de stages. Een van de cruciale NQHOSXQWHQLVGHNZDOLWHLWYDQGHEHJHOHLGLQJGRRUOHHUEHGULMYHQJHPLGGHOGYDQDOOHVWXGHQWHQEHRRUGHHOWGLHDOVRQYROGRHQGH'HWPDU'H9ULHV'LWSHUFHQWDJHNRPWRYHUHHQPHWGHUHVXOWDWHQYDQGH-2%PRQLWRUZDDULQPHHUGDQPERVWX-GHQWHQKXQRQGHUZLMVEHRRUGHHOGHQ-2%2RNKHWFRQWDFWWXVVHQVFKRROHQOHHUEHGULMIEOLMIWPHWSURFHQWWHYUHGHQKHLGHHQEHODQJULMNDDQGDFKWVSXQW-2%

%LQQHQ KHW ODQGHOLMN µGRRUEUDDNSURMHFW ZHUNSOHNOHUHQ3’, staan de volgende vier thema’s centraal: 6HTXHQVIRFXVRSSURJUDPPHULQJYDQYHUVFKLOOHQGHYDULDQWHQYDQZHUNSOHNOHUHQGXD-

lisering, simulatie als leerplaats; afwisseling school-werk.- Leerprocessen focus op proces van competentieontwikkeling op de werkplek, partici-

SDWLHDFTXLVLWLHFUHDWLHFRPPXQLW\RISUDFWLFHVRFLDDOOHUHQ %HJHOHLGLQJHQDVVHVVPHQWPHWIRFXVRSGRFHQWUROOHQLQVWUXFWLHUHÀHFWLHPHQWRUURO-

len en leermiddelen, beoordeling.- Co-makership met focus op regionale samenwerking op ontwerpniveau en op uitvoe-

ULQJVQLYHDXJH]DPHQOLMNHYHUDQWZRRUGHOLMNKHLGOHUHQYDQHONDDU

Het regionaleGRRUEUDDNSURMHFWµZHUNSOHNOHUHQ¶VOXLWDDQRSERYHQVWDDQGHODQGHOLMNHWKH-PD¶VHQZRUGWXLWJHYRHUGPHW6D[LRQ+RJHVFKROHQGH+RJHVFKRRO(GLWK6WHLQ2QGHU-ZLMVFHQWUXP7ZHQWHGHGULHJHQRHPGHEHURHSVRSOHLGLQJHQYDQKHW52&YDQ7ZHQWHHQYHOHEHGULMYHQLQVWHOOLQJHQHQVFKROHQZDDUVWXGHQWHQYDQGH]HRSOHLGLQJHQ0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJ,QIRUPDWLH'LHQVWYHUOHQLQJHQ2QGHUZLMVDVVLVWHQWVWDJHORSHQ+LHURQWZLN-kelen de studenten hun beroepscompetenties op de werkplek onder begeleiding van hun GRFHQWHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUVYROJHQVGHXLWJDQJVSXQWHQHQLQWHUYHQWLHVYDQKHW7ZHQWVUHJLRQDOHGRRUEUDDNSURMHFW

Dit artikel, het eerste uit een reeks van drie, presenteert de resultaten van de vraagarticu-latie die in de vorm van een nulmeting is uitgevoerd. Doel van deze vraagarticulatie is het RSHUDWLRQDOLVHUHQYDQGHYHUZDFKWLQJHQYDQGHVWXGHQWHQGRFHQWHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUV

1 Met stage wordt bedoeld ‘werkplekleren’ en ‘beroepspraktijkvorming’ (afgekort bpv).

2 DĞƚďĞƌŽĞƉƐƉƌĂŬƟũŬǀŽƌŵŝŶŐ;ĂĨŐĞŬŽƌƚďƉǀͿǁŽƌĚƚďĞĚŽĞůĚǁĞƌŬƉůĞŬůĞƌĞŶĞŶƐƚĂŐĞ3 Met werkplekleren wordt bedoeld ‘stage’ en ‘beroepspraktijkvorming’ (afgekort bpv).

11

en van de factoren die het leren op de werkplek kunnen bevorderen: realiteitsgehalte van de werkplek; realiteitsgehalte van de taakinhoud; ontwikkelingsgerichtheid van taaksitua-WLHVGLGDFWLVFKHVWUXFWXXUEHJHOHLGLQJYDQVWXGHQWHQUROYDQGHRQGHUZLMVLQVWHOOLQJHQGHDUEHLGVPDUNWRUJDQLVDWLHFRPDNHUVKLS'HYUDDJDUWLFXODWLHJHHIWGHGRFHQWHQELQQHQKHWGRRUEUDDNSURMHFWLQ]LFKWLQKHWSURMHFW]HOIpQLQGHRQWZLNNHOLQJYDQLQWHUYHQWLHVGLHKHWZHUNSOHNOHUHQWLMGHQVKHWSURMHFWNXQQHQEHYRUGHUHQ

In het onderstaande wordt ingegaan op de uitgangspunten van het regionaal doorbraak-SURMHFWGHUHODWLHPHWKHWODQGHOLMNSURMHFWHQGHGRHOVWHOOLQJYDQKHW7ZHQWVHSURMHFW

Regionaal doorbraakproject werkplekleren ROC van Twente 'H RQGHUZLMVDUUDQJHPHQWHQ GLH ELQQHQ KHW UHJLRQDDO GRRUEUDDNSURMHFW µZHUNSOHNOHUHQ¶LQ7ZHQWHZRUGHQRQWZLNNHOGVOXLWHQDDQELMGHGRHOVWHOOLQJHQYDQGHUHJLRQDDOHFRQRPL-sche ontwikkeling, zoals genoemd in de arbeidsmarktmonitor en daarmee gerelateerde UDSSRUWDJHV YDQ KHW 5HJLRQDOH 3ODWIRUP $UEHLGVPDUNW 53$ LQ 7ZHQWH 3ODWIRUP2Q-GHUZLMV:HUN ,QNRPHQ9ROJHQVGLWSODWIRUPZRUGHQVWHHGVKRJHUHFRP-petentie-eisen gesteld aan zowel nieuwe instromers als aan zittend personeel. Aan de YHUZDFKWHJURHLYDQGHZHUNJHOHJHQKHLGLQ7ZHQWHNDQGHQLHXZHLQVWURRPYDQXLWPERen hbo slechts ten dele voldoen; een groot deel van deze arbeidsplaatsen zal worden LQJHYXOGGRRUPHQVHQGLHYLDRPHQELMVFKROLQJGRRUVWURPHQYDQXLWHHQEHVWDDQGHEDDQ

(HQYHUEHWHULQJYDQGHDDQVOXLWLQJWXVVHQRQGHUZLMVHQDUEHLGVPDUNW±]RZHONZD-OLWDWLHIDOVNZDQWLWDWLHI±ULFKW]LFK]RZHORSDOJHPHQHGRHOHQDOVYHUJURWLQJYDQKHWDDQWDOMRQJHUHQLQYRRUDOWHFKQLHNHQ]RUJRSOHLGLQJHQYHUJURWLQJYDQGHGRRUVWURRPPERKERÀH[LELOLVHULQJYDQKHWVFKROLQJVDDQERGYRRUZHUNHQGHQHQDFWLHYHEHWURNNHQKHLGYDQEH-GULMYHQELMRSOHLGLQJHQHQ WUDLQLQJHQ:HUNSOHNOHUHQ LVKLHUELMHHQEHODQJULMN LQVWUXPHQWZDDUPHHSDUWLMHQLQGHUHODWLHRQGHUZLMV±DUEHLGVPDUNWNXQQHQVDPHQZHUNHQRPGHJH-noemde doelen te realiseren. De regionale samenwerking levert een goede basis om via FRPDNHUVKLSYLWDOHQHWZHUNHQRSWHERXZHQYRRUUHVSRQVLHIEHURHSVRQGHUZLMVRQGHUZLMVZDDUGRRUHHQSURDFWLHYHELMGUDJHZRUGWJHOHYHUGDDQGHUHJLRQDOHHFRQRPLVFKHRQWZLN-NHOLQJ%HUJ+HQJHYHOG9DQGHU:HLGHQ1LHXZHQKXLV5LHV5LW]HQ7HUORXZ

+HWUHJLRQDDOGRRUEUDDNSURMHFWZHUNSOHNOHUHQLQ7ZHQWHVOXLWRSWZHHQLYHDXVDDQELMGHODQGHOLMNHNHUQWKHPD¶VHQVWHOW]LFKWRWGRHO1LHXZHQKXLV5LW]HQ7HUORXZ1LHXZHQKXLV5LHV RS KHW QLYHDX YDQ KHW RQGHUZLMV KHW RQWZHUSHQ YDQ RQGHUZLMVDUUDQJHPHQWHQZHUN-

SOHNOHUHQYRRUVWXGHQWHQGRFHQWHQHQSUDNWLMNEHJHOHLGHUVGLHRSEDVLVYDQ TXDVLH[SHULPHQWHQHQYHUJHOLMNHQGHDQDO\VHZRUGHQRQGHU]RFKWHQZDDUYRRURSEDVLVYDQprofessionele interventies en het ontwikkelen van regionaal lerende netwerken de be-URHSVSUDNWLMNYRUPLQJYDQVWXGHQWHQZRUGWYHUEHWHUG

RSKHWQLYHDXYDQKHWSULPDLUHRQGHUZLMVSURFHVZRUGHQHYLGHQFHEDVHGHIIHFWLHYHKDQ-delingsvoorschriften ontworpen die ten behoeve van mbo-opleidingen en hun leerbe-GULMYHQWLMGHQVGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJZRUGHQWRHJHSDVW

12

Methode De vraagarticulatie is een enkelvoudige casestudie die in de vorm van een nulmeting is DIJHQRPHQ 0DVR6PDOLQJ ELM GHPERRSOHLGLQJHQ0LGGHQNDGHU HQJLQHHULQJ0HGHZHUNHULQIRUPDWLHGLHQVWYHUOHQLQJH2QGHUZLMVDVVLVWHQW

Onderzoeksvragen,QGH]HYUDDJDUWLFXODWLHPHWLQJZRUGHQGHYHUZDFKWLQJHQYDQVWXGHQWHQHQSUDNWLMNRS-OHLGHUVYDQGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJRQGHU]RFKW'LWPRHWOHLGHQWRWHHQDQWZRRUGRSGHvolgende onderzoeksvragen:1 Wat verwachten studenten van de opleidingen Middenkader Engineering, Informatie

'LHQVWYHUOHQLQJHQ2QGHUZLMVDVVLVWHQWHQYDQKXQHHUVWYROJHQGHEHURHSVSUDNWLMNYRU-ming inzake de voorbereiding, de communicatie, de studieloopbaanbegeleiding, de EHRRUGHOLQJHQGHEHJHOHLGLQJGRRUGHGRFHQW"

+RHHUYDUHQGHSUDNWLMNRSOHLGHUVGHEHJHOHLGLQJHQFRPPXQLFDWLHYDQGHRSOHLGLQJ"

Instrumentatie'DWDYHU]DPHOLQJYRQGSODDWVLQRNWREHUQRYHPEHUDDQGHKDQGYDQQHJHQVFKULIWH-OLMNHHQTXrWHVRQGHUGULHH[SHULPHQWHOHJURHSHQGULHFRQWUROHJURHSHQHQGULHELMGHSUDN-WLMNRSOHLGHUV'HLQKRXGYDQGHYUDJHQOLMVWHQKDGEHWUHNNLQJRSYHUZDFKWLQJHQHQHUYDULQ-gen. Daarnaast worden de aspecten tevredenheid en motivatie gemeten aan de hand van VWHOOLQJHQ+HWNZDQWLWDWLHYHGHHOYDQGHQXOPHWLQJEHWUHIWPHHWLQVWUXPHQWHQRSEDVLVYDQHHQSXQWV/LNHUWVFKDDOUHVSHFWLHYHOLMNYDULsUHQGPHWYUDJHQYRRUVWXGHQWHQHQYUDJHQYRRUSUDNWLMNRSOHLGHUV]LH7DEHOHQ+HWNZDOLWDWLHYHGHHOYDQGHQXOPHWLQJbestaat uit drie semi-gestructureerde interviews die in panelgesprekken met studenten en GRFHQWHQLQ]LMQDIJHQRPHQ

Betrouwbaarheid schalen=LHYRRUGHEHWURXZEDDUKHGHQYDQGHVFKDOHQµVWXGHQWHQ¶7DEHOHQµSUDNWLMNRSOHLGHUV¶7DEHO

Tabel 1 Betrouwbaarheden subschalen studenten

Naam schaal Alpha’s N items Respondenten9RRUEHUHLGLQJRS%39 .83 8 152Communicatie 6 1516/% .86 6 150%HJHOHLGLQJ 6 150%HRRUGHOLQJ 5 1527HYUHGHQKHLG .81 5 153Motivatie 5 151

13

Tabel 2: Betrouwbaarheden subschalen praktijkopleiders

Naam schaal Alpha’s N items RespondentenVoorlichting 6 Communicatie 6 %HRRUGHOLQJ .83 5 %HJHOHLGLQJ 5 Studieloopbaanbegeleiding GRRUSUDNWLMNRSOHLGHU .81

7HYUHGHQKHLG .88 6

2SEDVLVYDQERYHQVWDDQGHDOSKD¶VJHPLGGHOGKRJHUGDQNXQQHQRSEDVLVYDQGHYUDJHQOLMVWHQµVWXGHQWHQ¶HQµSUDNWLMNRSOHLGHUV¶EHWURXZEDUHFRQFOXVLHVZRUGHQJHWURNNHQ

Resultaten ‘studenten’,QGHQXOPHWLQJ]LMQGHYHUZDFKWLQJHQYDQVWXGHQWHQRQGHU]RFKWRYHUGHYRRUEHUHLGLQJcommunicatie, studieloopbaanbegeleiding, beoordeling en begeleiding van hun docenten WLMGHQVGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJ7RWDDOKHEEHQVWXGHQWHQDDQKHWRQGHU]RHNGHHOJHQRPHQYHUGHHOGRYHUPDQQHOLMNHHQYURXZHOLMNHVWXGHQWHQPHWHHQJHPLG-GHOGH OHHIWLMG YDQ MDDU KRJHU LQ YHUEDQGPHWGHSRSXODWLH%%/VWXGHQWHQ van de RSOHLGLQJ,QIRUPDWLH'LHQVWYHUOHQLQJDe groep studenten is als volgt samengesteld.

Tabel 3 Respondentgroep studenten

Respondentgegevens Experimentgroep (0-meting)

Aantalstudenten

N respondenten Geslacht Leeftijd

N % M V Min. Max. Gem.leeftijd

2QGHUZLMVDVVLVWHQWHHUVWHMDDUV%2/5 108 15 20

Informatie Dienstverlening(HUVWHMDDUV%%/ 26 2 35 61

Middenkader Engineering'HUGHMDDUV%2/ 23 23 0 18 21

7RWDDO 108 15 61 21.8

Vraagarticulatie op basis van schriftelijke vragenlijsten9ROJHQVGHVWXGHQWHQYDQGHGULHEHURHSVRSOHLGLQJHQ]LMQHUVLJQL¿FDQWHYHUVFKLOOHQ LQGHYHUZDFKWLQJHQGLH]LMKHEEHQRYHUGHYRRUEHUHLGLQJRSGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJGHZLM]HZDDURSGHGRFHQWHQPHWKHQRYHUGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJFRPPXQLFHUHQGHEH-geleiding van de docenten en de mate waarop studenten ervaren dat de studieloopbaan-EHJHOHLGLQJRQGHUGHHOLVYDQGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJ2SGHDVSHFWHQµEHRRUGHOLQJ¶HQµPRWLYDWLH¶]LMQJHHQVLJQL¿FDQWHYHUVFKLOOHQDDQJHWURIIHQ]LHYRRUGHWDEHOOHQ%LMODJHMet behulp van de Mann-Whitney-test is onderzocht of de verwachtingen van de studenten

4 In de BBL, of Beroepsbegeleidende Leerweg werkt de student vier dagen per week in een bedrijf/instel-

ling en gaat hij doorgaans één dag (of twee avonden) per week naar school. Het praktijkonderdeel maakt

minimaal 60% van de opleiding uit.

5 In de Beroepsopleidende Leerweg (BOL) gaan studentstudenten de hele week naar school. Minimaal 20%

van de opleidingstijd bestaat uit de stages.

YDQGHYHUVFKLOOHQGHEHURHSVRSOHLGLQJHQVLJQL¿FDQWYDQHONDDUYHUVFKLOOHQ+LHUXLWEOLMNWdat de verwachtingen van de studenten van de opleidingen Informatie Dienstverleningen HQ0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJQLHWVLJQL¿FDQWYDQHONDDUYHUVFKLOOHQ]LH%LMODJH'DDUHQ-WHJHQYHUVFKLOOHQGHYHUZDFKWLQJHQYDQGHVWXGHQWHQ2QGHUZLMVDVVLVWHQWZHOVLJQL¿FDQWvan die van de studenten van de opleidingen Informatie Dienstverlening. Dit betekent dat VWXGHQWHQYDQGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQWVLJQL¿FDQWKRJHUHYHUZDFKWLQJHQKHEEHQYDQGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJGDQGHVWXGHQWHQYDQGHRSOHLGLQJ,QIRUPDWLH'LHQVWYHU-OHQLQJ%RYHQGLHQ]LMQGHVWXGHQWHQYDQGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQWVLJQL¿FDQWPHHUWHYUHGHQRYHUKXQEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJHQEHWHUJHPRWLYHHUGYRRUKHWOHHUSURFHVGDWWLMGHQV GH EHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJ SODDWVYLQGW 2SJHPHUNW ZRUGW GDW GH VWXGHQWHQ TXDOHHIWLMGHQRSOHLGLQJVYRUP%2/YHUVXV%%/YDQHONDDUYHUVFKLOOHQ]LH7DEHOHQ%LMODJH'HVWXGHQWHQYDQGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQWKHEEHQVLJQL¿FDQWKRJHUHYHUZDFK-WLQJHQYDQGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJGDQGHVWXGHQWHQYDQGHRSOHLGLQJ0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJ 7HJHOLMNHUWLMG ]LMQ GH VWXGHQWHQ YDQ GH RSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQWPHHUWHYUHGHQRYHUGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJGDQGHVWXGHQWHQYDQGHRSOHLGLQJ0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJ2SGHVXEVFKDOHQµEHRRUGHOLQJ¶HQµPRWLYDWLH¶]LMQJHHQVLJQL¿FDQWHYHUVFKLO-OHQJHYRQGHQ]LH%LMODJH=RRPHQZHLQRSGHVXEVFKDDOµWHYUHGHQKHLG¶GDQEOLMNWGDWGHVWXGHQWHQYDQGHRSOHLGLQJ0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJKHWPLQVWWHYUHGHQ]LMQRYHUGHFRPPXQLFDWLHWXVVHQGHGRFHQWHQGHSUDNWLMNRSOHLGHUWHUZLMOGHVWXGHQWHQYDQGHRSOHLGLQJ,QIRUPDWLH'LHQVWYHUOHQLQJMXLVWKHWPLQVWWHYUHGHQ]LMQRYHUGHYRRUOLFKWLQJGRRUGHRSOHLGLQJELMGHVWDUWJHYROJGGRRUGHDIVSUDNHQGLHGHRSOHLGLQJJHPDDNWKHHIWPHWGHSUDNWLMNRSOHLGHU6WXGHQWHQYDQGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQW]LMQGDDU-HQWHJHQKHWPLQVWWHYUHGHQRYHUGHZLM]HZDDURS]LMDDQKHWEHJLQYDQKHWVFKRROMDDURYHUGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJ]LMQJHwQIRUPHHUG

Vraagarticulatie op basis van interviews7HQDDQ]LHQYDQGHDIVWHPPLQJYDQGHYHUZDFKWLQJHQRSGHRSOHLGLQJFRQVWDWHHUGHQGHstudenten de volgende knelpunten: 'HYRRUOLFKWLQJRYHUGHRSOHLGLQJ LVDEVWUDFWZDDUGRRU]LM]LFKJHHQJRHGEHHOGYDQ

GHRSOHLGLQJNRQGHQYRUPHQ'HYRRUOLFKWLQJLVYROJHQVGHVWXGHQWHQPHHUJHULFKWRSEHURHSVVSHFL¿HNHRQGHUGHOHQHQPLQGHURSGHZLM]HZDDURSRSOHLGLQJFXUULFXOXPHQVWDJHV]LMQJHRUJDQLVHHUG

'HSUDNWLMNRSOHLGHUZHHWYROJHQVGHVWXGHQWHQQLHWZDDUKLM]LMDDQ WRH LV 'HSUDN-WLMNRSOHLGHUZHHWELMYRRUEHHOGQLHWZHONHIRUPXOLHUHQZRUGHQJHEUXLNWKRHGHIRUPXOLH-UHQLQJHYXOGPRHWHQZRUGHQHQKRHGHVWXGHQWHQEHJHOHLGPRHWHQZRUGHQ

'HSUDNWLMNRSOHLGHUVKHEEHQYRRUDIJDDQGDDQGHVWDJHJHHQFRQWDFWPHWGHRSOHLGLQJJHKDGYROJHQVGHVWXGHQWHQLVGDWGHRRU]DDNYDQKHWIHLWGDWSUDNWLMNRSOHLGHUVJHHQLGHHKHEEHQYDQWLMGGLH]LMLQGHEHJHOHLGLQJYDQVWXGHQWHQPRHWHQLQYHVWHUHQKHWJHHQhun motivatie om hen te begeleiden niet bevordert.

Conclusie afstemming van de verwachtingen op de stages: hoewel alle informatie over GHVWDJHEHVFKLNEDDULVJHVWHOGRSGHHOHNWURQLVFKHOHHURPJHYLQJ1#WVFKRROHQKRHZHOHUVSHFLDDOYRRUGHSUDNWLMNRSOHLGHUVYRRUOLFKWLQJVELMHHQNRPVWHQZRUGHQJHRUJDQLVHHUGHUYDUHQGHVWXGHQWHQGHYRRUEHUHLGLQJHQRSGH%39GRRUGHRSOHLGLQJDOVQHJDWLHI+LHU-

GRRUNRPWKHWEHHOGGDWVWXGHQWHQYRRUDIJDDQGDDQGHRSOHLGLQJKDGGHQRYHUGH%39QLHWRYHUHHQPHWGHZHUNHOLMNKHLGHQYDOWWHJHQ

Opleidingsstructuur:7HQDDQ]LHQYDQGHRSOHLGLQJVVWUXFWXXURRUGHOHQGHVWXGHQWHQDOVYROJW 'HRSOHLGLQJVVWUXFWXXULQFOXVLHIGHH[DPLQHULQJGRRUGRFHQWHQ LVQLHWKHOGHUZDDU-

GRRUHHQHQNHOHVWXGHQWRYHUZRRJGHRSOHLGLQJYRRUWLMGLJWHYHUODWHQ 2QGXLGHOLMNLVGHLQWHJUDWLHYDQWKHRULHHQSUDNWLMNELMYRRUEHHOGGHVHTXHQVHQLQWRH-

passing van catalogi, databank en bronnen. - De lessen communicatie worden door studenten als nuttig ervaren, maar worden te laat

aangeboden. *HEUXLNWHRQGHUZLMVPLGGHOHQEHWHURSGHEUDQFKHDIVWHPPHQVWXGHQWHQPRHWHQGH

GLJLWDOHRQGHUZLMVPLGGHOHQXLWGHHOHNWURQLVFKHOHHURPJHYLQJHQGRZQORDGHQHQYHUYRO-gens in eigen beheer uitprinten; de opleiding gebruikt verouderde software.

Conclusie opleidingsstructuur: tudenten ervaren de ‘verkeerde‘ volgorde van de lesstof DOV]ZDNRQGHUGHHOYDQGHRSOHLGLQJVVWUXFWXXURPGDW]LM]LFKKLHUGRRURQYROGRHQGHNXQ-QHQYRRUEHUHLGHQRSKHWZHUN LQGHSUDNWLMN'DDUHQWHJHQHUYDUHQ]LMGHYRRUEHUHLGLQJYDQXLWGHOHVVHQFRPPXQLFDWLHSRVLWLHI7HQVORWWH]LMQGHVWXGHQWHQYDQPHQLQJGDWKXQQHJDWLHYHPHQLQJHQXLWKHWGRPHLQRSOHLGLQJVVWUXFWXXUYHUEHWHUSXQWHQ]LMQGLHELQQHQKHWGRRUEUDDNSURMHFWZHUNSOHNOHUHQRSJHSDNWNXQQHQZRUGHQ

Leerwerkproces7HQDDQ]LHQYDQKHWOHHUZHUNSURFHVRRUGHOHQGHVWXGHQWHQDOVYROJW- De bezoeken door de docenten van de beroepsopleiding vinden fragmentarisch en

onregelmatig plaats, waardoor docenten geen intensief contact met de studenten op de werkplek onderhouden.

15

16

'HUHÀHFWLHRSGHOHHUHUYDULQJHQRSJHGDDQWLMGHQVGHVWDJHLVHHQRQGHUEHOLFKWRQGHU-ZHUSLQKHWOHHUZHUNSURFHV]HOIVDDQKHWUHÀHFWLHYHUVODJZRUGWRQYROGRHQGHLQJH]HWLQhet leerwerkproces.

- De voorafgaand aan de stage geformuleerde leerdoelen van studenten worden onvol-doende geïntegreerd in het leerwerkproces.

'HSUDNWLMNRSOHLGHUVJHYHQWLMGHQVGHVWDJHRQYROGRHQGHDDQZDWWLMGHQVKHWOHHUZHUN-proces goed of fout gaat; begeleidingsgesprekken vinden nooit dan wel fragmentarisch SODDWVMRQJHUHVWXGHQWHQZRUGHQLQWHQVLHYHUEHJHOHLGGDQRXGHUHVWXGHQWHQ

&RQFOXVLH OHHUZHUNSURFHV WLMGHQV GH VWDJH RQGHUKRXGHQ GH GRFHQWHQ IUDJPHQWDULVFKFRQWDFWPHWGHVWXGHQWHQRSGHZHUNSOHNUHÀHFWLHGRRUGHVWXGHQWRSKXQKDQGHOLQJV-SUDNWLMNHQYLQGWVSRUDGLVFKSODDWVZDDUGRRUKHWOHHUSRWHQWLHHOYDQGHVWDJHGRRUGRFHQ-WHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUVRQYROGRHQGHZRUGWEHQXW

Algemeen kunnen we over ‘de afstemming verwachtingen’ concluderen dat de voorlich-WLQJQDDUVWXGHQWHQYHUEHWHUGPRHWZRUGHQSUDNWLMNRSOHLGHUVEHWHUJHwQIRUPHHUGPRHWHQZRUGHQRYHUKXQUROHQ WDDN WLMGHQVGHVWDJHGHHLVHQURQGRPGHH[DPLQHULQJYDQGHVWDJHYRRUVWXGHQWHQEHWHUJHs[SOLFLWHHUGPRHWHQZRUGHQ7HQDDQ]LHQYDQGHRSOHLGLQJV-VWUXFWXXUZRUGWJHFRQFOXGHHUGGDWGHVHTXHQVHQLQGHWKHRULHHQSUDNWLMNELQQHQKHWFXU-ULFXOXPEHWHURSHONDDUPRHWHQZRUGHQDIJHVWHPG7HQVORWWHJHOGW WHQDDQ]LHQYDQKHWleerwerkproces dat de begeleiding beter moet worden afgestemd op de inhoud van de opleiding, de inhoud beter moet worden afgestemd op de leerwerkplek van de studenten HQGHSURIHVVLRQDOLVHULQJYDQGHSUDNWLMNRSOHLGHUVYHUEHWHUGPRHWZRUGHQ

Resultaten ‘praktijkopleiders’2SEDVLVYDQGHWZHHGHRQGHU]RHNVYUDDJLVGHSUDNWLMNRSOHLGHUVZHUN]DDPLQGHEHGULM-YHQLQVWHOOLQJHQZDDUGHVWXGHQWHQYDQGHGHHOQHPHQGHEHURHSVRSOHLGLQJHQ]LH7DEHOKXQEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJDÀHJJHQJHYUDDJGRPGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJYDQKHWYRRUJDDQGHOHHUMDDUWHEHRRUGHOHQ+HWEHWUHIWGHPHWLQJZDDUYDQGHHHUVWHPHWLQJLQQRYHPEHUKHHIWSODDWVJHYRQGHQ5LW]HQ:DQVFKHUV7HUORXZ5LNNHQHQGLHLQMXOLHQLQPDDUWZRUGWYHUYROJG5LW]HQ:DQVFKHUV7HUORXZ5LNNHQ=LHYRRUKHWRQGHU]RHNVRQWZHUSHQGHHIIHFWHQKHWGHUGHDUWLNHOLQGLWERHN6. ,QWXVVHQWLMGKHEEHQGHGRFHQWHQLQWHUYHQWLHVXLWJHYRHUGRPGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJvan hun opleiding te verbeteren. Deze komen aan de orde in het tweede artikel in dit boek.

Respondenten3UDNWLMNRSOHLGHUVRIZHUNEHJHOHLGHUV 1 YDQGHPERVWXGHQWHQYDQGHGULHRSOHL-GLQJHQLVYHU]RFKWGHYUDJHQOLMVW LQWHYXOOHQUHVSRQGHQWHQKHEEHQDDQGLWYHU]RHNYROGDDQ3UDNWLMNRSOHLGHUV1 GLHKHWYRRUJDDQGHMDDUJHHQVWXGHQWHQKHEEHQEHJH-OHLGPRFKWHQGHYUDJHQOLMVWQLHWLQYXOOHQ,QWRWDDOKHEEHQUHVSRQGHQWHQGHYUDJHQOLMVWingevuld.

6 Zie hieronder: ‘Werkplekleren binnen het ROC van Twente: werken de interventies?’

7 Zie hieronder: ‘Werkplekleren: handelingsvoorschriften ter verbetering van de kwaliteit van de beroeps-

praktijkvorming.’

Tabel 4: Respondenten praktijkopleiders, werkbegeleiders

Bpv-begeleiders van branche Aantal respondenten%HQDGHUG Respons 'H¿QLWLHILQJHYXOG1

Informatiedienstverlening 66 Middenkader Engineering 62 2QGHUZLMVDVVLVWHQW 128 7RWDDO 256 81

+HWPHUHQGHHO YDQGH UHVSRQGHQWHQ 1 LVSUDNWLMNRSOHLGHU 1 HQYURXZ1 9DQ GH UHVSRQGHQWHQ EHJHOHLGW NRUWHU GDQ MDDU VWXGHQWHQ WLMGHQVKXQEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJYDQGHUHVSRQGHQWHQEHJHOHLGWVWXGHQWHQJHGXUHQGHWRWMDDU+HWSHUFHQWDJHUHVSRQGHQWHQGDWPHHUGDQMDDUVWXGHQWHQEHJHOHLGWLV1 KLHUYDQEHJHOHLGW]HOIV1 PHHUGDQMDDUVWXGHQWHQWLMGHQVGHEHURHSV-SUDNWLMNYRUPLQJ

Tabel 5: Ervaringsjaren praktijkopleiders

2SOHLGLQJHQ Hoe lang begeleidt u al studenten YDQGH]HRSOHLGLQJ" 7RWDDO

MDDU MDDU 6 - 10 MDDU !MDDU

3UDNWLMNRSOHLGHUVInformatiedienst-verlening

,NEHQSUDNWLMNRSOHLGHU 5 6 3 1 15

Ik ben werkbegeleider 2 2 2 0 6

3UDNWLMNRSOHLGHUVMiddenkader Engineering

,NEHQSUDNWLMNRSOHLGHU 2 3 2 11

Ik ben werkbegeleider 2 2 0 2 6

3UDNWLMNRSOHLGHUV2QGHUZLMVDVVLVWHQW

,NEHQSUDNWLMNRSOHLGHU 15 15 2 0 32Ik ben werkbegeleider 3 3 2 2 10

7RWDDO 31 13 80

'HSUDNWLMNRSOHLGHUVYHUERQGHQDDQGHGULHEHURHSVRSOHLGLQJHQ]LMQKHWPLQVW WHYUHGHQRYHUGHFRPPXQLFDWLHYDQXLWGHRSOHLGLQJJHYROJGGRRUYRRUOLFKWLQJ3UDNWLMNRS-OHLGHUV]LMQWHYUHGHQQRFKRQWHYUHGHQRYHUGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJHQKHWPHHVWWHYUHGHQRYHUGHZLM]HHQGHPDWHZDDURS]LMGHPERVWXGHQWHQLQKXQEHGULMIEHJHOHL-GHQJHYROJGGRRUGHEHJHOHLGLQJGLHGHGRFHQWGHVWXGHQWHQELHGW]LH%LMODJH3UDNWLMNRSOHLGHUVJHYHQHHQ ODJHZDDUGHULQJDDQGHRQGHUGHOHQFRPPXQLFDWLHPHWvoorlichting van en tevredenheid over de beroepsopleidingen; de opleidingen verschillen QLHWVLJQL¿FDQWµ2QHZD\$QRYD¶'HYHUVFKLOOHQELMVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJHQEHRRU-GHOLQJ]LMQKHWJURRWVW3UDNWLMNRSOHLGHUVYHUERQGHQDDQGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQWEHRRUGHOHQ]LFK]HOIKHWKRRJVWHQSUDNWLMNRSOHLGHUVYHUERQGHQDDQGHRSOHLGLQJ0LGGHQ-kader Engineering het laagst. Het onderdeel ‘beoordeling’ van de opleiding Middenkader (QJLQHHULQJZRUGWKRJHUJHZDDUGHHUGGDQGHRYHULJHWZHHRSOHLGLQJHQ]LH%LMODJH

Begeleiding en communicatie: ervaringen praktijkopleidersDe tweede onderzoeksvraag richt zich op de relatie tussen begeleiding en communicatie,

18

met andere woorden: is de communicatie van de docent van invloed op de kwaliteit van de EHJHOHLGLQJYDQGHVWXGHQW"'HZDDUGHULQJYDQSUDNWLMNRSOHLGHUVYRRUPHWLQJYRRUµEHJH-OHLGLQJ¶ZRUGWJURWHUQDDUPDWHGHFRPPXQLFDWLHEHWHULV8LWµ5VTXDUH¶5 EOLMNWGDWYDQGHYDULDQWLHYDQGHYDULDEHOHµEHJHOHLGLQJ¶YHUNODDUGZRUGWXLWGHYDULDQWLHYDQGHYDULDEHOHFRPPXQLFDWLHKHWJHHQEHWHNHQWGDWGHNZDOLWHLWYDQGHFRPPXQLFDWLHYRRUEHSDDOWKRHGHSUDNWLMNRSOHLGHUGHEHJHOHLGLQJGRRUVFKRROHUYDDUW=LH)LJXXU

Figuur 1: Lineaire regressie begeleiding versus communicatie

Communicatie en informatie'HSUDNWLMNRSOHLGHUVYDQGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQWYLQGHQ LQPHHUGHUKHLGGDW]HJRHGJHwQIRUPHHUG]LMQRYHUKXQUROHQWDDNWLMGHQVGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJ9DQGHSUDNWLMNRSOHLGHUVYDQGHRSOHLGLQJ0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJLVGH]HPHQLQJWRHJH-GDDQELM,QIRUPDWLH'LHQVWYHUOHQLQJYDQGHSUDNWLMNRSOHLGHUVYDQGHRSOHLGLQJ,QIRUPDWLH'LHQVWYHUOHQLQJ]HJWQLHWJRHG WH ]LMQ YRRUJHOLFKW YDQGH0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJHQYDQGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQW]LH%LMODJHLVGH]HOIGHPHQLQJWRHJHGDDQ'HPDWHZDDULQGHSUDNWLMNRSOHLGHUV]LMQJHwQIRUPHHUG LVDIKDQNHOLMNYDQGHIUHTXHQWLHZDDULQGHGRFHQWGHZHUNSOHNEH]RHNWYDQGHSUDNWLMNRSOHLGHUVYDQGHRSOHLGLQJ,QIRUPDWLH'LHQVWYHUOHQLQJLVYDQPHQLQJGDWGHGRFHQWKHWOHHUEHGULMIWHZHLQLJEH]RHNWGH]HWUHQG]HW]LFKGRRUYRRUELM0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJHQELMGHRS-OHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQW]LH%LMODJH7HQVORWWHFRUUHOHHUWGHYDULDEHOHWHYUHGHQKHLGVLJQL¿FDQWPHWKHWIHLWGDWGHGRFHQWGHSUDNWLMNRSOHLGHUVDDQKHWEHJLQYDQKHWVFKRROMDDUJRHGLQIRUPHHUWRYHUZDWGHSUDNWLMNRSOHLGHUYDQGHGRFHQWNDQYHUZDFKWHQRYHUKHWEH-JLQHQHLQGQLYHDXYDQGHVWXGHQWRYHUGHZLM]HZDDURSGHVWXGHQWZRUGWEHRRUGHHOGHQRYHUFLMIHUVHQSUHVWDWLHVYDQVWXGHQWHQ

R2/LQHDU

8LWGHUHVXOWDWHQYDQGHFRQWUROHJURHSµVWXGHQW¶EOLMNWGDWGH]HKHWPLQVWWHYUHGHQLVRYHUGHFRPPXQLFDWLH WXVVHQGRFHQWHQSUDNWLMNRSOHLGHU WHUZLMOGHJHKHOHVFKDDO µFRPPXQL-FDWLH¶GRRUKHQKHWKRRJVWZRUGWJHZDDUGHHUG%OLMNEDDUZRUGWGHFRPPXQLFDWLHYDQGHdocent met de student wel gewaardeerd, maar is de communicatie van de docent met de SUDNWLMNRSOHLGHUQRJQLHWRSWLPDDO ,Q]LMQDOJHPHHQKHLG]LMQGHVWXGHQWHQYDQGHRSOHL-GLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQWVLJQL¿FDQWPHHUWHYUHGHQHQEHWHUJHPRWLYHHUGHQHUYDUHQ]LMGHEHJHOHLGLQJHQGHVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJVLJQL¿FDQWEHWHUGDQGHVWXGHQWHQYDQGHRYHULJWZHHRSOHLGLQJHQ'LWEHWHNHQWGDWGHWZHHGHMDDUVVWXGHQWHQ2QGHUZLMVDVVLVWHQWHQVLJQL¿FDQWEHWHUJHPRWLYHHUG]LMQGDQGHWZHHGHMDDUVVWXGHQWHQ,QIRUPDWLH'LHQVWYHUOH-QLQJHQYLHUGHMDDUVVWXGHQWHQ0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJ]LH%LMODJH

Conclusies,QGHYRRUPHWLQJ 5LW]HQ7HUORXZ:DQVFKHUV5LNNHQ LVJHFRQVWDWHHUGdat zowel de begeleiding tijdens de beroepspraktijkvorming als de communicatie tussen

student en praktijkopleiderEHODQJULMNHYHUEHWHUSXQWHQ]LMQ+LHUYRRU]LMQLQWHUYHQWLHVRQW-ZLNNHOG]LHDUWLNHO'HUHVXOWDWHQXLWGH]HYUDDJDUWLFXODWLHKHEEHQWRWGHYROJHQGHZHUN-hypothesen en acties geleid: 2ULsQWDWLHYRRUDIJDDQGRSGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJOHLGWQDDÀRRSYDQGHEHURHSV-

SUDNWLMNYRUPLQJWRWJRHGHVWXGHQWSUHVWDWLHV$FWLHVYHUZDFKWLQJHQPDQDJHQYDQVWX-GHQWHQ GRFHQWHQ HQ SUDNWLMNRSOHLGHUV RSWLPDOLVHUHQ YDQ GH YRRUOLFKWLQJ GLH DDQ GHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJYRRUDIJDDW

- 2ULsQWDWLHYRRUWLMGHQVHQQDDÀRRSYDQGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJOHLGWWRWHHQGRRU-ORSHQGHVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJORRSEDDQOHUHQ$FWLHVYHUZDFKWLQJHQPDQDJHQvan een doorlopende leerroute naar het hbo op basis van de huidige ervaringen in de EHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJRSWLPDOLVHUHQYDQGHYRRUEHUHLGLQJRSGHDUEHLGVPDUNW

2SWLPDOLVHULQJ YDQ GH XLWYRHULQJVNZDOLWHLW OHLGW WRW HIIHFWLYLWHLW RS KHW JHELHG YDQ GHORJLVWLHNHQFRPPXQLFDWLHELQQHQGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJ$FWLHVYHUEHWHULQJYDQde randvoorwaarden van de communicatie, kaders, logistiek, e.d., van de organisatie ZDDULQGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJ LV LQJHEHGRSWLPDOLVHUHQYDQGHEHJHOHLGLQJGRRUGRFHQWHQSUDNWLMNRSOHLGHU

2SWLPDOLVHULQJYDQGHHYDOXDWLH YDQGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJZDDUGRRUHYLGHQWLHVleiden tot verbeterprocessen op het gebied van de stage-inhoud als stagebeoordeling. $FWLHVYHUEHWHULQJYDQGHFRQWUROHYDQGHXLWYRHULQJYDQGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJRSWLPDOLVHUHQYDQGHEHRRUGHOLQJVV\VWHPDWLHNHQ±LQVWUXPHQWHQYDOLGLWHLWHQEHWURXZ-EDDUKHLGGLHZRUGHQLQJH]HWELMGHEHRRUGHOLQJYDQGHVWXGHQWUHVXOWDWHQ

Discussie

In dit deel van de discussie wordt een aantal trends gesignaleerd.

Docenten en praktijkopleiders 'RFHQWHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUVPDNHQGHHOXLWYDQHHQµFRPPXQLW\RISUDFWLFH¶HHQLQIRU-PHOHZHUNJHPHHQVFKDSGLH]LMPHWHONDDUYRUPHQHQZDDUELQQHQ]LMPHWHONDDUHUYDULQJHQNXQQHQGHOHQ+LHUPHHNXQQHQGRFHQWHQGHJHVFKHWVWHNORRIWXVVHQRQGHUZLMVHQDUEHLGGLFKWHQ 7HJHOLMNHUWLMG NXQQHQ VWXGHQWHQ GRRU DFWLHYH SDUWLFLSDWLH LQ GH EHURHSVSUDNWLMN

20

PHHUPRJHOLMNKHGHQNULMJHQRPYHUDQWZRRUGHOLMNKHLGWHGUDJHQYRRUKXQZHUNHQDFWLHYHUGDQXLWGHYUDDJDUWLFXODWLHEOLMNWGHHOQHPHQDDQKHWRSOHLGLQJVSURFHV=RZRUGWEHWHUDDQ-gesloten op de belevingswereld van de studenten en hun beeld van hun toekomstig beroep. Studenten participeren in werkverbandenParticiperen is het vermogen om in de werkgemeenschap mee te doen, waardoor nieuwe HUYDULQJHQHQQLHXZHYRUPHQYDQFRPSHWHQWLHVRQWVWDDQGLHRSKXQEHXUWZHHUQRGLJ]LMQRPQLHXZHNHQQLVWHFUHsUHQOLIHORQJOHDUQLQJ+HWOHUHQELQQHQFRPPXQLWLHVRISUDFWLFHKHHIWJHYROJHQYRRUGHLQKRXGYRUPHQRUJDQLVDWLHYDQKHWEHURHSVRQGHUZLMVLQKHWDOJH-PHHQHQGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJLQKHWELM]RQGHU'HVWDJHLVGHNHUQYDQHUYDULQJVOH-UHQZDDULQGHVWXGHQW]LFKYDQXLW]LMQDFWLHYHURODO]HOIVWXUHQGJHFRQIURQWHHUG]LHWPHWGHZHUNHOLMNHSUREOHPHQXLW]LMQWRHNRPVWLJHDUEHLGVSUDNWLMN1LHXZHQKXLVVWHOWWHUHFKWde volgende eisen aan de beroepsopleiding: ‘Leren als competentieontwikkeling is partici-SHUHQLQVRFLDOHYHUEDQGHQZDDUELMKHWFXUULFXOXPRSEDVLVYDQGHNZDOL¿FDWLHVWUXFWXXUDOVreisgids fungeert langs interessante vormen van participatie in plaats van een overzicht van LQKRXGHQGLHLQVWXGLHJLGVHQHQRQGHUZLMVHQH[DPHQUHJOHPHQWHQVWDDQ¶$FWLHYHSDUWLFL-SDWLHYDQVWXGHQWHQLQVFKRRODOVPHGHLQGHDUEHLGVSUDNWLMNPDDNWELQQHQGHRQGHU]RFKWHberoepsopleidingen onvoldoende deel uit van de leerwerkprocessen.

5HÀHFWLHRQGHUGHHOYDQKHWOHHUSURFHV.HUQHOHPHQWHQ LQKHW OHHUSURFHV]LMQRULsQWDWLHRQGHUKDQGHOLQJ UHÀHFWLHHQH[SORUDWLH'H OHHULQKRXGHQ ]RZHO ELQQHQ VFKRRO DOV LQ GHSUDNWLMNPRHWHQ YRRU VWXGHQWHQ ]LQYROOHEHWHNHQLVVHQKHEEHQ9RRUDORSEDVLVYDQUHÀHFWLHNULMJHQVWXGHQWHQ]LFKWRSKXQSURFHVvan aanpassing in de verschillende werkgemeenschappen: school en arbeid. Docenten ]LMQGHEHODQJULMNVWHDFWRUHQHQKXOSEURQQHQELMKHWRQWZLNNHOHQYDQGH]HUHÀHFWLHYHOHHU-SURFHVVHQ=LMGLHQHQYRRUVWXGHQWHQHHQYRRUEHHOGWH]LMQYRRUGHFRQWDFWHQPHWGHEH-URHSVSUDNWLMN

Werkplekleren als pedagogische praktijkHet participeren in arbeidssituaties binnen de stages is een geheel ander proces dan leren LQVFKRRO%ROKXLV6LPRQV,QVFKRROZRUGHQNHQQLVYDDUGLJKHGHQHQKRXGLQJHQLQGHFRQWH[WYDQGHRSOHLGLQJORVYDQHONDDURQGHUZH]HQHQJHWRHWVW,QWHJHQVWHOOLQJWRWKHWVFKRROVHOHUHQZRUGHQLQGHEHURHSVSUDNWLMNNHQQLVYDDUGLJKHGHQHQDWWLWXGHQPHWHHQgeïntegreerd in de beroepshandelingen van de student en treedt er geen transferprobleem RSWXVVHQOHUHQµRSKHWGURJH¶LQVFKRROHQµWRHSDVVHQ¶LQGHDUEHLGVSUDNWLMN'RRUSDUWLFLSD-WLHLQGHEHURHSVSUDNWLMNLVµOHUHQ¶PHHUGDQDOOHHQµWRHSDVVHQ¶YDQHHUGHUYHUZRUYHQNHQQLVkunde en houdingen. Door te participeren in de werkomgeving maakt de student mee hoe HHQEHURHSVEHRHIHQDDURPJDDWPHWELMYRRUEHHOGFROOHJDHER]HFOLsQWHQRQJHGXOGLJHWRH-OHYHUDQFLHUVRIUDGHOR]HSDWLsQWHQ=H]LHQKRHWHFKQLHNHQRSHHQDQGHUHPDQLHUZRUGHQWRHJHSDVWGDQ]LMRSVFKRROKHEEHQJHOHHUG$OGXVYLQGHQGRRULQWHUDFWLHLQGHJDQJYDQ]DNHQYDQGHEHURHSVSUDNWLMNQLHXZHOHHUSURFHVVHQSODDWVGLHRSKXQEHXUWELMGUDJHQDDQGHVDPHQKDQJHQGHZDDUGHULQJNXQGHHQNHQQLVYDQGHVWXGHQW'RFHQWHQHQSUDNWLMNRS-OHLGHUVPRHWHQPHHUQRWLHQHPHQYDQGHVSDQQLQJWXVVHQHQHU]LMGVKHWOHUHQRSVFKRROHQDQGHU]LMGVKHW OHUHQLQGHEHURHSVSUDNWLMN,QSURIHVVLRQDOLVHULQJVWUDMHFWHQYRRUGRFHQWHQ

21

dient deze spanning gethematiseerd te worden; pas dan is de stage een pedagogische DUEHLGVSUDNWLMNJHZRUGHQZDDUYRRUGRFHQWHQRQGHUZLMVYHUDQWZRRUGHOLMNKHLGGUDJHQ

Ervaringen van studenten in de arbeidspraktijk'HVWXGHQWPRHW OHUHQRPGHNHQQLVHQYDDUGLJKHGHQGLHKLM WLMGHQVGHRSOHLGLQJKHHIWRSJHGDDQ WH YHUELQGHQPHW GH FRQFUHWH HLVHQ XLW GH DUEHLGVSUDNWLMN =LMQ SHUVRRQOLMNHJHVFKLHGHQLVLVYDQLQYORHGRSGHZLM]HZDDURSKLMEHWURNNHQLVRS]LMQZHUN+LHUELMVSHOHQRRN]LMQSUHIHUHQWLHVHQDDQSDNHHQEHODQJULMNHURO'HSHUVRRQOLMNHJHVFKLHGHQLVYDQGHVWXGHQWLVRSJHERXZGXLW]LMQHUYDULQJHQRSJHGDDQLQKHWYRULJHRQGHUZLMVHQGHHUYDULQ-JHQXLWYRULJHSUDNWLMNVLWXDWLHV+HWLVYRRUGRFHQWHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUVHIIHFWLHYHURPELMGHRYHUJDQJYDQOHUHQRSVFKRROQDDUGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJHQKHW]HOIGHJHOGWYRRUGHRYHUJDQJYDQVFKRROQDDUZHUNGHYHUZDFKWLQJHQYDQWUDQVIHUQLHWWHNRSSHOHQDDQGHYRRUNHQQLVYDQGHVWXGHQWPDDUDDQGHYDULDWLHYDQGHDUEHLGVSUDNWLMNHQHQGHHUYDULQJGLHGHVWXGHQWELQQHQGHDUEHLGVSUDNWLMNRSGRHW8LWHUYDULQJZHWHQZHGDWZDWZHOHUHQLQKHWEHURHSVRQGHUZLMVQLHWYDQ]HOIRYHUGUDDJEDDULVQDDUGHSUDNWLMN'RRUGDWOHUHQLQGHEHURHSVSUDNWLMNKHWUHVXOWDDWLVYDQKDQGHOHQHQGLUHFWSODDWVYLQGWLQKHWKDQGHOHQWUHHGWHUJHHQWUDQVIHURSWXVVHQOHUHQµRSKHWGURJH¶HQµWRHSDVVHQ¶LQGHDUEHLGVSUDNWLMNYJO%ROKXLV(HQEHODQJULMNHLQWHUYHQWLHELQQHQKHW7ZHQWVUHJLRQDOHGRRUEUDDNSURMHFW

22

Referenties%HUJ1YDQGHQ+HQJHYHOG):HLGHQ0YDQGHU Meer co-makership tus-

sen onderwijs en onderzoek. Stimulansen voor benutting van kennis over, voor en

door beroepsonderwijs. 3DSHUJHSUHVHQWHHUGRSGHGH2QGHUZLMVVRFLRORJLVFKHConferentie, Den Haag.

%ROKXLV63URIHVVLRQHHOOHUHQZDWLVKHWHQKRHEHYRUGHUHQZHKHW"Tijdschrift

voor medisch onderwijs9RO%ROKXLV635-6LPRQVLeren en werken. Deventer: Kluwer Academic Publis-

hers.'HWPDU%9ULHV,(0GH Beroepspraktijkvorming in het MBO. Ervaringen van

leerbedrijven.$PVWHUGDP'LMNEHOHLGVRQGHU]RHN5HNHQNDPHUUDSSRUWBeroepspraktijkvorming in het MBO8LWJDYHPDDUW

Den Haag: Algemene rekenkamer. -2%-RE0RQLWRU$PVWHUGDP-RQJHUHQRUJDQLVDWLH%HURHSVRQGHUZLMV-2%-RE0RQLWRU$PVWHUGDP-RQJHUHQRUJDQLVDWLH%HURHSVRQGHUZLMV0DVR,6PDOLQJ$Kwalitatief onderzoek: praktijk en theorie$PVWHUGDP%RRP1LHXZHQKXLV/2QGHUZLMVNXQGLJOHLGHUVFKDSLQGHNHQQLVHFRQRPLHKHWRUJDQL-

seren van interactie met lokale innovatienetwerken. Cees Doets, Kees Hammink, .ODDV.RRSV+DQVYDQ1LHXZNHUNUHGOnderwijskundig leiderschap in de bve.

¶V+HUWRJHQERVFK&,1231LHXZHQKXLV/Vernieuwend vakmanschap. Een drieluik over beroepsonderwijs

en innovatie.,QDXJXUHOHUHGHELM]RQGHUHOHHUVWRHOµ(IIHFWLYLWHLWYDQV\VWHPHQYRRUEHURHSVRQGHUZLMVYROZDVVHQHQHGXFDWLHHQOHYHQODQJOHUHQ¶(QVFKHGH8QLYHUVL-WHLW7ZHQWH

1LHXZHQKXLV$)05LHV.(GHEen doorbraak forceren voor werkplekleren

Landelijke tussenrapportage doorbraakproject werkplekleren 2008-20097LOEXUJIVA.

5LW]HQ+7HUORXZ& Projectplan: een doorbraak in werkplekleren (onderdeel

ROC van Twente). +HQJHOR(QVFKHGH52&YDQ7ZHQWH+RJHVFKRRO6D[LRQ5LW]HQ + 7HUORXZ &:DQVFKHUV ( 5LNNHQ * Leermogelijkheden van de

werkplek. 2QGHU5HGYDQ/1LHXZHQKXLVV\PSRVLXPJHSUHVHQWHHUG2QGHUZLMV5HVHDUFK'DJHQ/HXYHQ

5LW]HQ+7HUORXZ&:DQVFKHUV(5LNNHQ* Leren op de werkplek: zijn

communicatie en verwachtingen communicerende vaten?&DVXV52&YDQ7ZHQWH3URFHHGLQJV25'(QVFKHGH

5LW]HQ+:DQVFKHUV(9HOGKXL]HQ% YDQ7HUORXZ&5LNNHQ* Werk-

plekleren in het mbo, managen van verwachtingen en relaties. Casus ROC van

Twente. 3URFHHGLQJV25'0DDVWULFKW

23

Bijlage 1

Tabel

N Mean Std. Deviation Std. ErrorVoorbereiding Student ME 23 3,36 0,16 Student IDV 22 0,16 6WXGHQW2$ 7RWDO 152 0,06

Communicatie Student ME 22 0,21 6WXGHQW,'9 23 3,58 0,61 0,13 6WXGHQW2$ 106 7RWDO 151 0,06

Studieloopbaanbegeleiding Student ME 22 3,20 0,20 Student IDV 23 3,28 0,11 6WXGHQW2$ 105 0,08 7RWDO 150 3,56 0,06

%HJHOHLGLQJ Student ME 21 Student IDV 3,58 0,12 6WXGHQW2$ 105 0,80 0,08 7RWDO 150 3,83 0,81

%HRRUGHOLQJ Student ME 22 3,52 Student IDV 23 6WXGHQW2$ 3,53 1,02 0,10 7RWDO 152 0,08

7HYUHGHQKHLG Student ME 22 3,03 0,82 0,18 Student IDV 23 0,10 6WXGHQW2$ 108 7RWDO 153 0,06

Motivatie Student ME 22 0,12 Student IDV 23 3,38 6WXGHQW2$ 106 7RWDO 151 0,06

Vervolg bijlage 1

Tabel 2

Sum of Squares df Mean Square F Sig.

Voorbereiding %HWZHHQ*URXSV 2 ,000 Within Groups ,535 7RWDO 151 Communicatie %HWZHHQ*URXSV 2 6,036 10,858 ,000 Within Groups 82,281 ,556 7RWDO 150 Studieloopbaan-begeleiding

%HWZHHQ*URXSV 6,606 2 3,303 ,005Within Groups 7RWDO

%HJHOHLGLQJ %HWZHHQ*URXSV 2 ,000 Within Groups 7RWDO %HRRUGHOLQJ %HWZHHQ*URXSV 2 Within Groups 7RWDO 151 7HYUHGHQKHLG %HWZHHQ*URXSV 2 ,000 Within Groups 150 ,532 7RWDO 152 Motivatie %HWZHHQ*URXSV 2 Within Groups ,531 7RWDO 150

25

Bijlage 2

Resultaten Mann-Whitney Test

Ranks

Groep N Mean Rank Sum of Ranks

Voorbereiding

6WXGHQW0( 23 608,006WXGHQW,'9 22 7RWDO

Communicatie

6WXGHQW0( 22 6WXGHQW,'9 23 553,007RWDO

Studieloopbaanbegeleiding


%HJHOHLGLQJ

6WXGHQW0( 21 6WXGHQW,'9 7RWDO

%HRRUGHOLQJ

6WXGHQW0( 22 6WXGHQW,'9 23 7RWDO

7HYUHGHQKHLG


Motivatie

6WXGHQW0( 22 568,506WXGHQW,'9 23 20,28

7RWDO

Test Statistics(a)

Voorbe-reiding

Commu-nicatie

Studie-loopbaan-

begeleiding

Bege-leiding

Beoor-deling

Tevre-denheid

Moti-vatie

0DQQ:KLWQH\8 231,00 :LOFR[RQ: Z -1,80 -,502 Asymp. Sig. WDLOHG ,616 ,088

a Grouping Variable: groep

26

Bijlage 3

Ranks

groep N Mean Rank Sum of Ranks

Voorbereiding

6WXGHQW,'9 22 36,66 806,506WXGHQW2$ 7RWDO

Communicatie

6WXGHQW,'9 23 6WXGHQW2$ 106 7RWDO


6WXGHQW,'9 23 6WXGHQW2$ 105 7RWDO 128

%HJHOHLGLQJ

6WXGHQW,'9 1118,506WXGHQW2$ 105 7RWDO

%HRRUGHOLQJ

6WXGHQW,'9 23 6WXGHQW2$ 7RWDO 130

7HYUHGHQKHLG

6WXGHQW,'9 23 668,006WXGHQW2$ 108 7RWDO 131

Motivatie

6WXGHQW,'9 23 6WXGHQW2$ 106 7RWDO

Test Statistics(a)

Voorbe-reiding

Commu-nicatie

Studie-loopbaan-

begeleiding

Bege-leiding

Beoor-deling

Tevre-denheid

Moti-vatie

0DQQ:KLWQH\8 553,500 818,500 866,000 :LOFR[RQ: 806,500 1118,50 668,000 Z -2,682 -5,163 Asymp. Sig. WDLOHG ,000 ,001 ,026 ,000


Bijlage 4

Ranks

groep N Mean Rank Sum of Ranks

Voorbereiding

6WXGHQW0( 23 6WXGHQW2$ 7RWDO 130

Communicatie

6WXGHQW0( 22 885,506WXGHQW2$ 106 7RWDO 128


6WXGHQW0( 22 6WXGHQW2$ 105 7RWDO

%HJHOHLGLQJ


%HRRUGHOLQJ

6WXGHQW0( 22 63,82 6WXGHQW2$ 7RWDO

7HYUHGHQKHLG


Motivatie

6WXGHQW0( 22 1326,006WXGHQW2$ 106 65,38 7RWDO 128

Test Statistics(a)

Voorbe-reiding

Commu-nicatie

Studie-loopbaan-

begeleiding

Bege-leiding

Beoor-deling

Tevre-denheid

Moti-vatie

0DQQ:KLWQH\8 632,50 1151,00 :LOFR[RQ: 885,50 801,500 1002,500 1326,0Z -2,221 -3,380 -2,031 -,163 Asymp. Sig. WDLOHG ,026 ,001 ,000 ,006 ,555


28

Bijlage 5

Descriptive Statistics

Opleidingen N Minimum Maximum Mean Std. Deviation

3UDNWLMNRSOHLGHU,'9

Voorlichting 1,00 3,06 %HRRUGHOLQJ 0,66Communicatie 2,00 0,55%HJHOHLGLQJ 18 3,00 3,81 0,526/%GRRU3UDNWLMNRSOHLGHU 3,50 5,00

7HYUHGHQKHLG 18 3,10 9DOLG1OLVWZLVH 16

3UDNWLMNRSOHLGHU0(

Voorlichting 16 1,00 5,00 3,13 1,05%HRRUGHOLQJ 15 2,00 5,00 Communicatie 13 1,83 5,00 %HJHOHLGLQJ 15 2,00 5,00 3,61 6/%GRRU3UDNWLMNRSOHLGHU 15 3,00 5,00

7HYUHGHQKHLG 15 1,83 5,00 3,12 0,809DOLG1OLVWZLVH 13

3UDNWLMNRSOHLGHU2$

Voorlichting 38 1,33 5,00 3,15 0,80%HRRUGHOLQJ 1,80 3,35 0,62Communicatie 38 1,00 %HJHOHLGLQJ 38 1,60 5,00 0,806/%GRRU3UDNWLMNRSOHLGHU 3,00 5,00

7HYUHGHQKHLG 1,50 5,00 9DOLG1OLVWZLVH 33

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig.

Voorlichting

%HWZHHQ*URXSV ,108 2 ,068 Within Groups 7RWDO 55,502

%HRRUGHOLQJ

%HWZHHQ*URXSV 2 ,523 0,32Within Groups 30,552 68 7RWDO

Communicatie

%HWZHHQ*URXSV ,031 2 ,015 ,022 Within Groups 7RWDO

%HJHOHLGLQJ

%HWZHHQ*URXSV ,321 2 ,160 Within Groups 68 7RWDO

6/%GRRU3UDNWLMNRSOHLGHU

%HWZHHQ*URXSV 2 0,18Within Groups 18,823

7RWDO

7HYUHGHQKHLG

%HWZHHQ*URXSV 2 ,055 Within Groups ,516 7RWDO

Bijlage 6

Opleidingen Total

IDV MEPraktijkopleiders

Onderwijs-assistent

Praktijk-opleiders

8EHQWDDQKHWEHJLQYDQYRULJVFKRROMDDUGRRUGHRSOHLGLQJgoed geïnformeerd omtrent: uw rol en taak ELMGHEHRRUGHOLQJYDQGHstudent.

helemaal oneens 5

oneens 12niet oneens, niet eens 6

eens 36

helemaal eens

7RWDO 20 16

30

Bijlage 7

OpleidingenTotal

Praktijkopl. IDV

Praktijkopl. ME

Praktijkopl. OA

“Communicatie met de ESYGRFHQWWLMGHQVGHbpv”. De bpv-docent kwam voldoende vaak op bpv-bezoek.

helemaal oneens oneens 22niet oneens, niet eens 18

eens 20

helemaal eens

7RWDO 20 15

31

Bijlage 8

Resultaten controlegroep ‘student’

N Mean Std. Deviation Std. Error7HYUHGHQKHLG 9LHUGHMDDUV0( 3,12 VLJQL¿FDQWYHUVFKLO 7ZHHGHMDDUV,'9 7ZHHGHMDDUV2$ 0,11 7RWDO 113

Motivatie 9LHUGHMDDUV0( 18 3,33 0,21VLJQL¿FDQWYHUVFKLO 7ZHHGHMDDUV,'9 25 1,00 0,20 7ZHHGHMDDUV2$ 7RWDO 115 0,85 0,08

%HJHOHLGLQJ 9LHUGHMDDUV0( 18 0,21VLJQL¿FDQWYHUVFKLO 7ZHHGHMDDUV,'9 7ZHHGHMDDUV2$ 0,11 7RWDO 113 3,30

Studieloopbaanbegeleiding 9LHUGHMDDUV0( 0,23VLJQL¿FDQWYHUVFKLO 7ZHHGHMDDUV,'9 26 2,58 0,88 7ZHHGHMDDUV2$ 3,10 0,12 7RWDO 115

%HRRUGHOLQJ 9LHUGHMDDUV0( 3,53 0,85 0,21 7ZHHGHMDDUV,'9 25 3,26 7ZHHGHMDDUV2$ 3,08 0,11 7RWDO

Communicatie 9LHUGHMDDUV0( 3,31 0,15 7ZHHGHMDDUV,'9 25 3,33 0,16 7ZHHGHMDDUV2$ 3,61 1,03 0,12 7RWDO 116 3,50

9RRUEHUHLGLQJRS%39 9LHUGHMDDUV0( 0,10 7ZHHGHMDDUV,'9 26 3,03 0,15 7ZHHGHMDDUV2$ 3,10 0,08 7RWDO 0,06

33

Werkplekleren: handelingsvoorschriften ter verbetering van de kwaliteit van de beroepspraktijk-vorming (stages)

Henk Ritzen¹, Edith Wanschers², Cees Terlouw3, Gerard Rikken²

Vraagarticulatie verwachtingen studenten en praktijkopleiders

Na het eerste artikel over de verwachtingen van studenten en praktijkopleiders in de beroepspraktijkvorming (vraagarticulatie/nulmeting), gaat de blik nu naar de verbeteringen (handelingsvoorschriften in de vorm van interventies) die docenten (kunnen) inzetten om de beroepspraktijkvorming van hun opleiding te verbeteren. Dit tweede artikel werd in 2011 gepubliceerd in nummer 5 van Onderwijs en ge-zondheidszorg. De effecten van de handelingsvoorschriften in de beroepsopleidin-gen komen aan de orde in het derde artikel.

Samenvatting'LWDUWLNHOSUHVHQWHHUWGHKDQGHOLQJVYRRUVFKULIWHQGLHKHWUHJLRQDDO7ZHQWVRQGHU]RHNV-WHDPKHHIWRQWZLNNHOGELQQHQKHWGRRUEUDDNSURMHFWZHUNSOHNOHUHQ'H]HYRRUVFKULIWHQYRU-PHQGHLQWHUYHQWLHVYDQKHWTXDVLH[SHULPHQWHOHRQGHU]RHNHQ]LMQSULPDLUEHGRHOGDOVYHUEHWHUSXQWHQYDQGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJLQKHWPER=HKHEEHQEHWUHNNLQJRSGHaspecten voorlichting, communicatie, studieloopbaanbegeleiding en begeleiding/beoor-deling van studenten.

Doelstelling+HWSURMHFW µHHQGRRUEUDDN LQZHUNSOHNOHUHQ¶EHRRJWGHRQWZLNNHOLQJ LPSOHPHQWDWLHHQevaluatie van een duurzaam, samenhangend geheel van maatregelen en interventies ge-

ULFKWRSKHWGRHQYHUZHUYHQRIRQWZLNNHOHQYDQJHQHULHNHHQRIVSHFL¿HNHFRPSHWHQWLHVop mbo- of hbo-niveau op de stage- of werkplek. Personen, materialen en/of processen GLHGHHOXLWPDNHQYDQGHZHUNVLWXDWLHHQGHRQGHUZLMVVLWXDWLHZRUGHQPHWKHWRRJRSKHWOHUHQRSHONDDUDIJHVWHPG+HWSURMHFWYRRU]LHWGHRSOHLGLQJHQYDQHYLGHQFHEDVHGNHQQLVHQKDQGHOLQJVYRRUVFKULIWHQGLHGHVWDJHV LQKHWPLGGHOEDDUQLYHDXVWRWHQPHWHQKRJHUEHURHSVRQGHUZLMVQLYHDXRSWLPDOLVHUHQ%LQQHQGHGHHOQHPHQGHEHURHSVRSOHL-GLQJHQHQ VDPHQZHUNLQJVYHUEDQGHQPERKER SHUVSHFWLHI YDQGRRUORSHQGH OHHUOLMQHQZRUGHQVWDJHSUDNWLMNHQJHVHOHFWHHUGGLHHHQELMGUDJHOHYHUHQDDQGHFRPSHWHQWLHRQWZLN-NHOLQJYDQVWXGHQWHQYJO1LHXZHQKXLV5LHV5LW]HQ7HUORXZ

De handelingsvoorschriften maken deel uit van het competentiegericht curriculum en van GHKDQGHOLQJVSUDNWLMNHQGLHLQGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJSODDWVYLQGHQ+LHUYRRUZRUGWGHinnovatie op twee niveaus gerealiseerd: í 'HRQWZLNNHOLQJYDQHHQOHHURPJHYLQJYRRUGRFHQWHQSUDNWLMNEHJHOHLGHUVHQKXQRUJD-

QLVDWLHVVFKRROHQEHGULMIZDDULQRSEDVLVYDQTXDVLH[SHULPHQWHQHQYHUJHOLMNHQGHanalyse systematisch gezocht wordt naar optimale professionele interventies om werk-SOHNOHUHQWHYHUEHWHUHQJHEUXLNWHWHUPHQµOHUHQGQHWZHUN¶HQµUHÀHFWLYHSUDFWLWLRQHU¶

í +HWUHJLRQDDO7ZHQWVHSURMHFWUHDOLVHHUWYRRUKHWOHUHQRSGHZHUNSOHNHPSLULVFKHQLQGHSUDNWLMNEHZH]HQKDQGHOLQJVYRRUVFKULIWHQYRRURSOHLGLQJVWHDPVHQSUDNWLMNRSOHLGHUVLQLQVWHOOLQJHQHQEHGULMYHQ'HKDQGHOLQJVYRRUVFKULIWHQ]LMQJHULFKWRSHIIHFWLHYHOHHU-ZHUNDUUDQJHPHQWHQYRRUGLYHUVHVHFWRUHQQLYHDXVHQGRHOJURHSHQ'HSUDNWLMNHQ]LMQLQJHEHGLQHHQFRQVLVWHQWHYLVLHRSGHYLWDDOHFRQRPLVFKHRQWZLNNHOLQJLQ7ZHQWH

Onderzoek'HGHHOQHPHQGHSURMHFWWHDPVRQWZLNNHOHQHHQOHHURPJHYLQJYRRUGRFHQWHQSUDNWLMNRS-OHLGHUVHQVWXGHQWHQZDDULQRSEDVLVYDQTXDVLH[SHULPHQWHQHQYHUJHOLMNHQGHDQDO\VHsystematisch wordt gezocht wordt naar optimale professionele handelingsvoorschriften LQWHUYHQWLHVRPGHVWDJHVWHYHUEHWHUHQ'H]HKDQGHOLQJVYRRUVFKULIWHQJHYHQHHQDQW-woord op de vraag hoe de communicatie en begeleiding van stages in het beroepsonder-ZLMVWHYHUEHWHUHQ

Theorie%HODQJULMNLQGHUHODWLHWXVVHQGRFHQWVWXGHQWHQSUDNWLMNRSOHLGHULVGHZLM]HZDDURS]LMPHWHONDDUFRPPXQLFHUHQDOVYRRUEHUHLGLQJRSKHWZHUNSOHNOHUHQGHVWDJHHQWLMGHQVHQELMde evaluatie van de resultaten en werkprocessen. Het relationele aspect van communica-WLHLVHHQYDQGHPHHVWUHOHYDQWHDVSHFWHQRPGDWXLWHHUGHURQGHU]RHNEOLMNWGDWEHODQJULM-NHVXFFHVIDFWRUHQYRRUVDPHQZHUNLQJPHWKHWEHURHSVRQGHUZLMVHQGHOHHUEHGULMYHQ]LFKFRQFHQWUHUHQRSµZHGHU]LMGVHFKHPLH¶HQDGHTXDWHDIVWHPPLQJRSDOOHQLYHDXV+|YHOV2QVWHQN-DQPDDW5LW]HQ9HOGKXL]HQ8LWJDDQGHYDQGHGH¿QLWLHYDQ9DQ3XWWHKHHIWFRPPXQLFDWLHUHODWLRQHOHVLWXDWL-RQHOHHQLQIRUPDWLRQHOHDVSHFWHQ8LWLHGHUHFDWHJRULHYDQGH]HDVSHFWHQ]LMQUHOHYDQWHDDQGDFKWVSXQWHQJHNR]HQGLHNXQQHQGLHQHQDOVNDGHUYRRUGHLQWHUYHQWLHV,Q7DEHOwordt een samenvatting gegeven van de communicatieve aspecten geformuleerd door 9DQ3XWWHHQYHUZHUNWGRRU:DQVFKHUV

35

Tabel 1: Samenvatting relationeel, situationeel en informationeel aspect van communicatie

Relationeel aspect: wie communiceren?

Situationeel aspect: hoe en wanneer communiceren?

Informationeel aspect: wat communiceren?

Varia

bele

n Non-verbale communicatie 7HYUHGHQKHLG9HUWURXZHQ

&RPPLWWPHQW

%HUHLNEDDUKHLG7LMGLJKHLGHQUHJHOPDDWRelevantie 1RRG]DDNYRRURQWYDQJHU

9RRUGHHORQWYDQJHUVanuit eigenperspectief

'DJHOLMNVHJDQJYDQ]DNHQ *RHGHYRRUOLFKWLQJ3UREOHPHQRSORVVHQ

'XLGHOLMNHDIVSUDNHQ*H]DPHQOLMNUHDOLVHUHQGRHOHQ +HOGHUKHLGGRHOHQ'XLGHOLMNHDIVSUDNHQ

2QGHUKRXGHQUHODWLHV$IVWHPPLQJZHGHU]LMGVHYHUZDFKWLQJHQ

,QIRUPDWLHXLWZLVVHOHQ

Handelingsvoorschriften inzake voorlichtingWelke acties op het gebied van voorlichting worden binnen de drie beroepsopleidingen XLWJHYRHUG"6DPHQJHYDWULFKWHQ]H]LFKRSGHYROJHQGHDVSHFWHQí 'HLQKRXGHQZHUNZLM]HYDQGHYRRUOLFKWLQJí 2UJDQLVDWLHYDQVWXGLHGDJHQUHÀHFWLHHQZHUNYHOGELMHHQNRPVWPHWSUDNWLMNRSOHLGHUVí 9HUEHWHUHQYDQGHUHODWLHWXVVHQGRFHQWHQSUDNWLMNRSOHLGHUVHQVWXGHQWHQí ,QWHQVLYHULQJYDQFRPDNHUVKLSWXVVHQGHEHURHSVRSOHLGLQJHQKHWEHGULMIí 9HUEHWHUHQYDQGHHYDOXDWLHVHQEHRRUGHOLQJHQYDQGHOHHUSUHVWDWLHVYDQVWXGHQWHQí 2S]HWWHQYDQOHUHQGHQHWZHUNHQJHULFKWRSNHQQLVGHOLQJHQYHUEHWHULQJYDQGHVWDJHV

Handelingsvoorschrift 1: voorlichting door de bpv-docent aan de student

Voorlichting (door bpv-docent/opleiding)

Voor wie? Wat moeten ze weten? Hoe?

6WXGHQW%2/

%HVFKULMYLQJOHHUEHGULMYHQ EDVLVNHQQLVYDQKHWEHGULMI

5HFKWHQHQSOLFKWHQWLMGRPDDQRSGUDFKWHQWHZHUNHQZHUNWLMGHQRYHUZHUNYDNDQWLHVVWDJHYHUJRHGLQJYHU]HNHULQJHQELM]LHNWHZDWWHGRHQUHLVWLMGNRVWHQYHUJRHGLQJHWF

ESYRSGUDFKWHQKRHZDWHQZDQQHHU :DWJDDWGHVWXGHQWGRHQLQKHWOHHUEHGULMI

ZDWLQGHRSOHLGLQJ" +RH]LHWGHEHJHOHLGLQJHUXLWGRFHQWHQ

SUDNWLMNRSOHLGHU" %HRRUGHOLQJKRHHQZDQQHHU %HUHLNEDDUKHLGGRFHQWWLMGHQVESY 8LWOHJGRHOHQZHUNZLM]H

Studieloopbaanbegeleiding en methodische ZHUNEHJHOHLGLQJULFKWOLMQHQDIVSUDNHQ

/DDWHHUVWHMDDUVVWXGHQWHQLQIRYDQOHHUEHGULMYHQzoeken en dit presenteren aan klasgenoten

9UDDJHHQDDQWDOVWXGHQWHQYDQKRJHUHMDUHQWLSVen advies te geven over de bpv. Waar liepen ze tegen aan, hoe is dat opgelost.

0DDNHHQ+\YHVIRUXPRIZHEORJYRRUMHVWXGHQWHQLaat ze daar vragen en antwoorden uitwisselen KDQGLJRPYROJHQGMDDUZHHUWHJHEUXLNHQ

=HWGHPHHVWEHODQJULMNHESYLQIRLQHHQ3RZHU3RLQW=HWGH]HRS1#WVFKRRORIHHQDQGHUH(/2HQRIPDLOGH3RZHU3RLQWQDDUGHVWXGHQWHQ

3UHVHQWHHUGH3RZHU3RLQW]RQRGLJLQHHQOHVXXU 2YHULJHJHJHYHQVLQESY±JLGV 9UDDJGHVWXGHQWQDDUGLHQV6/%SODQQLQJKRHJD

MHGDDUPHWEHKXOSYDQRSOHLGLQJVSODQQLQJHQLQGH%39DDQZHUNHQ"

7RRQVWXGHQWHQNZDOLWDWLHIJRHGHDQRQLHPHESYYHUVODJHQYDQYRRUJDDQGHMDUHQ

36

Handelingsvoorschrift 2: voorlichting door de bpv-docent aan de BBL-student en de prak-

tijkopleider

VOORLICHTING (door bpv-docent/opleiding)

Voor wie? Wat moeten ze weten? Hoe?

6WXGHQW%%/

%HVFKULMYLQJRSOHLGLQJLQKRXGZHUNZLM]H NHX]HPRJHOLMNKHGHQ

,QIRRYHUOHHUEHGULMYHQFXOWXXUZHUNSURFHVVHQ PRJHOLMNKHGHQ

5HODWLHORRSEDDQSODQQLQJESYRSGUDFKWHQ 5HFKWHQHQSOLFKWHQLQESYWLMGRPDDQRSGUDFKWHQWHZHUNHQZHUNWLMGHQRYHUZHUNYDNDQWLHVVWDJH-YHUJRHGLQJYHU]HNHULQJHQELM]LHNWHZDWWHGRHQUHLVWLMGRQNRVWHQYHUJRHGLQJHWF

ESYRSGUDFKWHQKRHZDWHQZDQQHHU +RH]LHWGHGDJHOLMNVHSUDNWLMNHUXLW" :DWJDDWGHVWXGHQWGRHQLQOHHUEHGULMI ZDWLQRSOHLGLQJ"

+RH]LHWGHEHJHOHLGLQJHUXLWGRFHQWHQ SUDNWLMNRSOHLGHU"

:DWWHGRHQELMSUREOHPHQ" %HUHLNEDDUKHLGGRFHQWWLMGHQVESY" 8LWOHJGRHOHQZHUNZLM]H6/%"

+RJHUHMDDUVVWXGHQWHQSUHVHQWHUHQRSOHLGLQJDDQklasgenoten.

+RJHUHMDDUVYHUWHOOHQRYHUESYHUYDULQJHQ Waar liepen ze tegen aan, hoe is dat opgelost. 9UDDJ]HWLSVHQDGYLHVDDQHHUVWHMDDUVWHJHYHQ

6WXGHQWHQRULsQWHQ]LFKRS1#WVFKRRORIDQGHUH(/2

0DDNHHQ+\YHVIRUXPRIZHEORJYRRUMVWXGHQ-ten. Laat ze daar vragen en antwoorden uitwisselen KDQGLJRPYROJHQGMDDUZHHUWHJHEUXLNHQ

=HWGHPHHVWEHODQJULMNHESYLQIRLQHHQ3RZHU-3RLQW=HWGH]HRS1#WVFKRROPDLOGH33QDDUGHstudenten of maak een dvd.

3UHVHQWHHUGH33]RQRGLJLQHHQOHVXXU 2YHULJHLQIRLQESY±JLGV 9UDDJGHVWXGHQWQDDUGLHQV6/%±SODQQLQJKRHJDMHGDDUPHWEHKXOSYDQRSOHLGLQJVSODQQLQJHQLQGHESYDDQZHUNHQ"

3UDNWLMNRSOHLGHU

%HVSUHHNGRHOYDQGHVWDJHRULsQWHUHQGRSOHL-GHQGNZDOL¿FHUHQG

%HVSUHHNVWXGLHORRSEDDQPRJHOLMNKHGHQVWXGHQ-ten.

:DWZRUGWYDQHHQOHHUEHGULMIYHUZDFKW" :DWNXQQHQGHOHHUEHGULMYHQGDQGHVWXGHQWYHU-ZDFKWHQ"

%HVSUHHNGHYRRUZDDUGHQZDDUDDQGHOHHUSOHNPRHWYROGRHQ"

'HEHRRJGHVDPHQZHUNLQJKRH]LMQGHUROOHQHQWDNHQYHUGHHOG"

2SERXZHQJRHGHUHODWLHPHWSUDNWLMNRSOHLGHULVYDQEHODQJGXVDDQGDFKWJHYHQUHJHOPDWLJEHOOHQPDLOHQNDDUWMHVHQQLHXZVEULHIVWXUHQZRUNVKRSVRUJDQLVHUHQHWF+RXGUHNHQLQJPHWGHFXOWXXUYDQKHWOHHUEHGULMI

3UREHHUWLMGHQVEHGULMIVEH]RHNHQWHDFKWHUKDOHQRIer belangstelling is voor meer informatie over de op-OHLGLQJRIKHWFRPSHWHQWLHJHULFKWHRQGHUZLMV

%SYEH]RHN ,QGHESYJLGV

De inhoud en structuur van de opleiding. 'HPHWKRGLHNYDQRSOHLGHQOHUHQLQGHESY

,QGHESYJLGV

WRHWVHQHQH[DPLQHUHQ&*2 ,QGHESYJLGVEHVSUHNHQELMESYEH]RHNPHWHand-outs.

:DW]LMQGHFRQVHTXHQWLHVYRRU&*2YRRUGHSUDN-WLMNRSOHLGHU"

:DWNDQPHQDDQLQ]HWYDQKHW52&RIGH+%2LQVWHOOLQJYHUZDFKWHQ"

,QGHESYJLGVEHVSUHNHQELMESYEH]RHNPHWHand-outs.

:RUNVKRSV.

2QGHUZLMVPHHUEHWUHNNHQELMRQWZLNNHOLQJHQ 2S]HWWHQVRRUW5DDGYDQ$GYLHV 2S]HWWHQUHVSRQVJURHSYDQGRFHQWHQ 2S]HWWHQRQWZLNNHOJURHSHQ

Handelingsvoorschriften inzake communicatie

&RPPXQLFDWLHEHSDDOWLQJURWHPDWHKHWVXFFHVYDQGHVDPHQZHUNLQJWXVVHQHQHU]LMGVGHESYGRFHQWHQGHVWXGHQWHQDQGHU]LMGVWXVVHQGHESYGRFHQWHQGHSUDNWLMNRSOHLGHU(HQgoede samenwerking wordt bevorderd door eenduidige en heldere communicatie over

KDDOEDUHGRHOHQWXVVHQRSOHLGLQJHQOHHUEHGULMI'DWNDQDOOHHQHIIHFWLHIDOVRSOHLGLQJHQOHHUEHGULMIGH]HOIGHYLVLHKHEEHQRSGHESYHQDOV]HYDQXLWHHQJH]DPHQOLMNHIRFXVZHU-ken aan het leerproces van de student. Daarnaast vereist ook het managen van elkaars verwachtingen veel aandacht.

Handelingsvoorschrift 3: communicatie van bpv-docent naar student, naar praktijkopleider

en naar management


Voor wie?

Wat moeten we doen? Hoe?

Met

de

stud

ent

*RHGHYRRUOLFKWLQJJHYHQ =RUJHQYRRUJRHGHEHUHLNEDDUKHLG 5HJHOPDWLJOHHUEHGULMIEH]RHNHQ (HUVWHEH]RHN]RVQHOPRJHOLMNQD

start bpv. 3HUVRRQOLMNHLQWHUHVVHHQEHWURNNHQ-

heid tonen. 'XLGHOLMNHDIVSUDNHQPDNHQHQMH

daar aan houden. ,QKRXGHOLMNHIHHGEDFNRSRSGUDFKWHQHQUHÀHFWLHJHYHQ

(HUVWHEH]RHN]RVQHOPRJHOLMNQDVWDUWESY 0DDWZHUNFRQWDFWIUHTXHQWLHHQSODQQLQJJHVSUHNNHQDIVWHPPHQRSEHKRHIWHOHHUOLQJHQ(HUVWHMDDUVIUHTXHQWFRQWDFW]HNHULQHHU-ste bpv-maanden.

2QGHUKRXGUHJHOPDWLJFRQWDFWYLDVPVHPDLOWHOHIRRQEULHIMHV1#WVFKRROHWF

9UDDJQDDUEHOHYLQJOHHUHUYDULQJHQZHO]LMQ

0HWGHSUDNWLMNRSOHLGHU

Communiceer:

-DDUSODQQLQJYRRULQIRUPDWLHXLWZLV-seling.

+RHPHQGHRSOHLGLQJESYGRFHQWkan bereiken.

$FWLHSODQELM]LHNWHHQSUREOHPHQ :DWPHQYDQHONDDUNDQPDJYHU-

wachten. ,QZHONHIDVHYDQGHRSOHLGLQJGH

student zich bevindt. 5HOHYDQWHLQIRUPDWLHRYHUGHVWX-

dent. 5HJHOPDWLJYRRUWJDQJHQRQWZLNNH-OLQJVWXGHQWELMYPEYSRUWIROLR

6FKRROYHU]XLPHQEHRRUGHOLQJHQvan student.

5ROHQWDDNSUDNWLMNRSOHLGHU 5RRVWHUZLM]LJLQJHQDDQSDVVLQJHQ

in de planning. :DDUGHULQJYRRUGHLQ]HW

/DDWVWXGHQWHQHHQNHQQLVPDNLQJVJHVSUHNYRHUHQELMKHWEHGULMIvoorafgaand aan de start van de stage.

(HUVWHEH]RHN]RVQHOPRJHOLMNQDVWDUWESY *HHIPRQGHOLQJHWRHOLFKWLQJELMKXOSPLGGHOHQHQIRUPXOLHUHQ =RUJYRRUµZDUPHPDWFKLQJ¶ELMPRHLOLMNSODDWVEDUHVWXGHQWHQ 5HJHOHHQPHOGSXQWRIHHQYDVWHFRQWDFWSHUVRRQYRRUPHOGHQYDQSUREOHPHQYUDJHQNODFKWHQRSQHPHQLQ3'&$F\FOXV

6WUHHIQDDUSHUVRRQOLMNHFRQWDFWHQ]RGDWNQHOSXQWHQVQHONXQQHQworden opgelost.

=RUJGDWNDGHUDIVSUDNHQEHNHQG]LMQELMFRPPXQLFDWLHSDUWQHUVYDQEHLGHSDUWLMHQ

=RUJGDWGHLQKRXGYDQFRPPXQLFDWLHHQYHUDQWZRRUGHOLMNKHLGYDQGHSDUWQHUVFRQJUXHQW]LMQ

5HJHOHHQDDQVSUHHNSXQWLQGHVFKRROYDNDQWLHV 5HJHOIRUPDOLWHLWHQ32.HQYHU]HNHULQJHQVQHOHQJRHG NQHO-SXQW

5HDJHHUDGHTXDDWRSYUDJHQHQRSPHUNLQJHQ 1RGLJEHGULMYHQXLWYRRUGHGLSORPDXLWUHLNLQJYDQVWXGHQWHQGLHDO-GDDUVWDJHKHEEHQJHORSHQ=RUJYRRUHHQSHUVRRQOLMNHXLWQRGLJLQJop naam.

:HHVPLQLPDDODWWHQWYRRUVSHFLDOHJHEHXUWHQLVVHQYDQHHQEHGULMIFRQWDFWSHUVRRQRISUDNWLMNEHJHOHLGHU'LWNDQHHQRSHQLQJYDQHHQQLHXZJHERXZRIDIGHOLQJ]LMQHHQMXELOHXPRIJHZRRQGHYHUMDDU-GDJYDQGHSUDNWLMNEHJHOHLGHU

/DDWVWXGHQWHQLHWVEHGHQNHQRPWHGRHQYRRUKHWOHHUEHGULMIELMspeciale gebeurtenissen of voor de afsluiting van de bpv-periode.

1HHPHHQEORHPHWMHHHQÀHVZLMQRIJHEDNPHHRPGHDIVOXLWLQJYDQGHESYWHYLHUHQRIRPGHSUDNWLMNRSOHLGHUWHEHGDQNHQ

38


Voor wie? Wat moeten we doen? Hoe?

0DQDJHP

HQWOHHUEHGULMI

5HJHOHQIDFLOLWHLWHQDUEHLGVYRRU-waarden voor werkbegeleider/

SUDNWLMNRSOHLGHU 9UDJHQUXLPWHHQPLGGHOHQELMYWRH-JDQJNHQQLVEURQQHQWHRUJDQLVHUHQvoor student.

2QGHUVWHXQLQJYRRUVWXGHQWYDQXLWen inbedding in gehele team.

$DQVOXLWLQJ]RHNHQELMEHVWDDQGRS-leidingsbeleid.

$IVSUDNHQRYHUEHQRGLJGHNHQQLVQL-veau van student voor de bpv.

$IVSUDNHQRYHUNZDOL¿FHUHQYDQSUDNWLMNRSOHLGHUVEHRRUGHODDUV

1HHPDOVVFKRROEHJHOHLGHUUHJHOPDWLJFRQWDFWRSPHWGHJURWHUHOHHUEHGULMYHQRRNZDQQHHUKHWJRHGJDDW

7RRQEHODQJVWHOOLQJYRRUKHWEHGULMIHQ]RUJHUYRRUGDWXEHUHLNEDDUbent wanneer er leerlingen stagelopen.

=RUJYRRUHHQJHVFKLNWHJHVSUHNVSDUWQHURSPDQDJHPHQWQLYHDX =RHNDFWLHIQDDUUHJLRQDOHVDPHQZHUNLQJPHWSDUWQHUVXLWGHRPJH-YLQJYDQKHWEHGULMI

9RRUNDGHUDOJHPHHQRYHUOHJRYHUVDPHQZHUNLQJYHUGLHQWppQaanspreekpunt de voorkeur.

Handelingsvoorschriften inzake studieloopbaanbegeleiding'HYLVLHVRSVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJYDQGHRQGHUZLMVLQVWHOOLQJHQKHWOHHUEHGULMI]LMQGRRUJDDQVYHUVFKLOOHQG'LWNDQHHQJH]DPHQOLMNHDDQSDNEHPRHLOLMNHQ(YHQWXHOHYLVLH-verschillen moeten daarom voorafgaand aan de bpv in kaart worden gebracht. Vervolgens PRHWHHQEUXJZRUGHQJHVODJHQWXVVHQGHEHLGHYLVLHV]RGDWHHQJH]DPHQOLMNHYLVLHRSVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJRQWVWDDW'H]HYRUPWGDQKHWJHPHHQVFKDSSHOLMNHUHIHUHQWLH-kader in de begeleiding van de bpv-studenten.

Handelingsvoorschrift 4: studieloopbaanbegeleiding vanuit het perspectief van de docent,

ten behoeve van de student en de praktijkopleider

678',(/223%$$1%(*(/(,',1*$FWLHVGRFHQWYHUYROJ

Voor wie? Wat moeten we doen? Hoe?

Prak

tijko

plei

der %HVSUHHN

+HWEHODQJYDQVWXGLHORRSEDDQSODQQLQJ :HGHU]LMGVHUHOHYDQWHLQIRUPDWLHRYHUGHVWXGHQWEHURHSV-

keuze/ doorstroomwens naar het hbo. %LHGGHVWXGHQWPRJHOLMNKHGHQRPNHQQLVWHPDNHQPHW]R-YHHOPRJHOLMNYHUVFKLOOHQGHDVSHFWHQYDQKHWZHUN

9UDDJSUDNWLMNRSOHLGHUVWHUNHHQ]ZDNNHpunten leerling zichtbaar te maken.

9UDDJSUDNWLMNRSOHLGHU]LMQKDDUYLVLHWHJH-ven aangaande de ontwikkeling van stu-GHQWFDSDFLWHLWHQYRRUNHXUHQPRJHOLMNKH-GHQELQQHQGHEUDQFKH

Handelingsvoorschriften inzake begeleiding en beoordeling%LQQHQ GH]H LQWHUYHQWLH JDDW KHW QLHW RPGHPHWKRGLHN YDQ EHJHOHLGLQJPDDU RPKHWELHGHQYDQNZDOLWDWLHIJRHGHRQGHUVWHXQLQJ.HUQEHJULSSHQ]LMQJRHGHYRRUOLFKWLQJDDQstudenten, goede bereikbaarheid, oprechte interesse en het bieden van voldoende en DGHTXDWHRQGHUVWHXQLQJWLMGHQVGHESY'RRURSHQFRPPXQLFDWLHZRUGWHHQSHUVRRQOLMNHrelatie met de student opgebouwd, die leidt tot een kwalitatief intensieve begeleiding.'HEHRRUGHOLQJULFKW]LFKRSGHYRRUDIYDVWJHVWHOGHREMHFWLHYHFULWHULDHQKHOGHUHH[DPHQ-ULFKWOLMQHQZDDUDDQGHVWXGHQWPRHWYROGRHQHQRSHHQREMHFWLHYHHQZDDUGHYULMHEHRRU-

GHOLQJVKRXGLQJ+LHUGRRUNULMJWGHVWXGHQWLQ]LFKWLQ]LMQSHUVRRQOLMNHEHURHSVRQWZLNNHOLQJHandelingsvoorschrift 5: begeleiding en beoordeling door de bpv-docent

BEGELEIDING/BEOORDELING (door BPV-docent)Wat 0HHUVSHFL¿HN Hoe?

Voor

bere

idin

g op

BPV

Student voorbereiden: RSSUHVHQWDWLHJHVSUHNNHQ RULsQWDWLHRSVWDJHEHURHSHQEHGULMI OHHUYUDJHQODWHQIRUPXOHUHQYRRUGHESY EDVLVEHURHSVNHQQLVHQYDDUGLJKHGHQDDQEUHQ-

gen; YROGRHQGHWDDOHQUHNHQEHKHHUVLQJ ]RUJHQYRRUHHQJRHGHPDWFKYDQOHHUOLQJHQEHGULMI

,QYHQWDULVHHUELMEHGULMYHQEHQRGLJGHEDVLVYDDU-digheden.

%UHQJEHQRGLJGHEDVLVYDDUGLJKHGHQDDQLQYRRUEHUHLGHQGSURJUDPPD6WHOGHSUDNWLMNRSOHL-der op de hoogte als dit niet gelukt is.

*HHIVWXGHQWWHUYRRUEHUHLGLQJRSGHESYRS-drachten door middel waarvan de student kennis NULMJWRPWUHQWVWDJHEHURHSHQEHGULMI

0DDNJHEUXLNYDQWDDOHQUHNHQPRGXOHV /DDWVWXGHQWHHQVROOLFLWDWLHEULHIVFKULMYHQHQYHU-

sturen.

Beg

elei

ding

tijd

ens

BPV

5HJHOPDWLJDDQ]HWWHQWRWUHÀHFWLH ,QKRXGHOLMNHIHHGEDFNJHYHQ %HJHOHLGHQHQYROJHQYDQKHWSHUVRRQOLMNOHHU-SURFHVHQKHWPRJHOLMN

YHUZLM]HQQDDUHQLQIRUPHUHQYDQDQGHUHSDU-WLMHQEY6HUYLFHFHQWUXP6/%HU

2QGHUVWHXQHQELMSUREOHPHQLQGHESY 2QGHUVWHXQHQELMKHWPDNHQYDQGHSRUWIROLR 9HUVODJOHJJHQGRFXPHQWHUHQHQDUFKLYHUHQ

van relevante informatie. /LMQDDQEUHQJHQLQGHOHVXUHQPHWKRGLVFKH

werkbegeleiding. 7HUXJNRPGDJXLWZLVVHOHQYDQHUYDULQJHQJH-]DPHQOLMNGHQNHQHQ

praten over alternatieve aanpak. (YDOXHUHQYDQHHQLHGHUVUROHQEHKDDOGHUHVXO-

taten. /HHUGRHOHQOHHUZHQVHQHQOHHUUHVXOWDWHQEH-

spreken. )RUPDOLWHLWHQOLHIVWQLHWWLMGHQVEHGULMIVEH]RHNUH-

gelen, MDPPHUYDQGHWLMG %HVSUHNHQZDWWHGRHQELMSUREOHPHQ]LHNWHDEVHQWLHQLHWJRHGIXQFWLRQHUHQHWFHWHUD

Voorwaarde voor goede begeleiding: docent heeft YROGRHQGHYDNNHQQLVNHQQLVYDQKHWOHHUEHGULMIGRFHQWVWDJHNHQQLVYDQGHVWXGHQWHQNHQQLVvan coaching.

5HÀHFWLHYRRUEHHOG9ROJHQVUHÀHFWLHPRGHOYDQ.RUWKDJHQHQQLYHDXYDQUHÀHFWLH

:DWLVHUGH]HZHHNJHEHXUG"6RFLDDORISUR-GXFWLHI

+RHKHEMHKHWDDQJHSDNW"+RHEHQMHHUPHHRPJHJDDQ"

:DWZDVKHWUHVXOWDDW" +RH]RXMHKHWHHQYROJHQGHNHHUDDQSDNNHQ" =RXMHKHWYROJHQGHNHHUEHWHUGRHQ"+RH" (YW:DW]RXMHGRHQDOVMHQXQLHWPHW[PDDU

met y te maken had JHKDG"9DULDWLHDDQEUHQJHQLQVLWXDWLHYRRU-ZDDUGHQRIGRHOJURHS

Beoo

rdel

ing

'XLGHOLMNKHLGRYHUDDQOHYHUHQELMGHRSGUDFKW RSWHOHYHUHQSURGXFW JHZHQVW DDQWDO $WMHV JHYUDDJGH DVSHFWHQRQGHUGHOHQHLVHQ

EHRRUGHOLQJVFULWHULD ]ZDDUWHYDQGHYHUVFKLOOHQGHRQGHUGHOHQ WHEHKDOHQSXQWHQSHUDVSHFW EHUHNHQLQJHLQGRRUGHHO ZLHZDWEHRRUGHHOW WHUPLMQHQ=LHKLHUYRRURRNKHWKDQGERHNH[DPLQHULQJvan de betreffende opleiding.

3UDNWLMNRSGUDFKWHQ &*2EHRRUGHOLQJVPRGHORQWZLNNHOHQLQVDPHQ-

werking PHWOHHUEHGULMYHQ WKHRULHHQSUDNWLMNNHQQLVLQRYHUOHJLQYXOOHQ HLQGUHVXOWDDWESY

Eind opdracht / verslag: YRRUDIEHNHQGPDNHQRSGUDFKWXLWGHOHQHQ LQIRELMGHRSGUDFKW

formulering voegen; YRRUDINODVVLNDDOGHRSGUDFKWEHVSUHNHQELMHHQ-NRPVWRUJDQLVHUHQ

DDQGDFKWYUDJHQYRRUQRUPHULQJHQWLMGVSDG

Slot

,QGLW WZHHGHDUWLNHO]LMQGHLQWHUYHQWLHVJHSUHVHQWHHUG]LHRRNGHWDEHOOHQGLHELQQHQde drie mbo-opleidingen zullen resulteren in verbetering van de communicatie van de be-URHSVSUDNWLMNYRUPLQJ6DPHQYDWWHQGPRHWHQ]HELQQHQKHWFXUULFXOXPOHLGHQWRW í ,QWHQVLYHULQJYDQGHYRRUOLFKWLQJRYHUGHLQKRXGZHUNZLM]HHQEHGULMIVLQIRUPDWLHDDQ

GHVWXGHQWHQWLMGHQVGHVFKRROSHULRGHDGGLWLRQHOHLQ]HWYDQSHHUVRPXLWOHJWHJHYHQRYHURSGUDFKWHQHQEHRRUGHOLQJVLQVWUXPHQWHQGLH WLMGHQVGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJworden gebruikt.

í 2QWZLNNHOLQJHQRUJDQLVDWLHYDQVWXGLHGDJHQ UHÀHFWLHHQZHUNYHOGELMHHQNRPVWPHWSUDNWLMNRSOHLGHUVRUJDQLVDWLHYDQZHUNYHOGPLGGDJHQYRRUVWXGHQWHQHQSUDNWLMNRSOHL-GHUVVWXUHQµMXVWLQWLPH¶HPDLOVPHWUHOHYDQWHHQEHNQRSWHLQIRUPDWLH

í 2SWLPDOLVHULQJYDQGHUHODWLH WXVVHQGRFHQWHQSUDNWLMNRSOHLGHUVHQVWXGHQWHQUHJHO-PDWLJHPDLOVVWXUHQVWXGHQWHQVPVHQNHUVWHQQLHXZMDDUVZHQVHQVWXUHQGRHOEH-YRUGHULQJYDQGHUHODWLH

í ,QWHQVLYHULQJ YDQ FRPDNHUVKLS WXVVHQ HQHU]LMGV GH EHURHSVRSOHLGLQJ HQ DQGHU]LMGVKHWEHGULMIGRRUYHUEHWHULQJYDQGHFRPPXQLFDWLHZRUGWGHUHODWLHWXVVHQVWXGHQWHQSUDNWLMNRSOHLGHUYHUEHWHUGHQVDPHQZHUNLQJWXVVHQEHLGHQJHRSWLPDOLVHHUG

í ,QWHQVLYHULQJYDQGHSUDFWLFHHYLGHQFHEDVHGHYDOXDWLHVYHUEHWHULQJYDQKHWH[WHUQHFXUULFXOXPHQH[WHQGHGWHDPYHUEHWHUDFWLHVRSEDVLVYDQSODQGRFKHFNDFW

í 2QWZLNNHOLQJYDQOHUHQGHQHWZHUNHQNHQQLVGHOLQJPHWEHURHSVRSOHLGLQJHQRSRQGHU-]RHNVGRPHLQHQ GLH ]LFK YROJHQV GH]HPHWLQJ VLJQL¿FDQW YDQ HONDDU RQGHUVFKHLGHQ%LQQHQOHUHQGHQHWZHUNHQYLQGWDDQVWXULQJYDQGHGRFHQWHQSODDWVGH¿QLsULQJYDQGHverbeteringen en management van draagvlak binnen de docententeams om boven-staande verbeteracties versneld te implementeren.

'HJHSUHVHQWHHUGHKDQGHOLQJVYRRUVFKULIWHQ]LMQYRRUGRFHQWHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUVSUDN-WLVFKHPLGGHOHQRPGHVWDJHVYDQKXQVWXGHQWHQWHYHUEHWHUHQ=H]LMQJHHQGRHORS]LFKen werken alleen succesvol als de zender de communicatie-inhoud kwalitatief goed over-EUHQJW(HQEHODQJULMNHRSGUDFKWYRRUGRFHQWHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUV

Referenties+|YHOV%Verbindingen tussen de wereld van het leren en de wereld van de ar-

beid: bedrijven aan het woord. 1LMPHJHQ .HQQLVFHQWUXP %HURHSVRQGHUZLMV $U-EHLGVPDUNW.%$

2QVWHQN--DQPDDW+Samen werken aan leren op de werkplek: Op weg naar

co-design en co-makership van scholen en bedrijven. ’s-Hertogenbosch: Cinop 1LHXZHQKXLV$)05LHV.(GHEen doorbraak forceren voor werkplekleren.

Landelijke tussenrapportage doorbraakproject werkplekleren 2008-2009.7LOEXUJIVA.

3XWWH0YDQInterne communicatie: Van theorie naar praktijk. Amsterdam: Cout-inho.

5LW]HQ+7HUORXZ& Projectplan: een doorbraak in werkplekleren (onderdeel

ROC van Twente)+HQJHOR(QVFKHGH52&YDQ7ZHQWH+RJHVFKRRO6D[LRQ5LW]HQ+&RPDNHUVKLSPHFKDQLVPHQGLHGHVDPHQZHUNLQJWXVVHQRQGHUZLMVHQ

zorginstelling bevorderen. In: Onderwijs en gezondheidszorgQXPPHUMDDUJDQJS,,9+RXWHQ%RKQ6WDÀHXYDQ/RJKXP

9HOGKXL]HQ%YDQWerkend Leren, Lerend Werken. Professionalisering van do-

centen in Persoonlijk en organisatieperspectief.$FDGHPLVFKSURHIVFKULIW8WUHFKW8QLYHUVLWHLW8WUHFKW

:DQVFKHUV(0*‘En nu het woord bij de daad voegen’. Doctoraalscriptie. En-VFKHGH8QLYHUVLWHLW7ZHQWH

Werkplekleren binnen het ROC van Twente: werken de interventies?

Henk Ritzen¹, Edith Wanschers², Cees Terlouw3, Bert van Veldhuizen4, Gerard Rikken²

Dit is het laatste artikel van een reeks van drie. Na de beschrijving van de verwach-tingen van studenten en praktijkopleiders over de beroepspraktijkvorming (vraag-articulatie/nulmeting) van het Twents doorbraakproject werkplekleren, kwamen de handelingsvoorschriften (interventies) aan de orde die door docenten zijn ingezet om de beroepspraktijkvorming van hun opleiding te verbeteren. Dit beschrijft de effecten van deze handelingsvoorschriften. Het is de bewerking van een paper dat werd gepresenteerd tijdens de Onderwijs Research Dagen te Maastricht (2011).

Samenvatting'LWDUWLNHOJDDW LQRSGHYUDDJRIGHKDQGHOLQJVYRRUVFKULIWHQ LQWHUYHQWLHV]RDOV LQKHWvorige artikel beschreven, binnen de drie deelnemende beroepsopleidingen werken. De onderzoeksvraag gaat uit van de ervaringen van studenten op de aspecten voorbereiding, communicatie, studieloopbaanbegeleiding, begeleiding en beoordeling van de docent. En GDDUQDDVWYDQGHHUYDULQJHQYDQGHSUDNWLMNRSOHLGHUVWHQDDQ]LHQYDQGHEHJHOHLGLQJHQcommunicatie vanuit de opleiding van de student.

2SEDVLVYDQKHWWKHRUHWLVFKNDGHUHQKHWSURMHFWSODQYDQKHWUHJLRQDOHGRRUEUDDNSURMHFWis een onderzoeksontwerp ontwikkeld, waarvan de resultaten zowel kwantitatief als kwali-WDWLHIZRUGHQJHPHWHQ'LWDUWLNHOEHVFKULMIWGHNZDQWLWDWLHYHUHVXOWDWHQ

9HUJHOLMNHQZHGHVWXGHQWUHVXOWDWHQYDQGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQW FRKRUWPHWGHUHVXOWDWHQYDQGHFRQWUROHJURHSFRKRUWGDQ]LMQGHUHVXOWDWHQRSDOOH VFKDOHQVLJQL¿FDQW YRRUXLW JHJDDQHQ]LMQGHVWXGHQWHQPHHU WHYUHGHQRYHUGHYRRUEHUHLGLQJGHFRPPXQLFDWLHGHVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJGHEHJHOHLGLQJYDQGHGRFHQWpQGHEHRRUGHOLQJYDQGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJ'DDUQDDVW]LMQGHVWXGHQWHQLQYHUJHOLMNLQJPHWVWXGHQWHQYDQKHWYRRUJDDQGFRKRUWPHHUWHYUHGHQRYHUKXQRSOHLGLQJGHKDQGHOLQJVYRRUVFKULIWHQKHEEHQYRRUGHHHUVWHMDDUVVWXGHQWHQVXFFHVJHKDG

+RJHVFKRRO(GLWK6WHLQ2QGHUZLMVFHQWUXP7ZHQWH52&YDQ7ZHQWH6D[LRQ+RJHVFKROHQ+RJH-

school van Amsterdam

'HVWXGHQWHQYDQGHRSOHLGLQJ0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJFRKRUWEHKDDOGHQYHUJHOHNHQPHWVWXGHQWHQYDQFRKRUWVLJQL¿FDQWKRJHUHUHVXOWDWHQRSGHYD-ULDEHOHQ YRRUEHUHLGLQJ EHJHOHLGLQJ VWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJ 6/% FRPPXQLFDWLHbeoordeling en tevredenheid. Hun motivatie is weliswaar verbeterd, maar nog niet sig-QL¿FDQW

'HHHUVWHMDDUVVWXGHQWHQYDQGHRSOHLGLQJ,QIRUPDWLH'LHQVWYHUOHQLQJFRKRUW]LMQVLJQL¿FDQWPHHUWHYUHGHQRYHUGHFRPPXQLFDWLHHQEHJHOHLGLQJRSGHRYHULJHYDUL-DEHOHQ]LMQ]LMLQKHWDOJHPHHQPHHUWHYUHGHQ+XQPRWLYDWLHLVZHOLVZDDUYHUEHWHUGPDDUQLHWVLJQL¿FDQW'HSUDNWLMNRSOHLGHUVYDQGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQW]LMQVLJQL¿FDQWPHHUWHYUHGHQRYHUGHFRPPXQLFDWLHHQGHEHJHOHLGLQJGRRUGHRSOHLGLQJWHUZLMORSGHvariabelen voorlichting, beoordeling en tevredenheid nog geen vooruitgang is geboekt. 'HSUDNWLMNRSOHLGHUV YDQ GH0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJ FRQVWDWHUHQ RS JHHQHQNHOH YD-ULDEHOHYRRUXLWJDQJHQGHSUDNWLMNRSOHLGHUVYDQGH ,QIRUPDWLH'LHQVWYHUOHQLQJ ODWHQHHQYRRUXLWJDQJ]LHQRS GH YDULDEHOHQFRPPXQLFDWLHHQEHJHOHLGLQJ WHUZLMO GH YDULDEHOHQYRRUOLFKWLQJHQWHYUHGHQKHLGQLHWYHUEHWHUG]LMQHQGHVFRUHVRSGHYDULDEHOHEHRRUGHOLQJ]HOIVODJHU]LMQGDQGHVFRUHVYDQKHWYRRUJDDQGHOHHUMDDU Onderzoeksvragen*HGXUHQGHKHW VFKRROMDDU LV LQDDQVOXLWLQJRSGHRQGHU]RHNVUHVXOWDWHQYDQGH5HNHQNDPHU'HWPDU'H9ULHVHQ3RRUWPDQHHQRULsQWHUHQGHPHWLQJXLWJHYRHUG5LW]HQ:DQVFKHUV7HUORXZ5LNNHQ6DPHQYDWWHQGZHUGJH-concludeerd dat:

GHYRRUOLFKWLQJYDQVWXGHQWHQYHUEHWHUGPRHWZRUGHQGHSUDNWLMNRSOHLGHUVEHWHUJHwQIRUPHHUGPRHWHQZRUGHQRYHUKXQUROHQ WDDN WLMGHQV

de stage.GHEHJHOHLGLQJEHWHUPRHWZRUGHQDIJHVWHPGRSGHLQKRXGYDQGHRSOHLGLQJELMGHLQYRHULQJYDQFRPSHWHQWLHJHULFKWRQGHUZLMVGHNHUQWDNHQHQZHUNSURFHVVHQQRJ

RQYROGRHQGHYHUVSUHLG]LMQRYHUµVFKRRO¶HQµDUEHLGVSUDNWLMN¶

8LW GH VHPLJHVWUXFWXUHHUGH LQWHUYLHZV DIJHQRPHQDOV DDQYXOOLQJ RS KHW NZDQWLWDWLHYHonderzoek, werd geconcludeerd dat:

GHVWDJHEHJHOHLGLQJYDQVWXGHQWHQRQYROGRHQGHLVHQJHwQWHQVLYHHUGPRHWZRUGHQELQQHQGHRSOHLGLQJVVWUXFWXXUGHWKHRULHLQRQYROGRHQGHPDWHLVDIJHVWHPGRSGH

SUDNWLMNGHYRRUEHUHLGLQJHQRSGHVWDJHRQYROGRHQGH]LMQGHVWXGHQWHQQLHWZHWHQKRH]LMWLMGHQVGHVWDJHZRUGHQEHRRUGHHOGYDOLGLWHLWHQEH-

WURXZEDDUKHLGYDQGHEHRRUGHOLQJHQWLMGHQVGHVWDJHLVYRRUVWXGHQWHQRQYROGRHQGHJHRSHUDWLRQDOLVHHUG

,Q VFKRROMDDU LV RQGHU]RFKW ZHONH YHUZDFKWLQJHQ VWXGHQWHQ KHEEHQYRRUGHNRPHQGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJKRH]HKLHURSZRUGHQYRRUEHUHLGKRHJHFRP-PXQLFHHUGZRUGWKRHGHEHJHOHLGLQJLVJHRUJDQLVHHUGHQKRH]LMZRUGHQEHRRUGHHOG,QKHWYHUOHQJGHKLHUYDQKHHIWKHWUHJLRQDDORQGHU]RHNVWHDPYDQKHW52&YDQ7ZHQWHHQ6D[LRQ+RJHVFKROHQWZHHRQGHU]RHNVYUDJHQJHIRUPXOHHUG1. Hoe ervaren studenten van de opleidingen Middenkader Engineering, Informatie

'LHQVWYHUOHQLQJHQ2QGHUZLMVDVVLVWHQWHQKXQEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJWHQDDQ]LHQYDQde voorbereidingen, de communicatie, de studieloopbaanbegeleiding, de begeleiding YDQGHGRFHQWHQGHEHRRUGHOLQJ"

+RHHUYDUHQGHSUDNWLMNRSOHLGHUVGHEHJHOHLGLQJHQFRPPXQLFDWLHYDQGHRSOHLGLQJ"

AchtergrondPerspectieven op werkplekleren1 'H DDQGDFKW YRRU OHUHQ RS GHZHUNSOHN LV LQ KHWPLGGHOEDDU EHURHSVRQGHUZLMV WRHJH-nomen.2 )HQZLFN GHHOW ZHUNSOHNOHUHQ RS LQ SURFHV HQ UHVXOWDDW +HW UHVXOWDDWµZRUNLQJNQRZOHGJH¶PDQLIHVWHHUW ]LFKDOVFRJQLWLHHQYHUDQGHULQJRSV\VWHHPQLYHDXµ:RUNSODFHOHDUQLQJ¶YHUZLMVWQDDUSHUVRRQOLMNHYHUDQGHULQJHQJURHLGLHSODDWVYLQGHQLQGHFRQWH[WYDQDFWLYLWHLWHQRSKHWZHUN=LMRQGHUVFKHLGWLQKDDURYHU]LFKWVVWXGLHDFKWYHU-VFKLOOHQGHSHUVSHFWLHYHQRSKHWOHUHQRSGHZHUNSOHN7DEHOYDWGH]HVDPHQ

Tabel 1: Perspectieven op werkplekleren (gebaseerd op Fenwick, 2008)

Perspectief Leren is … Sleutelkwesties

1 Individuele kennis verwerving

een individueel proces waarin nieuwe concepten, vaardigheden en gedrag worden gebruikt en opgeslagen.

([SOLFLWHUHQHQRYHUGUDJHQYDQNHQQLV7UDQVIHUYDQYHUZRUYHQNHQQLVQDDUGHSUDNWLMNMeten van competentie.Verkleinen van de kloof tussen investering in training en resultaat.

%HWHNHQLVJHYLQJHQUHÀHFWLHYHdialoog

constructie van nieuwe of veranderde betekenissen door individuele en collectieve UHÀHFWLHYHGLDORRJ

$DUGYDQGHUHÀHFWLH)DFWRUHQGLHGHEHWHNHQLVFRQVWUXFWLHRSKHWwerk beïnvloeden.

3 Netwerk voorziening

ontvangen van informatie die zich beweegt door een netwerk op een lineaire manier en die niet beïnvloed wordt door de RQWYDQJHUVLQGLYLGXRIJURHS

7UDQVIHUHQGLIIXVLHYDQJHQEHKHUHQHQorganiseren van content.Afbreken van netwerkbegrenzingen.(I¿FLsQWHHQHIIHFWLHYHNHQQLVWUDQVPLVVLH

µ1LYHDXV¶YDQleren

ontvangen van informatie die zich beweegt door een netwerk op een niet -lineaire manier.

Interactie tussen individu, groep en organisatie.7UDQVDFWLHSURFHVVHQLeerfasen.

5 Individuele PHQVHOLMNHontwikkeling

individuele groei door individuele UHÀHFWLHYHEHWHNHQLVJHYLQJHet individu staat centraal: het individu leert en beïnvloedt de groep.

%HYRUGHUHQYDQKHWLQGLYLGXHHO]HOIJHVWXXUGleervermogen.De relatie tussen werk en individuele ontwikkeling.

1 Met dank aan dr. Bert van Veldhuizen die een bijdrage heeft geleverd aan het theoretisch kader dat hier

onder het kopje ‘achtergrond’ wordt beschreven.

2 Onstenk, 1997; Klink, 2001; Fuller & Unwin, 2003; Illeris, 2004; Hövels, 2005; Blokhuis & Nijhof, 2006;

Poortman, Nijhof & Nieuwenhuis, 2006; Poortman, 2007; Nijhof & Nieuwenhuis, 2008; Fenwick, 2008; Tyn-

jälä, 2008; Nelen, Poortman, Grip, Nieuwenhuis & Kirschner, 2011.

Perspectief Leren is … Sleutelkwesties

6 Individuen in gemeenschap

verwerven van kennis en vaardigheden van het individu door actie in de gemeenschap VRFLDOHHQFXOWXUHHOFRJQLWLHYHFRQWH[W'HRPJHYLQJLVHHQbemiddelende factor. Individu en omgeving beïnvloeden elkaar ZHGHU]LMGV

Welke omgevingen hebben een positief effect RSKHWOHUHQYDQKHWLQGLYLGX"+RHNDQLQGLYLGXHHOOHUHQELMGUDJHQDDQKHWYHUEHWHUHQYDQGHJHPHHQVFKDS"

µ&RPPXQLWLHV of Practice’

is participatie, belichaamd in de JH]DPHQOLMNHDFWLHLQHHQ&R3

$DQSDVVLQJHQUHFRQ¿JXUDWLHYDQSUDNWLMNHQom tegemoet te komen aan veranderende druk.Manieren om de dynamiek te faciliteren.

8 Co-participatie en

co-emergence

OHUHQLVNHQQLVFUHsUHQGRRUSDUWLFLSHUHQLQKHWGDJHOLMNVwerk. Individuele en sociale SURFHVVHQ]LMQ]RZHOXQLHNDOVmet elkaar ‘verstrengeld’ in ZHGHU]LMGVHLQWHUDFWLHV

7RHWVHQHQZDDUGHUHQYDQOHUHQGDWEHVORWHQligt in co-participatie.2QGHUVFKHLGHQYDQJHZHQVWHHQRQJHZHQVWHkennisontwikkeling.Rekenschap geven van veranderende noties van wat nuttige kennis is.2QGHUVFKHLGHQYDQGHLQYORHGHQYDQDI]RQGHUOLMNHJURHSHQLQGHFRSDUWLFLSDWLRQDOÀX[

'HSHUVSHFWLHYHQHQYDQ)HQZLFN]LMQJHEDVHHUGRSGHNHQQLVYHUZHUYLQJVPHWDIRRUYDQ6IDUGHQGHSHUVSHFWLHYHQHQSDVVHQJRHGELMGHSDUWLFLSDWLHPHWDIRRUYDQ6IDUG)HQZLFNDFFHQWXHHUWLQKDDURYHU]LFKWLQ7DEHOKHWYHUPRJHQWRWUHÀHFWLHYHEH-tekenisgeving. 'HSDUWLFLSDWLHPHWDIRRUYLQGW]LMQRRUVSURQJ LQGHWKHRULHsQRYHU µVLWXDWHGFRJQLWLRQ¶HQgaat uit van de vooronderstelling dat kennis gesitueerd is en voor een deel het resultaat is YDQDFWLYLWHLWHQFRQWH[WHQFXOWXXUZDDULQ]LMZRUGWRQWZLNNHOGHQWRHJHSDVW3. Leren vindt, QRJVWHHGVYDQXLWGHSDUWLFLSDWLHPHWDIRRUSODDWVLQSUDNWLMNJHPHHQVFKDSSHQµFRPPXQLW\RISUDFWLFH¶'H]HNHQPHUNHQ]LFKGRRUJHGHHOGHRSYDWWLQJHQZHUNZLM]HQHQEHWURNNHQ-heid die ontstaan en worden onderhouden door een continu proces van onderhandeling over betekenissen.3DUWLFLSDWLHHQUHw¿FDWLHYRUPHQGHNHUQYDQKHW OHHUSURFHVLQ]R¶Q µFRPPXQLW\RISUDF-WLFH¶3DUWLFLSDWLHGUXNWXLWGDWGHOHUHQGHDFWLHIGHHOQHHPWDDQGHSUDNWLMNJHPHHQVFKDSHQYHUELQGLQJPDDNWPHWDQGHUHOHGHQ+HWJDDWGXVRPDFWLHpQRPUHODWLH'RRUUHw¿FDWLHJHYHQPHQVHQXLWGUXNNLQJZRRUGHQDDQKXQHUYDULQJHQHHQQRRG]DNHOLMNHYRRUZDDUGHRPRYHUEHWHNHQLVVHQ WHNXQQHQRQGHUKDQGHOHQ:HQJHU+HWEHJULS µOHJLWLPDWHperipheral participation’ duidt op de manier waarop nieuwkomers zich de typerende opvat-WLQJHQHQZHUNZLM]HQLQHHQµFRPPXQLW\RISUDFWLFH¶HLJHQPDNHQGRRUGHHOWHQHPHQDDQGHSUDNWLMNHQGDDUYDQ/DYH:HQJHU0DDURRNRSGHJUHQVYDQWZHHSUDNWLMNHQNXQQHQZDDUGHYROOH OHHUSURFHVVHQRQWVWDDQ=XONHJUHQVSUDNWLMNHQRQWVWDDQGDDUZDDUPHQVHQJDDQSDUWLFLSHUHQLQGHSUDNWLMNYDQHHQDQGHUHµFRPPXQLW\RISUDFWLFH¶ELMYRRU-EHHOGDOV]HDDQHHQJH]DPHQOLMNWDDNRIRSGUDFKWZHUNHQRILQHHQOHHURIWUDLQLQJVVLWX-DWLH$NNHUPDQ%DNNHU5LW]HQ:HQJHU'H]HYLVLHRSOHUHQLQSUDNWLMNJHPHHQVFKDSSHQRQWPRHWRRNNULWLHN'HEHODQJULMNVWHNUL-WLHNSXQWHQ]LMQ

3 Lave & Wenger, 1991; Brown, Collins & Duguid, 1989; Brown & Duguid, 1991.

í 'HXLWNRPVWHQYDQKHWOHHUSURFHVLQHHQµFRPPXQLW\RISUDFWLFH¶ZRUGHQQLHWJHSUREOH-PDWLVHHUG WHUZLMO LQHHQµFRPPXQLW\RISUDFWLFH¶RRN µYHUNHHUGH¶GLQJHQJHOHHUGZRU-GHQ,PPHUVGHOHGHQYDQ]R¶QSUDNWLMNJHPHHQVFKDSNXQQHQYHURXGHUGHRSYDWWLQJHQYHUNHHUGHJHZRRQWHQRIGLVIXQFWLRQHOHSUDNWLMNHQKDQWHUHQ'RRUVRFLDOHEHORQLQJ LQGHJHPHHQVFKDSNXQQHQGH]H]HOIVYHUVWHUNWZRUGHQ%LOOHW%ROKXLV6LPRQV)HQZLFN+DUWHLV%DXHU*UXEHU+RHNVWUD7\QMlOl

í +HWOHUHQYDQGHµ]LWWHQGHOHGHQ¶YDQGHJHPHHQVFKDSEOLMIWRQGHUEHOLFKWPDDURRN]LMOHUHQYDQKHWZHUNYDQHONDDUHQyyNYDQQLHXZNRPHUV)XOOHU+RGNLQVRQ+RGNLQVRQ8QZLQ

í 8LWRQGHU]RHNEOLMNWGDWPHQVHQRSKHWZHUNQLHWDOOHHQZHUNHQPDDU]LFKRRNRQWZLN-kelen en leren. In de literatuur over ‘communities of practice’ ligt de focus sterk op de ZHUNSUDNWLMNHQ)XOOHUHWDO

í 0HQVHQOHUHQRSEDVLVYDQKXQWDOHQWHQKXQJHVFKLHGHQLVKXQYRRUNHQQLVHQEHSDOHQ]HOIPHGHZDW]LMLQHHQµFRPPXQLW\RISUDFWLFH¶OHUHQ%LOOHWE)XOOHUHWDO

Het curriculum van de werkplek.ZDNPDQ VWHOW GDW GH ZHUNRPJHYLQJ QLHW ]RQGHU PHHU EHSDDOW ZDW HU JHOHHUGZRUGWRPGDWGDWSHUVRRQOLMNHNHQPHUNHQYDQGHZHUNHQGHOHUHQGHHYHQ]HHUYDQEHODQJ]LMQ%LOOHWWVSUHHNWLQGLWYHUEDQGYDQµDIIRUGDQFH¶HQµDJHQF\¶%LOOHWDD

µ$IIRUGDQFH¶LVHHQEHJULSXLWGHSHUFHSWLHSV\FKRORJLHGDWYHUZLMVWQDDUGHZDDU-QHHPEDUHRILQWHUSUHWHHUEDUHNZDOLWHLWHQYDQHHQREMHFWGLHKHWLQGLYLGXXLWQRGLJHQWRWDF-WLH2IGLHDFWLHGDQRRNSODDWVYLQGWZRUGWEHSDDOGGRRUGHPRJHOLMNKHGHQYDQGHSHUVRRQµDELOLW\¶µ$IIRUGDQFHV¶]LMQHHQLQKHUHQWDVSHFWYDQZHUNSUDNWLMNHQGLHRQGHUVWUHSHQGDWde uitnodigende kwaliteiten van de werkplek bepalen in hoeverre het individu betrokken UDDNWLQGRHOJHULFKWHDFWLYLWHLWZDDULQHQZDDUYDQJHOHHUGNDQZRUGHQ%LOOHW'LWEH-WHNHQWQLHWGDWµDIIRUGDQFHV¶DDQDOOHLQGLYLGXHQLQJHOLMNHPDWHWHUEHVFKLNNLQJNRPHQGHverdeling wordt o.a. bepaald door de perceptie van de competenties van de betrokkene, JHVODFKWGHVWDWXVYDQKHWZHUNHQEHURHSSHUVRRQOLMNHUHODWLHVHQERQGJHQRRWVFKDSSHQ'HZHUNSOHNLVHHQSODDWVZDDUGHPRJHOLMNKHLGWHSDUWLFLSHUHQLQQLHXZHRIEHODQJULMNHWDNHQZRUGWEHSDDOGGRRURQGHUOLQJHZHGLMYHUWXVVHQQLHXZNRPHUVHQRXGJHGLHQGHQWXV-sen fulltimers en parttimers, tussen teams met een verschillende rol en status of tussen de SHUVRRQOLMNHHQEHURHSVPDWLJHGRHOHQYDQKHWLQGLYLGX%LOOHWE

‘Agency’ is het vermogen van individuen om door hun acties verschil te maken in VLWXDWLHV*LGGHQV+HWGHQNHQLQWHUPHQYDQµDJHQF\¶LVJHEDVHHUGRSGHRYHUWXL-JLQJGDWKHWHHQDDQJHERUHQGULMIYHHUYDQPHQVHQLVRPWHVWUHYHQQDDULQYORHGRSKXQRPJHYLQJ(FFOHVWRQH+HWEHJULSYHUZLMVWQDDUGHGRHOJHULFKWKHLGHQVXEMHFWLYLWHLWYDQGHDFWRUGHNHX]HVHQEHVOLVVLQJHQGLHKHWLQGLYLGXPDDNWHQZDDUGRRUKLMEHSDDOWRSZHONHPDQLHUKLMSDUWLFLSHHUWLQKHWZHUN6PLWK,QGLYLGXHQNXQQHQPHHUJHULFKW]LMQop prestaties leveren in het werk of meer op leren en ontwikkelen. In het eerste geval kie-]HQ]LMDQGHUHJHELHGHQHQYRUPHQYDQSDUWLFLSDWLHGDQLQKHWWZHHGHJHYDO%LOOHWW8LWHLQGHOLMNEHSDDOWKHWLQGLYLGX]HOIRSZHONHPDQLHUKLMSDUWLFLSHHUWLQZHUNDFWLYLWHLWHQKRHKLMJHEUXLNPDDNWYDQGHRQGHUVWHXQLQJHQEHJHOHLGLQJGLHEHVFKLNEDDU]LMQHQGDDUPHH

XLWHLQGHOLMNZDWKLMGDDUYDQOHHUW%LOOHWWD+HWZHUNVWUXFWXUHHUWKHW OHHUSURFHV ,QGLH]LQ LVHUVSUDNHYDQHHQFXUULFXOXP%LOOHWWD.HVVHOV9DQ'ULHOGDWEHVWDDWXLWHHQRSHHQYROJLQJYDQZHUN-activiteiten die de lerende onderneemt en tot een goed einde brengt. De keuze van het VRRUW HQGH YROJRUGH YDQGH OHHUDFWLYLWHLWHQ VWDDQ LQ GLHQVW YDQKHW OHHUSURFHV %LOOHWWD'HHIIHFWLYLWHLWYDQKHWOHUHQRSGHZHUNSOHNZRUGWEHSDDOGGRRUGHPDQLHUZDDURShet werk is georganiseerd. Andere of betere leerresultaten worden niet bereikt door het leren te reorganiseren, maar door interventies in de manier waarop het werk is georga-QLVHHUG %LOOHWW D +RGNLQVRQ +RGNLQVRQ (YDQV .HUVK )XOOHU 8QZLQ 6HQNHU

0DDU µDIIRUGDQFHV¶]LMQJHHQREMHFWLHYHNHQPHUNHQYDQGHZHUNVLWXDWLHV=LMEH-VWDDQXLWGHGLUHFWHELMGUDJHQRIHUYDULQJHQGLHLQGLYLGXHQWHJHQNRPHQLQWHUSUHWHUHQHQFRQVWUXHUHQGRRUWHSDUWLFLSHUHQLQZHUNDFWLYLWHLWHQHQLQWHUDFWLHV8LWHLQGHOLMNEHSDDOWQLHWde werksituatie wat en hoe geleerd wordt, maar de interactie tussen de ‘affordances’ van de werksituatie en de ‘agency’ van het individu. Die interactie wordt getypeerd door on-GHUKDQGHOLQJ WXVVHQ KHW SHUVRRQOLMNH HQ KHW VRFLDOH %LOOHWW E )LJXXU JHHIW GHNHUQEHJULSSHQXLWKHWPRGHOYDQ%LOOHWWVFKHPDWLVFKZHHU

Figuur 1: Model voor werkplekleren (gebaseerd op Billett et al., 2003a; Billett, Ehrich, &

Hernon-Tinning, 2003b)

‘Agency’

‘Affordances’

Activiteit

Activiteit

Activiteit

Activiteit

participatie

interne hulpbronnen

H[WHUQHKXOSEURQQHQ

Begeleiding

WerkresultatenLeerresultaten

6DPHQYDWWHQGNXQQHQZHRSEDVLVYDQ)LJXXUFRQFOXGHUHQGDWOHUHQRQWVWDDWGRRUSDU-ticipatie in werkactiviteiten die worden gepland vanuit het perspectief van dat leren. De

YUDDJLVGXVZHONHZHUNDFWLYLWHLWHQELMGUDJHQDDQKHWOHHUHQRQWZLNNHOLQJVSURFHVYDQGHVWXGHQWHQ"

De opeenvolging van werkactiviteiten vanuit een leerperspectief noemen we het ’curriculum van de werkplek.’ De opbouw hiervan wordt evenzeer bepaald door de ‘agen-F\¶YDQKHWLQGLYLGXGDWZLO]HJJHQGHPRWLYDWLHHQDPELWLHVYDQGHLQGLYLGXHOHGHHOQHPHUDOVPHGH]LMQOHHUPRJHOLMNKHGHQHQEORNNDGHVDOVGRRUGHµDIIRUGDQFH¶YDQGHZHUNRPJH-YLQJ'H]HODDWVWHZRUGWZHHUEHSDDOGGRRUGHPRJHOLMNKHGHQGLH]LFKRSKHWZHUNYRRUdoen om te leren, de begeleiding, de stimulansen die van de cultuur en van de leidingge-YHQGHQXLWJDDQHWFHWHUD%LOOHWW(KULFK+HUQRQ7LQQLQJDE

+HWZHUNµDIIRUGDQFH¶HQGHPRJHOLMNKHGHQYDQKHW LQGLYLGXµDJHQF\¶EHSDOHQwelke werkactiviteiten als eerste leerervaringen in aanmerking kunnen komen. Die eer-VWHZHUNWDNHQNXQQHQGXVRRNYRRUPERVWXGHQWHQYDQNZDOL¿FDWLHQLYHDXEHWUHNNHOLMNHHQYRXGLJ]LMQNRSLsUHQNRI¿H]HWWHQ+HWLVGHNXQVWYRRUVWXGHQWHQHQKXQEHJHOHLGHUVom die werkactiviteiten zo te plannen dat een continue ontwikkeling in de richting van de OHHUGRHOHQPRJHOLMNZRUGWJHPDDNWGRRUWHZHUNHQDDQVWHHGVFRPSOH[HUHHQXLWGDJHQGHURSGUDFKWHQ8LWKHWZHUNYDQ%LOOHWEOLMNWGDWVWXGHQWHQGDDUELMLQKHWEHJLQYRRUDORQGHU-VWHXQLQJ]RHNHQELMH[WHUQHKXOSEURQQHQ]RDOVEHJHOHLGHUVYDQVFKRRO1DDUPDWHKXQH[SHUWLVHHQKXQEHNHQGKHLGLQEHURHSHQEHGULMIJURHLWZHWHQ]HVWHHGVEHWHUGHZHJWHvinden naar de interne hulpbronnen.

50

7HQVORWWHPDDNWERYHQVWDDQGPRGHOLQ)LJXXUGXLGHOLMNGDWGHRQWZLNNHOLQJWRWEHJLQQHQGEHURHSVEHRHIHQDDUHHQFRQWLQXSURFHVLV'DWNDQKHHOJRHGEHJLQQHQPHWRULsQWHUHQGHVWDJHVDOLQKHWYPERGLHHFKWHUDOOHHQ]LQYRO]LMQDOVGHVWXGHQWHQSDUWLFLSHUHQLQEHWH-NHQLVYROOHZHUNDFWLYLWHLWHQKRHHHQYRXGLJRRN$OOHHQURQGNLMNHQLVWpYULMEOLMYHQG

Werkplekleren in het mbo: ‘mixed model’2SEDVLVYDQGH LQULFKWLQJYDQGHDUEHLGVPDUNWHQKHWPLGGHOEDDUYDNPDQVFKDSZDDU-voor wordt opgeleid, vindt werkplekleren plaats binnen een arbeidsmarktstelsel van ‘be-URHSVJHULFKWH DUEHLGVPDUNWHQ¶%$0 RI YLD LQWHUQJHULFKW DUEHLGVPDUNWHQ ,$0 1HOHQHWDOS%LQQHQKHW%$0VWHOVHONULMJWGHOHHUOLQJYLDEHURHSVJHULFKWHRSOHL-GLQJHQHQWUDLQLQJHQWRHJDQJWRWGHDUEHLGVPDUNWHHQKRRJLQWUHGHQLYHDXHQEUHHGJH-NZDOL¿FHHUGHQELQQHQKHW,$0VWHOVHOYLDQLHWJHUHJXOHHUGHEHGULMIVSHFL¿HNHRSOHLGLQJHQJHQHULHNHVFKROLQJ6WXGHQWHQPHWHHQRSOHLGLQJRSQLYHDXRIKHEEHQELQQHQKHW,$0VWHOVHOPHHUNDQVRSZHUNGDQLQKHW%$0VWHOVHO*ULS:ROEHUV+HWPERZRUGWYROJHQV1HOHQHWDOSJHW\SHHUGDOVHHQµPL[HGPRGHO¶ZDDULQGHEH-URHSVRSOHLGHQGHOHHUZHJHQ%2/HQGHEHURHSVEHJHOHLGHQGHOHHUZHJHQ%%/ZHUNHQDOVFRPPXQLFHUHQGHYDWHQLQKRRJFRQMXQFWXXUPHHUEEOVWXGHQWHQHQLQODDJFRQMXQFWXXUPHHU EROVWXGHQWHQ ,Q HHQ%$0PL[HG VWHOVHO YRRU EHURHSVRQGHUZLMV VWDDQEHURHSV-NZDOL¿FDWLHV FHQWUDDOHQELHGHQSXEOLHNHRQGHUZLMVLQVWHOOLQJHQPHW LQEUHQJYDQVRFLDOHSDUWQHUVEHURHSVRQGHUZLMVDDQVDPHQJHYDWEHURHSVJHULFKWVWDDWVJHVWXXUGGXDDO2Q-GHU]RHNVGDWDPRHWHQLQKHWOLFKWYDQGH]HVWHOVHOFRQGLWLHVZRUGHQJHwQWHUSUHWHHUG1HOHQHWDOSHQ

Werkplekleren onderdeel van competentiegericht onderwijs0ERLQVWHOOLQJHQYRHUHQPRPHQWHHOHHQFRPSHWHQWLHJHULFKWHNZDOL¿FDWLHVWUXFWXXULQ(HQEHODQJULMNRQGHUGHHOYDQGLWFRPSHWHQWLHJHULFKWHRQGHUZLMVLVZHUNSOHNOHUHQ+HWYHUEHWH-ren van de leerprocessen op de werkplek en/of het vergroten van het aandeel van werk-SOHNOHUHQLQGHEHURHSVRSOHLGLQJHQKHWRQGHU]RHNHQQDDUGHHIIHFWHQGDDUYDQ]RDOVELQ-QHQKHWGRRUEUDDNSURMHFWVWDDWYROJHQV9DQGHQ%HUJ'H%UXLMQSFHQWUDDOELMGHYRUPJHYLQJYDQFRPSHWHQWLHJHULFKWEHURHSVRQGHUZLMV9ROJHQVGHDXWHXUVYDQGH]HUHYLHZVWXGLHJDDWKLHUELMGHDDQGDFKWXLWQDDUHQHU]LMGVGHZLM]HZDDURSGHSUDNWLMNRSOHL-GHUVEHJHOHLGHQKXQWDNHQXLWYRHUHQHQ]LMQRSJHOHLGHQDQGHU]LMGVQDDUGHLQULFKWLQJYDQGHZHUNSOHNLQWHUPHQYDQDXWKHQWLFLWHLWOHHUHQUHÀHFWLHPRJHOLMNKHGHQ9DQGHQ%HUJ'H%UXLMQS

'HEHGULMYHQ]LMQEHODQJULMNHVWDNHKROGHUVHQFRPDNHUVYDQGHPERLQVWHOOLQJHQHQIXQJHUHQUHVSHFWLHYHOLMNDOVDIQHPHUVYDQRSJHOHLGHVWXGHQWHQHQDOVFRSURGXFHQWHQYDQPERRSOHLGLQJHQ+|YHOV'HQ%RHU.ODHLMVHQ%HODQJULMNYRRUEHGULMYHQHQRSOHLGLQJHQLVGHUHJLRQDOHVDPHQZHUNLQJRSRQWZHUSQLYHDXDIVSUDNHQHQFRPPLWWPHQW2SXLWYRHULQJVQLYHDXGUDDLWKHWRPGHJH]DPHQOLMNHYHUDQWZRRUGHOLMNKHLGH[WHQGHGWHDPHQKHWOHUHQYDQHONDDUGRFHQWVWDJHV]LHKRRIGVWXNLQGH]HSDSHU

'H UHJLRQDOH VDPHQZHUNLQJ RSPLFURQLYHDX LQ GH GULHKRHN OHHUOLQJOHHUEHGULMIberoepsopleiding is met name relevant voor kwalitatief hoogwaardige varianten van werk-plekleren, dualisering en simulatie als leerplaats. Daarnaast is er de afwisseling tussen school en werk, met als doel studenten vanuit hun beroepsopleiding te laten ingroeien

51

LQHHQSURIHVVLRQHOHSUDNWLMNZDDU]LMKXQEHURHSVLGHQWLWHLWHQEUHGHEHURHSVEHNZDDP-KHLGNXQQHQRQWZLNNHOHQRSEDVLVYDQYHUGLHSLQJHQUHÀHFWLH1LHXZHQKXLV5LHV9DQGHQ%HUJ'H%UXLMQ9ROJHQVYDQGHEHGULMYHQEHKRHYHQGHUHJLRQDOHFRQWDFWHQRSPLFURQLYHDXHFKWHUYHUEHWHULQJYDQGHEHGULMYHQZLO]HOIVGHUHODWLHVRRNRSKHWQLYHDXYDQGHRSOHLGLQJVFR|UGLQDWRUHQHQPDQDJHUVYDQEHGULMYHQYHUEHWHUHQ+|YHOVDE5HNHQNDPHU+|YHOV'HQ%RHU.ODHLMVHQ'HWPDU'H9ULHV9ULH]HYDQ.XLMNGH/RR Werkplekleren op het niveau van de opleiding2SKHWQLYHDXYDQGHRSOHLGLQJ]LMQGRFHQWHQVWXGHQWHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUVGHNHUQVSH-OHUV+HWRQGHU]RHNULFKW]LFKGDQRRNRSGHGULHKRHNGLH]LMVDPHQYRUPHQ,HGHUHNHUQ-VSHOHUKHHIWYROJHQV(UDXW]LMQHLJHQHUYDULQJHQLPSOLFLHWHHQVLWXDWLRQHHOJHERQ-GHQNHQQLVHQRQWZLNNHOW]LFKELQQHQGHHLJHQVRFLDDOFXOWXUHOHSUDNWLMN6DPHQJHYHQ]Hdan ook vorm en inhoud aan het primaire proces van de opleiding. Alle andere processen LQGHRSOHLGLQJ]LMQRQGHUVWHXQHQG)LJXXUJHHIWGHVDPHQKDQJZHHUWXVVHQGHNHUQVSH-OHUVGLHGHHOXLWPDNHQYDQKHWSULPDLUHSURFHVYDQGHRQGHUZLMVSUDNWLMN

Figuur 2: Kernspelers binnen de nulmeting van het Twents doorbraakproject werkplekleren

docenten

studenten

Primair proces

SUDNWLMNopleiders

'RFHQWHQ]LMQYHUDQWZRRUGHOLMNYRRUGHYRRUEHUHLGLQJXLWYRHULQJHQHYDOXDWLHYDQKHW RQGHUZLMV ]RZHO LQ VFKRRO DOVRSGHZHUNSOHN6DPHQPHWGHSUDNWLMNRSOHLGHUVXLWKHW ZHUNYHOG KHEEHQ ]H HHQ EHODQJULMNH WDDN ELM GH RQGHUVWHXQLQJ YDQ KHW OHHUSURFHVGDWWLMGHQVGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJSODDWVYLQGW]LMYRHUHQGHDDQVOXLWLQJWXVVHQGHEH-URHSVRSOHLGLQJHQGHDUEHLGVPDUNWXLW'HRQGHU]RHNHUV1LHXZHQKXLVHWDO0XOGHU3RRUWPDQHQ1LMKRI]LMQYDQPHQLQJGDWGHJHEUHNNLJHFRP-PXQLFDWLHWXVVHQVFKRROHQDUEHLGVRUJDQLVDWLHGHLQKRXGHOLMNHDDQVOXLWLQJWXVVHQVFKRROHQZHUNEHOHPPHUW$OVGRFHQWHQKHWRQGHUZLMVSURFHVRSGHZHUNSOHNEHWHUDDQVWXUHQGRRUDIVSUDNHQWHPDNHQRYHUKHWVSHFL¿HNHW\SHFRPSHWHQWLHVGDWGHHPSOR\DELOLW\YDQGHVWXGHQWHQYHUJURRWZRUGWYURHJWLMGLJHXLWYDOWLMGHQVEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJYRRUNRPHQ0XOGHU

3UDNWLMNRSOHLGHUV]LMQLQGHGULHKRHNYDQKHWSULPDLUHSURFHVEHWURNNHQLQHHQYRUPYDQJHRUJDQLVHHUGHQRQGHUVWHXQHQGOHUHQ2QVWHQN(HQSUDNWLMNRSOHLGHUYHUYXOW]RZHOHHQIDFLOLWHUHQGHDOVHHQXLWYRHUHQGHUROHQLVPHGHYHUDQWZRRUGHOLMNYRRUKHWOHHU-SURFHVYDQGHVWXGHQWLQKHWOHHUEHGULMI+HWEHJHOHLGHQYDQVWXGHQWHQLQGHEHURHSVSUDN-WLMNLVHHQFRPSOH[SURFHVGDWVWHHGVLQUHODWLHVWDDWPHWGRHQSUDWHQGHQNHQYRHOHQHQ

52

HUJHQVELMKRUHQ,OOHULV3RRUWPDQ'HVWXULQJYDQOHHUSURFHVVHQGLHWLMGHQVGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJLQKHWOHHUEHGULMIPRHWHQSODDWVYLQGHQZRUGWYDQXLWGHRSOHLGLQJHFKWHUZHLQLJH[SOLFLHWJHRUJDQLVHHUG1LMKRI1LHWGHGRFHQWPDDUGHSUDNWLMNRSOHLGHUYHUYXOWGHHVVHQWLsOHEHJHOHLGLQJVURORSGHZHUNSOHNYDQGHVWXGHQW+|YHOV

6WXGHQWHQHUYDUHQGHEHWHNHQLVYDQKHWOHUHQLQDXWKHQWLHNHSUDNWLMNVLWXDWLHVSR-VLWLHIHQVWXLWHQRSEHOHPPHULQJHQLQGHEHJHOHLGLQJHQEHRRUGHOLQJGRRUGRFHQWHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUVYDQKXQSHUVRRQOLMNOHHUSURFHVRSGHZHUNSOHN-2%+HWEHGULMIVOHYHQVFKLHWWHNRUWELMKHWDDQELHGHQYDQVWDJHSODDWVHQYRRUVWXGHQWHQ0%2&ROR6FKROHQHQEHGULMYHQ]XOOHQDFWLHIPRHWHQVDPHQZHUNHQRPKHWOHUHQWLMGHQVGHEHURHSVRSOHLGLQJPDDURRNODWHULQGHORRSEDDQWHYHUVWHUNHQ+|YHOV %HODQJULMN LQ GH UHODWLH WXVVHQ GRFHQW VWXGHQW HQ SUDNWLMNRSOHLGHU LV GHZLM]HZDDURS]LMPHWHONDDUFRPPXQLFHUHQWLMGHQVYRRUEHUHLGLQJRSKHWZHUNSOHNOHUHQGHXLW-voering daarvan en de evaluatie van de resultaten en processen daarna. Hierboven werd DORSJHPHUNWGDWKHW UHODWLRQHOHDVSHFWYDQFRPPXQLFDWLHppQYDQGHEHODQJULMNVWH LVRPGDWXLWHHUGHURQGHU]RHNEOLMNWGDW µZHGHU]LMGVHFKHPLH¶HQDGHTXDWHDIVWHPPLQJRSalle niveaus behoren tot de relevante succesfactoren voor samenwerking tussen beroeps-RQGHUZLMVHQOHHUEHGULMYHQ+|YHOV2QVWHQN-DQPDDW5LW]HQ9HOG-KXL]HQ

8LWJDDQGHYDQGHERYHQDDQJHKDDOGHGH¿QLWLHYDQ9DQ3XWWHKHHIWFRP-PXQLFDWLH UHODWLRQHOH VLWXDWLRQHOHHQ LQIRUPDWLRQHOHDVSHFWHQ8LW LHGHUHFDWHJRULH YDQaspecten is een aantal relevante aandachtspunten gekozen, die als kader dienen ter be-DQWZRRUGLQJ YDQGH WZHHGHRQGHU]RHNVYUDDJXLW KRRIGVWXN YDQGH]HSDSHU7DEHO JHHIWHHQVDPHQYDWWLQJYDQGHFRPPXQLFDWLHYHDVSHFWHQ]RDOV9DQ3XWWH]HKHHIWJHIRUPXOHHUGHQ]RDOV]H]LMQYHUZHUNWGRRU:DQVFKHUV

Tabel 2: Samenvatting relationeel, situationeel en informationeel aspect van communicatie

Relationeel aspect:Wie communiceren?

Situationeel aspect:Hoe en wanneer communiceren?

Informationeel aspect:Wat communiceren?

Varia

bele

n Non-verbale communicatie 7HYUHGHQKHLG- Vertrouwen- Committment

Bereikbaarheid

Tijdigheid en regelmaat

Relevantie - Noodzaak voor ontvanger- Voordeel ontvanger- Vanuit eigen perspectief

Dagelijkse gang van zaken: - Goede voorlichting- Problemen oplossen 'XLGHOLMNHDIVSUDNHQGezamenlijk realiseren doelen - Helderheid doelen 'XLGHOLMNHDIVSUDNHQOnderhouden relaties $IVWHPPLQJZHGHU]LMGVH

verwachtingen- Informatie uitwisselen

II Methode Enkelvoudige casestudie+HWRQGHU]RHN LVHHQHQNHOYRXGLJHFDVHVWXGLH0DVR6PDOLQJGLHEHWUHNNLQJ

53

4 Zie voor de interventies ‘Werkplekleren: handelingsvoorschriften ter verbetering van de kwaliteit van de

beroepspraktijkvorming (stages)’, opgenomen als tweede artikel in deze bundel.

5 De eindmeting die in deze paper gepresenteerd wordt, is in feite een tussenmeting. Het doorbraakproject

heeft een doorlooptijd tot juli 2011, daarna worden de resultaten van de ‘werkelijke’ eindmeting gerappor-

teerd. In deze paper wordt de tussenmeting gepresenteerd als eindmeting.

KHHIWRSGULHRSOHLGLQJHQYDQNZDOL¿FDWLHQLYHDXYDQKHW52&YDQ7ZHQWH0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJ0HGHZHUNHU,QIRUPDWLH'LHQVWYHUOHQLQJHQ2QGHUZLMVDVVLVWHQW'HUHVXOWD-WHQYDQKHWRQGHU]RHNZRUGHQJHPHWHQRSEDVLVYDQHHQTXDVLH[SHULPHQWHHOGHVLJQ]LH)LJXXU

Figuur 3

Onderzoeksdesign doorbraak werkplekleren ROC van Twente 2009-2011

'DDUSHUVRRQOLMNKHLGVNHQPHUNHQHQOHHUVWLMOHQYDQVWXGHQWHQXLWYHUVFKLOOHQGHRSOHLGLQJHQHQEUDQFKHVYDQHONDDUYHUVFKLOOHQ6ODDWV/RGHZLMNV9DQGHU6DQGHQ9HUPXQWZRUGWSHURSOHLGLQJHHQFRQWUROHJURHSVDPHQJHVWHOGZDDUGRRUGHYHUVFKLOOHQGHpersoonskenmerken van studenten en docenten het effect niet kunnen beïnvloeden.

Dataverzameling'DWDYHU]DPHOLQJ RQGHUVWXGHQWHQYRQGSODDWV LQRNWREHUHQ LQ MXQLDDQGHKDQGYDQWZDDOIVFKULIWHOLMNHHQTXrWHV

$FKW HQTXrWHV ]LMQ DIJHQRPHQ ELM H[SHULPHQWHOH JURHSHQZDDUYDQ YLHU QXOPH-tingen en vier eindmetingen5]LH)LJXXUHQYLHUHQTXrWHVELMGHFRQWUROHJURHSHQ'HVWXGHQWPHWLQJHQ]LMQXLWJHYRHUGGRRUPLGGHOYDQPHHWLQVWUXPHQWHQRSEDVLVYDQHHQSXQWV/LNHUWVFKDDOYDULsUHQGYDQWRWYUDJHQ]LH7DEHO'H LQKRXGYDQGHYUD-JHQOLMVWHQKDGEHWUHNNLQJRSYHUZDFKWLQJHQQXOPHWLQJHQHQHUYDULQJHQHLQGPHWLQJHQ'HYUDJHQOLMVWHQ]LMQWLMGHQVHHQSUHWHVWRQGHUVWXGHQWHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUVJHWHVW2Sbasis van de resultaten van de pilot is de betrouwbaarheid van de schalen berekend. Naar

X = BPV+ en Vr L. = vragenlijst4

DDQOHLGLQJYDQGHXLWNRPVWHQYDQGHSUHWHVW]LMQGHVFKDOHQYRRUKHWPHWHQYDQGHYHU-wachtingen en ervaringen, tevredenheid en motivatie aangepast. 'DDUQDDVW ]LMQ ]HVHQTXrWHVELM GHSUDNWLMNRSOHLGHUVDIJHQRPHQGULH FRQWUROHPHWLQJHQLQRNWREHUHQGULHHLQGPHWLQJHQ LQ MXOL'HPHWLQJHQRQGHUSUDNWLMNRSOHLGHUVEHYDWWHQ]HVPHHWLQVWUXPHQWHQYDULsUHQGYDQHQLWHPV

Het kwalitatieve deel bestaat uit acht semigestructureerde interviews met studen-ten en zes interviews met groepen docenten en teamleiders; de resultaten worden in het artikel van Necer en Shamoon beschreven.

Respondenten$DQKHW YUDJHQOLMVWRQGHU]RHN LV GHHOJHQRPHQGRRU PERVWXGHQWHQ H[SHULPHQWHOHFRQGLWLHHLQGPHWLQJHQPERVWXGHQWHQFRQWUROHFRQGLWLHLQWRWDDO]LMQVWXGHQ-WHQXLWJHQRGLJGHQVWXGHQWHQKHEEHQJHUHDJHHUG(U]LMQLQWRWDDOYRRUGHFRQWUROHFRQGLWLHSUDNWLMNRSOHLGHUVXLWJHQRGLJGPHWHHQUHVSRQVYDQ9RRUGHH[SHULPHQWFRQGLWLH]LMQSUDNWLMNRSOHLGHUVXLWJHQRGLJGPHWHHQUHVSRQVYDQ=LH7DEHO

'HPERVWXGHQWHQYDQGHRSOHLGLQJ,QIRUPDWLH'LHQVWYHUOHQLQJ]LMQYROZDVVHQHQGLHHHQ%%/WUDMHFWYROJHQGHRYHULJHPERVWXGHQWHQ]LMQDGROHVFHQWHQYDULsUHQG LQGH OHHIWLMGYDQWRW MDDUGLHHHQ%2/WUDMHFWYROJHQ9DQGHSUDNWLMNRSOHLGHUV LVYDQGHGHHOQHPHQGHRSOHLGLQJHQVDPHQUHODWLHIQLHXZLQKHWEHJHOHLGHQYDQVWXGHQWHQ=LMGRHQGLWSDVMDDURINRUWHU'DDUHQWHJHQEHJHOHLGWVWXGHQWHQPHHUGDQMDDUHQNRUWHUGDQMDDUHQ]HOIVODQJHUGDQMDDU'LWKRXGWLQGDWYDQGHSUDNWLMNRSOHLGHUVODQJHUGDQ MDDUVWXGHQWHQEHJHOHLGW9DQGHSUDNWLMNRSOHLGHUV LVPDQHQvrouw.

Tabel 3: Respondenten vragenlijstonderzoek

OpleidingStudenten Respons N Praktijkopleiders

Groep Total N 0- meting Eindmeting Total N Respons N2QGHUZLMVDVVLVWHQW Controle 86 - 128

([SHULPHQW 106 88 Middenkader Controle 1 36 21 - 66

Engineering([SHULPHQW 28 26 - -Controle 2 38 - - -([SHULPHQW 56

Informatie Controle 32 26 - 65 Dienstverlening ([SHULPHQW 28

7RWDDO Controle

Experiment 303 236 (78%) 194 (64%) 243 105 (43%)

Het kwalitatieve deel is een dieptestudie waarin op basis van semi-gestructureerde vra-JHQOLMVWHQJURHSVLQWHUYLHZV]LMQDIJHQRPHQPHWGRFHQWHQ]LHKLHUYRRUKHWDUWLNHOYDQ1H-FHU6KDPRRQ

55

Betrouwbaarheid schalen

2SEDVLVYDQGHDOSKD¶VJHPLGGHOGKRJHUGDQNXQQHQEHWURXZEDUHFRQFOXVLHVZRUGHQgetrokken.

Tabel 4: Betrouwbaarheden subschalen

Schaal Alpha N of items Valid Cases9RRUEHUHLGLQJRS%39 .83 8 152Communicatie 6 1516/% .86 6 150%HJHOHLGLQJ 6 150%HRRUGHOLQJ 5 1527HYUHGHQKHLG .81 5 153Motivatie 5 151

III ResultatenIn deze paper worden alleen de kwantitatieve resultaten gepresenteerd.

De eerste onderzoeksvraagDe eerste onderzoeksvraag had betrekking op de ervaringen van de studenten ten aanzien YDQGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJVSHULRGHYRRUZDWEHWUHIWGHYRRUEHUHLGLQJHQGHFRPPX-nicatie, de studieloopbaanbegeleiding, de begeleiding van de docent en de beoordeling.

Voormeting (verwachtingen) versus eindmeting (realisatie),QGHYRRUPHWLQJ]LMQYHUZDFKWLQJHQYDQVWXGHQWHQJHPHWHQLQGHQDPHWLQJGHEHOHYLQJYDQKHWZHUNSOHNOHUHQQDDÀRRSYDQGHUHJXOLHUHVWDJH2SEDVLVYDQGHWWRHWVEOLMNWGDWVWXGHQWHQYDQGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQWQLHWVLJQL¿FDQWYHUVFKLOOHQWXVVHQKXQYHU-wachtingen en belevingen; de variabele studieloopbaanbegeleiding is daarentegen zwak VLJQL¿FDQWQLYHDXS

%LMVWXGHQWHQYDQGHRSOHLGLQJ ,QIRUPDWLH'LHQVWYHUOHQLQJ LVGHYHUZDFKWLQJYDQGHYDULDEHOHEHRRUGHOLQJVLJQL¿FDQWODJHUGDQGHUHDOLVDWLH6WXGHQWHQ]LMQQDDÀRRSYDQGHVWDJHPHHUWHYUHGHQGDQELMDDQYDQJGHYDULDEHOHVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJLVVLJ-QL¿FDQWODJHUGDQYHUZDFKWLQJ'HVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJYLHODFKWHUDIJH]LHQWHJHQ

%LMGHGHUGHMDDUV0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJYHUVFKLOOHQGHYDULDEHOHQEHJHOHLGLQJFRPPXQLFDWLH HQ VWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJ'HUGHMDDUV VWXGHQWHQ YDQGH]HRSOHLGLQJKHEEHQELMDDQYDQJYDQGHVWDJHKRJHUHYHUZDFKWLQJHQGDQXLWHLQGHOLMNJHUHDOLVHHUG%LMcommunicatie werd het verschil in verwachting en realisatie vooral gevonden in de items: µ-HESYGRFHQW]RUJGHHUYRRUGDWMHSUDNWLMNRSOHLGHUJRHGJHwQIRUPHHUGZHUG¶S9HUGHUELMKHW LWHP µ-HESYGRFHQW LQIRUPHHUGHUHJHOPDWLJKRHKHWJLQJ¶SHQ µ-HESYGRFHQWJDIJRHGDQWZRRUGRS MHYUDJHQ¶S+HWYHUVFKLOELMGHYDULDEHOHEHJHOHLGLQJZHUGYHURRU]DDNWRSGHLWHPVµ-HESYGRFHQWKHHIWMHRQGHUVWHXQGELMHYHQWXHOHSUREOHPHQLQGHESYµSHQµ-HESYGRFHQW

KHHIWMHLQGLHQQRGLJRQGHUVWHXQGELMMHRSGUDFKWHQµS'HVWXGHQWKDGVLJQL¿FDQW PHHU YHUZDFKW YDQ GH GRFHQW RS GH YDULDEHOH VWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJS+LHU]LMQKHWYRRUDOGHWHJHQYDOOHQGHVXJJHVWLHVHQDGYLH]HQYDQGHESYGRFHQWYRRUGHWRHNRPVWLJHVWXGLHORRSEDDQS

%LMGHHHUVWHMDDUVVWXGHQWHQYDQGH0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJ]LMQPHWXLW]RQGH-ULQJYDQGHYDULDEHOHVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJJHHQVLJQL¿FDQWHYHUVFKLOOHQJHYRQGHQ]ZDNVLJQL¿FDQWQLYHDXSWXVVHQYHUZDFKWLQJHQHQUHDOLVDWLH%LMVWXGLHORRSEDDQEH-geleiding verwachtte de student meer van de docenten dan dat ze hebben gerealiseerd. 9RRUYHUGHUHDQDO\VHYDQGHYHUZDFKWLQJHQZRUGWYHUZH]HQQDDUGHSDSHU5LW]HQ7HU-ORXZ:DQVFKHUV5LNNHQ

56

Eindmeting experimentgroep (realisatie) versus controlemeting (voorgaand cohort)

Tabel 5: Studenten: resultaten experimentele - en controlegroep

Studenten OnderwijsassistentDerdejaars

Middenkader Engineering Informatie DienstverleningEerstejaars

N Mean Std. Dev. N Mean Std.

Dev. N Mean Std. Dev. N Mean Std.

Dev.

Voorbereiding RS%39

controle 3,10 21 38 0,62 26 3,03 H[SHULPHQW 88 26 3,18 56 3,62 3,11 1,11

Communicatiecontrole 3,61 1,03 20 0,66 38 2,81 26 H[SHULPHQW 88 0,82 26 3,86 0,68

6/%controle 38 26 2,58 0,88H[SHULPHQW 3,83 26 2,82 23 2,51

%HJHOHLGLQJcontrole 18 38 2,85 25 H[SHULPHQW 88 0,81 26 3,58 23

%HRRUGHOLQJcontrole 3,08 3,55 38 2,83 25 3,26 H[SHULPHQW 26 56 23

7HYUHGHQKHLGcontrole 3,11 0,82 18 3,12 0,60 38 25 2,65 0,81H[SHULPHQW 88 26 0,62 23 3,18

Motivatiecontrole 0,63 18 38 0,61 26 3,08 H[SHULPHQW 88 0,63 26 56 3,86 23

Onderwijsassistent %LMGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQW]LMQGHHHUVWHMDDUVVWXGHQWHQYDQFRKRUWYHUJHOHNHQPHWFRKRUW$OOHVFKDOHQYHUVFKLOOHQVLJQL¿FDQWVWXGHQWHQ ]LMQ VLJQL¿FDQW PHHU WHYUHGHQ RYHU GH YRRUEHUHLGLQJ S GH FRPPXQLFDWLHSGHVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJSGHEHJHOHLGLQJSGHEHRRUGHOLQJSWHYUHGHQKHLGSHQGHPRWLYDWLHS

2SGHWDLOQLYHDXZRUGWJHFRQVWDWHHUGGDWGHVWXGHQWEHWHUYRRUJHOLFKWZRUGWRSGHVWDJHGHVWXGHQWYDQFRKRUWLVYRRUDIEHWHUJHwQIRUPHHUGRYHUKHWOHHUEHGULMISZHHWEHWHUZDWYDQKHPKDDUWLMGHQVGHVWDJHZRUGWYHUZDFKWSZDWGHOHHUGRHOHQYDQGHESY]LMQSZDWGHYDQGHSUDN-WLMNRSOHLGHUZRUGWYHUZDFKW SZDWYDQGHESYGRFHQWZRUGWYHUZDFKWSHQZHONHUHFKWHQHQSOLFKWHQGHVWXGHQW WLMGHQVGHESYKHHIW S

'HYDULDEHOHµFRPPXQLFDWLH¶LVVLJQL¿FDQWYHUEHWHUG'HVWXGHQWYDQFRKRUWLVVLJQL¿FDQWPHHUWHYUHGHQRYHUGHESYGRFHQWYHUJHOHNHQPHWVWXGHQWHQXLWKHWYRRUJDDQGH FRKRUW 9RRUEHHOGHQ KLHUYDQ ]LMQ GH ESYGRFHQWZDV WLMGHQV GH ESY EHWHUEHUHLNEDDUSUHDJHHUGHYDNHURSYUDJHQYDQGHVWXGHQWSLQIRUPHHUGHGHVWXGHQWYDNHUS]RUJGHEHWHUYRRUGHMXLVWHLQ-IRUPDWLHSHQLQIRUPHHUGHGHSUDNWLMNRSOHLGHUEHWHUS

'HYHUEHWHULQJHQYDQGHYDULDEHOH µVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJ¶]LMQ]LFKWEDDURSDOOH LWHPVGHESYGRFHQWYURHJGHVWXGHQWYDNHUQDDUGLHQVVWHUNHNDQWHQ SQDDU]LMQWRHNRPVWSODQQHQSHQQDDUZDWGHVWXGHQW OHXNHQ

58

PLQGHUOHXNYRQGWLMGHQVGHVWDJHS2RNJDIGHESYGRFHQWYDNHURS-GUDFKWHQGLHSDVVHQELMGHWRHNRPVWSODQQHQYDQGHVWXGHQWSVWLPX-OHHUGHKLM]LMGHVWXGHQWRPGRRUWHVWXGHUHQSHQJDIVXJJHVWLHVYRRUFRQWLQXHULQJYDQ]LMQVWXGLHORRSEDDQS

2RNGHEHJHOHLGLQJYDQGHVWXGHQWWLMGHQVGHESYLVVLJQL¿FDQWYHUEHWHUG'HESYGRFHQWJHHIWJRHGHLQKRXGHOLMNHIHHGEDFNSEHVSUHHNWGHOHHUHUYDULQ-JHQPHWVWXGHQWHQSJHHIWYDNHUHHQFRPSOLPHQWMHSELHGWRQGHUVWHXQLQJELMRSGUDFKWHQSYUDDJWQDDUYRUGHULQJHQYDQGHVWXGHQWSHQRQGHUVWHXQWGHVWXGHQWEHWHUELMSUREOHPHQWLMGHQVGHESYS

'HLQIRUPDWLHRYHUµEHRRUGHOLQJ¶LVYHUEHWHUG6WXGHQWHQ]LMQWLMGLJHQJRHGJHwQIRU-PHHUGRYHUGHSURHYHYDQEHNZDDPKHLGSRYHUGHHLVHQGLHDDQKHPZRUGHQJHVWHOGSRYHUGHWLMGGLHKLMNULMJWRPSURHYHQWHPDNHQSRYHUGHEHRRUGHOLQJSHQGHEHRRUGHOLQJVSURFHGXUHS

De ‘tevredenheid’ over de mate waarop de student door de opleiding wordt geïn-IRUPHHUGRYHUGHESY LVVLJQL¿FDQWJHVWHJHQS2RNGHWHYUHGHQKHLGRYHUKHWDDQWDO FRQWDFWPRPHQWHQPHWGHESYGRFHQW LV YHUEHWHUG SGHFRPPXQLFDWLHPHWGHESYGRFHQWHQGHSUDNWLMNRSOHLGHUSGHEHJH-OHLGLQJGRRUGHESYGRFHQWSHQGHDIVSUDNHQGLHGHRSOHLGLQJPHWGHSUDNWLMNRSOHLGHUKHHIWJHPDDNWS

De variabele ‘motivatie’ is verbeterd doordat studenten vaker dan voorheen de RSOHLGLQJDDQEHYHOHQELMYULHQGHQS

,Q7DEHOZRUGHQGHYHUVFKLOOHQYDQVWXGHQWHQWXVVHQGHH[SHULPHQWHOHHQGHFRQWUROHJURHSYRRUOLJJHQGFRKRUWPHWHONDDUYHUJHOHNHQ'HJURHQJHNOHXUGHFHOOHQJH-YHQGHVLJQL¿FDQWHYHUVFKLOOHQWXVVHQH[SHULPHQWHQFRQWUROHJURHSDDQ

Middenkader Engineering,QWHJHQVWHOOLQJWRWGHHHUVWHMDDUVVWXGHQWHQ]LMQELMGHGHUGHMDDUVVWXGHQWHQ0LGGHQND-GHU(QJLQHHULQJJHHQVLJQL¿FDQWHYHUVFKLOOHQJHYRQGHQWXVVHQGHFRQWUROHJURHSFRKRUWHQH[SHULPHQWJURHS FRKRUW%LM GHHHUVWHMDDUV]LMQPHWXLW]RQ-GHULQJYDQGHYDULDEHOHPRWLYDWLHRSDOOHYDULDEHOHQSVLJQL¿FDQWHYHUEHWHULQJHQgerealiseerd.

'HVWXGHQWHQZRUGHQEHWHUJHwQIRUPHHUGRYHUKHWOHHUEHGULMISRYHUKXQESYOHHUGRHOHQESYSRYHUUROHQWDDNYDQGHSUDNWLMNRSOHLGHUSHQYDQGHESYGRFHQWSHQRYHUKXQUHFKWHQHQSOLFKWHQWLMGHQVGHESYS

7HQDDQ]LHQYDQGHYDULDEHOHµ&RPPXQLFDWLH¶ZDVGHESYGRFHQWEHWHUEHUHLNEDDUSKLHOG]LFKEHWHUDDQJHPDDNWHDIVSUDNHQSJDIEH-WHUDQWZRRUGRSGHYUDJHQYDQVWXGHQWHQSHQGHLQIRUPDWLHYRRU]LHQLQJZDVWHQVORWWHEHWHUJHUHJHOGS

%LMGHYDULDEHOH µVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJ¶YURHJGHESYGRFHQWYDNHUQDDUGHVWHUNHNDQWHQYDQGHVWXGHQW SQDDU]LMQ WRHNRPVWSODQQHQ

SQDDUZDWKLMOHXNYLQGWLQKHWZHUNS2RNJDIGHGRFHQWYDNHURSGUDFKWHQGLHDDQVORWHQELM]LMQWRHNRPVWSODQQHQSHQVWLPXOHHUGHKLMWRWYHUGHUVWXGHUHQSHQDGYLVHHUGHKLMRYHUGHVWXGLHORRSEDDQS

2SEDVLVYDQGHYDULDEHOHµEHJHOHLGLQJ¶JDIGHESYGRFHQWVLJQL¿FDQWJRHGHIHHG-EDFN SEHVSUDNGH OHHUHUYDULQJHQPHWVWXGHQWHQ SRQGHUVWHXQGHKHQELMRSGUDFKWHQSHQYURHJQDDUHYRUGHULQJHQYDQGHVWXGHQWS7HQVORWWHKHHIWGHESYGRFHQWGHVWXGHQWEHWHURQGHUVWHXQGELMHYHQWXHOHSUREOHPHQWLMGHQVGHESYS

'HYDULDEHOH µEHRRUGHOLQJ¶ LVRSDOOH LWHPVVLJQL¿FDQWYHUEHWHUG 6WXGHQWHQ]LMQWLMGLJ HQJRHGJHwQIRUPHHUGRYHU KXQESYRSGUDFKW S ]LM NHQGHQGHHLVHQZDDUDDQ]HPRHVWHQYROGRHQ S]LMZLVWHQKRH ODQJ]LMDDQGHESYRSGUDFKWPRFKWHQZHUNHQS]LMNHQGHQGHEHRRUGHOLQJVSURFHGXUHHQGHUROHQWDDNYDQGHSUDNWLMNRSOHLGHUSHQNHQGHQGHUROHQWDDNYDQGHESYGRFHQWWLMGHQVGHEHRRUGHOLQJVSURFHGXUHS

'HHHUVWHMDDUVVWXGHQWHQ0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJ]LMQVLJQL¿FDQWPHHUWHYUHGHQGDQKHWYRULJHFRKRUWRYHUGHESYLQIRUPDWLHGLH]LMYRRUDIJDDQGDDQGHESYNULMJHQSRYHUKHWDDQWDOFRQWDFWPRPHQWHQPHWGHGRFHQWSRYHUGHFRPPXQLFDWLHWXVVHQGHESYGRFHQWHQGHSUDNWLMNRSOHLGHUSRYHUGH

EHJHOHLGLQJYDQGHESYGRFHQWJHGXUHQGHGHESYSHQRYHUGHDIVSUD-NHQGLHGRRUGHRSOHLGLQJPHWGHSUDNWLMNRSOHLGHUZRUGHQJHPDDNWS'HYDULDEHOHµPRWLYDWLH¶YHUVFKLOWQLHWVLJQL¿FDQWYDQKHWYRRUJDDQGFRKRUW'HKRJHUHVFRUHZRUGWYHURRU]DDNWGRRUKHWLWHPµ,N]RXPLMQYULHQGHQGH]HRSOHLGLQJZLOOHQDGYLVHUHQ¶GDWGRRUGHH[SHULPHQWJURHSVLJQL¿FDQWKRJHUZRUGWEHRRUGHHOG S'H]Hscore komt overeen met de grotere tevredenheid van deze groep studenten over hun op-leiding.

Informatie Dienstverlening'H YDULDEHOHQ FRPPXQLFDWLH S WHYUHGHQKHLG S HQPRWLYDWLHS]LMQVLJQL¿FDQWYHUEHWHUG2SEDVLVYDQGHUHVXOWDWHQYDQGHYDULDEHOHµFRPPXQLFDWLH¶ZRUGWJHFRQVWDWHHUGGDWGHGRFHQWEHWHUEHUHLNEDDULV]LFKEHWHUKRXGWDDQJHPDDNWHDIVSUDNHQYDNHUYUDJHQJRHGEHDQW-ZRRUGHQYDNHU]RUJWYRRUYROGRHQGHLQIRUPDWLH

%LMGHYDULDEHOHµWHYUHGHQKHLG¶JHHIWGHVWXGHQWDDQVLJQL¿FDQWPHHUWHYUHGHQWH]LMQRYHUGHFRPPXQLFDWLHWXVVHQGHGRFHQWHQGHSUDNWLMNRSOHLGHUS

8LWGHVFRUHVRSGHYDULDEHOHµPRWLYDWLH¶EOLMNWGDWGHVWXGHQWPHWPHHUSOH]LHUQDDUVFKRROJDDWSHQYDNHU]HJWEOLMWH]LMQGH]HRSOHLGLQJWHKHEEHQJHNR]HQS

60

61

De tweede onderzoeksvraag'HWZHHGHRQGHU]RHNVYUDDJKDGEHWUHNNLQJRSGHHUYDULQJHQYDQSUDNWLMNRSOHLGHUVLQ]DNHde begeleiding en communicatie van de opleiding.

'HSUDNWLMNRSOHLGHUVYDQGHEHURHSVRSOHLGLQJHQKHEEHQWZHHYUDJHQOLMVWHQLQJH-YXOG EHRRUGHOLQJ VFKRROMDDU QXOPHWLQJ FRQWUROHJURHS HQEHRRUGHOLQJ YDQVFKRROMDDU9UDJHQOLMVWYLMISXQWVFKDDOKHOHPDDORQHHQV!KHOHPDDOHHQVKRHKRJHUGHVFRUHKRHSRVLWLHYHUKHWRRUGHHORYHUGHVWDJH,Q7DEHOZRUGHQGHYHU-VFKLOOHQYDQSUDNWLMNRSOHLGHUVWXVVHQGHH[SHULPHQWHOHHQGHFRQWUROHJURHSYRRUOLJJHQGFRKRUWPHWHONDDUYHUJHOHNHQ'HJURHQJHNOHXUGHFHOOHQJHYHQGHVLJQL¿FDQWHYHUVFKLO-OHQWXVVHQH[SHULPHQWHQFRQWUROHJURHSDDQ

Onderwijsassistent%LMGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQW]LMQGHVFRUHVRSGHYDULDEHOHQFRPPXQLFDWLHSHQEHJHOHLGLQJGRRUGRFHQWVLJQL¿FDQWSYHUEHWHUG

9RRUZDWEHWUHIWGHYDULDEHOHµFRPPXQLFDWLH¶YLQGWGHSUDNWLMNRSOHLGHUGDWGHGRFHQWVLJQL¿FDQWEHWHUWHEHUHLNHQLVSGDWGHOHHUGRHOHQYDQGHVWXGHQWYDNHUPHWKHPRIKDDUEHVSURNHQZRUGHQSHQGDWGHESYGRFHQWYDNHUGDQLQKHWYRRUJDDQGFRKRUWYROGRHQGHYDDNRSEH]RHNNRPWS2RNYLQGWGHSUDNWLMNRSOHLGHUGDWKHWFRQWDFWPHWGHRSOHLGLQJEHWHUYHUORRSWSGDWGHGRFHQWYUDJHQHQRSPHUNLQJHQEHWHURSSDNWSHQGDWGHGRFHQWEHWHU]RUJWYRRUYROGRHQGHLQIRUPDWLHRYHUGHVWXGHQWS

9RRUZDWEHWUHIWGHµEHJHOHLGLQJ¶YLQGWGHSUDNWLMNRSOHLGHUGDWGHESYGRFHQWYDNHUdan in voorgaand cohort voldoende informatie over de student geeft, zodat begeleidings-JHVSUHNNHQ]LQYROYHUORSHQSYDNHUYROGRHQGHWLMGHQDDQGDFKWYRRUGHVWXGHQWKHHIWSKHWESYEH]RHNLQKRXGHOLMNEHWHUEHQXWµJHEUXLNWKHWESYEH]RHNQLHWDOOHHQRPYRRUQDPHOLMNIRUPDOLWHLWHQWHUHJHOHQ¶SHQGDWGHESYGRFHQW]LFKEHWHUGDQYRRUKHHQDDQJHPDDNWHDIVSUDNHQKRXGWS

De scores op de variabele ‘voorlichting’, ‘beoordeling’, ‘studieloopbaanbegeleiding’ HQ µWHYUHGHQKHLG¶]LMQQLHWVLJQL¿FDQWYHUEHWHUG:HO LVRS LWHPQLYHDXGH µWHYUHGHQKHLG¶YHUEHWHUGGHSUDNWLMNRSOHLGHULVVLJQL¿FDQWPHHUWHYUHGHQRYHUGHFRPPXQLFDWLHPHWGHESYGRFHQWSHQRYHUGHEHJHOHLGLQJGLHGHRSOHLGLQJGHVWXGHQWELHGWWLMGHQVGHESYS'HYDULDEHOHµVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJ¶JHHIWHHQYHUEHWHULQJWH]LHQLQKHWEHVSUHNHQYDQGHVWXGHQWGHSUDNWLMNRSOHLGHUEHVSUHHNWYDNHUGDQYRRUKHHQPHWGHESYGRFHQWGHVWHUNHHQPLQGHUVWHUNHNDQWHQYDQGHVWXGHQWS

Middenkader Engineering%LMGHRSOHLGLQJ0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJ]LMQJHHQVLJQL¿FDQWHYHUVFKLOOHQDDQJHWURIIHQLQYRRUHQQDPHWLQJYDQSUDNWLMNRSOHLGHUV8LWGHUHJUHVVLHDQDO\VHEOLMNWGDWGHWHYUHGHQ-KHLGYDQGHSUDNWLMNRSOHLGHUVYHUERQGHQDDQGH]HRSOHLGLQJYRRUQDPHOLMNZRUGWEHSDDOGGRRUYRRUOLFKWLQJJHYHQ%SZDDULQ]LMQKDDUUROHQWDDNZRUGWYHUGXLGHOLMNW

62

HQKHWEHVSUHNHQYDQGHLQKRXGHQGHYRUPJHYLQJYDQGHRSOHLGLQJFRPPXQLFDWLH%SZDDULQDDQGDFKWLVYRRUDQWZRRUGHQRSYUDJHQHQRSPHUNLQJHQYDQVWX-denten en vervolgens studenten informeren.

Informatie Dienstverlening%LMGHRSOHLGLQJ,QIRUPDWLH'LHQVWYHUOHQLQJ]LMQGHYDULDEHOHQFRPPXQLFDWLHSHQEHJHOHLGLQJSVLJQL¿FDQWYHUEHWHUG'DDUHQWHJHQZRUGWGHEH-RRUGHOLQJYDQGHVWXGHQWHQVLJQL¿FDQWODJHUEHRRUGHHOGS

'HSUDNWLMNRSOHLGHUJHHIWDDQGDWGHESYGRFHQWYDNHUGDQLQKHWYRRUJDDQGFRKRUWµYROGRHQGH YDDN¶ RS ESYEH]RHN S NRPW HQ GH SUDNWLMNRSOHLGHU EHWHUYRRU]LHWYDQYROGRHQGHLQIRUPDWLHRYHUGHVWXGHQWS'HESYGRFHQWLVbeter geïnformeerd over de student over de student, zodat begeleidingsgesprekken zin-YROOHUYHUORSHQSHQGHGRFHQWJHEUXLNWKHWESYEH]RHNPLQGHUYDDNXLWVOXLWHQGYRRUKHWUHJHOHQYDQIRUPDOLWHLWHQS

'HSUDNWLMNRSOHLGHULVVLJQL¿FDQWPLQGHUWHYUHGHQRYHUGHµEHRRUGHOLQJ¶YDQGHVWX-dent. Volgens hen geeft het nieuwe beoordelingsformulier minder goed de relevante as-SHFWHQYDQKHWZHUNZHHUS

(YHQDOVELMGHRSOHLGLQJ0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJEOLMNWXLWGHUHJUHVVLHDQDO\VHGDWWHYUHGHQKHLGYDQGHSUDNWLMNRSOHLGHUVYRRUQDPHOLMNZRUGWEHSDDOGGRRUGHVFRUHVRSGHvariabelen ‘communicatie’ en ‘voorlichting’.

6DPHQYDWWHQG]LMQELMGHSUDNWLMNRSOHLGHUVVLJQL¿FDQWHYHUVFKLOOHQDDQJHWURIIHQELMGHRSOHLGLQJHQ2QGHUZLMVDVVLVWHQWHQ,QIRUPDWLH'LHQVWYHUOHQLQJRSGHYDULDEHOHQFRP-PXQLFDWLHHQEHJHOHLGLQJ]LH7DEHO

Tabel 6: Praktijkopleiders: resultaten experimentele en controlegroep

Variabele Praktijkopleiders

Onderwijs Assistent

Middenkader Engineering

Informatie Dienstverlening

N Mean Std. Dev. N Mean Std.

Dev. N Mean Std. Dev.

Voorlichtingcontrolegroep 16 3,13 1,05 20 H[SHULPHQWJURHS 58 1,08 3,12 3,25 1,11

Communicatiecontrolegroep 15 3,01 20 H[SHULPHQWJURHS 55 3,18 3,55

%HRRUGHOLQJcontrolegroep 38 3,36 0,62 15 0,66H[SHULPHQWJURHS 53 18 3,66 1,01

%HJHOHLGLQJcontrolegroep 3,62 15 0,53 H[SHULPHQWJURHS 55 18 3,55 0,66 0,56

6/%BSUDNWLMNRSOcontrolegroep 15 H[SHULPHQWJURHS 55 0,51 18 3,80 0,56

7HYUHGHQKHLGcontrolegroep 3,13 15 3,12 0,80 18 3,10 H[SHULPHQWJURHS 18 3,20 0,68 3,20

63

Regressieanalyse op de afhankelijke variabele begeleiding

2PWHDFKWHUKDOHQRIGHJHVWDQGDDUGLVHHUGH UHVLGXHQJHOLMNYHUGHHOG]LMQ LVHHQ2QH6DPSOH.ROPRJRURY6PLUQRYWHVWXLWJHYRHUG+LHUXLWEOLMNWGDWGHSRSXODWLHQRUPDDOYHU-deeld is en dat een betrouwbare regressieanalyse uitgevoerd kan worden. Er is een sig-QL¿FDQWYHUEDQG ) S WXVVHQGHRQDIKDQNHOLMNHYDULDEHOHFRPPXQLFDWLHHQGHDIKDQNHOLMNHYDULDEHOHEHJHOHLGLQJ'HJHVWDQGDDUGLVHHUGHUHJUHVVLHFRsI¿FLsQW LV&RQVWDQWLVSHQRQDIKDQNHOLMNHYDULDEHOHFRPPXQLFDWLHLVS'HUHODWLHZRUGWVFKHPDWLVFKDOVYROJWZHHUJHJHYHQFRPPXQLFDWLH[[EHJHOHLGLQJ'HZDDUGHULQJYDQSUDNWLMNRSOHLGHUVYRRUµEHJHOHLGLQJ¶ZRUGWJURWHUQDDU-PDWHGHFRPPXQLFDWLHEHWHULV=LHKLHUYRRU)LJXXUZDDUXLWKHWOLQHDLUHYHUEDQGWXVVHQGHRQDIKDQNHOLMNHHQDIKDQNHOLMNHYDULDEHOHQ]LFKWEDDUZRUGW

Figuur 4: Verband tussen communicatie en begeleiding

'HDIKDQNHOLMNHYDULDEHOHEHJHOHLGLQJHQGHRQDIKDQNHOLMNHYDULDEHOHFRPPXQL-FDWLH]LMQEHLGHVLJQL¿FDQW8LWµ5VTXDUH¶52 EOLMNWGDWELMQDGHKHOIWRIZHO van de variantie van de variabele ‘begeleiding’ verklaard wordt uit de variantie van de YDULDEHOHFRPPXQLFDWLHKHWJHHQEHWHNHQWGDWGHNZDOLWHLWYDQGHFRPPXQLFDWLHYRRUEHSDDOWKRHGHSUDNWLMNRSOHLGHUGHEHJHOHLGLQJGRRUVFKRROHUYDDUW

IV Conclusies 7LMGHQV GH QXOPHWLQJ LV GH VWXGHQWHQ JHYUDDJG QDDU KXQ YHUZDFKWLQJHQ YDQ GH DDQ-VWDDQGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJLQKHWELM]RQGHUQDDUGLHURQGKXQYRRUEHUHLGLQJHQGRRUVFKRRO GH FRPPXQLFDWLH GHEHJHOHLGLQJHQGH LQIRUPDWLHRYHUGHZLM]HZDDURS]LM WLM-GHQVGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJZRUGHQEHRRUGHHOG8LWGHRQGHUOLQJHYHUJHOLMNLQJYDQYHUZDFKWLQJHQHQGHYHUJHOLMNLQJPHWGHUHDOLVDWLHLVQLHWJHEOHNHQGDWGH]HRQUHDOLVWLVFK

hoog waren. Daarmee kan er vanuit worden gegaan dat de beoordeling van de beroeps-SUDNWLMNYRUPLQJYDQXLWHHQUHDOLVWLVFKSHUVSHFWLHIZRUGWYHUULFKW

9HUYROJHQVLVJHNHNHQQDDUGHYHUVFKLOOHQLQUHDOLVDWLHWXVVHQGHH[SHULPHQWJURHSen de controlegroep van de opleidingen Middenkader Engineering, Informatie Dienst-YHUOHQLQJHQ2QGHUZLMVDVVLVWHQWHQWHQDDQ]LHQYDQGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJVSHULRGH2SQLHXZ ODJ GH IRFXV RS YRRUEHUHLGLQJHQ FRPPXQLFDWLH VWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJEHJHOHLGLQJYDQGHGRFHQWHQEHRRUGHOLQJ'DDUQDDVW]LMQWHYUHGHQKHLGHQPRWLYDWLHPHWHONDDUYHUJHOHNHQ'HFRQFOXVLHVRSERYHQVWDDQGHRQGHU]RHNVYUDDJ]LMQDOVYROJW

Onderwijsassistent'HVWXGHQWUHVXOWDWHQYDQGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQWFRKRUW]LMQRSDOOHVFKDOHQVLJQL¿FDQWYRRUXLWJHJDDQLQYHUJHOLMNLQJPHWGHUHVXOWDWHQYDQGHFRQWUROHJURHSFRKRUW'LWEHWHNHQWGDWVWXGHQWHQGXLGHOLMNPHHUWHYUHGHQ]LMQRYHUGHYRRU-EHUHLGLQJGHFRPPXQLFDWLHGHVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJGHEHJHOHLGLQJYDQGHGR-FHQWpQGHEHRRUGHOLQJYDQGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJ2RNKXQPRWLYDWLHLVYHUJHOHNHQmet studenten van het voorgaand cohort verbeterd.

5HDFWLHVYDQVWXGHQWHQXLWGHH[SHULPHQWJURHSRSGHRSHQYUDJHQDDQKHWHLQGYDQGHHQTXrWHZDUHQYHHOSRVLWLHYHUGDQGLHYDQGHFRQWUROHJURHS µ,NYRQGDOOHVZHOJRHGJDDQDOOHHQVQDSLNQLHWZDDURPLNQRJJHHQFLMIHUYRRUKHWYDN1HGHUODQGVRSPLMQUDSSRUWKHEWHUZLMOLNGLHWRHWVZHOKHEJHPDDNW¶HQµ/HXNHRSOHLGLQJYHHOJHOHHUG¿MQGDWZLMHHQMDDURYHU]LFKWKDGGHQJHNUHJHQYDQPLMQESYGRFHQW¶'HKRRJVWHJHPLGGHOGHVFRUHEHWUHIWKHWLWHPµ,NPHUNGDWLNPH]HOIYLDGH]HRSOHLGLQJJRHGRQWZLNNHO¶'Hlaagst gemiddelde score is voor het item: ‘Ik ben tevreden over de informatie over de bpv, YRRUGDWGHESYEHJRQ ¶6DPHQYDWWHQGHFRQFOXVLH YRRUGHHHUVWHMDDUVVWXGHQWHQhebben de interventies succes gehad.

2SEDVLVYDQGHUHVXOWDWHQYDQGHSUDNWLMNRSOHLGHUVYHUERQGHQDDQGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQWFRQFOXGHUHQZHGDWKXQRRUGHHORYHUGHRSOHLGLQJVLJQL¿FDQWKRJHULVYRRUGHYDULDEHOHQFRPPXQLFDWLHHQEHJHOHLGLQJ7HQDDQ]LHQYDQGHYDULDEHOHQYRRU-OLFKWLQJ EHRRUGHOLQJ HQ WHYUHGHQKHLG ZRUGW JHHQ YHUVFKLO JHPHWHQ %HRRUGHHOGHQ GHSUDNWLMNRSOHLGHUV LQGHEH]RHNIUHTXHQWLHYDQGHGRFHQWDOVRQYROGRHQGH LQNULMJWGHRSOHLGLQJRSHHQYLMISXQWVVFKDDOHHQUXLPHYROGRHQGH'HSUDNWLMNRS-OHLGHUVZDDUGHHUGHQGHEHUHLNEDDUKHLGVLJQL¿FDQWEHWHUYRQGHQGDWOHHUGRHOHQYDNHUEH-sproken werden, waren van mening dat het contact met de opleiding beter verliep en dat YUDJHQHQRSPHUNLQJHQGRRUGRFHQWHQEHWHUZHUGHQRSJHSDNW%RYHQGLHQZDUHQ]HPHHUWHYUHGHQRYHUGH LQIRUPDWLHGLH]LM YRRUDIRYHUGHVWXGHQWRQWYLQJHQ9RRUWVPHQHQGHSUDNWLMNRSOHLGHUVGDWGHGRFHQWHQYDQGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQWPLQGHUWLMGEHVWH-GHQDDQKHWUHJHOHQYDQIRUPDOLWHLWHQHQPHHUWLMGHQDDQGDFKWKHEEHQYRRUGHFRPSHWHQ-tieontwikkeling van de student. Daarnaast beschikte de docent meer dan het voorgaande MDDURYHUDGHTXDWHVWXGHQWHQLQIRUPDWLHZDDUGRRUGHVWDJHJHVSUHNNHQ]LQYROOHUYHUOLHSHQ

Middenkader Engineering2SEDVLVYDQGHUHVXOWDWHQYDQGHVWXGHQWHQYDQGHRSOHLGLQJ0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJFRKRUWGLHYHUJHOHNHQ]LMQPHWGHUHVXOWDWHQYDQGHFRQWUROHJURHSFRKRUW

65

FRQVWDWHUHQZHKHWYROJHQGH'HJURRWVWHZLQVWZRUGWEHKDDOGGRRUGHHHUVWHMDDUVVWXGHQWHQFRKRUW=LMKHEEHQHHQVLJQL¿FDQWKRJHUHVFRUHRSGHYDULDEHOHQYRRUEHUHLGLQJEHJHOHLGLQJVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJ6/%FRPPXQLFDWLHEHRRUGHOLQJHQWHYUHGHQKHLG+XQPRWLYDWLHLVRRNHQLJV]LQVYHUEHWHUGPDDUQLHWVLJQL¿FDQW

'HVWXGHQWHQXLWGHFRQWUROHJURHSKDGGHQPHHUNULWLHNRSGHEHURHSVSUDNWLMNYRU-PLQJGDQGHVWXGHQWHQXLWGHH[SHULPHQWHOHJURHS=RUHDJHHUGHQHHUVWJHQRHPGHQDOVYROJW µ'HEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJZDVHHQURPPHO LNZHUGJHEUXLNWDOVHHQJRHGNRSHZHUNNUDFKWHQPRFKWQLNVDQGHUVGRHQGDQRSHHQNQRSMHGUXNNHQ¶HHQDQGHUHVWXGHQWVFKUHHI µ'HFRPPXQLFDWLH WXVVHQPLMHQGHESYGRFHQWZDVVOHFKW+LM LVPDDUNHHUODQJVJHZHHVW2PWHUXJWHNRPHQRSVFKRRORPGHYHUVODJHQLQWHOHYHUHQZDVRRNRQ]LQdat had ook wel via de post gekund.’

%LMGHJURHSSUDNWLMNEHJHOHLGHUVYDQGHRSOHLGLQJ0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJKHE-EHQZHJHHQVLJQL¿FDQWHYHUVFKLOOHQJHPHWHQ WXVVHQGHH[SHULPHQWJURHSHQGHHLJHQFRQWUROHJURHS,QYHUJHOLMNLQJPHWGHWZHHRYHULJHGHHOQHPHQGHRSOHLGLQJHQ]LMQHUZHOVLJQL¿FDQWHYHUVFKLOOHQ]LFKWEDDU*HFRQFOXGHHUGZRUGWGDWGHSUDNWLMNRSOHLGHUYDQGHRS-OHLGLQJ0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJVLJQL¿FDQWminder tevreden LVGDQGHSUDNWLMNRSOHLGHUVYDQGHRSOHLGLQJHQ2QGHUZLMVDVVLVWHQWHQ,QIRUPDWLH'LHQVWYHUOHQLQJDOVKHWJDDWRPGHEH]RHNIUHTXHQWLHKHWEHVSUHNHQYDQGHOHHUGRHOHQGHLQKRXGHOLMNHNHQQLVYDQGHSUDN-WLMNRSOHLGHUGHEHVFKLNEDUHLQIRUPDWLHRYHUGHVWXGHQWGHWLMGHQDDQGDFKWYRRUGHVWXGHQWen het naleven van gemaakte afspraken. Daarentegen scoort de waardering voor het beoordelingsmodel van de opleiding Mid-GHQNDGHU(QJLQHHULQJVLJQL¿FDQWKRJHUGDQGDWYDQGHRYHULJHGHHOQHPHQGHRSOHLGLQJHQ

Informatie DienstverleningDe resultaten van studenten van de opleiding Informatie Dienstverlening beperken zich tot GHYDULDEHOHQFRPPXQLFDWLHYDQGRFHQWPHWSUDNWLMNRSOHLGHUVpQVWXGHQWHQHQEHJHOHL-GLQJYDQVWXGHQWHQRSGHZHUNSOHN(HUVWHMDDUVVWXGHQWHQ]LMQVLJQL¿FDQWPHHUWHYUHGHQRYHUGHFRPPXQLFDWLHHQEHJHOHLGLQJHQ]LMQPHHUWHYUHGHQLQKHWDOJHPHHQ'HPRWLYDWLHYDQVWXGHQWHQLVYHUEHWHUGWHQRS]LFKWHYDQKHWYRRUJDDQGHOHHUMDDUPDDUQLHWVLJQL¿FDQW

'H SUDNWLMNRSOHLGHUV EHRRUGHOHQ GH YDULDEHOHQ FRPPXQLFDWLH HQ EHJHOHLGLQJ LQVFKRROMDDUVLJQL¿FDQWKRJHULQYHUJHOLMNLQJPHWKHWYRRUJDDQGHVFKRROMDDU'HYDULDEHOHQYRRUOLFKWLQJHQWHYUHGHQKHLG]LMQGDDUHQWHJHQQLHWYHUEHWHUG'HVFRUHVRSGHYDULDEHOHEHRRUGHOLQJ]LMQODJHUGDQGHVFRUHVYDQKHWYRRUJDDQGHOHHUMDDU+HWFRPSH-WHQWLHJHULFKWEHRRUGHOHQYHUHLVWPHHUWLMGHQKHHIWEOLMNEDDUDDQSDVVLQJHQQRGLJ7HUZLMOGHSUDNWLMNRSOHLGHUVYRULJMDDUGHEH]RHNIUHTXHQWLHYDQGHGRFHQWPHWHHQRQYROGRHQGHEHRRUGHHOGHQNULMJWGHRSOHLGLQJQXHHQUXLPHYROGRHQGH,Q]DNHGHµFRPPX-QLFDWLH¶ZDDUGHHUGHQSUDNWLMNRSOHLGHUVGHEHUHLNEDDUKHLGKRJHUYRQGHQ]HGDWOHHUGRHOHQYDNHUEHVSURNHQZHUGHQKHWFRQWDFWPHWGHRSOHLGLQJEHWHUYHUOLHSHQZDUHQ]LMPHHUWH-YUHGHQRYHUGHLQIRUPDWLHGLH]LMRYHUGHVWXGHQWRQWYLQJHQ2YHUGHYDULDEHOHEHJHOHLGLQJFRQFOXGHHUGHQGHSUDNWLMNRSOHLGHUVGDWGRFHQWHQ]LFKEHWHUDDQGHJHPDDNWHDIVSUDNHQKLHOGHQHQGDWGRFHQWHQPLQGHUWLMGEHVWHHGGHQDDQKHWUHJHOHQYDQIRUPDOLWHLWHQHQUDQG-voorwaarden. De docent beschikte vaker dan voorheen over voldoende informatie over de

66

student, zodat de begeleidingsgesprekken zinvoller verliepen. 'H]ZDNNHHIIHFWHQ]LMQYRRUHHQGHHOWRHWHVFKULMYHQDDQGH]LHNWHYDQHHQGR-

FHQWHQYHUWUHNYDQGHWHDPFR|UGLQDWRUZDDUGRRUKHWRQWZHUSRQGHU]RHNHQLQWHUYHQWLHVYHUWUDJLQJKHEEHQRSJHORSHQ/HWWHUOLMNFRQFOXGHHUGHHHQVWXGHQWµ,NYLQGKHWHHQSULPDopleiding, alleen de start was erg chaotisch en niet goed georganiseerd, hetgeen in het EHJLQYDQKHWVFKRROMDDUWRWYHHORQUXVWKHHIWJHOHLG+HWWZHHGHGHHOYHUOLHSKHHOJRHG¶

De tweede onderzoeksvraag heeft betrekking op de wijze waarop de praktijkopleiders de

begeleiding en communicatie van de opleiding ervaren.

2SEDVLVYDQGHUHVXOWDWHQXLWGHUHJUHVVLHDQDO\VHNDQZRUGHQJHFRQWUROHHUGGDWGHJH-PHWHQVFRUHVYRRUGHYDULDEHOHQWHYUHGHQKHLGYRRUQDPHOLMNZRUGHQEHSDDOGGRRUGHJH-PHWHQZDDUGHVRSGHYDULDEHOHQFRPPXQLFDWLHHQYRRUOLFKWLQJ%LMHHQKRJHUHVFRUHRSGH]HODDWVWHWZHHJHQRHPGHYDULDEHOHQZRUGWRRNHHQKRJHUHWHYUHGHQKHLGJHPHWHQ2Sbasis van de interventies binnen de drie beroepsopleidingen wordt geconcludeerd dat de kwaliteit van de begeleiding wordt bepaald door de kwaliteit van de communicatie.

2SEDVLVYDQERYHQVWDDQGHFRQFOXVLHVZRUGHQLQ7DEHOGHYHUDQGHULQJHQSHURSOHLGLQJweergegeven op het gebied van de voorbereiding, uitvoering en beoordeling van de stage.

Tabel 7: Veranderingen binnen de opleidingen

Veranderingen Onderwijsassistent Veranderingen Middenmanager Engineering

Veranderingen Informatie Dienstverlening

7HQEHKRHYHYDQVWXGHQWHQ 9DNHUHQHHUGHURSESYEH]RHN

GDQLQKHWYRRUJDDQGMDDU 3HHUVXSSRUWHHUVWHMDDUVVWXGHQWHQ

worden mede begeleid door VWXGHQWHQXLWKRJHUHOHHUMDUHQ

.RSSHOLQJ6/%¶HU ESYGRFHQWmeer aandacht voor student.

%LMGHYRRUEHUHLGLQJZRUGWGXLGHOLMNHUYHUWHOGKRHGHbegeleiding en beoordeling JHGXUHQGHGHESYHUXLW]LHW

7LMGVFKHPDYRRUKHWLQOHYHUHQvan bpv-opdrachten: meer GXLGHOLMNKHLGHQVWUXFWXXU

%SY±FDUURXVHOOHHUEHGULMYHQVWHOOHQ]LFKYRRUDDQVWXGHQWHQ

*HEUXLNLQIRUPDWLHYRRUJDDQGHOHHUMDUHQELMYRRUOLFKWLQJHHUVWHMDDUV

/HVVHQVROOLFLWHUHQHQhoudingsaspecten.

,QWHQVLHYHUHEHJHOHLGLQJGRRUdocent.

7HQEHKRHYHYDQGHSUDNWLMNRSOHLGHUV (HUVWHESYEH]RHN]RVQHO

PRJHOLMNLQVFKRROMDDU 7ZHHYRRUOLFKWLQJVELMHHQNRPVWHQ

YRRUSUDNWLMNRSOHLGHUVJHGXUHQGHde bpv.

.RSSHOLQJVOEHUHQESYGRFHQWLQdezelfde persoon.

3HHUVXSSRUWVWXGHQWHQbegeleiden elkaar op de werkplek.

7EYGHHHUVWHMDDUVVWXGHQWHQ 9RRUEHUHLGLQJRSESYLQH[WUD

lesmodule van drie maand. 7HOHIRRQWMHQDDUVWXGHQWLQ

tweede bpv-week. ([WUDESYEH]RHNGH

7HQEHKRHYHYDQGHSUDNWLMNRSOHLGHUV ([WUDYRRUOLFKWLQJVELMHHQNRPVW

organiseren. $DQWDOH[WUDESYEH]RHNHQ

7HQEHKRHYHYDQVWXGHQWHQSUDNWLMNRSOHLGHUV 2SWLPDOLVDWLHYDQGH

communicatie met het OHHUEHGULMI

7LMGHQVKHWbegeleidingsgesprek met GHSUDNWLMNRSOHLGHUPHHUachtergrond info geven over de student.

9HUKRJLQJYDQGHEH]RHNIUHTXHQWLH

HQNHOHGRFHQWHQ

V Discussie

+HWRQGHU]RHNKHHIWDOVGRHOWHPHWHQRIGHKDQGHOLQJVYRRUVFKULIWHQLQWHUYHQWLHVZHU-NHQ+LHUYRRUKHEEHQZHJHGXUHQGHGHORRSWLMGYDQKHWUHJLRQDOHGRRUEUDDNSURMHFWHHQHPSLULVFKRQGHU]RHNXLWJHYRHUG'DDUQDDVWLVELQQHQKHWSURMHFWJHZHUNWDDQGHRQWZLN-keling, implementatie en evaluatie van een duurzaam, samenhangend geheel van maat-regelen en interventies gericht op het doen verwerven of ontwikkelen van generieke en/of VSHFL¿HNHFRPSHWHQWLHVRSPERKERQLYHDXRSGHVWDJHRIZHUNSOHN0HWKHWRRJRSKHWOHUHQ]LMQSHUVRQHQPDWHULDOHQHQRISURFHVVHQGLHGHHOXLWPDNHQYDQGHZHUNVLWXDWLHHQGHRQGHUZLMVVLWXDWLHRSHONDDUDIJHVWHPG5LW]HQ7HUORXZ+LHUYRRUKHEEHQGHRSOHLGLQJHQ2QGHUZLMVDVVLVWHQW0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJHQ,QIRUPDWLH'LHQVWYHUOHQLQJELQQHQKHWGRRUEUDDNSURMHFWHHQFXUULFXOXPYDQGHZHUNSOHNRQWZRUSHQ=LHYRRUHHQVFKHPDWLVFKHZHHUJDYHYDQKHWRQWZHUSHQRQGHU]RHNVSURFHV)LJXXU1LHXZHQKXLV5LHVS

68

Figuur 5: Ontwerpproces en onderzoek per deelnemende opleiding doorbraakproject

werkplekleren

2SOHLGLQJVformat

2QWZHUSSUDNWLMN-VHTXHQV

8LWYRHULQJSUDNWLMN-VHTXHQV

Verwachte opbrengst

2SEDVLVYDQ)LJXXU]LMQGHRSEUHQJVWHQYDQVWXGHQWHQHQSUDNWRSOHLGHUVSHUopleiding practice evidence based onderzocht ten aanzien van de voorbereidingen op hun stage, de communicatie, de studieloopbaanbegeleiding, de beoordeling en de begeleiding YDQGHGRFHQW9HUYROJHQVLVRQGHU]RFKWKRHGHSUDNWLMNRSOHLGHUVGHYRRUOLFKWLQJEHJH-OHLGLQJ EHRRUGHOLQJHQ FRPPXQLFDWLH YDQGHRSOHLGLQJHUYDUHQ ]LH RRNKHW RQGHUGHHOYUDDJVWHOOLQJLQGLWDUWLNHO

'HRQGHU]RHNVUHVXOWDWHQEHYHVWLJHQELQQHQGHFDVXVYDQKHW52&YDQ7ZHQWH

GHEHVWDDQGHWKHRULHsQHQODWHQ]LHQGDWYHUVFKLOOHQGHDVSHFWHQYDQEHODQJ]LMQWLMGHQVGHYRRUEHUHLGLQJXLWYRHULQJHQEHRRUGHOLQJYDQGHVWDJHHQGHFRPPXQLFDWLHWLMGHQVKHWverloop van de stage.

2SEDVLVYDQGHUHVXOWDWHQNXQQHQZHFRQFOXGHUHQGDWGHRSOHLGLQJHULQJHVODDJGLVGHYHUZDFKWLQJHQYDQGHHHUVWHMDDUVVWXGHQWHQ2QGHUZLMVDVVLVWHQWHQGHHHUVWHMDDUVVWXGHQWHQ0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJ WHPDQDJHQ'RRUGXLGHOLMNHU WHFRPPXQLFHUHQ]HYDQVWXGHQWHQYHUZDFKWHQZDWGHWDDNHQGHUROYDQGHGRFHQWLVLQGLWJHKHHO]LMQGHYHUZDFKWLQJHQGLHVWXGHQWHQKDGGHQ WLMGHQVGH LQWHUYHQWLHVELQQHQGHH[WHQGHG WHDPVWLMGLJRSHONDDUDIJHVWHPG'RRUHHUGHURSESYEH]RHNWHJDDQHQPHWGHSUDNWLMNRSOHLGHUWHEHVSUHNHQZDWGHRSOHLGLQJYDQKHPKDDUYHUZDFKWLVWHJHOLMNHUWLMGDFWLHIJHZHUNWDDQHHQEHWHUHDIVWHPPLQJpQDDQPHHUEHJULSWXVVHQGRFHQWHQSUDNWLMNRSOHLGHU

'LWLVQLHWJHUHDOLVHHUGELMGHGHUGHMDDUVVWXGHQWHQ0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJHQLQPLQGHUHPDWHELMGHVWXGHQWHQYDQGHRSOHLGLQJ,QIRUPDWLH'LHQVWYHUOHQLQJ'HVWXGHQWHQvan Informatie Dienstverlening hebben meer gemotiveerd en tevreden aan de beroeps-SUDNWLMNYRUPLQJGHHOJHQRPHQ

9DQXLWGHSHUVSHFWLHYHQRSZHUNSOHNOHUHQYDQ)HQZLFNFRQFOXGHUHQZHGDWDOOHRSOHLGLQJHQYDQXLWGHNHQQLVYHUZHUYLQJPHWDIRRUYDQ6IDUGKXQEHURHSVSUDN-WLMNYRUPLQJRUJDQLVHUHQHQXLWJDDQYDQGHSHUVSHFWLHYHQRSZHUNSOHNOHUHQHQ+HWleerproces van mbo-studenten beperkt zich tot gesitueerd leren dat op de werkplek plaats-YLQGWHQULFKW]LFKRSLQGLYLGXHOHYHUZHUYLQJYDQRQEHZXVWHNHQQLVWDFLWNQRZOHGJHPHWDDQGDFKWYRRUWUDQVIHUYDQKHWJHOHHUGHYDQVFKRROQDDUGHSUDNWLMNHQRPJHNHHUGHQKHWEHRRUGHOHQYDQGHFRPSHWHQWLHVYDQGHVWXGHQWHQ LQGHEHURHSVSUDNWLMN%LMQDDOOHVFRUHVRSGHYDULDEHOHQODWHQHHQYRRUXLWJDQJ]LHQ'LWEHYHVWLJWZDW1HOHQHWDODDQJHYHQGDWELQQHQGHPHHVWHVWHOVHOVYDQZHUNSOHNOHUHQ%$0RI ,$0SHUGH¿QLWLHsprake is van een positieve samenhang tussen het leren op de werkplek en de individuele FRPSHWHQWLHRQWZLNNHOLQJYDQGHVWXGHQW1HOHQHWDO7HJHOLMNHUWLMGEHYHVWLJWKHWGHVWHOOLQJYDQ)HQZLFNGDWZHUNSOHNOHUHQKHWUHVXOWDDWLVYDQSHUVRRQOLMNHJURHLHQYHUDQGHULQJLQGHFRQWH[WYDQKHWZHUN

%LQQHQKHWRQGHU]RHN]LMQPHWXLW]RQGHULQJYDQGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQWgeen aanzetten gevonden om werkplekleren vanuit de participatiemetafoor in te richten. 'HRUJDQLVDWLHYDQ OLQWVWDJHVGUDDJWHUZDDUVFKLMQOLMN WRHELMGDWVWXGHQWHQRSJHQRPHQZRUGHQ LQ GH SUDNWLMNJHPHHQVFKDS YDQ GH VFKRROZDDU ]LM VWDJH ORSHQ(HQ OLQWVWDJHELHGWPRJHOLMNKHGHQWRWDFWLHYHGHHOQDPHDDQGHSUDNWLMNJHPHHQVFKDSYDQGRFHQWHQED-VLVRQGHUZLMVHQWHJHOLMNHUWLMGYHUELQGLQJHQWHOHJJHQPHWRXGHUVVFKRROOHLGHUVHQDQGHUHGRFHQWHQ LQ GH EHWUHIIHQGH VFKRRO'RRU RSQDPH LQ ]R¶Q SUDNWLMNJHPHHQVFKDS NDQ GHVWXGHQWNHQQLVFUHsUHQ LQKHWGDJHOLMNVVFKRROZHUN-XLVWKLHULQ OLJWGHXLWGDJLQJRPKHWOHHUSURFHVYDQGHVWXGHQWWLMGHQVGHVWDJHWHRSWLPDOLVHUHQHQWHOHUHQYDQXLWGHSDUWLFL-SDWLHPHWDIRRUYDQ6IDUG2RNGHDQGHUHRSOHLGLQJHQ0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJHQ,QIRU-PDWLH'LHQVWYHUOHQLQJPRHWHQPHHUXLWJHGDDJGZRUGHQRPGHOHHUSURFHVVHQGLHRSGHwerkplek plaatsvinden vanuit de participatiemetafoor te organiseren. Hiertoe zullen deze RSOHLGLQJHQLQFRPDNHUVKLSPHWGHEHGULMYHQLQKRXGPRHWHQJHYHQDDQGHEHURHSVSUDN-WLMNYRUPLQJ'HGULHGHHOQHPHQGHEHURHSVRSOHLGLQJHQPDNHQJHEUXLNYDQYHUVFKLOOHQGHFRQFHSWHQHQQLYHDXVDGYLHVUDDGWHQEHKRHYHYDQKHWPDQDJHPHQWYHUVXVZHUNYHOGELM-HHQNRPVWHQPHWGRFHQWHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUVRPGHVDPHQZHUNLQJPHWGHEHURHSV-SUDNWLMNWHRUJDQLVHUHQ

(HQEHODQJULMNHYRRUVSHOOHQGHZDDUGHLVGHNZDOLWHLWYDQGHFRPPXQLFDWLHLQKRXGQDDUGHOHHUEHGULMYHQ'HLQYRHULQJYDQFRPSHWHQWLHJHULFKWRQGHUZLMVGZLQJWGHEHURHSV-opleidingen om nieuwe vormen van werkplekleren en de beoordeling van de resultaten ELMYRRUEHHOGGRRUSURHYHQYDQEHNZDDPKHLGWHGLDORJLVHUHQ9ROJHQV$NNHUPDQ%DN-NHU YLQGWGLHGLDORRJSODDWV LQGHJUHQVSUDNWLMN WXVVHQRQGHUZLMVHQDUEHLGVYHOGGHJUHQVSUDNWLMNHQ]LMQGHELMHHQNRPVWHQWXVVHQGRFHQWHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUVPDDURRNWLMGHQVGHLQGLYLGXHOHEHJHOHLGLQJYDQVWXGHQWHQHFKWHUGDQPRHWHQGHRSEUHQJVWHQYHU-volgens ook doorvertaald worden op het niveau van het opleidingscurriculum. Dat kan als EORNNDGHVWXVVHQVFKRROHQOHHUEHGULMIZRUGHQJHVOHFKW

7HQDDQ]LHQYDQµDJHQF\¶HQµDIIRUGDQFHV¶ZRUGWJHFRQVWDWHHUGGDWGHDJHQF\YDQVWXGHQWHQEHwQYORHGZRUGWRSEDVLVYDQKXQPRWLYDWLHDPELWLHVHQOHHUPRJHOLMNKHGHQ9D-riabelen als tevredenheid en motivatie zullen de ‘agency’ van studenten hebben beïnvloed. 'HµDIIRUGDQFHV¶YDQKHWZHUN]LMQGLUHFWDIKDQNHOLMNYDQGHSUDNWLMNRSOHLGHUHQLQGLUHFWYDQGHGRFHQW2QGHU µDIIRUGDQFHV¶YHUVWDDQZHRRNGHEHJHOHLGLQJRSGHZHUNYORHU'H]Hwordt direct verbeterd als de communicatie met de bpv-docent in kwantiteit en kwaliteit toeneemt.

In dit onderzoek is hard gewerkt om de afstemming van verwachtingen door ver-betering van de voorlichting en voorbereiding, door betere afstemming en bereikbaarheid HQGRRUKHWELHGHQYDQPHHUDDQGDFKWDDQGHVWXGHQWRSESYWHGRHQWRHQHPHQ+HWEOLMNWGXVPRJHOLMNRPYDQXLWGHRSOHLGLQJGLUHFWHLQYORHGXLWWHRHIHQHQRSGHµDIIRUGDQFHV¶2Ize daarmee ook invloed uitoefent op de leerresultaten zal uit vervolgonderzoek moeten EOLMNHQ

&RPPXQLFDWLHLVHHQEHODQJULMNPLGGHORPYHUZDFKWLQJHQHQUHODWLHVGLHYHUEDQGhouden met werkplekleren te managen. Vanuit de onderzoeksresultaten hebben we hier DDQJHJHYHQ GDW FRPPXQLFDWLH HHQ ELMGUDJH OHYHUW DDQ GH NZDOLWHLW YDQ KHW OHHUSURFHVRSGHZHUNSOHN=HEHDQWZRRUGHQHFKWHUQLHWGHYUDDJKRHFRPPXQLFDWLHELMGUDDJWDDQ

KHWSURFHVYDQEHWHNHQLVJHYLQJGDW]RZHORSVFKRRODOVLQKHWOHHUEHGULMISODDWVYLQGW+HWNZDOLWDWLHYHGHHOYDQKHWRQGHU]RHNEHVFKULMIWGHUROYDQFRPPXQLFDWLHYDQXLWHHQSUR-cesbenadering. De kwalitatieve analyse van de interviews zal meer zicht moeten geven op de motieven, verwachtingen en relaties die de verwachtingen van studenten kunnen verklaren.

Referenties$NNHUPDQ6)%DNNHU$%RXQGDU\&URVVLQJDQG%RXQGDU\2EMHFWV,Q5HYLHZ

RI(GXFDWLRQDOUHVHDUFK9RO1RSS±%HUJ1YDQGHQ+HQJHYHOG):HLGHQ0YDQGHU Meer co-makership tus-

sen onderwijs en onderzoek. Stimulansen voor benutting van kennis over, voor en

door beroepsonderwijs.3DSHUJHSUHVHQWHHUGRSGHGH2QGHUZLMVVRFLRORJLVFKHConferentie, Den Haag.

%ROKXLV66LPRQV35-1DDUHHQEUHGHUEHJULSYDQOHUHQ,Q-:0.HVVHOV5)3RHOO5HGHuman Resource Development: organiseren van het lerenSS*URQLQJHQ6DPVRP

%LOOHWW67RZDUGVDPRGHORIZRUNSODFHOHDUQLQJWKHOHDUQLQJFXUULFXOXP,QStu-

dies in Continuing Education%LOOHWW6Co-participation at work: knowing and working knowledge. Paper pre-

sented at the Productive learning at work8QLYHUVLW\RI7HFKQRORJ\6\GQH\1HZSouth Wales, Australia.

%LOOHWW6D&R3DUWLFLSDWLRQ$IIRUGDQFHDQG(QJDJHPHQWDW:RUN,QNew Direc-

tions for Adult And Continuing Education%LOOHWW6E/HDUQLQJWKURXJKZRUNZRUNSODFHDIIRUGDQFHVDQGLQGLYLGXDOHQJDJH-

ment. In: Journal of Workplace Learning%LOOHWW6&ULWLTXLQJZRUNSODFHOHDUQLQJGLVFRXUVHV3DUWLFLSDWLRQDQGFRQWLQXLW\DW

work. In: Studies in the Education of Adults%LOOHWW6([HUFLVLQJVHOIWKURXJKZRUNLQJOLIH/HDUQLQJZRUNDQGLGHQWLW\,Q$

%URZQ6.LUSDO)5DXQHU 5HG Identities at work SS'RUGUHFKWSpringer.

%LOOHWW6D&RQVWLWXWLQJWKHZRUNSODFHFXUULFXOXP,Q3&0XUSK\50F&RUPDFN5HGKnowledge and Practice: Presentations and IdentitiesSS/RQGRQ6DJH3XEOLFDWLRQV2SHQ8QLYHUVLW\

%LOOHWW6E/HDUQLQJWKURXJKZRUNH[SORULQJLQVWDQFHVRIUHODWLRQDOLQWHUGHSHQGHQ-cies. In: International Journal of Educational Research

%LOOHWW6(KULFK/+HUQRQ7LQQLQJ%DHow small business learnt about the

goods and services tax. Lessons for vocational education and training. Adelaide: $XVWUDOLDQ1DWLRQDO7UDLQLQJ$XWKRULW\

%LOOHWW6(KULFK/+HUQRQ7LQQLQJ%E6PDOOEXVLQHVVSHGDJRJLFSUDFWLFHV,QJournal of Vocational Education and Training

%ORNKXLV)7/1LMKRI:-(IIHFWHQYDQHHQHYLGHQFHEDVHGGHVLJQYRRUZHUN-plekleren. In: Pedagogische Studiën

%URZQ-6&ROOLQV$'XJXLG36LWXDWHGFRJQLWLRQDQGWKHFXOWXUHRIOHDUQLQJIn: Educational Researcher

%URZQ-6'XJXLG32UJDQL]DWLRQDOOHDUQLQJDQGFRPPXQLWLHVRISUDFWLFHWR-ZDUGDXQL¿HGYLHZRIZRUNLQJOHDUQLQJDQGLQQRYDWLRQ,Q Organization Science,

&ROR %DURPHWHU YDQ GH VWDJHSODDWVHQ HQ OHHUEDQHQPDUNW ,QColo Barometer, PDDUWQXPPHU=RHWHUPHHU&ROR

'HWPDU%9ULHV,(0GHBeroepspraktijkvorming in het MBO. Ervaringen van

leerbedrijven.$PVWHUGDP'LMNEHOHLGVRQGHU]RHN

'ULHO/YDQProfessionalisering in school: een studie naar verbetering van het

pedagogisch-didactisch handelen. $FDGHPLVFK SURHIVFKULIW 8WUHFKW 8QLYHUVLWHLW8WUHFKW

(FFOHVWRQH./HDUQLQJRUWKHUDS\"7KHGHPRUDOLVDWLRQRIHGXFDWLRQ,QBritish

Journal of Educational Studies(UDXW01RQIRUPDOOHDUQLQJLPSOLFLWOHDUQLQJDQGWDFLWNQRZOHGJHLQSURIHVVLRQDO

ZRUN)&RI¿HOG(GThe necessity of informal learning%ULVWRO7KH3ROLF\3UHVV)HQZLFN77LGHVRIFKDQJHQHZWKHPHVDQGTXHVWLRQVLQZRUNSODFHOHDUQLQJ,Q

New Directions for Adult and Continuing Education)HQZLFN78QGHUVWDQGLQJ5HODWLRQVRI,QGLYLGXDO&ROOHFWLYH/HDUQLQJLQ:RUN$

Review of Research. In: Management Learning)XOOHU$8QZLQ//HDUQLQJDVDSSUHQWLFHVLQWKHFRQWHPSRUDU\8.ZRUNSODFH

FUHDWLQJDQGPDQDJLQJH[SDQVLYHDQGUHVWULFWLYHSDUWLFLSDWLRQ,Q Journal of Edu-

cation and Work)XOOHU$+RGNLQVRQ++RGNLQVRQ38QZLQ//HDUQLQJDVSHULSKHUDOSDUWL-

cipation in communities of practice: a reassessment of key concepts in workplace learning. In: British Educational Research Journal

*LGGHQV$7he constitution of society. Outline of the theory of structuration. Cam-EULGJH8.3ROLW\3UHVV

*ULS$GH0+-:ROEHUV&URVVQDWLRQDOGLIIHUHQFHVLQMRETXDOLW\DPRQJORZskilled young workers in Europe. In: International Journal of Manpower9ROQRSS

+DUWHLV&%DXHU-*UXEHU*7KHFXOWXUHRIOHDUQLQJIURPPLVWDNHV+RZHP-ployees handle mistakes in everyday work. In: International Journal of Educational

Research+RGNLQVRQ 3 +RGNLQVRQ+ (YDQV . .HUVK 1 )XOOHU $ 8QZLQ / 6HQNHU 3

7KHVLJQL¿FDQFHRILQGLYLGXDOELRJUDSK\LQZRUNSODFHOHDUQLQJ,QStudies in

the Education of Adults+RHNVWUD$ Experienced teachers’ informal learning in the workplace. Acade-

PLVFKSURHIVFKULIW8WUHFKW8QLYHUVLWHLW8WUHFKW+|YHOV%:0Van contacten naar vervlechting'HQ%RVFK1LMPHJHQ&,123

.%$+|YHOV%:0Innovatief onderwijs5HGHXLWJHVSURNHQWLMGHQVKHWFRQJUHV,QQR-

YDWLHIRQGHUZLMVWH1LHXZHJHLQPHLJHRUJDQLVHHUGGRRU(OVHYLHU+|YHOV%%RHU3GHQ&RPSHWHQFLHV LQDSRVWLQGXVWULDOVRFLHW\ WKH LPSHUD-

tive of bringing professions back by integrating work and learning. The Dynamics

of VET and HRD Systems/)01LHXZHQKXLV:-1LMKRI (GV(QVFKHGH7ZHQWH8QLYHUVLW\3UHVV

+|YHOV% D9erbindingen tussen de wereld van het leren en de wereld van de

arbeid: bedrijven aan het woord1LMPHJHQ.HQQLVFHQWUXP%HURHSVRQGHUZLMV$U-EHLGVPDUNW.%$

+|YHOV%PPY3GHQ%RHU-)ULHWPDQEVan contacten naar vervlechting?

Bedrijven over hun relatie met het beroepsonderwijs. Uitkomsten van een verken-

nend onderzoek¶V+HUWRJHQERVFK&,123.%$+|YHOV%%RHU3GHQ.ODHLMVHQ$Bedrijven over hun contacten met beroeps-

onderwijs in de regio. Uitkomsten van een onderzoek in drie regio’s. ‘s-Hertogen-ERVFK&,123([SHUWLVHFHQWUXP

,OOHULV. The three dimensions of Learning)UHGHULNVEHUJ5RVNLOGH8QLYHUVLW\Press.

,OOHULV.$VVRFLDWHVAdult education and adult learning)UHGHULNVEHUJ5RVNLOGH8QLYHUVLW\3UHVV

,OOHULV.&ontemporary Theories Of Learning/RQGRQ7D\ORU)UDQFLV/WG-2%2GLQ2SJHKDDOGZZZMREVLWHQO-2%-RE0RQLWRU$PVWHUGDP-RQJHUHQRUJDQLVDWLH%HURHSVRQGHUZLMV-2%-RE0RQLWRU$PVWHUGDP-RQJHUHQRUJDQLVDWLH%HURHSVRQGHUZLMV0XOGHU5+Leren ondernemen: ontwerpen van praktijkleersituaties voor het be-

roepsonderwijs$FDGHPLVFKSURHIVFKULIW5RWWHUGDP(UDVPXV8QLYHUVLWHLW.HVVHOV-:0Het corporate curriculum2UDWLH/HLGHQ8QLYHUVLWHLW/HLGHQ.OLQN05YDQGHU (IIHFWLYLWHLWYDQHHQZHUNSOHNRSOHLGLQJYRRUEDOLHPHGHZHU-

kers. In: Pedagogische Studiën.UDD\YDQJHU*+|YHOV% 1DDUHHQSHGDJRJLHNYRRUKHWEHURHSVRQGHUZLMV

LQ1HGHUODQG",Q*.UDD\YDQJHU%+|YHOV)0HLMHUVUHGDe WEB: van re-

gelgeving naar pedagogische praktijk$PVWHUGDP0D[*RRWH.HQQLVFHQWUXPYRRU%HURHSVRQGHUZLMVHQ9ROZDVVHQHQHGXFDWLH

/DYH-:HQJHU( Situated learning: legitimate peripheral participation. Cam-EULGJH8.&DPEULGJH8QLYHUVLW\3UHVV

0DVR,6PDOLQJ$Kwalitatief onderzoek: praktijk en theorie$PVWHUGDP%RRP0%2Brief van 12 mei 2009&RQWDFWSHUVRRQ+)HHQVWUDUHIHUHQWLH

5:EULHYHQ2QGHUZHUSZHUNSOHNOHUHQ1HOHQ$3RRUWPDQ&/*ULS$GH1LHXZHQKXLV/.LUVFKQHU3Het rendement

van combinaties van leren en werken. Een review studie uitgevoerd op verzoek van GH35221:2(QVFKHGH8QLYHUVLWHLW7ZHQWH

1LHXZHQKXLV/2QGHUZLMVNXQGLJOHLGHUVFKDSLQGHNHQQLVHFRQRPLHKHWRUJDQL-seren van interactie met lokale innovatienetwerken. Cees Doets, Kees Hammink, .ODDV.RRSV+DQVYDQ1LHXZNHUNUHGOnderwijskundig leiderschap in de bve. ¶V+HUWRJHQERVFK&,123

1LHXZHQKXLV/0XOGHU5-HOOHPD0%HUNHO+YDQ7XVVHQYRRUVFKULIWHQDXWRQRPLHKHWRUJDQLVHUHQYDQDWWUDFWLHIEHURHSVRQGHUZLMVPedagogische Studiën

1LHXZHQKXLV/%HUNHO+ YDQ -HOOHPD00XOGHU5 Kwaliteit getoetst in

de BVE. Kwaliteit en niveau van aanbod en examens in het beroepsonderwijs en

de volwasseneneducatie7KHPD(YDOXDWLH:HW(GXFDWLHHQ%HURHSVRQGHUZLMV=RHWHUPHHU6WXXUJURHS(YDOXDWLH:(%

1LHXZHQKXLV/Vernieuwend vakmanschap. Een drieluik over beroepsonderwijs

en innovatie.,QDXJXUHOHUHGHELM]RQGHUHOHHUVWRHOµ(IIHFWLYLWHLWYDQV\VWHPHQYRRUEHURHSVRQGHUZLMVYROZDVVHQHQHGXFDWLHHQOHYHQODQJOHUHQ¶(QVFKHGH8QLYHUVL-WHLW7ZHQWH

1LHXZHQKXLV$)05LHV.(GH(en doorbraak forceren voor werkplekleren.

Landelijke tussenrapportage doorbraakproject werkplekleren 2008-20097LOEXUJIVA.

1LMKRI:-Het Leerpotentieel van de werkplek.$IVFKHLGVUHGHVHSWHPEHUYDQZHJHKHWHPHULWDDWDDQGH8QLYHUVLWHLW7ZHQWH(QVFKHGHXQLYHUVLWHLW7ZHQWH

1LMKRI :- Naar ‘nieuwe’ examineringsvormen in het mbo? $PVWHUGDP0D[*RRWH.HQQLVFHQWUXPYRRUEHURHSVRQGHUZLMVHQYROZDVVHQHQHGXFDWLH

1LMKRI:-1LHXZHQKXLV$)0The learning potential of the workplaceS5RWWHUGDP7DLSHL6HQVH3XEOLVKHUV2QVWHQN--DQPDDW+Samen werken aan leren op de werkplek: Op weg naar

co-design en co-makership van scholen en bedrijven. ’s-Hertogenbosch: Cinop. 2QVWHQN - Lerend leren werken; Brede vakbekwaamheid en de integratie van

leren, werken en innoveren. Dissertatie. Delft: Eburon.3RRUWPDQ&/1LMKRI:-1LHXZHQKXLV$)0=RUJHQYRRUOHHUSURFHVVHQ

WLMGHQVGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJ,QPedagogische Studiën3RRUWPDQ &/ Workplace learning processes in senior Secondary Vocational

Education.'LVVHUWDWLH(QVFKHGH8QLYHUVLWHLW7ZHQWH3XWWH0YDQInterne communicatie: Van theorie naar praktijk. Amsterdam: Cout-

inho. 5HNHQNDPHUUDSSRUWBeroepspraktijkvorming in het MBO8LWJDYHPDDUW

Den Haag: Algemene rekenkamer. 5LW]HQ+ Zinvolle leerwegen. Actieonderzoek naar innovatieve leeromgevigen

YRRU52&VWXGHQWHQYDQNZDOL¿FDWLHQLYHDXVHQ. Soest: Nelissen.5LW]HQ+7HUORXZ& Projectplan: een doorbraak in werkplekleren (onderdeel

ROC van Twente)+HQJHOR(QVFKHGH52&YDQ7ZHQWH+RJHVFKRRO6D[LRQ5LW]HQ + 7HUORXZ &:DQVFKHUV ( 5LNNHQ * Leermogelijkheden van de

werkplek2QGHU5HGYDQ/1LHXZHQKXLVV\PSRVLXPJHSUHVHQWHHUG2QGHUZLMV5HVHDUFK'DJHQ/HXYHQ

5LW]HQ+ 7HUORXZ&:DQVFKHUV (5LNNHQ* /HUHQ RS GHZHUNSOHN ]LMQFRPPXQLFDWLHHQYHUZDFKWLQJHQFRPPXQLFHUHQGHYDWHQ"&DVXV52&YDQ7ZHQWH

5LW]HQ+&RPDNHUVKLSPHFKDQLVPHQGLHGHVDPHQZHUNLQJWXVVHQRQGHUZLMVHQzorginstelling bevorderen. In: Onderwijs en gezondheidszorgQXPPHUMDDUJDQJS,,9+RXWHQ%RKQ6WDÀHXYDQ/RJKXP

6IDUG$2QWZRPHWDSKRUVIRUOHDUQLQJDQGWKH'DQJHUVRI&KRRVLQJ-XVW2QHIn: Educational Researcher

6ODDWV$/RGHZLMNV+*/&6DQGHQ-00YDQGHU /HDUQLQJVW\OHV LQVH-condary vocational education: disciplinary differences. In: Learning and instruction,

7\QMlOl33HUVSHFWLYHVLQWROHDUQLQJDWWKHZRUNSODFH,QEducational Research

Review9HOGKXL]HQ%YDQWerkend Leren, Lerend Werken. Professionalisering van do-

centen in Persoonlijk en organisatieperspectief.$FDGHPLVFKSURHIVFKULIW8WUHFKW8QLYHUVLWHLW8WUHFKW

9HUPXQW-'5HODWLRQVEHWZHHQVWXGHQWOHDUQLQJSDWWHUQVDQGSHUVRQDODQGFRQ-WH[WXDOIDFWRUVDQGDFDGHPLFSHUIRUPDQFH,QHigher Education

9ULH]H*.XLMN-YDQ/RR-7LMGYRRUEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJHQDQGHUHRQ-GHUZLMVDFWLYLWHLWHQOnderzoek naar tijdsbesteding in het MBO1LMPHJHQ,76

:DQVFKHUV ( 0* ‘En nu het woord bij de daad voegen’. Doctoraalscriptie. (QVFKHGH8QLYHUVLWHLW7ZHQWH

:HQJHU(Communities of Practice. Learning, meaning and identity. Cambridge: 8QLYHUVLW\3UHVV

‘Persoonlijke aandacht maakt het verschil’

Interview met onderwijskundig onderzoeker Edith Wanschers

Edith Wanschers is als onderzoeker nauw betrokken geweest bij het doorbraak-project werkplekleren. Als haar wordt gevraagd naar de kernboodschap die zij na al haar werk zou willen doorgeven, neemt ze een korte denkpauze. Daarna zegt ze: ‘Het is natuurlijk deels een heel technisch verhaal, over scores en de betrouwbaar-heid daarvan. Maar de rode draad is toch wel dat persoonlijke aandacht, van docent voor student, het verschil maakt. Die helpt studenten verder, die motiveert hen. Dat vooral is wat uit alle cijfers en interviews spreekt.’ 9RRUKHWRQGHU]RHNKHHIW:DQVFKHUVYHHOHQTXrWHVJHDQDO\VHHUGHQYHHOLQWHUYLHZVJH-KRXGHQ6WHHGVRQGHUDOOHGULHGRHOJURHSHQ VWXGHQWHQGRFHQWHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUV(QVWHHGVRYHUGH]HOIGHWKHPD¶VGHYRRUEHUHLGLQJRSGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJESYGHFRPPXQLFDWLHPHWVWXGHQWHQSUDNWLMNRSOHLGHUGHEHJHOHLGLQJYDQXLWGHRSOHLGLQJGHVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJGHWHYUHGHQKHLGHQGHPRWLYDWLHµ8LWODQGHOLMNHRQGHU]RHNHQZLVWHQZHDOGDWGHEHJHOHLGLQJYDQGHVWXGHQWWLMGHQVGHESYGHFRPPXQLFDWLHWLMGHQVGHESYHQGHDIVWHPPLQJYDQYHUZDFKWLQJHQNULWLHNHSXQWHQ]LMQPDDURRNRQVHLJHQYRRURQ-derzoek liet zien dat hier veel winst valt te behalen’, licht ze toe.0HWKHWRRJRSGLHNHQQLVKHHIW]HGHGRHOJURHSHQQDDUHLJHQ]HJJHQµ]RRSHQPRJHOLMNalles gevraagd.’ De antwoorden kwamen overeen: ‘Iedereen gaf aan dat het beter kan. Dat JHOGWGDQLQKHWNDGHUYDQKHWRQGHU]RHNYRRUGHRSOHLGLQJHQ2QGHUZLMVDVVLVWHQW,QIRUPD-tie Dienstverlening en Middenkader Engineering. Ik kan het uiteraard niet onderbouwen, maar ik heb de indruk dat het voor al onze opleidingen geldt. De belevingen van docent en student liepen soms helemaal uiteen.’

Voorbeelden=HJHHIWYRRUEHHOGHQ µ1HHP0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJ ,QGH ORRSYDQKHWSURMHFW]LMQGDDUGLQJHQHFKWYHUDQGHUG'RFHQWHQEHOOHQYDNHUPHWGHVWXGHQWHQGLHRSESY]LMQHQKHWYRRUOLFKWLQJVPDWHULDDOLVDDQJHSDVW8LWGHHQTXrWHEOHHNJHHQVLJQL¿FDQWHYHUEHWH-ring. Maar uit de interviews wel. De studenten waren optimistischer, gemotiveerder ook.’ 9RRU ,QIRUPDWLH 'LHQVWYHUOHQLQJ JHOGW YULMZHO KHW]HOIGH 2QGDQNV GH YHUDQGHULQJHQ HQDDQSDVVLQJHQUHJLVWUHHUGHGHHQTXrWHRRNKLHUJHHQVLJQL¿FDQWHYHUVFKLOOHQ'LHZDUHQHUYROJHQVGHJHwQWHUYLHZGHVWXGHQWHQZHOGHJHOLMNµ,NKRRUGHYHUWHOOHQGDWGHESYEHWHU

was georganiseerd, dat contacten anders en beter verliepen. En verder dat docenten meer DDQGDFKWKDGGHQYRRUZDWGHVWXGHQWQRGLJKHHIWRP]LMQESYJRHGGRRUWHNRPHQ¶%LM GH RSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQW YHUOLHS KHW QHW HYHQDQGHUV'DDUZHUG WLMGHQVKHWSURMHFWKHWFXUULFXOXPYHUDQGHUGLQQDXZHVDPHQZHUNLQJPHWGHSDERYDQ+RJHVFKRRO(GLWK6WHLQDOV µJURRWDIQHPHU¶YDQVWXGHQWHQ:DQVFKHUV µ+HWFXUULFXOXP LV LQKRXGHOLMNafgestemd op de stage van de studenten: er wordt themagericht gewerkt met uitsluitend SURHYHQLQGHSUDNWLMN-H]LHWRSDOOHVFKDOHQRSHHQVHHQJLJDQWLVFKHYRRUXLWJDQJ'DWNRPWRRNGRRUGHYHUDQGHUGHEHJHOHLGLQJ'HGRFHQWNRPWDOYURHJWLMGHQVGHVWDJHRSEH]RHNHUZRUGWWKHPDJHULFKWJHZHUNWPHWXLWVOXLWHQGSURHYHQLQGHSUDNWLMN(QDOVGHVWXGHQWKHWQRGLJKHHIWNRPWKLM]LMYDNHU%RYHQGLHQLVGHESYGRFHQWWHJHOLMNHUWLMGVWX-dieloopbaanbegeleider, waardoor een goede relatie ontstaat. Studenten waarderen dat HQRUPSUDNWLMNRSOHLGHUVHYHQHHQV¶+HWODDWVWHMDDUYDQKHWSURMHFWKHHIW]HERYHQGLHQYHHOLQWHUYLHZVDIJHQRPHQELMGHRS-leiding Secretarieel. ‘Daar werd het eerste bezoek al vroeg in de stage afgelegd en is er UHJHOPDWLJHEHJHOHLGLQJWLMGHQVGHESY¶0DDUXLWGHLQWHUYLHZVNZDPQDDUYRUHQGDWGHVWXGHQWHQQLHWHQWKRXVLDVWZDUHQ=HYRQGHQGDWGHSHUVRRQOLMNHDDQGDFKWRQWEUDN(QGDWLVLN]HLKHWDOZDWVWHHGVWHUXJNHHUWGLHEHKRHIWHDDQSHUVRRQOLMNHDDQGDFKWDDQKXOSELMGHYRRUEHUHLGLQJHQGHUHÀHFWLH¶

Anders organiserenDat brengt haar weer tot andere observaties, die eveneens samenhangen met de beelden GLHXLWGHHQTXrWHVHQGHLQWHUYLHZVQDDUYRUHQ]LMQJHNRPHQµ6LQGVGHLQYRHULQJYDQKHWFRPSHWHQWLHJHULFKWHRQGHUZLMVPRHWHQZHRRNLQGHSUDNWLMNYHHOH[DPLQHUHQHQWRHWVHQ$OVMHGDDUGHYUDDJRPDDQGDFKWELMEHWUHNWGDQ]LHMHGDWZHGHESYHQGHEHJHOHLGLQJGDDUYDQDQGHUVPRHWHQLQULFKWHQ2IEHWHUJH]HJGZH]XOOHQGDWDQGHUVPRHWHQRUJDQL-VHUHQZDQWGRFHQWHQNXQQHQQLHWDOOHVKHEEHQQLHWYRRUDOOHVWLMG'DDUPHHQHHPWKHWEHODQJYDQGHUROYDQKHWEHGULMIWRHKRHNDQGDWGHEHJHOHLGLQJRUJDQLVHUHQHQYHUEHWH-UHQ"(QZDWNXQQHQZHGRHQRPDOGLHYHUDQGHULQJHQHQYHUEHWHULQJHQ]yLQWHULFKWHQGDW]HHONDDUYHUVWHUNHQ"¶0DDUZLO LHGHUHHQGDDUZHODDQPHHZHUNHQ":DQVFKHUVNQLNW µ,NKHEGRFHQWHQKRUHQ]HJJHQGDW]HGHSUDNWLMNRSOHLGHUVHFKWQLHWJDDQYHUWHOOHQKRH]LMPRHWHQZHUNHQ8LWGHLQWHUYLHZVNRPWHYHQZHOQDDUYRUHQGDWGHSUDNWLMNRSOHLGHUVGDWMXLVWKHHOSUHWWLJYLQGHQDie weten graag wat we van hen verwachten en welke vragen ze aan studenten moeten en mogen stellen. En wat voor vlees ze met die studenten in de kuip hebben. Iemand zei PHµ6RPVZLOMHZHOHHQVYUDJHQZDDURPGHVWDJLDLUKHW]XVGRHWHQQLHW]RPDDUGDWODDW MHDFKWHUZHJHRPGDWKLMZDWYUHHPGNDQUHDJHUHQ¶9RRULQIRUPDWLHRYHUGHVWXGHQWDOVSHUVRRQZHHJWGXVHYHQHHQV]ZDDULQIHLWHYUDJHQSUDNWLMNRSOHLGHUVRPGLGDFWLVFKHondersteuning.’+LHUPHHZLQW RRN GH FRPPXQLFDWLH WXVVHQ GRFHQW HQ SUDNWLMNRSOHLGHU DDQ JHZLFKW µ$OVVFKRRO]LMQZLMYHUDQWZRRUGHOLMNYRRUGHOHHURSEUHQJVWLQKHWOHHUEHGULMI1LHWKHWEHGULMIGXVPDDUZLM'DQNXQQHQZHKHWQLHWODWHQELMHHQEH]RHNMHLQKHWEHJLQYDQGHESYHQDFKWHUDI%RYHQGLHQZDDUGHUHQ GH EHGULMYHQ KHW DOV ]H JHUHJHOGZRUGHQ JHKRRUG DOV GH VFKRROLQIRUPHHUWKRHKHWJDDWHQRI]HQRJLHWVPRHWRINDQGRHQ1LHWHONEHGULMILVLQVWDDWRPYHHOWHGRHQPDDUDOVZLMQLHWYUDJHQHQEHODQJVWHOOLQJWRQHQNRPWKHWHU]HNHUQLHWYDQ¶

CultuuromslagNu valt het lastige woord ‘cultuuromslag.’ Wanschers legt het uit als een sterkere koppeling WXVVHQVFKRROHQESY1DDVWGHDDQSDVVLQJHQLQHQURQGGHESY]HOI]LMQRRNELQQHQGHVFKRROYHUDQGHULQJHQZHQVHOLMN µ'HOHVVHQPRHWHQDDQVOXLWHQRSZDWHUELQQHQGHESYJHEHXUW¶YHUGXLGHOLMNW]HµHQRPJHNHHUGPRHWRSVFKRROZHHUZRUGHQDDQJHVORWHQRSZDWGHVWXGHQWWLMGHQVGHESYKHHIWEHOHHIGHQJHOHHUG'HVWXGHQWPRHWHLJHQOLMNYRRUWGXUHQGZHWHQZDDURPKLMLHWVPRHWZHWHQRPGDWKLMHUVWUDNVWLMGHQVGHESYRIMXLVWGDDUQDRSVFKRROLHWVPHHPRHWGRHQ+HW]RXRS]LFKEHVWLQWHUHVVDQW]LMQDOVGRFHQWHQRRNGHGR-centen Nederlands en wiskunde, vragen hoe studenten dat nu ervaren. Je gaat dan meer de kant uit van een interactieve leeromgeving.’0DDWZHUNLVGDDUELMHHQYRRUZDDUGH,QGHULFKWLQJYDQGHVWXGHQWpQYDQGHSUDNWLMNRSOHL-GHU:DQVFKHUVQRHPWGHESYJLGVµ'DDULQVWDDWDOOHVKHHOH[SOLFLHWEHVFKUHYHQGHJLGVLVHFKWKHHOXLWYRHULJ'DWOLMNWRSFRPPXQLFDWLHWHUZLMOGHFRPPXQLFDWLHYHZDDUGHEHSHUNWLVZDQWGLHSUDNWLMNRSOHLGHUKHHIWKHOHPDDOQLHWGHWLMGRPGHKHOHJLGVGRRUWHQHPHQ/RVGDDUYDQKLMZLOJHZRRQPHWHHQZHWHQZDWYDQKHPZRUGWYHUZDFKW%HGLHQRSPDDW(QEHGLHQGHVWXGHQWRSPDDWGLHHYHQPLQGLHKHOHJLGVJDDWOH]HQ(HQPDLOWMHPHWGHYUDDJRIKLMRI]LMDDQGHLQOHYHULQJYDQKHWYHUVODJGHQNWZHUNWHIIHFWLHYHU2SQLHXZRRNZHHURPGDWKHWSHUVRRQOLMNHULV¶‘Ik besef overigens dat we zo wel erg veel vragen van de docent. Meer in het algemeen, NXQMH]HJJHQGDWMHKHHODQGHUHFRPSHWHQWLHVYDQGHEHWURNNHQHQYUDDJW=RLVKHWHV-VHQWLHHOGDWGHVWXGHQW]HOILQLWLDWLHIWRRQWRSVFKRROHQWLMGHQVGHESY0DDUHVVHQWLHHOLVRRNGDWGHGRFHQWHQGHSUDNWLMNRSOHLGHUDFKWHUKDOHQZDDURPGHVWXGHQWDFKWHUEOLMIW(QGDWYUDDJWHYHQHHQVKHHOVSHFL¿HNHFRPSHWHQWLHV-HNXQWQLHWYHUZDFKWHQGDWDOOHVYRRUW-DDQLGHDDOYHUORRSWPDDUMHNXQWDOGH]HXLWNRPVWHQQLHWQDDVWMHQHHUOHJJHQ¶

Meerwaarde=H]LHW RYHULJHQVGDW GHGULHRSOHLGLQJHQGHPHHUZDDUGH YDQSURMHFW HQRQGHU]RHNHQHUNHQQHQµ:DQWQXNULMJHQ]HWHUXJZDDURYHUVWXGHQWHQGRFHQWHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUVWH-YUHGHQZDUHQHQZDDU]HPHHUDFWLHZHQVHQ+HWZHUGFRQFUHHW%LQQHQGHGHHOQHPHQGHteams is er veel belangstelling voor de uitkomsten. Mensen reageren er positief op. Ze vinden het leuk om te horen hoe de bpv anders georganiseerd kan worden. Ik bespeur veel LQVSLUDWLHHQPRWLYDWLHQLHPDQGKHHIWJH]HJGGDWKLM]LMQLHWZLOPHHZHUNHQ'HFXOWXXU-RPVODJLVGXVDOJDDQGHMXLVWGRRUGLHUHVXOWDWHQHQGRRUGHEHWURNNHQKHLGYDQGHWHDPV+HWRQGHU]RHNJLQJRYHUVWXGHQWHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUVPDDUHYHQJRHGRYHUKHQ]HOI'DWstimuleert de intrinsieke motivatie.’0LVVFKLHQSHLQVW]HKDUGRS]RXKHWJRHG]LMQDOVRRNGRFHQWHQHHQVRSSUDNWLMNVWDJHJLQJHQ2IRPKHQPHHWHVWXUHQWLMGHQVGHESY]RGDW]HRSWLPDDONXQQHQEHJHOHLGHQµ'DWLVQLHWHHQYRXGLJLNZHHWKHW:DDUVFKLMQOLMN]HOIVRQXLWYRHUEDDUPDDUKHW]RXGHVWX-GHQWHQ]HNHUDDQVSUHNHQ'DQOHHUMHVDPHQHQLQGHSUDNWLMN+HW]DOQLHWNXQQHQPDDULNZLOKHWWRFK]HJJHQ2RNYDQZHJHGHRS]HWYDQKHWSURMHFWGDWULFKW]LFKYRRUDORSZDWGHRSOHLGLQJ]HOIEHWHUNDQQLHWGHVWXGHQWRIGHSUDNWLMNRSOHLGHU'DWLVYRRUGHEHWURNNHQopleiding een enorme stimulans geweest.’

)DQQ\3OLHVWHU3ULQV

Studiekeuzegedrag en stage van (a.s.) onderwijsassistenten

Fanny Pliester-Prins, Saxion Hogeschool

Inleiding'HPERRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQW LV LQWHUHVVDQWRPGH URO YDQZHUNSOHNOHUHQ LQGHdoorstroming naar het hbo in kaart te brengen. Immers, het werkplekleren op de stage QHHPWJHwQWHJUHHUGHHQJURWHSODDWVLQELQQHQKHWRQGHUZLMVSURJUDPPDPER2QGHUZLMV-DVVLVWHQW(HQJURRWDDQWDOYDQGH]HPER¶HUVVWURRPWGRRUQDDUKHWKERLQKHWELM]RQGHUQDDUGHSDERHQ LVGDDUQLHWDOWLMGHYHQVXFFHVYRO2PKXQVWXGLHVXFFHVWHYHUKRJHQis het van belang het studiekeuzegedrag van deze groep studenten in kaart te brengen. :HONHIDFWRUHQ]LMQDDQGHRUGHJHGXUHQGHGHVWXGLHORRSEDDQHQZHONHUROVSHHOWGHVWDJHGDDULQ",QGLWDUWLNHOUDSSRUWHUHQZHRYHUHHQRQGHU]RHNQDDUVWXGLHNHX]HJHGUDJYDQDDQ-NRPHQGHRQGHUZLMVDVVLVWHQWHQOHHUNUDFKWHQEDVLVRQGHUZLMV'DDUWRHJDDQZHLQRSGHFRQWH[WHQKHWSUDNWLMNSUREOHHPKHWWKHRUHWLVFKNDGHUGHRQGHU]RHNVYUDJHQGHPHWKRGHvan onderzoek, de resultaten en de conclusie.

I Context en praktijkprobleem+HWVWXGLHNHX]HSURFHVYDQGHDDQNRPHQGHVWXGHQWHQLVJHFRPSOLFHHUG2QGHUZLMVLQVWHO-lingen willen graag invloed uitoefenen op het studiekeuzegedrag van hun studenten, om-GDWGHJHPLGGHOGHVWXGLHXLWYDOLQKHWHHUVWHMDDUYDQKHWKERJHPLGGHOGEHGUDDJWDit betreft zowel studiestakers als studieomzwaaiers, elk voor ongeveer de helft. De stu-GLHXLWYDORSGHSDEROLJWJHPLGGHOGHFKWHUKRJHUGDQHOGHUVLQKHWKERUXLPYDQGHstudenten valt uit en / of verandert van studie. 'HVWXGLHXLWYDOJHOGWYRRUDODOVHHQEHOHLGVSUREOHHPZDDUPHHYHHOJHOGJHPRHLGLV2Q-GHUZLMVUDDG+HWLVGDDURPGHEHGRHOLQJRPGHJHQRHPGHSHUFHQWDJHVWHUXJWHGULQJHQ7RFK LVKHWHHQEUHGHUSUREOHHPHHQYHUNHHUGHVWXGLHNHX]H LVHHQSUREOHHPYRRUGHVWXGHQWYRRUGHLQVWHOOLQJHQKHWLVHHQPDDWVFKDSSHOLMNSUREOHHP'HXLWYDORQGHUHHUVWHMDDUVKERVWXGHQWHQDDQGHSDERZRUGWDOV WHKRRJHUYDUHQ+HWPRHWHFKWHUHHUVWGXLGHOLMNZRUGHQZDDUGHVWXGLHNHX]HSUREOHPHQOLJJHQHQRSZHONHgronden mbo’ers kiezen voor de pabo. Is hun beeld van de opleiding wel goed en wat voor EHHOGKHEEHQ]HYDQKHWEHURHS"0HHULQKHWDOJHPHHQLVGHFHQWUDOHYUDDJGHYROJHQGHwelke factoren liggen ten grondslag aan de keuze en welke factoren hebben invloed op GLHNHX]H"

7HUEHDQWZRRUGLQJYDQGH]HYUDDJQHPHQZLMDOVEHJLQSXQWGHVWXGLHNHX]HSURFHVVHQHQGHGDDUELMKRUHQGHVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJLQKHWYPERHQPER+LHUVSHHOWKHWYRO-JHQGHYPERVFKROHQGRHQYLDORRSEDDQRULsQWDWLHHQEHJHOHLGLQJ/2%YHHODDQKHWVWXGLHNHX]HSURFHV(U]LMQYHUVFKLOOHQGHYRUPHQYDQVWXGLHNHX]HEHJHOHLGLQJZDDUELM/2%VRPVDOVHHQDSDUWYDNZRUGWJHJHYHQ8LWRQGHU]RHN925DDGEOLMNWHFKWHUGDW/2%YDDNKDDUGRHOYRRUELMVFKLHWDOVKHWDOVHHQDSDUWYDNZRUGWJHJHYHQ+HWEHURHSV-RQGHUZLMVKHHIWGDDURPGHFRQFOXVLHJHWURNNHQGDWGHOHHUOLQJHQEHWHUEHJHOHLGPRHWHQZRUGHQRPYRUPWHNXQQHQJHYHQDDQKXQVWXGLHHQORRSEDDQZDDUELMJHEUXLNZRUGWJH-PDDNWYDQRQGHU]RHNVUHVXOWDWHQ=RLVELMYRRUEHHOGEHNHQGGDWJHPRWLYHHUGHOHHUOLQJHQGLHZHWHQZDW]HZLOOHQKHWEHWHUGRHQ LQKHWYHUYROJRQGHUZLMVHQRSGHDUEHLGVPDUNW0HLMHUV%LQQHQKHWWRWDOHRQGHUZLMVPDDUYRRUDOELQQHQKHWYPERLVKHWQRRG]DNHOLMNRPOHHUOLQ-JHQEHWHUWHEHJHOHLGHQELMKHWYRUPJHYHQDDQKXQVWXGLHHQOHYHQVORRSEDDQ+LHUYRRUbestaan drie aanleidingen: 'H92OHHUOLQJHQ]LMQZHLQLJJHPRWLYHHUGYHOHQEOLMYHQKHWRQGHUZLMVYROJHQDOOHHQRP

HHQGLSORPDWHKDOHQPDDU]H]LMQZHLQLJLQKRXGHOLMNJHwQWHUHVVHHUG.XLMSHUV 'HRSOHLGLQJHQ]LMQZHLQLJSUDNWLMNJHULFKWVOHFKWVYDQGHWKHRULHYDQGHRSOHLGLQJ

ZRUGWGDDGZHUNHOLMNLQGHSUDNWLMNWRHJHSDVW'LWPHGHRPGDWGH92OHHUOLQJYDDNQRJQLHWZHHWZHONEHURHSKLM]LM]DONLH]HQHQJHHQEHURHSVJHULFKWH OHHUYUDJHQNDQ IRU-PXOHUHQ*HYROJKLHUYDQLVGDWGHOHHUOLQJHQZHLQLJLQWULQVLHNJHPRWLYHHUG]LMQYRRUGHles- en leerstof.

'RRUGHLQGLYLGXDOLVHULQJYDQGHVDPHQOHYLQJHQGHÀH[LELOLWHLWYDQGHDUEHLGVYHUKRX-dingen wordt de noodzaak gevoeld voor een betere loopbaanbegeleiding.

II Theoretisch kader'LWRQGHU]RHNVOXLWDDQELMGHSUDNWLMNJHULFKWHOHHUWKHRULHYRRUGRRUVWURPLQJHQDDQVOXLWLQJ7HUORXZ+HWJDDWYRRUGHVWXGLHNHX]HVSHFL¿HNXLWYDQGHµ7KHRU\RI3ODQQHG%H-KDYLRU73%¶$M]HQ2SEDVLVKLHUYDQKHEEHQ.HPSHU+RRI9LVVHUHQ'H-RQJFOXVWHUVYDQJHGUDJVGHWHUPLQDQWHQELMGHVWXGLHNHX]HYRRUHHQYHUYROJRSOHLGLQJEHVFKUHYHQLQHHQPRGHO]LH¿JXXU

80

81

Figuur 1 Theory of Planned Behaviour (TPB), gedragsdeterminanten studiekeuze (Kem-

SHUHWDOHQGHUROYDQVWXGLHORRSEDDQUHÀHFWLHHYHQWXHHORQGHUVWHXQGPHWÀDQ-

kerend onderzoek over studiekeuzeprocessen (Terlouw, De Vries, Kienhuis, & Pliester-

Prins, 2011).

Achtergrond variabelen

Perceptie:

- Studie

%HURHS

2PJHYLQJ

Attitude

6XEMHFWLHYHnorm

Gedrags-intentie

Gedrag

Waargenomengedragscontrole

)HHGEDFN

Studieloopbaan perceptie

6WXGLHORRSEDDQUHÀHFWLH)ODQNHUHQGRQGHU]RHN

'HYROJHQGHFOXVWHUVYDQ IDFWRUHQ LQKHWPRGHOEHwQYORHGHQKHWVWXGLHNHX]HWUDMHFW $FKWHUJURQGYDULDEHOHQDOVJHVODFKWYRRURSOHLGLQJHG$WWLWXGHKHWEHHOGGDWGHDDQ-NRPHQGHVWXGHQWKHHIWYDQGHRSOHLGLQJKHWWRHNRPVWLJHEHURHSHQGHLQVWHOOLQJZDDUKLM]LMZLOJDDQVWXGHUHQ6XEMHFWLHYHQRUPHQGHLQYORHGYDQDQGHUHQRSGHVWXGLHNHX]HGLHLQYORHGKHHIWRSKHWNHX]HJHGUDJYDQHHQDDQNRPHQGHVWXGHQW*HGUDJVFRQWUROHLQVFKDWWLQJHQEHRRUGHOLQJYDQGHHLJHQNZDOLWHLWHQHQGHSHUVRRQOLMNHPRWLYDWLH'HFRPELQDWLHYDQGH]HIDFWRUHQEHSDDOWGHJHGUDJVLQWHQWLHVHQKDQGHOLQJHQJHGUDJGLHHHQVWXGHQWRQGHUQHHPWRP]LMQKDDUVWXGLHNHX]HWUDMHFWYHUGHUYRUPWHJHYHQ(HQVWDJHPHWZHUNSOHNOHUHQEHYRUGHUWGH UHÀHFWLHRSGHVWXGLHORRSEDDQHQEHwQYORHGWGDDUGRRUZDDUVFKLMQOLMNRRNGH IHHGEDFNRSGHKLHUYRRUJHQRHPGH IDFWRUHQ(HQÀDQNHUHQGRQ-GHU]RHN]RDOVKHWRQGHUKDYLJHNDQKLHUDDQHYHQHHQVHHQELMGUDJHOHYHUHQ2PWHOHUHQNLH]HQLVKHWYRRUWVYDQEHODQJGDW92OHHUOLQJHQHHQUHDOLVWLVFK]HOIEHHOGZHUNEHHOGHQtoekomstbeeld ontwikkelen en steeds oefenen met het maken van keuzes om hiervan te NXQQHQOHUHQ0HLMHUVVWHOWGDWGLWODDWVWHQDXZHOLMNVJHEHXUWLQKHWRQGHUZLMV'HOHHUOLQJHQKHEEHQYDDNJHHQ UHDOLVWLVFKEHHOGYDQZHUNHQ]LMQ]LFKQDXZHOLMNVEHZXVWYDQKXQHLJHQNXQQHQ.HPSHUHWDOZHUNWHQGHFOXVWHUVYDQIDFWRUHQLQGLWPRGHOYHUGHUXLWLQHHQDDQWDOYDULDEHOHQ]RDOVZHHUJHJHYHQLQ¿JXXU

82

Figuur 2 Studiekeuzedeterminanten ingedeeld naar de TPB-determinanten (Kemper et

al., 2007, 274)

'LWPRGHO¿JXXUEUHQJWRSV\VWHPDWLVFKHZLM]HGHLQGLYLGXHOHVWXGLHNHX]HSURFHVVHQLQNDDUW'LWWKHRUHWLVFKUDDPZHUNJHHIWLQ]LFKWLQGHDFKWHUJURQGHQYDQPHQVHOLMNJHGUDJZDDUELMHHQUDWLRQHOHNHX]HKHWXLWJDQJVSXQWYRUPW+HWPRGHOYHUVFKDIWHHQWRWDDOEHHOGvan het scala aan beslissingen waarmee aankomende studenten geconfronteerd worden. =RDOVJH]HJGGHVWDJHHUYDULQJHQVSHOHQKLHUELMZDDUVFKLMQOLMNHHQURO2SGLWPRGHO]LMQGHRQGHU]RHNVYUDJHQJHEDVHHUG

Gedragsintentie

Studiekeuze

Attitude

6WXGLH

- Gepercipieerde inhoud studie

0RJHOLMNKHLGWRW]HOIRQWSORRLLQJ

9HUKRXGLQJWKHRULHHQSUDNWLMN

- Aansluiting op eerder niveau

$DQVOXLWLQJRSHHUGHUSUR¿HO

- Lengte van de studie

%HURHS

- Interesse in een beroep

- Verwachte arbeidsvoorwaarden

- Verwacht salarisniveau

- Kans op een baan

%UHHGWHYDQGHEHURHSVRSWLHV

6WDG,QVWHOOLQJ

- Kenmerken van de stad

5HJLRRQGHUZLMVLQVWHOOLQJ

1DDPVEHNHQGKHLGHQSUR¿OHULQJ

RQGHUZLMVLQVWHOOLQJ

- Imago en reputatie

RQGHUZLMVLQVWHOOLQJ

Subjectieve norm

2XGHUV

- Vrienden

- Middelbare school

o Medeleerlingen

o Decaan

o Keuzeruimte school

o Leraren

Aangaande

- Studie

%HURHS

- Stad/instelling

Waargenomen gedragscontrole

6WXGLH

2SJHGDQHHUYDULQJHQ

o Succeservaringen

o Verwachtingen van

anderen

- Inhoud studie

%HURHS

2SJHGDQHHUYDULQJHQ

o Succeservaringen

o Verwachtingen van

anderen

- Inhoud beroep

6WDG,QVWHOOLQJ

2SJHGDQHHUYDULQJHQ

o Succeservaringen

o Verwachtingen van

anderen

- Inhoud stad/instelling

Achtergrondvariabelen *HVODFKW

6RFLDDOPLOLHXYDDNRSOHLGLQJVQLYHDXRXGHUV

6RFLDDOHFRQRPLVFKHVWDWXV

3HUVRRQOLMNKHLGVNHQPHUNHQ

83

III Onderzoeksvragen2SZHONHZLM]HVSHOHQGHVWXGLHNHX]HGHWHUPLQDQWHQHHQUROELMKHWVWXGLHNHX]HSURFHV

YDQDVRQGHUZLMVDVVLVWHQWHQOHHUNUDFKWHQEDVLVRQGHUZLMV":HONHUROVSHHOWGHVWDJHLQGHVWXGLHNHX]HGHWHUPLQDQWHQ"

Methode2PKHWYHUORRSYDQGHSURFHVVHQYDQVWXGLHNHX]HYDQRQGHUZLMVDVVLVWHQWHQLQEHHOGWHNULMJHQ]LMQYHUVFKLOOHQGHJURHSHQJHwQWHUYLHZGGHRQGHUZLMVDVVLVWHQWHQXLWGHNODVVHQHQYDQKHW52&YDQ7ZHQWHWH$OPHORHQKHW52&$YHQWXVWH'HYHQWHUHQGHHHUVWH-MDDUVVWXGHQWHQYDQGHSDER6D[LRQWH'HYHQWHUPHWHHQDFKWHUJURQGYDQRQGHUZLMVDV-sistent. Het betreft individuele interviews met acht studenten uit elk van de drie groepen. Er was sprake van een semi-gestructureerd interview aan de hand van een aantal open vragen die waren gebaseerd op het hiervoor genoemde model van studiekeuzedetermi-QDQWHQ]LHGH¿JXUHQHQ(ULVVSUDNHYDQHHQWRHYDOOLJHVWHHNSURHIRPGDWGHGHHOQDPHDDQGHLQWHUYLHZVYULMZLOOLJZDV'DDUELM]LMQHU]LMQPHHUYURXZHOLMNHGDQPDQQHOLMNHVWXGHQWHQJHwQWHUYLHZGRPGDWGHJHQRHPGHRSOHLGLQJHQRYHUZHJHQGYURXZHOLMNHVWXGHQWHQNHQQHQ

IV Resultaten:LM]XOOHQGHEHLGHYUDDJVWHOOLQJHQJHwQWHJUHHUGDDQGHKDQGYDQGHGULHRQGHUYUDDJGHJURHSHQUDSSRUWHUHQ'HUHVXOWDWHQ]LMQGDDUELMJHRUGHQGRSEDVLVYDQGHEHODQJULMNVWHJHGUDJVGHWHUPLQDQWHQYDQGHVWXGLHNHX]HLQ¿JXXUDWWLWXGHVXEMHFWLHYHQRUPZDDUJH-nomen gedragscontrole, gedragsintentie en gedrag.

1. Eerstejaars onderwijsassistenten

AttitudeAttitude ten opzichte van de studie

$OOHVWXGHQWHQKHEEHQYPERDOVYRRURSOHLGLQJ+XQVWXGLHUHVXOWDWHQZDUHQ]RGDQLJGDWELMYULMZHOLHGHUHHQGRRUVWURPLQJQDDUGHKDYRQLHWPRJHOLMNZDV3UDNWLVFKDOOHHHUVWHMDDUVRQGHUZLMVDVVLVWHQWHQZLOOHQ HYHQZHO GRRUVWURPHQ QDDU KHW KER =LM YLQGHQ DFKWHUDI GHDDQVOXLWLQJYLDKHWPERWRFKEHWHUGDQYLDGHKDYRRPGDW]HGDQPHHUSUDNWLMNHUYDULQJKHEEHQHQGHPHHVWHYDNNHQRRNEHURHSVJHULFKW]LMQ(HQDDQWDOVWXGHQWHQ]LHWHFKWHUZHOLQGDW]HRQGDQNVGHYRRUVSURQJLQSUDNWLMNHUYDULQJWHNRUWNRPHQLQWKHRUHWLVFKHNHQ-QLV'LWJHOGWYRRUDOYRRUUHNHQHQHQWDDOPDDURRNYRRUGH]DDNYDNNHQ=H]LMQGDQRRNYDQSODQRPLQKHWGHUGHOHHUMDDUKHWDDQVOXLWLQJVWUDMHFWYRRUGHSDERWHYROJHQ%LMKHW52&YDQ7ZHQWHLVKHWDDQVOXLWWUDMHFWPHWKRJHVFKRRO(GLWK6WHLQYHUSOLFKWRS52&$YHQ-WXVLVKHWHHQYULMZLOOLJHNHX]HRPKHWDDQVOXLWLQJVWUDMHFWELM6D[LRQWHYROJHQ

2YHUGHDDQVOXLWLQJYPERPER]LMQGHPHHVWHVWXGHQWHQPLQGHUWHVSUHNHQ=HZRUGHQQDDUKXQRRUGHHOPHWHHQ LQKHW µGLHSHJHJRRLG¶HQPRHWHQYHHO]HOIVWDQGLJGRHQ2RNvinden ze dat er, vergeleken met het vmbo, weinig begeleiding is. De voorbereiding op de vervolgstudie verschilt per vmbo-school. Sommige vmbo-scholen doen veel aan de keuze YRRUHHQYHUYROJRSOHLGLQJDQGHUHQLHW(HQSDDUOHHUOLQJHQYDQKHWYPER]LMQWLMGHQVKXQ

PDDWVFKDSSHOLMNHVWDJHLQFRQWDFWJHNRPHQPHWKHWRQGHUZLMV$QGHUHQZLVWHQDOYURHJGDW]HOHHUNUDFKWZLOGHQZRUGHQHQ]LMQQDDUGHRSOHLGLQJYRRURQGHUZLMVDVVLVWHQWJHJDDQmet het doel om hierna de pabo te volgen.

$OV]LMGDDGZHUNHOLMNGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQWYROJHQYLQGWHHQDDQWDOVWXGHQWHQdat de studie niet aan hun verwachtingen voldoet: ’Je moet erg veel verslagen maken en MHNULMJWJHHQFLMIHUVYDDNZRUGWKHWYHUVODJ]RQGHUPHHUJRHGJHNHXUG¶2RNZRUGWHUQDDUKXQRRUGHHOZHLQLJOHVJHJHYHQDOZRUGWZHOYHHOSUDNWLMNHUYDULQJRSJHGDDQGULHGDJHQSHUZHHNVWDJHHQWZHHOHVGDJHQYDQJHPLGGHOGGULHXXU(ULVZHOHHQGXLGHOLMNHOLQNWXV-VHQGHWKHRULHHQGHSUDNWLMN'HVWDJHZRUGWRYHUKHWDOJHPHHQDOVSRVLWLHIHUYDUHQµ-HOHHUWYHHOPHHULQGHSUDNWLMN¶9RRUGHHORPGHVWDJHPHWHHQLQKHWHHUVWHMDDUWHRUJDQLVH-ren, is dat de studenten vroeg met het werkveld in contact komen. Ze weten dan al snel of GHJHPDDNWHVWXGLHNHX]HGHMXLVWHLVHQNXQQHQHYHQWXHHOQRJWLMGLJZLVVHOHQYDQVWXGLHSommigen kiezen voor een heel andere opleiding; anderen willen wel met kinderen wer-NHQPDDULQGLYLGXHHOHQNLH]HQGDQYRRUGHRSOHLGLQJ6RFLDDO3HGDJRJLVFK:HUN63:

9DQDOOHJHwQWHUYLHZGHVWXGHQWHQZLOQLHPDQGRQGHUZLMVDVVLVWHQWZRUGHQ=HZLOOHQJHHQµKXOSMH¶YDQGHOHHUNUDFKW]LMQPDDU]HOIVWDQGLJHHQNODVOHLGHQHQYRRUDOZLOOHQ]HNLQGH-UHQLHWVOHUHQ'HVWXGHQWHQYLQGHQ]LFKDOOHPDDOWHMRQJRPDOWHJDDQZHUNHQQDKHWPER]LMZLOOHQGRRUQDDUKHWKER'HPHLVMHV]LMQKLHULQPHHUYDVWEHUDGHQGDQGHMRQJHQVGLHELMYRRUEHHOG]HJJHQµ/DQJOHYHGHOROHQZH]LHQZHO¶(pQMRQJHQ]HL]HOIVµ/ROJDDWYRRU¶

Interesse in beroep

'HJHsQTXrWHHUGHVWXGHQWHQKHEEHQHHQSRVLWLHYHNLMNRSKHWEHURHS:HUNHQPHWNLQGHUHQHQKHQLHWVOHUHQYLQGHQ]HDOOHPDDOEHODQJULMN'HVHFXQGDLUHDUEHLGVYRRUZDDUGHQVSHOHQsoms echter ook een rol, vooral de schoolvakanties scoren positief. Wel wordt er ingezien dat KHWHHQ]ZDUHEDDQLVZDDUMHQLHWDOOHHQRQGHUVFKRROWLMGPHHEH]LJEHQW(pQVWXGHQW]HLµ-HGHQNWHUELMQDDOWLMGDDQ]HNHUDOVNLQGHUHQLQMHNODVSUREOHPHQKHEEHQ¶+HWVDODULVQLYHDXEOLMNWQLHW]RKHHOHUJUHOHYDQWYRRUGHEHURHSVNHX]H]HNLH]HQLQGHHHUVWHSODDWVYRRUKHWEHURHSYDQOHHUNUDFKWQLHWYRRUGDWYDQRQGHUZLMVDVVLVWHQW'HMRQJHQVGHQNHQGDW]HVQHOHHQEDDQ]XOOHQYLQGHQRPGDWHUYUDDJLVQDDUµ0DQQHQLQKHWRQGHUZLMV¶(HQSDDURQGHUZLMVDVVLVWHQWHQWHQVORWWHZLOOHQQDDUGHOHUDUHQRSOHLGLQJHQYDNGRFHQWZRU-GHQLQKHWYRRUWJH]HWRQGHUZLMV'H]HPRJHOLMNKHLGVWDDWYRRUKHQRSHQKRHZHOGHLQKRXGvan de opleiding niet direct aansluit op de hbo-lerarenopleiding.

Onderwijsinstelling en stad

'HNHX]HYRRUGH LQVWHOOLQJ LVGXLGHOLMN HUZRUGWQDKHW YPERJHNR]HQYRRUHHQPERschool in de directe omgeving. Als de keuze voor het hbo aan de orde komt, dan gaat de LQVWHOOLQJHQGHDDUGYDQGHVWXGHQWHQVWDGHHQUROVSHOHQ2SGHPERVFKROHQ52&YDQ7ZHQWHHQ52&$YHQWXVLVHUHHQEHKRRUOLMNYHUVFKLOWXVVHQGHZDDUGHULQJYDQGHRQGHU-ZLMVVWHOOLQJGHVWXGHQWHQYDQKHW52&YDQ7ZHQWHYLQGHQKHWJHERXZVDDLHQ]LWWHQOLHYHUin het hoofdgebouw dat naar hun oordeel veel meer faciliteiten biedt en waar ze meer VWXGHQWHQYDQDQGHUHRSOHLGLQJHQNXQQHQRQWPRHWHQ'HVWXGHQWHQYDQ52&$YHQWXVYLQGHQKXQVFKRROJH]HOOLJNOHLQHQRYHU]LFKWHOLMN µ-HNHQWKLHU LHGHUHHQ¶=LMYLQGHQGHVIHHUKHHOEHODQJULMN

86

Subjectieve normWie heeft invloed op de studiekeuze?

+HW EOLMNW GDW SHUVRQHQ XLW GH QDDVWH RPJHYLQJ GHPHHVWH LQYORHG KHEEHQ RS GH VWX-GLHNHX]HYULMZHODOOHDDQNRPHQGHPERVWXGHQWHQRYHUOHJJHQPHWKXQRXGHUVRYHUKXQvervolgoplei-ding. Ze voelen zich door hun omgeving gesteund, hoewel ze zeggen hierin YULMWH]LMQ%LMGHDOORFKWRQHDDQNRPHQGHRQGHUZLMVDVVLVWHQWHQVSHHOWGHRPJHYLQJHHQJURWHUHURO]LMKHEEHQYHHODOLHPDQGXLWGHIDPLOLHHHQUROPRGHOGLHDOLQKHWRQGHUZLMVZHUNW2RNYULHQGHQKHEEHQ LQYORHGRSGHVWXGLHNHX]H9RRUGHGHFDDQJHOGWGLWZHHUPLQGHUOHHUOLQJHQUDDGSOHJHQKHPKDDUDOOHHQDOV]HQRJQLHW]HNHU]LMQYDQGHVWXGLHNHX-]H'HPDDWVFKDSSHOLMNHVWDJHZRUGWDOVSRVLWLHIHUYDUHQ9RRUHHQSDDUOHHUOLQJHQNZDPWLMGHQVGH]HVWDJHYDQHHQZHHNRSHHQEDVLVVFKRROKHWHQWKRXVLDVPHYRRUKHWEHURHS

Wat wordt er op het vmbo gedaan aan de voorbereiding op het vervolgonderwijs (LOB-

traject?)

%LMQD DOOHPERVWXGHQWHQ KHEEHQ DOV GDW RS KHW YPERZHUG DDQJHERGHQ JHEUXLN JH-PDDNWYDQKHW/2%WUDMHFW=HRRUGHOHQGDDURYHULQKHWDOJHPHHQSRVLWLHIKHWKHHIWKHQJHKROSHQELMKXQVWXGLHNHX]H'HppQKDGPHHUDDQGHPDDWVFKDSSHOLMNHVWDJHWHUZLMOGHDQGHUPHHUKDGDDQGHEH]RFKWH2SHQ'DJHQVaak kwam naar voren dat de keuze voor het mbo een tweede keuze is, omdat voor een aantal de studieresultaten niet voldeden voor de havo. Hoewel de meesten door willen naar het hbo wordt al wel rekening gehouden met de zwaarte van de vervolgopleiding. +HWKERLVGDDURPQLHWYRRU LHGHUHHQHHQORJLVFKHVWDS7RFK]LHWQLHPDQGYDQGHRQ-GHUYUDDJGHQGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQWDOVHLQGGRHORIGHVWXGHQWHQZLVVHOHQYDQmbo-opleiding of ze gaan naar het hbo.

Zien ze zichzelf voor de klas staan?

'HPHHVWHVWXGHQWHQGHQNHQLQKHWHHUVWHVWXGLHMDDUYDQKHWPERGDW]HOHHUNUDFKWZLOOHQZRUGHQ]H]LMQRYHUKHWDOJHPHHQSRVLWLHIRYHUKXQVWXGLHNHX]HHQZLOOHQJUDDJGRRUVWUR-PHQKHWEHURHSZRUGWDDQWUHNNHOLMNJHYRQGHQ

Waargenomen gedragscontroleHoe verhoudt zich het beeld van opleiding en beroep met de werkelijkheid?

'HEHHOGHQYDQGHVWXGHQWHQ]LMQYHHODODQGHUVGDQGHZHUNHOLMNKHLG9DDNVFKDWWHQ]HKXQHLJHQNXQQHQWHKRRJLQ2SGHYUDDJ µ+RHYHHOSURFHQWNDQVJHHI MH MH]HOIRPGHRSOHLGLQJDIWHURQGHQ"¶JHYHQGHPHHVWHQLQKXQDQWZRRUGHHQSHUFHQWDJHYDQURQGGHj=HJHYHQ]LFKHFKWHUJHHQ(pQVWXGHQW]HLµ$OVLNPHZDWPHHULQ]HWZDWhoger’. Als de studenten achteraf de opleiding niet leuk vinden, raakt de motivatie zoek HQGDWKHHIWZHHUJURWHLQYORHGRSGHVWXGLHUHVXOWDWHQ2RNKHW]HOIPRHWHQSODQQHQHQhet zelfstandig werken worden als belemmerend ervaren voor het behalen van goede studieresultaten.Door de stage gaan de meesten zich meer concentreren op het uitoefenen van het beroep. 'DQ]LMQ]HZHOZHHUJHPRWLYHHUGRPYHUGHUWHJDDQPHWGHRSOHLGLQJPHWDOVGRHORPleerkracht te worden. Er is dus een verschil in gedrag te zien: minder gemotiveerd voor de VWXGLHPDDUZHOJHPRWLYHHUGYRRUGHVWDJHHQKHWEHURHS(HQVWXGHQW]HLELMYRRUEHHOG

GDWKLMQXµHHQGXLGHOLMNGRHOYRRURJHQKHHIWHQHUYRRUJDDW¶%LMHHQSDDUVWXGHQWHQLVGRRUGHVWDJHGXLGHOLMNJHZRUGHQGDW]HDEVROXXWQLHWYRRUGHNODVZLOOHQ=LMNLH]HQYRRUHHQDQGHUHRSOHLGLQJHQEHURHS

Voor welke instelling of in welke stad wordt er gekozen?

8LWSUDNWLVFKHQ¿QDQFLHHORRJSXQW]HJJHQGHVWXGHQWHQGDW]HKHWOLHIVWGLFKWELMKXLVZLO-OHQVWXGHUHQMHNXQWGDQWKXLVEOLMYHQZRQHQHQMHKHEWJHHQUHLVNRVWHQ=HZLOOHQYDDNniet uit hun eigen omgeving weg. De keuze van de instelling is ondergeschikt aan de keuze YRRUGHVWDG+HWLVPHHVWDORRNHHQYRRUGHKDQGOLJJHQGHNHX]HRPGDWHULQELMQDDOOHPLGGHOJURWHVWHGHQHHQKERRSOHLGLQJLV

Gedragsintentie en gedrag'HJHGUDJVLQWHQWLHYDQGHHHUVWHMDDUVVWXGHQWHQWHQRS]LFKWYDQKXQVWXGLHLVSRVLWLHI]HZLOOHQ]LFKLQ]HWWHQ]HZLOOHQGRRUQDDUKHWKERHQ]LMQUHGHOLMNSRVLWLHIRYHUKXQNDQVYDQVODJHQ7RFKLVELMHHQDDQWDOGHPRWLYDWLHODJHUGDQDDQKHWEHJLQYDQKXQVWXGLHHQLVGHLQ]HWQLHWDOWLMGHYHQJURRW

2. Derdejaars onderwijsassistenten

AttitudeAttitude ten opzichte van de studie

,QKHWGHUGHMDDUYDQKHWPERNLH]HQPLQGHUVWXGHQWHQYRRUGHSDER6RPPLJHQ]LHQDIYDQHHQYHUYROJRSOHLGLQJWHUZLMODQGHUHQNLH]HQYRRUHHQDQGHUHKERRSOHLGLQJ7ZHHYDQde geïnterviewden zeiden zelfs dat ze meer uitdaging in hun studie wilden.+HWPERZRUGWJH]LHQDOVHHQWHJHPDNNHOLMNHRSOHLGLQJ6WXGHQWHQGHQNHQGDWKHWKERtheoretisch veel zwaarder is, met minder voorbereiding op het beroep. Een aantal denkt GDWDFKWHUDIGDWGHKDYRWRFKEHWHUDDQVOXLWRSGHSDERMHNULMJWGDDULPPHUVPHHUWKHR-ULH'RRUKHWYROJHQYDQKHWDDQVOXLWLQJVWUDMHFWHUYDUHQGHPHHVWHQGDW]HEHKRRUOLMNZDWLQKRXGHOLMNH NHQQLVPLVVHQ YDQ UHNHQHQ WDDO (QJHOV HQ GH ]DDNYDNNHQ'H RSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQWVOXLWZHOEHWHUDDQELMGHRQGHUZLMVSUDNWLMN2SKHW52&YDQ7ZHQWHEHVWDDW]RDOVJH]HJGYRRUGHGHUGHMDDUVRQGHUZLMVDVVLVWHQWHQGH YHUSOLFKWLQJ RPKHW DDQVOXLWLQJVWUDMHFW ELM (GLWK6WHLQ WH YROJHQ YRRU VWXGHQWHQ YDQ52&$YHQWXVLVGLWYULMZLOOLJ,QGH]HWUDMHFWHQZRUGHQYRRUQDPHOLMNUHNHQHQHQWDDODDQJH-ERGHQDOVYRRUEHUHLGLQJRSGHODQGHOLMNHUHNHQHQWDDOWRHWV1DKHWYROJHQYDQGLWWUDMHFWLVKHWPRJHOLMNRPGH]HWRHWVHQµYRRUGHSRRUW¶WHPDNHQ

Interesse in beroep

$OVVWXGHQWHQNLH]HQYRRUGHSDEREOLMIWGHLQWHUHVVHYRRUKHWEHURHSEHVWDDQ'HEHODQJ-ULMNVWHGULMIYHHUYRRUGHNHX]HYRRUKHWYDNYDQOHHUNUDFKWLVGHZHQVRPPHWNLQGHUHQWHwerken, kinderen iets te leren. De meesten hebben ook een beeld van wat voor leerkracht ]HZLOOHQ]LMQ]HZLOOHQNLQGHUHQµLHWVPHHJHYHQYRRUKXQOHYHQ¶2YHUKHWVDODULVDOVOHHUNUDFKW]LMQ]HWHYUHGHQHQGHYDNDQWLHVYLQGHQ]HHHQ]HHUSUHWWLJHELMNRPVWLJKHLGYDQKHWEHURHS1LHPDQGZLORQGHUZLMVDVVLVWHQWZRUGHQµ(ULVJHHQZHUNHQMHYHUGLHQWQLHWV¶

88

Onderwijsinstelling en stad

(ULVHHQGXLGHOLMNYHUVFKLOWXVVHQGHVWXGHQWHQYDQ52&YDQ7ZHQWHHQ52&$YHQWXV'HVWXGHQWHQYDQKHW52&YDQ7ZHQWHJDDQSUDNWLVFKDOOHPDDOQDDUKHWKERLQ7ZHQWHHQ EOLMYHQ WKXLVZRQHQ'H GHUGHMDDUV VWXGHQWHQ RQGHUZLMVDVVLVWHQW YDQ52&$YHQWXVKHEEHQ]LFKYDDNEUHGHUJHRULsQWHHUGRSDQGHUHKERLQVWHOOLQJHQ YRRUKHQ LVKHWQLHWYDQ]HOIVSUHNHQGRPQDDU6D[LRQ'HYHQWHUJDDQ

Subjectieve normWie heeft de meeste invloed op de studiekeuze?

2RNLQKHWGHUGHMDDUEOLMNHQSHUVRQHQXLWGHQDDVWHRPJHYLQJGHPHHVWHLQYORHGWHKHE-EHQRSGHVWXGLHNHX]H(HQDDQWDORXGHUVZHUNW]HOILQKHWRQGHUZLMV2RNVSUHNHQVWX-denten bekenden die al een studie op het hbo volgen. De laatsten geven informatie over de hogeschool, soms positief, soms negatief.

Studie

$OOH GHUGHMDDUV RQGHUZLMVDVVLVWHQWHQ KHEEHQ HHQ WRHNRPVWEHHOG 'H PHHVWHQ ZLOOHQdoorstuderen op het hbo. Een aantal studenten ziet af van een vervolgopleiding aan de SDERRPGDW]HQDKXQVWDJHHUYDULQJHQRSKHWPERQLHWYRRUGHNODVZLOOHQVWDDQ=LMkiezen voor een andere hbo-opleiding. Voor een aantal van hen die wel kiezen voor de pabo is het niet zeker of dat de opleiding kunnen afronden. Ze denken dat de opleiding veel ]ZDDUGHULVGDQGHPERRSOHLGLQJGDWMHYHHOPHHUPRHWZHWHQHQKHHOKDUGPRHWZHUNHQ

Stad / instelling

'HNHX]HYRRULQVWHOOLQJHQVWDGYHUVFKLOW'HVWXGHQWHQXLW7ZHQWH]LMQKRQNYDVWHU=LMNLH-]HQLQGHHHUVWHSODDWVYRRUHHQVWXGLHLQGHEXXUW]RGDW]HWKXLVNXQQHQEOLMYHQZRQHQ2RNVSHHOWHHQ UROGDWGHVWXGHQWHQGHQNHQGDWKHWDDQVOXLWLQJVWUDMHFWPHW(GLWK6WHLQDOOHHQYRRUGH]HKRJHVFKRROJHOGW6WXGHQWHQXLW'HYHQWHURULsQWHUHQ]LFKYRRUWVPHHURSGHLQVWHOOLQJGDQRSGHVWDG=LMYLQGHQKHWEHODQJULMNGDWGHRSOHLGLQJDDQKXQYHUZDFKWLQ-JHQYROGRHW(HQNOHLQDDQWDOYROJWYULMZLOOLJKHWDDQVOXLWLQJVWUDMHFWELM6D[LRQ

Waargenomen gedragscontrole+RHYHUKRXGW]LFKKHWEHHOGYDQRSOHLGLQJHQEHURHSPHWGHZHUNHOLMNKHLG"

Studie

'HVWXGHQWHQYDQ52&YDQ7ZHQWHJDDQYDQZHJHKHWDDQVOXLWLQJVWUDMHFWQDDU(GLWK6WHLQ'LW LV YRRUKHQHHQ ORJLVFKHVWDS'HVWXGHQWHQYDQ52&$YHQWXVNLMNHQJHYDULHHUGHUWHJHQHHQYHUYROJRSOHLGLQJDDQ]LMKHEEHQYHHODOQLHWKHWDDQVOXLWLQJVWUDMHFWJHYROJGHQkiezen ook minder vaak voor de pabo.

Beroep

$OVVWXGHQWHQYRRUGHSDERNLH]HQZHWHQ]HRRNZDWYRRUOHHUNUDFKW]HZLOOHQ]LMQ=H]LMQJHPRWLYHHUGYRRUKHWEHURHSKHEEHQGDDUYDQHHQGXLGHOLMNEHHOGHQZHWHQRRNZDWYRRUeen leerkracht ze willen worden. Een student zei: ‘Ik wil de leerlingen leren om respectvol met elkaar om te gaan’.

Gedragsintentie1DGHNHX]HYRRUGHSDER]LMQGHVWXGHQWHQJHPRWLYHHUGHQZLOOHQµHUYRRUJDDQ¶=H]LMQvan plan om hard te gaan werken. De meesten denken dat ze de opleiding zullen afron-den. Enkelen geven zichzelf minder kans van slagen, omdat ze minder inzet van zichzelf verwachten en ze de studie als zwaar inschatten.

Gedrag2QGDQNVKXQPRWLYDWLH]LHQVRPPLJHQWRFKGDW]HGRRUKHWQXDOEHVWDDQGHJHEUHNDDQinzet en uitstelgedrag moeite zullen hebben om de hbo-opleiding af te ronden.

3. Eerstejaars pabo-studenten

AttitudeAttitude ten opzicht van studie

3DER6D[LRQKHHIWHHQVSHFLDOHNODVYRRUVWXGHQWHQGLHYDQGHPERRSOHLGLQJRQGHUZLMV-

DVVLVWHQWNRPHQ'H]HVWXGHQWHQ]LMQKHHOJHPRWLYHHUGHQ]HWWHQ]LFKLQYRRUKXQVWXGLH2YHUKHWDOJHPHHQYLQGHQ]HGDWGLHPHHUWLMGNRVWGDQJHGDFKWHU]LMQRRNYHHOPHHUcolleges dan ze gewend waren op het mbo. Een aantal karakteristieke uitspraken in dit NDGHUµ-HEHQWKLHUZHO]HOIVWDQGLJHUKHWLVYHHO]HOIVWXGLH¶HQµ-HZRUGWQLHW]RDFKWHUMHbroek gezeten als op het mbo.

Mogelijkheid tot zelfontplooiing

'HRQGHUZLMVDVVLVWHQWHQ]LMQDOOHPDDOGRRUJHJURHLGYDQYPERQDDUKER=LMKDGGHQHHQGXLGHOLMNVWXGLHHQEHURHSVEHHOGHQZLVWHQVRPVDOKHHOMRQJZDW]LMODWHUZLOGHQZRUGHQ

Verhouding studie, theorie en praktijk

De pabo heeft een vol programma: er wordt veel meer les gegeven dan op het mbo en er is ppQGDJVWDJHSHUZHHN'LHVWDJHKHHIWERYHQGLHQHHQGXLGHOLMNHURSERXZGDQGHVWDJHVop het mbo. Wel merken ze dat ze ervaring hebben in het ‘voor-de-klas-staan’.

Aansluiting

2YHU KHW DOJHPHHQZDUHQ GH VWXGHQWHQ WHYUHGHQ RYHU GH DDQVOXLWLQJZDQQHHU ]H KHWGDDUYRRUEHVWHPGHWUDMHFWJHYROJGKDGGHQ,QGDWJHYDOKDGGHQ]HRRNPLQGHUPRHLWHPHWUHNHQHQHQWDDO:HOZHUGHQGH]DDNYDNNHQHQ(QJHOVPRHLOLMNJHYRQGHQ7RFKZDVHUJHHQVSUDNHYDQHHQGRRUORSHQGHOHHUOLMQWXVVHQGHRSOHLGLQJRQGHUZLMVDV-VLVWHQWHQGHSDERPHWVRPPLJHYDNNHQOLHSHQGHRQGHUZLMVDVVLVWHQWHQYRRUWHUZLMOHULQDQGHUHYDNNHQHHQDFKWHUVWDQGZDV9ULMZHODOOHVWXGHQWHQJDYHQDDQGDWHURSGHRSOHL-GLQJYRRURQGHUZLMVDVVLVWHQWRRN]DDNYDNNHQHQ(QJHOVJHJHYHQ]RXGHQPRHWHQZRUGHQ

Studieduur

'HVWXGLHGXXULVYRRUJHHQYDQGHVWXGHQWHQHHQSUREOHHP]H]LMQJHPRWLYHHUGYRRUKXQstudie en ‘gaan ervoor’.

Attitude t.o.v. het beroep

'HVWXGHQWHQ]LMQHUJJHwQWHUHVVHHUGLQKHWEHURHS]HKHEEHQHHQGXLGHOLMNEHURHSVEHHOG=H]LMQJHHQYDQDOOHQQDDUKHWPERJHJDDQRPRQGHUZLMVDVVLVWHQWWHZRUGHQ+XQGRHOLVRPOHHUNUDFKWWHZRUGHQHQHLQGYHUDQWZRRUGHOLMNYRRUHHQHLJHQNODVWH]LMQ(HQDDQWDOkarakteristieke uitspraken die de visie op het beroep weergeeft: ‘Met kinderen omgaan en kinderen iets leren’; ‘Iets leren wat waardevol is voor hun toekomst’; ‘Een vertrouwensband PHWNLQGHUHQRSERXZHQ¶µ,NYLQGKHWHHQPRRLEHURHSGDWDOWLMGEOLMIW'H]HVWXGHQWHQZH-ten vaak ook al of ze in de onderbouw of de bovenbouw willen werken.

Arbeidsvoorwaarden en salaris

2YHUKHWDOJHPHHQYLQGHQ]HKHWVDODULVDFFHSWDEHOKHWVSHHOWQLHW]R¶QKHHOEHODQJULMNHUROLQKXQEHURHSVNHX]H=HYLQGHQKHWVDODULVUHGHOLMNWRWJRHGHQGHYDNDQWLHVYLQGHQ]Heen voordeel. Een student zei evenwel ook dat ze op zich tevreden is over de arbeidsvoor-ZDDUGHQHFKWHUYHUJHOHNHQPHWKHWZHUNYDOWKHWWHJHQZDQWMHEHQWHUDOWLMGPHHEH]LJ

Kans op een baan

De studenten denken om via een functie als invalkracht aan een baan te komen, maar ]LMQHUQLHWKHOHPDDOJHUXVWRSRIHURYHUYLHUMDDUZHOYROGRHQGHZHUNLV$OVRQGHUZLMVDV-VLVWHQWNXQMHQDDUKXQRRUGHHOSUDNWLVFKJHHQEDDQYLQGHQ

Stad / onderwijsinstelling

De meesten doen niet mee aan het studentenleven in Deventer. Ze vinden Deventer geen leuke studentenstad: er is niets te doen, het is er erg saai.Ze wonen thuis in de regio. Daar hebben ze hun sociale contacten, gaan ze uit en hebben VRPVHHQELMEDDQWMH6RPPLJHQKHEEHQHHQYDVWHUHODWLHHQZLOOHQVDPHQZRQHQRIZRQHQal samen.+RHZHOPHHVWDORPSUDNWLVFKHUHGHQHQYRRUGHRQGHUZLMVLQVWHOOLQJJHNR]HQZRUGWKHHIWHHQDDQWDODDQNRPHQGHVWXGHQWHQQDKHWEH]RHNHQYDQ2SHQ'DJHQVSHFL¿HNYRRU6D[L-RQJHNR]HQ$OOHVWXGHQWHQ]LMQHUJWHVSUHNHQRYHUGHLQVWHOOLQJGHVIHHULVJRHGHQHULVHHQ¿MQFRQWDFWPHWPHGHVWXGHQWHQ'HPHHVWHGRFHQWHQUHDJHUHQERYHQGLHQVQHORSGHPDLO:HOZRUGHQGHNODVVHQZDWWHJURRWJHDFKWHQELMVRPPLJHYDNNHQLVKHWZDWUXPRH-ULJ2RN]LMQHUQDDUKXQRRUGHHOWHZHLQLJFRPSXWHUV

Subjectieve normOuders

2XGHUVVWDDQDFKWHUGHNHX]HYDQGHVWXGHQWHQLQGHRPJHYLQJYDQGHVWXGHQW]LMQRX-GHUVRIIDPLOLHRIYULHQGHQGLHRRNZHUN]DDP]LMQLQKHWRQGHUZLMV$OOHPDDOYRHOHQ]H]LFKJHVWHXQGGRRUKXQRXGHUVELMKXQVWXGLH

Beroepskeuze

De studenten hebben zich allen voorbereid op hun studiekeuze. Een aantal wist al in het EDVLVRQGHUZLMV OHHUNUDFKW WHZLOOHQZRUGHQHQKHHIWGDDURPQDKHWYPERJHNR]HQYRRUPERRQGHUZLMVDVVLVWHQWRPYDQGDDUQDDUGHSDER WHJDDQ:HO]LMQGHPHHVWHDDQNR-PHQGHVWXGHQWHQQDDUHHQDDQWDO2SHQ'DJHQJHZHHVWRPHHQEHWHUEHHOGYDQGHLQVWHO-OLQJHQWHNULMJHQ2RNYRQGHQ]LMGHVIHHUYDQGHRSOHLGLQJHUJEHODQJULMN

Waargenomen gedragscontroleStudie

'H]HJURHSLVHUJJHPRWLYHHUGZHUNWKDUGHQµJDDWHUYRRU¶2RNKHEEHQ]HHHQGXLGHOLMNEHURHSVEHHOGPHWHHQKHOGHUHWRHNRPVWYLVLH=HZLOOHQQLHWZHUNHQDOVµKXOSMHLQGHNODV¶maar zelfstandig voor de klas staan. Een paar studenten gaven echter aan dat ze wat JHPDNNHOLMN]LMQLQKHWXLWVWHOOHQYDQKXQVWXGLH]HJDDQSDVRSKHWODDWVWYRRUGHWRHWVwerken of maken gebruik van de herkansing.

Beroep

'HVWXGHQWHQKHEEHQHHQKHOGHUEHURHSVEHHOGHQ]LMQHUJNLQGJHULFKW=HYLQGHQKHWOHXNom met kinderen te werken, willen een band met kinderen: ‘Het is een mooi beroep’, en µ+HWLVHHQEOLMYHQGEHURHS¶

Gedragsintentie'RRUKXQPRWLYDWLHLVKHWKXQGRHORPGHSDERDIWHURQGHQ=LMJHYHQ]LFKRIPHHUkans om dat doel te behalen.

Gedrag+RHZHO]HHUDOOHPDDOJHPRWLYHHUGYRRU]LMQ]LMQQLHWDOOHVWXGHQWHQHUYDQRYHUWXLJGGHopleiding te kunnen afronden. De taal- en rekentoets vormen een barrière, maar ook de toets voor de zaakvakken kan voor studievertraging of voor studiestaking zorgen.=HYLQGHQ]LFK]HOIYHUGHUQRJWHMRQJRPWHJDDQZHUNHQHQZLOOHQRRNJUDDJJHQLHWHQYDQKHWVWXGHQWHQOHYHQ%LMHHQHQNHOHVWXGHQWVWDDWGH LQWHQWLHKDDNVRSKHWJHGUDJKLM]LMQRHPW]LFK]HOIGDQOXLHQKHHIWQLHWDOWLMG]LQRPQDDUVFKRROWHJDDQ

V Conclusie en samenvatting8LWKHWRQGHU]RHNEOLMNWGDWDOLQKHWYPERZRUGWQDJHGDFKWRYHUHHQYHUYROJRSOHLGLQJ'HNHX]HYRRUPERRQGHUZLMVDVVLVWHQWYLQGWGRRUJDDQVDOYURHJSODDWV9DDNZHWHQOHHUOLQ-JHQ]HOIVDORSKHWEDVLVRQGHUZLMVGDW]H OHHUNUDFKWZLOOHQZRUGHQ2RNKHHIWGHPDDW-VFKDSSHOLMNHVWDJHLQYORHGRSKXQNHX]H]LM]LHQGDQZDWKHWEHURHSLQKRXGW7RFKLVGHNHX]HYRRUKHWPERPHHVWDOHHQWZHHGHNHX]H'HPHHVWHVWXGHQWHQZLOGHQGRRUQDDUGHKDYRPDDUYDQZHJHKHWQHJDWLHYHVWXGLHDGYLHVZDUHQ]LMJHQRRG]DDNWRPQDDUKHWPERWHJDDQ7RFKGHQNHQ]HELMQDDOOHPDDOHHQYRRUVSURQJWHKHEEHQWHQRS-]LFKWHYDQGHKDYLVWHQYRRUZDWEHWUHIWGHEHURHSVSUDNWLMN7HJHOLMNHUWLMG]LHQ]HGXLGHOLMNGDW]HWHNRUWNRPHQLQWKHRULHPHWQDPHELMUHNHQHQWDDO]DDNYDNNHQHQ(QJHOV2RNLVHUELMGHPERRQGHUZLMVDVVLVWHQWHQHHQJURHSGLHQLHWNLHVWYRRUGHSDER=LMNLH]HQLQde loop van het mbo voor een andere studie of maken de opleiding af en gaan dan naar een andere hbo-opleiding. Vaak wordt er dan gekozen voor Sociaal-Pedagogisch Werk 63:RPGDW]H]LFK]HOIQLHWYRRUGHNODV]LHQVWDDQPDDUZHOLQGLYLGXHHOPHWNLQGHUHQZLOOHQZHUNHQ9HUGHU]LMQHUOHHUOLQJHQGLHRSKHWYPERDOZHWHQQDDUGHOHUDUHQRSOHLGLQJWHZLOOHQ]RGDWGHPERRSOHLGLQJYRRURQGHUZLMVDVVLVWHQWGHHHUVWHVWDSQDDUKHWOHUDDU-schap is.

De ouders hebben de meeste invloed op de studiekeuze; er wordt regelmatig gesproken RYHUGHYHUYROJRSOHLGLQJ+RHZHOGHPHHVWHRXGHUVKXQNLQGHUHQYULM ODWHQ LQKXQVWX-GLHNHX]HEOLMNWGDWGHVRFLDOHDFKWHUJURQGHHQUROVSHHOWRPGDWHUELMGHJHwQWHUYLHZGHQSHUVRQHQLQGHQDDVWHRPJHYLQJ]LMQGLHLQKHWRQGHUZLMVZHUNHQ2SKHW52&YDQ7ZHQWHLVKHWYRRUVWXGHQWHQYHUSOLFKWKHWDDQVOXLWLQJVWUDMHFWWHYROJHQELMKRJHVFKRRO(GLWK6WHLQDOV]HQDDUGHSDERZLOOHQ52&$YHQWXVELHGWHHQGHUJHOLMNDDQVOXLWLQJVWUDMHFWDDQLQVDPHQZHUNLQJPHWSDER6D[LRQPDDUKHWLVQLHWYHUSOLFKW

(ULVHHQGXLGHOLMNEHHOGYDQVWXGLHHQEHURHSGHVWXGHQWHQZLOOHQSUDNWLVFKDOOHPDDOOHHUkracht worden en zelfstandig een klas leiden. De studie op het mbo vinden de meesten WH JHPDNNHOLMN HQ YDQ WHZHLQLJ VWUXFWXXU¶-H KHEW ELMQD JHHQ OHV HQ KRHIW DOOHHQPDDURSGUDFKWHQWHPDNHQ¶'HVWXGHQWHQYLQGHQGDW]HKHWPHHVWOHUHQLQGHEHURHSVSUDNWLMNEen aantal van de mbo-studenten kiest, zoals gezegd, in de loop van de opleiding voor HHQDQGHUHRSOHLGLQJRPGDW]LM]LFKDFKWHUDIWRFKQLHWYRRUGHNODV]LHQVWDDQ9DDNZRUGW

er dan gekozen voor SPH.De vakanties vinden de ondervraagden een voordeel, hoewel ze vinden dat het een zwaar EHURHSLVZDDUPHHMHHLJHQOLMNDOWLMGEH]LJEHQW+HWVDODULVZRUGWUHGHOLMNJHYRQGHQHQLVgeen reden om af te zien van de vervolgopleiding op de pabo.,QKHWHHUVWHMDDUYDQKHWPERGHQNHQDOOHVWXGHQWHQGDW]LMQDDUKHWKERJDDQ6RPPLJHQ]HJJHQGDWGHPERRSOHLGLQJWHPDNNHOLMNYRRUKHQLV]HZLOOHQPHHUXLWGDJLQJ$QGHUHQzeggen dat ze weinig doen aan hun studie. Wel hebben ze allemaal een beroepsbeeld.,QKHWGHUGHMDDUYDQKHWPERNLHVWHHQJURWHUDDQWDOQLHWPHHUYRRUGHSDERPDDUYRRUHHQDQGHUH KERRSOHLGLQJ'HHHUVWHMDDUVRQGHUZLMVDVVLVWHQWHQYDQGHSDER]LMQDOOHPDDO]HHUJHPRWLYHHUGYRRUKXQVWDJHHQEHURHSPDDU]LMQ]LFKHUYDQEHZXVWGDW]LMHUKDUGvoor moeten werken.

'HUROYDQGHVWDJHHQKHWGDDUSODDWVYLQGHQGHZHUNSOHNOHUHQOLMNWFUXFLDDOWH]LMQLQUHODWLHtot de studiekeuzedeterminanten. Ze verschaft de studenten goede beelden van het werk YDQRQGHUZLMVDVVLVWHQWHQHQPHHUQRJYDQKHWZHUNYDQOHHUNUDFKWHQLQKHWEDVLVRQGHU-ZLMV'LWOHLGWWRWHHQ]HHUSRVLWLHYHDWWLWXGHYRRUGLWODDWVWHEHURHSHQYHUVWHUNWGHYDDNDOODWHQWDDQZH]LJHZHQVRPOHHUNUDFKWEDVLVRQGHUZLMVWHZRUGHQ%LMDQGHUHQRQWVWDDWMXLVWeen negatieve attitude: ze zien zichzelf niet voor de klas staan. De wens om met kinderen WHZHUNHQHQGRRUWHVWURPHQQDDUKHWKEREOLMIWHFKWHU'H]HVWXGHQWHQNLH]HQGDQPHHUJHNR]HQYRRU6RFLDDO3HGDJRJLVFKH+XOSYHUOHQLQJ63+(URQWZLNNHOW]LFKLQDOOHJHYDO-OHQHHQQHJDWLHYHDWWLWXGHMHJHQVKHWEHURHSRQGHUZLMVDVVLVWHQWRRNRPGDWGHVWXGHQWHQLQGHSUDNWLMNKHEEHQRQWGHNWGDWGHNDQVHQRSHHQEDDQQLHWJURRW]LMQ

De stage werkt ook sterk motiverend op de keuze om door te stromen naar het hbo. Voorts EHYHVWLJW]HHHQDOYHHOHHUGHU]HOIJHQRPHQEHVOXLW±VRPVDOLQKHWEDVLVRQGHUZLMVPDDURRNLQKHWYPERRPGRRUWHVWURPHQQDDUKHWKERHQOHHUNUDFKWEDVLVRQGHUZLMVWHZRUGHQ

+HWZHUNSOHNOHUHQLQGHVWDJHOHLGWHLJHQOLMNWRWHHQGLOHPPD(QHU]LMGVJHHIWGH]HJRHGHEHHOGHQYDQGHSUDNWLMNVLWXDWLHLQKHWEDVLVRQGHUZLMVHQZHUNWVWHUNPRWLYHUHQGRPGRRUWHVWURPHQQDDUGHSDER$QGHU]LMGV]LMQGDWRQYROOHGLJHEHHOGHQYDQKHWRQGHUZLMVSURJUDP-PDYDQGHSDERZDDULQQDDVWGHRQGHUZLMVSUDNWLMNRRNUHNHQHQWDDO]DDNYDNNHQ(QJHOVHQWKHRUHWLVFKHYDNNHQDOVSHGDJRJLHNRQGHUZLMVNXQGHHQGLGDFWLHNDDQGHRUGHNRPHQ

De studieloopbaanbegeleiding van het vmbo en mbo en het aansluitingsprogramma met GHSDERPRHWHQH[SOLFLHWRSGH]HRQEHGRHOGHPLVOHLGHQGHZHUNLQJYDQGHVWDJHLQJDDQ2SEDVLVYDQGLWRQGHU]RHN]DOYHUGHURYHULQWHUYHQWLHVLQGLWNDGHUZRUGHQQDJHGDFKW

Literatuur$M]HQ,7KH7KHRU\RISODQQHG%HKDYLRXUOrganizational behaviour and human

decision processes%HUJHQ&7$YDQ.URRQHPDQ3-MBO’ers op de pabo'HQ+DDJ6%2+%25DDG )HLWHQ HQ FLMIHUV VWXGLHXLWYDO *HGRZQORDG GG YDQ KWWS

ZZZKERUDDGQOKERUDDGIHLWHQHQFLMIHUVFDWBYLHZIHLWHQHQFLMIHUVRQGHUZLMVXLWYDO

+RRUQ+YDQHQ.DPS5YDQMXQLKiezen voor de Toekomst, Afstudeerscriptie Communicatie Hanzehogeschool Groningen: Hanzehogeschool.

.HPSHU3+RRI-YDQ9LVVHU0HQ-RQJ0GH6WXGLHNHX]HLQNDDUWJHEUDFKWāJHGUDJVGHWHUPLQDQWHQYDQVFKROLHUHQELMKHWNLH]HQYDQHHQYHUYROJRSOHLGLQJ Tijdschrift voor Hoger OnderwijsSS

.XLMSHUV0Loopbaandialoog: over leren kiezen (en) leren praten8LW0.XLMSHUV)0HLMHUVUHG/RRSEDDQOHUHQ2QGHU]RHNHQSUDNWLMNLQKHWRQGHUZLMVSS±$QWZHUSHQ$SHOGRRUQ*DUDQW

0HLMHUV)Loopbaansturing: een complex leerproces, Uit: M. Kuijpers & F. Meijers

(red), Loopbaanleren, Onderzoek en praktijk in het onderwijsSS$QWZHUSHQ/ Apeldoorn: Garant.

0HLMHUV).XLMSHUV0%DNNHU-Over leerloopbanen en loopbaanleren. Loop-

baancompetenties in het (v)mbo'ULHEHUJHQ+HW3ODWIRUP%HURHSVRQGHUZLMV+3%2

.HVVHO1YDQ7KRPDVVHQ0.XUYHU%Hoe vergaat het de onderwijsassi-

stent?'HQ+DDJ6%22QGHUZLMVUDDG$GYLHVEen succesvolle start in het hoger onderwijs. Den Haag:

2QGHUZLMVUDDG7HUORXZ&/éren door te stromen en aan te sluiten. Op zoek naar een geschikte

balans van wrijving en (be)geleiding. /HFWRUDOH UHGH MXQL 6D[LRQ+RJH-VFKRRO(QVFKHGH6D[LRQ+RJHVFKRRO

7HUORXZ& 9ULHV+ GH .LHQKXLV0 3OLHVWHU3ULQV ) 'e impact van het

“groepsstudiekeuzegesprek” op studieloopbaanprocessen en het studiesucces van

de studenten in het eerste hbo-jaar. 3DSHU JHSUHVHQWHHUG RS GH2QGHUZLMV5H-VHDUFK'DJHQ0DDVWULFKW±MXQL

92UDDGStimuleringsplan LOB8WUHFKW925DDG

&HHV7HUORXZ

‘Weet je zeker dat je naar het hbo wilt?’

Interview met Cees Terlouw

Van meet af aan heeft Cees Terlouw, lector aan het Saxion Kenniscentrum Onder-wijsinnovatie, ervoor gepleit om ook de doorstroming van mbo naar hbo te be-trekken bij het doorbraakproject werkplekleren. ‘Vooral de laatste stage van mbo-4 kunnen we daarbij goed gebruiken. Die geeft aanknopingspunten om gericht te vragen of de student echt door wil. Maar ook om te bepalen of hij dat misschien later wil. Daar liggen mogelijkheden, die we nu nog onbenut laten.’

=HNHULQppQRS]LFKWKHHIWKHWGRRUEUDDNSURMHFWDDQGHZHQVHQYDQ7HUORXZYROGDDQ9RRUGHRSOHLGLQJHQ0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJYDQKHW52&YDQ7ZHQWHHQZHUNWXLJERXZNXQ-GHYDQ6D[LRQLVHUQXGDQN]LMKHWSURMHFWHHQKHOGHUWUDMHFW,QKHWGHUGHHQKHWYLHUGHMDDUYDQKHWPERZRUGHQGHVWXGHQWHQYRRUEHUHLGRSHHQPRJHOLMNHYHUYROJVWXGLHRS6D[LRQ=HNULMJHQRQGHUPHHUH[WUDOHVVHQZLVNXQGHHQQDWXXUNXQGHµ1LHXZLVGDWZHGHVWXGLH-loopbaanbegeleiding daarin eveneens een plaats hebben gegeven, vanuit het inzicht dat GHVWXGLHNHX]HH[WUDDDQGDFKWEHKRHIW'HODDWVWHVWDJHHQGDDUPHHKHWZHUNSOHNOHUHQYHUYXOWKLHULQHHQFUXFLDOHURO'LHWRRQWGHPER¶HUVZDWKERLQGHSUDNWLMNEHWHNHQW'DDUNXQMH ODWHUJHULFKWHYUDJHQRYHUVWHOOHQ µ'LWZDVPHHUHHQKERVWDJHZDWKHEMHGDDUJHOHHUGHQZDWEHWHNHQWGDWYRRUMHVWXGLHNHX]H"¶7HUORXZKHHIWGDDU]HOIHHQRQOLQHLQVWUXPHQWYRRURQWZLNNHOG+HWSURJUDPPDVWHOWGHVWXGHQWYUDJHQRYHU]LMQRIKDDUEHHOGYDQGHRSOHLGLQJGHPRWLYDWLHGHHLJHQ]HOIVWDQGLJ-heid, de invloed van anderen en de zekerheid over de studiekeuze. ‘Deze variabelen doen ertoe, ze maken zichtbaar in hoeverre de student op het moment van invulling beantwoordt DDQGHYHUZDFKWLQJHQYDQKHWKER¶,VGDWQRJQLHWKHWJHYDOGDQEHWHNHQWGDWJHHQDIZLM-]LQJµ=HNHUQLHW¶EHNOHPWRRQW7HUORXZµGHLQIRUPDWLHLVYRRUDOEHGRHOGRPLQGULQJHQGPHWGHVWXGHQWLQJHVSUHNWHJDDQ'DWGRHQ1LHNYDQ7RRURQ]HVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGHUHQ]LMQFROOHJD1DWDVFKD3ULQVYDQKHW52&YDQ7ZHQWHVDPHQ¶+LMYHUZLMVWQDDUMRQJHYURXZHQ'LHKHEEHQPHHUGDQKXQPDQQHOLMNHOHHIWLMGJHQRWHQGHQHLJLQJRPWHWZLMIHOHQRI]HGHMXLVWHNHX]HKHEEHQJHPDDNWµ'DWGRHWGDQDIEUHXNDDQGHPRWLYDWLHWHUZLMOKHWSUREOHHPRSMXLVWHHQKHHODQGHUWHUUHLQNDQOLJJHQ,QKHWJHVSUHNNULMJMHGDWVFKHUS%RYHQGLHQKHEEHQPER¶HUVRRNGHPRJHOLMNKHLGRPDDQKHWZHUNWHgaan. Dat kan de uitkomsten eveneens beïnvloeden. Daarom voorziet die analyse van het online-instrument ons van informatie aan te gaan. En daar betrekken we de ervaringen YDQVWDJHHQZHUNSOHNRRNZHHUELM:H]HWWHQZHUNSOHNOHUHQGXVEHZXVWLQDOVLQVWUXPHQWvoor doorstroming.’

Laatbloeiers=HOIVPHWGHIDFWRUWLMGNDQUHNHQLQJZRUGHQJHKRXGHQ(U]LMQJHQRHJWDOHQWYROOHPER¶HUVGLHKHWQDYLHUMDDUZHOOHWMHVYLQGHQHQPHWKXQGLSORPDRS]DNHHQEDDQ]RHNHQ'DDUYDQEHVOXLWHHQDDQWDOYURHJHURIODWHUDOVQRJGHVWXGLHDDQKHWKERYRRUWWH]HWWHQ7HUORXZµ2RNGLHLQIRUPDWLH]RXMHLQGHORRSYDQGHPERVWXGLHDOQDDUERYHQNXQQHQNULMJHQ,NNDQPHVWUDWHJLVFKGHQNHQGYRRUVWHOOHQGDWMHHHQVRRUWNRSSHOLQJPDDNWPHWKHWEHGULMIZDDU]R¶QVWXGHQWDDQGHVODJJDDW(QGDWMHNRPWWRWHHQVRRUWGHHOWLMGKERZDDULQGDWEHGULMIJURWH LQEUHQJKHHIW'LWVRRUWJHGDFKWHQYLQGWKHODDVRSGLWPRPHQWQRJZHLQLJZHHUNODQN'DDUDDQEOLMYHQZHZHUNHQ¶µ7HJHOLMNHUWLMGEHQLNHUYDQRYHUWXLJGGDWZHZHUNSOHNOHUHQQRJYHHOEUHGHUNXQQHQJHEUXL-ken als instrument voor doorstroming. Daarvoor zouden we de praktopleider kunnen inzet-WHQ'HNXQVWYDQKHWEHJHOHLGHQLVRPKHW]RH[SOLFLHWPRJHOLMNWHGRHQ$OVGHRSOHLGHUMHKHHOXLWYRHULJXLWOHJWZDDURPMHKHWJRHGRIQLHWJRHGKHEWJHGDDQOHHUMHQRJPHHU*RHGHSURIHVVLRQDOVNXQQHQGDDUPHHXLWGHYRHWHQ'LHNXQQHQHURSZLM]HQGDWMHKHWQLHWalleen moet kunnen maken, maar ook nog eens een strategie moet kunnen bedenken om een probleem op te lossen. Dat is een mooie brug naar het abstractere niveau van het hbo. +HJHHIWGDQHHQRSGUDFKWRSKHWQLYHDXµ'LWNXQMHQpWQLHW¶*RHGHRSGUDFKWHQ]LMQKHHOEHODQJULMN'XVOLHIVWQLHWWHJHPDNNHOLMNHUPRHWJHOHHUGZRUGHQ¶

Tendenties'HYUDDJRIGHGRRUVWURPLQJDOEHWHUZHUNWEOLMIWHFKWHUYRRUDOVQRJRQEHDQWZRRUG'DDU-YRRUORRSWKHWWUDMHFWQRJWHNRUWµ,NNDQZHOWHQGHQWLHVQRHPHQ¶]HJW7HUORXZµ:H]LHQGDWGHXLWYDOPLQGHULVGDQYRRUGHWLMG(QZLHDIKDDNWGRHWGDWJHPRWLYHHUGHQRIWHUHFKW+LMRI]LM]LHWWRFKQLHWJHQRHJDPELWLHYRRUKHWKERWHKHEEHQ2IQXQLHWJHQRHJDPELWLH¶8LWNRPVWHQDOVGH]HYHUNODUHQ7HUORXZVWHYUHGHQKHLGRYHUGHRSEUHQJVWHQYDQKHWGRRU-EUDDNSURMHFWZHUNSOHNOHUHQ7XVVHQ52&YDQ7ZHQWHHQGHIDFXOWHLW/LIH6FLHQFH(QJL-QHHULQJ'HVLJQ/('EHVWDDQHUQXDDQ]HWWHQGLHYHHOEHORYHQGOLMNHQ+LMZLOHFKWHUnog niet spreken van een doorbraak op innovatiegebied. ‘Daarvoor is het te vroeg. We KHEEHQDOÀLQNHZLQVWJHERHNWLQYHUJHOLMNLQJPHWKHWUHFHQWHYHUOHGHQWRHQGHRSOHLGLQ-gen binnen mbo en hbo nog op zichzelf gericht waren. Dat het hier wel gelukt is, heeft te PDNHQPHWKHWHQWKRXVLDVPHHQGHEHWURNNHQKHLGYDQGHGRFHQWHQ'LHEOLMYHQVDPHQmet de studieloopbaanbegeleiders, de spil in het verhaal.’µ(QGDWLVVRPVQLHWVLPSHOGHFRQGLWLHV]LMQQLHWDOWLMGJXQVWLJ+HWNRPWYRRUGDWHURQYRO-GRHQGHWLMGLVRPLQGHGRFHQWHQWDDNWHVFKXLYHQ6RPVLVHUWHZHLQLJWLMGRPWHSURIHVVLR-QDOLVHUHQ'DW]LMQIDFWRUHQGLHGHRYHUGUDDJEDDUKHLGEHwQYORHGHQ:H]LHQRYHULJHQVRRNKHWDQGHUHEHHOGWRHQGHGRFHQWHQYDQ52&YDQ7ZHQWHHQ6D[LRQVHULHXVZHUNZLOGHQPDNHQ YDQKHW GRRUVWURRPWUDMHFW VWRQGHQGHKRRIGOLMQHQDO QDHHQPLGGDJRSSDSLHU'DDUZDVQLHWYHHOYRRUQRGLJDOVMHGHGRFHQWHQZHHWWHUDNHQEOLMNWHUYHHOPRJHOLMN¶

Meerjarig stageprogramma'XVYDOWPLVVFKLHQRRNKLHUQRJZLQVWWHEHKDOHQ+HWSURMHFWZHUNSOHNOHUHQKHHIWHUDOWRHJHOHLGGDWVWXGHQWHQEHWHUYRRUEHUHLGGHEHGULMYHQLQJDDQRSDQGHUHWHUUHLQHQYDOWYROJHQV7HUORXZQRJPHHUWHEHUHLNHQµ,QKHWEHVHIGDWMHQLHWDOOHVLQppQNHHUNXQWYHUDQ-GHUHQ,NEHSOHLWGHRQWZLNNHOLQJGRRUKHW52&YDQHHQPHHUMDULJVWDJHSURJUDPPD0HW

GDDUELMHHQGXLGHOLMNHYDNLQKRXGHOLMNHNRSSHOLQJ]RGDWGHNHQQLVYDQVFKRROPHHJDDWQDDUKHWEHGULMIHQGHLQKHWEHGULMIRSJHGDQHNHQQLVPHHWHUXJQDDUVFKRRO,N]RXGDDUQDDVWJUDDJPHHUDDQGDFKW]LHQRRNWLMGHQVGHVWDJHYRRUKHWOHUHQOHUHQ=RGDWMHGHVWXGHQWNXQWYUDJHQZDWKLMLQGHSURIHVVLRQHOHSUDNWLMNKHHIWJHOHHUGHQKRHKLMGDWKHHIWJHOLMN,NQRHPYHUGHUGHEHZXVWHWRHSDVVLQJYDQKHWJHOHHUGHLQGHEHURHSVSUDNWLMNDDQGHKDQGYDQHHQPRHLOLMNHRSJDYH'DDUKRRUWYHUGHUJRHGHEHJHOHLGLQJELMYDQGHSUDNWLMNRSOHLGHUHQHHQDIVOXLWHQGHWRHWV0pWIHHGEDFNMHKRRUWZDDUKHWJRHGJLQJHQZDWHUIRXWJLQJen waarom.’'HFRQFOXVLHGLHQW]LFKDDQµ:H]LMQQRJODQJQLHWNODDUPHWZHUNSOHNOHUHQ,NEOLMI]RDOVgezegd, overtuigd dat we er nog beter gebruik van kunnen maken. Er is nu veel bereikt, maar we kunnen meer.’

1LHNYDQ7RRU100

101

Studieloopbaan – effectief onderwijzen en leren

Niek van Toor

In het kader van het doorbraakproject werkplekleren heeft ook de doorstroming van mbo naar hbo veel aandacht gekregen. Daartoe hebben ROC van Twente en Saxion Hogescholen een nieuw traject ingericht, met bijzondere aandacht voor stu-dieloopbaanbegeleiding. Niek van Toor, verbonden aan Saxion Hogescholen, gaat daar hieronder uitvoerig op in.

Inleiding6D[LRQ+RJHVFKROHQZHUNWDDQGHQLHXZHRQWZLNNHOLQJYDQGHSURGXFWLHWHFKQLHN+LHUWRHworden de positieve en de negatieve aspecten van de bestaande opleiding geanalyseerd. (QTXrWHVRQGHUPDQDJHPHQWWHDP OHFWRUHQGRFHQWHQZHUNYHOGDOXPQLHQVWXGHQWHQgeven een goed beeld van de nieuwe stand van zaken met betrekking tot de productie-technieken en leveren de input om nieuwe prioriteiten te kunnen stellen.'HOHHUOLMQSURGXFWLHWHFKQLHNKHHIWRSWZHHPDQLHUHQWHPDNHQPHWGRRUVWURRP 7HQHHUVWHLVHUGHGRRUVWURRPYDQPERRIKDYRYZRQDDUKHWKER'LW]LMQWZHHYRO-

komen verschillende instroomniveaus als het gaat om kennis en vaardigheden in de productietechniek.

7HQWZHHGHLVHUGHGRRUVWURRPELQQHQGHOHHUOLMQSURGXFWLHWHFKQLHN'H]HEHVWDDWXLWGULHPRGXOHV2QGHUOLQJHDDQVOXLWLQJLVGDDURPHVVHQWLHHO

1DDVW KHW YDNLQKRXGHOLMNH DVSHFW NRPW RRN GH VWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJ WHU VSUDNHYRRUDOPHWKHWRRJRSGHMXLVWHVWXGLHNHX]H9HHOVWXGHQWHQGLHKXQKERVWXGLHQLHWDI-PDNHQEOLMNHQHHQYHUNHHUGYDNJHNR]HQWHKHEEHQ+HWHHUVWHVHPHVWHUJHOGWGDDURPHHQRULsQWHUHQGHSHULRGHYRRUGHVWXGHQWHQZDDULQKXQNHX]HRSYHUVFKLOOHQGHPDQLHUHQDDQGDFKWNULMJW

Instroom+HWSURMHFW ELQQHQGHPDVWHU JDDW RYHUGH OHHUOLMQ SURGXFWLHWHFKQLHNHQ LQGHZHUNWXLJ-bouwkunde. Deze vakken hebben tot doel dat de studenten een groot aantal productie-technieken kennen en een beperkt aantal ook zelf moeten kunnen uitvoeren. Het kennen YDQGHSURGXFWLHWHFKQLHNHQ]DO]LFKFRQFHQWUHUHQRSGHWRHSDVVLQJVPRJHOLMNKHGHQHQGH

102102102

GDDUELMEHKRUHQGHPDWHULDOHQHQNRVWHQ6WXGHQWHQNRPHQELMGHRSOHLGLQJZHUNWXLJERXZNXQGHELQQHQYDQXLWYHUVFKLOOHQGHYRRU-RSOHLGLQJHQ%LQQHQ6D[LRQRQGHUVFKHLGHQZHPER¶HUVHQQLHWPER¶HUV'LWRQGHUVFKHLGmoeten we voor de productietechnieken wel maken, omdat de niveauverschil tussen deze EHLGHVWURPHQJURRW LV0ER¶HUVKHEEHQDOPLQLPDDOGULH MDDUHHQ WHFKQLVFKHRSOHLGLQJachter de rug, waardoor hun technische kennis ver voorloopt op die van studenten die vanuit havo/vwo binnenkomen. Deze laatste groep heeft nagenoeg geen technische voor-kennis en zal een inhaalslag moeten maken.)LJXXU JHHIW GH VWXGLHORRSEDDQ VFKHPDWLVFKZHHU =RZHO GH VWXGLHORRSEDDQ WHQRS-]LFKWHYDQGHYRRURSOHLGLQJDOVGHOHHUOLMQYDQGHSURGXFWLHWHFKQLHNYDNNHQ]LMQKLHULQWHherkennen.

Figuur 1: Studieloopbaan

0%2ZWE

+$929:2

352'

352

352'

+DYRYZRVWXGHQWHQYROJHQELMGHRSOHLGLQJZHUNWXLJERXZNXQGHDOOHPRGXOHV'HPER¶HUNULMJW YULMVWHOOLQJ YRRU GH HHUVWH PRGXOH GH RULsQWHHUPRGXOH ZDDULQ GH EDVLVYDDUGLJ-heden en basiskennis van de productietechniek centraal staan. Studenten uit havo/vwo PRHWHQGRRUGH]HPRGXOHRSHHQYHUJHOLMNEDDUQLYHDXPRHWHQNRPHQDOVGHPER¶HU'HWZHHGHHQGHUGHPRGXOHLVHHQXLWEUHLGLQJRSGHNHQQLVYDQGHHHUVWHPRGXOH2RNYRRUGHPERHUYRUPHQGH]HHHQXLWEUHLGLQJRS]LMQNHQQLV

Oriënteermodule*HOHWRSKHWNDGHUYDQKHWGRRUEUDDNSURMHFWZHUNSOHNOHUHQULFKWHQZHGHEOLNKLHURQGHURSGHGRRUVWURPLQJYDQPERQDDUKER'HPERVWXGHQWKRHIWGHRULsQWHHUPRGXOHQLHWWHYROJHQRPGDWKLMRYHUYROGRHQGHYDNLQKRXGHOLMNHYRRUNHQQLVEHVFKLNW0DDURRNKLM]LM]DOmoeten leren wat het betekent om aan het hbo te studeren. Dat vraagt meer zelfstandig-KHLGHQPHHU]HOIZHUN]DDPKHLG+HWYHUHLVWGDDUQDDVWHHQDGHTXDWHVWXGLHKRXGLQJGHuit te voeren opdrachten passen lang niet allemaal binnen de lesuren. Studenten moeten GDDURPEXLWHQGHOHVVHQRPDIVSUDNHQPDNHQPHWGRFHQWHQRPWRHJDQJWHNULMJHQWRWGHwerkplaats. Eigen initiatief is dus vereist, net als het vermogen om een planning te maken.%LQQHQ6D[LRQPDNHQZHYHUGHURQGHUVFKHLGWXVVHQWZHHJURHSHQPER¶HUV(pQJURHSNRPWQDYLHUMDDUPERRSOHLGLQJLQVHSWHPEHUQDDUKHWKER=HNULMJWYULMVWHOOLQJYRRUSUR-GXFWLHWHFKQLHNPDDUZRUGWELMJHVFKRROGYLDHHQH[WUDZLVNXQGHPRGXOH6WXGHQWHQPHWKHWPERGLSORPDZHUNWXLJERXZNXQGHVWDSSHQQLHWYDDNRYHUQDDUHHQDQGHUHVWXGLH=LMmoeten bewust worden gemaakt van het verschil tussen mbo en hbo. De andere groep komt via de verkorte route binnen. Hieronder gaan we daarop nader in. ,HGHUHVWXGHQWNULMJWDDQKHWEHJLQYDQ]LMQVWXGLHHHQVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGHUWRHJH-ZH]HQ'H]HKRXGWRSJH]HWWHWLMGHQHHQJHVSUHNPHWGHVWXGHQWRPWHLQIRUPHUHQQDDUstudievoortgang en eventuele knelpunten. De gesprekken zorgen er verder vaak voor dat

103

GHVWXGHQW]LFKSUHWWLJHQVHULHXVJHQRPHQYRHOWELMGHRSOHLGLQJ'HELQGLQJPHWGHRS-leiding wordt zo versterkt.

Studieloopbaan MBO'HPER¶HU GLH ]LMQ RSOHLGLQJ UHJXOLHU KHHIW YROWRRLG RI DINRPVWLJ LV YDQ HHQ DQGHUHPERLQVWHOOLQJGDQKHW52&YDQ7ZHQWHPRHWQRJ MDDUVWXGHUHQDDQKHW6D[LRQ9RRUDOOHPER¶HUVZHUNWXLJERXZNXQGHJHOGWYULMVWHOOLQJYDQppQYDQGHWZHHVWDJHV,Q¿JXXULVGHVWXGLHORRSEDDQZHHUJHJHYHQ'HHHUVWHGULHEORNNHQELM6D[LRQGXUHQLHGHUHHQMDDU+HWDIVWXGHUHQGXXUWHHQKDOIMDDU

Figuur 2: Studieloopbaan MBO

Afstuderen0%2 7KHRULH7KHRULH 0LQRU6WDJH

De reden waarom de minor voorafgaat aan stage en afstuderen is van organisatorische aard: PLQRUHQZRUGHQPDDUppQNHHUSHUMDDUDDQJHERGHQ1DWZHHMDDUWKHRULH]RXGHQGHPER¶HUVHLJHQOLMNLQVHSWHPEHUVWDJHPRHWHQORSHQ,QGDWJHYDO]RXGHQ]HLQIHEUXDULWHUXJNHUHQZDQ-QHHUHUJHHQPLQRUHQVWDUWHQ%LMHHQDDQWDOPLQRUHQLVKHWDIURQGHQYDQHHQVWDJHYHUSOLFKW'HPER¶HUVKHEEHQYULMVWHOOLQJYRRUppQVWDJH]RGDW]HDDQGH]HYRRUZDDUGHYROGRHQ

Oriëntatie & Studieloopbaan mbo verkorte route'HWZHHGHJURHSPER¶HUVEHVWDDWXLWVWXGHQWHQGLHYLDHHQYHUNRUWWUDMHFWYDQKHW52&YDQ7ZHQWHELQQHQVWURPHQ'LWYHUNRUWHWUDMHFWKHHIWHHQYDNLQKRXGHOLMNHQHHQVWXGLH-ORRSEDDQDVSHFW+HWYDNLQKRXGHOLMNH WUDMHFW LVRULsQWHUHQGZDDUELMGHVWXGHQWHQDOZHOVWXGLHSXQWHQNXQQHQµVFRUHQ¶=HNXQQHQHHQMDDUODQJµSURHYHQ¶DDQKHWKERHQGHRSOHL-GLQJZHUNWXLJERXZNXQGH+LHURQGHUYROJWHHUVWHHQEHVFKULMYLQJYDQGHYDNLQKRXGHOLMNHORRSEDDQGDDUQDYROJWXLWOHJRYHUKHWVWXGLHORRSEDDQWUDMHFW

Vakinhoudelijk'HVWXGHQWHQRSKHWPERYROJHQWRWHQPHWKHWWZHHGHMDDUKHW]HOIGHSURJUDPPDRSKHW52&'DDUQDPDNHQ]LMGHNHX]HRPKHWYHUVQHOGHWUDMHFWLQWHJDDQ=HNULMJHQGDQLQKHWGHUGHMDDUPERH[WUDELMVFKROLQJLQZLVNXQGHQDWXXUNXQGH(QJHOVHQ1HGHUODQGV,QKHWYLHUGHMDDUJDDQGH]HVWXGHQWHQDOQDDUKHWKER6D[LRQKHWHHUVWHKDOIMDDUQRJppQGDJLQGHZHHN2RNGDQNULMJHQ]HZLVNXQGH1HGHUODQGVHQ(QJHOVSOXVHHQH[WUDPRGXOHPDWHULDDONXQGH9DQDIKHWWZHHGHKDOIMDDU]LMQ]HIXOOWLPHRS6D[LRQHQEHJLQQHQ]HPHWKHWQRUPDOHKERFXUULFXOXPWHUZLMO]HWHJHOLMNHUWLMGDIVWXGHUHQDDQKHWPER'RRUGH]HYURHJHµEHPRHLHQLV¶YDQKHWKERYHUORRSWGHRYHUJDQJKHHOJHOHLGHOLMN6WXGHQ-WHQNXQQHQZHQQHQDDQGHVWXGLHVQHOKHLGHQDDQGHFXOWXXUELQQHQKHWKER)LJXXUJHHIWGHVWXGLHORRSEDDQYRRUKHWKHOHPERKERWUDMHFWZHHU

Figuur 3: Verkorte route MBO-HBO

Jaar 1 Jaar 2 Jaar 3 -DDU Jaar 5 Jaar 6 -DDU

0%2 0%2 0%2 0%2

+%2 +%2 StageMi-nor

Afstu-deren

%LMODJHJHHIWSHUSHULRGHGHYDNNHQZHHUGLHEHWUHNNLQJKHEEHQRSGHRYHUJDQJYDQKHWPERQDDUKHWKER'LW]LMQH[WUDYDNNHQPDDURRNYULMVWHOOLQJHQYRRUKERYDNNHQRSJURQGvan hun mbo-diploma.

Studieloopbaan mbo verkort2PGHVWXGHQWHQHHQYHUDQWZRRUGHNHX]H WH ODWHQPDNHQYRRUKHWKER LVHUQDDVWKHWYDNLQKRXGHOLMNHGHHORRNHHQVWXGLHORRSEDDQWUDMHFWYRUPJHJHYHQ'LWEHJLQWLQKHWGHUGHMDDUYDQKHWPERDOVGHVWXGHQWHQDOGHNHX]HKHEEHQJHPDDNWRPH[WUDOHVVHQWHYROJHQYRRUKHWKER+HWVWXGLHORRSEDDQWUDMHFWLVHURSJHULFKWGHVWXGHQWHQEHZXVWWHPDNHQYDQGHYHUVFKLOOHQWXVVHQGHVWXGLHVHQYDQKHWYHUVFKLOWXVVHQGHIXQFWLHVLQKHWZHUNYHOG2Pdit te bewerkstelligen, is een aantal opdrachten geformuleerd die de studenten uitvoeren RQGHUDQGHUHWLMGHQVKXQVWDJH'H]HRSGUDFKWHQZRUGHQEHVSURNHQPHWGHVWXGLHORRS-baanbegeleider van zowel het mbo als het hbo. De kennismaking met de studieloopbaan-EHJHOHLGHUYDQKHWKERPRHWYRRUH[WUDVWLPXODQV]RUJHQYRRUGHVWXGHQWHQRP]LFKLQWH]HWWHQYRRUGHH[WUDYDNNHQ3HUVRRQOLMNHDDQGDFKWHQLQWHUHVVH]LMQGDDUELMEHODQJULMNZowel binnen het mbo als het hbo ontmoet de student steeds dezelfde studieloopbaanbe-JHOHLGHU=RZRUGWHUYHUWURXZHQJHNZHHNWELMGHVWXGHQWHQHQZRUGWGHELQGLQJPHWKHWhbo steeds groter.

SLB-traject derde jaar mbo,QKHWGHUGHMDDUPER]LMQHU]HYHQELMHHQNRPVWHQ+HWPHUHQGHHOZRUGWELMJHZRRQGGRRUde studieloopbaanbegeleider van zowel het mbo als het hbo.

Bijeenkomst 1

+HWGRHOYDQKHWJH]DPHOLMNHVWXGLHORRSEDDQWUDMHFWZRUGWXLWJHOHJG +HWSURJUDPPDGHELMHHQNRPVWHQZRUGWGRRUJHVSURNHQ ESYRSGUDFKW%HURHSVSUDNWLMNYRUPLQJ VWDJHRSGUDFKWHQZRUGWYHUVWUHNW

Bijeenkomst 2

9UDJHQOLMVWZRUGWLQJHYXOGYRRUKHW3HUVRRQOLMN2QWZLNNHOLQJVSODQ323 %HVSUHNLQJUHVXOWDWHQLQNOHLQHJURHSHQ 3OHQDLUHWHUXJNRSSHOLQJYDQGHUHVXOWDWHQ

Bijeenkomst 3

'ULHJHVSUHNNHQHHQJHVSUHNYDQPLQXWHQWXVVHQGHVWXGHQWHQGHVWXGLHORRSEDDQ-EHJHOHLGHUVYDQPERHQKER+LHULQZRUGHQGHVWXGLHUHVXOWDWHQHQKHW323EHVSURNHQ

105

Bijeenkomst 4

6WXGHQWHQYDQKHWKERRXGPERVWXGHQWHQYHUWHOOHQKRH]LMKHWKERHUYDUHQ

Bijeenkomst 5

%SYRSGUDFKWEHVSUHNHQPHWVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGHUYDQPERHQKER$IKDQNHOLMNvan groepsgrootte individueel of plenair. De opdracht is het interviewen van een werk-QHPHURSKERQLYHDXHQRIHHQKERVWXGHQWELMKHWVWDJHEHGULMI

Bijeenkomst 6

%H]RHNYDQGHPERVWXGHQWHQDDQ6D[LRQ+LHUQRJPDDOVHHQXLWOHJRYHUKHWOHVSUR-JUDPPDGDW]LMJDDQGRRUORSHQ2RNNULMJHQ]HHHQNOHLQHURQGOHLGLQJHQSUHVHQWHHUWHHQDDQWDOKERVWXGHQWHQKHWSURMHFWZDDUDDQ]HRSGDWPRPHQWZHUNHQ

Bijeenkomst 7

$IVOXLWHQGHGULHJHVSUHNNHQZHGHURPPHWVWXGHQWHQVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGHUVYDQPERHQKER+LHUZRUGWGH323HQGHVWXGLHUHVXOWDWHQYRRUGHH[WUDYDNNHQEHVSUR-ken.

+HWSURJUDPPDYRRUKHWGHUGHMDDUPERLVELMQDYRRUGHHHUVWHNHHUDIJHURQG'HLQGUXNEHVWDDWGDWGHVWXGHQWHQKHWSUHWWLJHELMHHQNRPVWHQKHEEHQJHYRQGHQ'LWPRHWQRJYHU-der worden onderzocht. De gesprekken met de studieloopbaanbegeleiders verliepen goed HQHUZDVHHQRQJHGZRQJHQVIHHU%RYHQGLHQKHHIWGHVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGHUYDQKHWhbo al een goed contact met de studenten kunnen opbouwen. Dit is een grote verandering WHQRS]LFKWHYDQYRRUJDDQGHMDUHQZDDULQGHVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGHUYDQKHWKERGHVWXGHQWHQDOOHHQPDDUYRRUOLFKWLQJJDI2RNGHEHZXVWZRUGLQJYDQZDWKXQWHZDFKWHQVWDDWLVYDDNDDQERGJHNRPHQ'HLQEUHQJYDQKERVWXGHQWHQLVKLHUELMHUJEHODQJULMN

SLB-traject vierde jaar mbo. 2RNLQKHWYLHUGHMDDUYDQKHWPERYRHUHQGHVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGHUVYDQPERHQKERVDPHQGHJHVSUHNNHQPHWGHVWXGHQWHQ9HUGHUHEHJHOHLGLQJELMGHRYHUVWDSQDDUKHWKERLVQRRG]DNHOLMNZDDUELMQXKHWDFFHQWOLJWRSKHWDDQSDVVHQYDQGHVWXGLHKRXGLQJPDDURRNQRJVWHHGVRSGHVWXGLHNHX]H(UYLQGHQRSQLHXZ]HYHQELMHHQNRPVWHQSODDWV1XHFKWHURS6D[LRQHQQLHW]RDOVLQKHWGHUGHMDDUPERELMKHW52&YDQ7ZHQWH'HVWXGLHEH-JHOHLGHUVYDQ]RZHOKHW52&YDQ7ZHQWHDOV6D[LRQ]LMQKLHUELMDDQZH]LJ+HWSURJUDPPDZRUGWJHEDVHHUGRSGHXLWNRPVWHQYDQKHW µ.LHVDFWLHI¶SURJUDPPDZZZNLHVDFWLHIQOHHQHQTXrWHGLHLVRQWZLNNHOGRPYHUVFKLOOHQGHDVSHFWHQYDQVWXGLHNHX]HHQGHVWXGLH-houding te belichten.

Bijeenkomst 1

+HWGRHOYDQKHWVWXGLHORRSEDDQWUDMHFWYDQKHWYLHUGHMDDUZRUGWXLWJHOHJG 9RRUEHUHLGHQµ.LHVDFWLHI¶

Bijeenkomst 2

+HWLQYXOOHQYDQGHµ.LHVDFWLHI¶HQTXrWH

106

Bijeenkomst 3

,QHHQGULHJHVSUHNVWXGHQWPHWEHLGHVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGHUVNRPHQGHUHVXOWD-WHQYDQGHHQTXrWHDDQGHRUGH

Bijeenkomst 4

+LHUZRUGWDDQGDFKWEHVWHHGDDQGHPHHORRSGDJHQYDQ6D[LRQ6WXGHQWHQNXQQHQHYHQWXHHOELMHHQDQGHUHVWXGLHPHHORSHQ

Bijeenkomst 5

9RRUEHUHLGHQµ.LHVDFWLHI¶YRRUGHWZHHGHNHHURPYDVWWHVWHOOHQRIHUYHUVFKLOOHQ]LMQRSJHWUHGHQLQKHWKDOIMDDU

Bijeenkomst 6

+HWLQYXOOHQYDQGHµ.LHVDFWLHI¶HQTXrWH

Bijeenkomst 7

,QHHQGULHJHVSUHNNRPHQGHUHVXOWDWHQYDQGHHQTXrWHDDQGHRUGH

%LMppQRIWZHHYDQGH]HELMHHQNRPVWHQSDUWLFLSHHUW]RPRJHOLMNRRNGHVWXGLHYHUHQLJLQJYDQZHUNWXLJERXZNXQGH9HUZDFKWZRUGWGDWGHVWXGHQWHQZDWYULMHUPHWDQGHUHVWXGHQ-WHQRPJDDQ'HJHGDFKWHDFKWHUKHWFRPSOHWHVWXGLHORRSEDDQWUDMHFWLVKHWEHJHOHLGHQYDQPERVWXGHQWHQQDDUGH MXLVWH VWXGLHNHX]H'LW NDQHHQVWXGLHKERZHUNWXLJERXZNXQGH]LMQPDDURRNDQGHUHVWXGLHV]LMQPRJHOLMN7LMGHQVKHWWUDMHFWNDQEOLMNHQGDWGHVWXGHQWHLJHQOLMNKHOHPDDOQLHWQDDUKHWKERZLO+HWLVEHODQJULMNGDWKLMRI]LMGDDULQKHWYLHUGHMDDUYDQKHWPERGXLGHOLMNKHLGRYHUNULMJW(ULVGDQJHHQVWXGLHVFKXOGRSJHERXZGHQHU]LMQJHHQKERMDUHQYHUORUHQ2QGHUZLMVLQVWHOOLQJHQVFKLHWHQQLHWVRSPHWVWXGHQWHQGLHQLHWJRHGJHNR]HQKHEEHQHQZDWQRJYHHOEHODQJULMNHULVGHVWXGHQWVFKLHWHUHYHQPLQPHHop en raakt in het ergste geval gefrustreerd.

Doorlopende studieloopbaan%LQQHQKHWSURMHFW YRRUGH OHHUOLMQSURGXFWLHWHFKQLHNHQKHEEHQZH WHPDNHQPHW WZHHLQVWURRPQLYHDXV+LHUGRRULVHURRNVSUDNHYDQWZHHYHUVFKLOOHQGHOHHUSURFHVVHQ,Q]LMQOHFWRUDOHUHGHRQGHUVFKHLGW7HUORXZPHW(QJHVWU|PYHUVFKLOOHQGHOHHUSURFHVVHQ(pQGDDUYDQLVKHWµRQWZLNNHOHQGOHUHQ¶+LHUYHUZHUIWGHVWXGHQWQLHXZHH[SHUWLVHHQSDVWdeze toe in een nieuwe activiteit of toepassing.Een tweede leerproces is het ‘uitbreidend leren’, dat gebruik maakt van oude, reeds be-VWDDQGHH[SHUWLVHHQHYHQHHQVOHLGWWRWHHQQLHXZHDFWLYLWHLW'H LQVWURPHQGHPER¶HUV ]LMQ VWXGHQWHQZHUNWXLJERXZNXQGH GLH DO GULH j YLHU MDDU HHQWHFKQLVFKHVWXGLHKHEEHQJHQRWHQ=LMNXQQHQLQGHSURGXFWLHWHFKQLHNHQWHUXJYDOOHQRSGHEDVLVNHQQLVGLH]LMLQKXQYRRURSOHLGLQJKHEEHQJHKDG'HYHUYROJPRGXOHVJDDQGLHSHULQRSGH]HNHQQLVPDDUUHLNHQRRNQLHXZHNHQQLVDDQZDDUGRRUGHVWXGHQWHQXLWHLQGHOLMNRRNWRWQLHXZHDFWLYLWHLWHQNRPHQ'LWNDQRSKHWJHELHGYDQSUDNWLVFKHYDDUGLJKHGHQ]LMQPDDUZDDUVFKLMQOLMNHULVGDW]LMPHHUNHQQLVRSGRHQYDQGHDFKWHUJURQGHQYDQGHSURGXF-tietechnieken. Voor deze groep is er dus niet alleen sprake van ‘uitbreidend leren’ maar

zeer zeker ook van ‘ontwikkelend leren.’.=RDOV GHPRGXOHV QX RSJHERXZG ]LMQZRUGHQ HU HHUVW WZHHPRGXOHV JHJHYHQ RPGHEDVLVWKHRULHHQSUDNWLMNDDQWHEUHQJHQ,QGHGHUGHPRGXOHPRHWHQGHVWXGHQWHQGH]HNHQQLVHQ YDDUGLJKHGHQ WRHSDVVHQ LQHHQGRRUKHQXLWJHZHUNW SURMHFW ,Q GH]H OHHUOLMQkomt dus zowel het ‘ontwikkelend leren’ als het ‘uitbreidend leren’ aan de orde. Studenten VWHOOHQGH]HFRPELQDWLHYDQOHHUSURFHVVHQYDDNRSSULMV'HWRHSDVVLQJLQHHQHLJHQSUR-MHFWYDQKHWJHOHHUGHHQYDQZDW]HJHRHIHQGKHEEHQ]LHQ]HDOV]HHUZDDUGHYRO=LM]LMQGDDUGRRU]HHUJHPRWLYHHUGRPKHWSURMHFWWRWHHQJRHGHLQGHWHEUHQJHQ

Conclusies en aanbevelingen

ConclusiesDe doorstroom naar het hbo heeft vanuit de verschillende vooropleidingen, verschillende DVSHFWHQ9DNLQKRXGHOLMN]LMQHUYRRUKDYRYZRHQPERYHUVFKLOOHQGHURXWHVRPGHVWX-GHQWHQQDppQMDDURSKHW]HOIGHQLYHDXWHEUHQJHQ+HWYRRUWJH]HWRQGHUZLMVLVWKHRUHWLVFKVWHUNKHWPERYRRUDOSUDNWLVFK1DDVWKHWYDNLQKRXGHOLMNHNDQWLVRRNGHVWXGLHORRSEDDQ-EHJHOHLGLQJHUJEHODQJULMN+LHUZRUGWGXLGHOLMNRIGHVWXGHQWGHMXLVWHVWXGLHJHNR]HQKHHIW'HGHUGH¶VWXGLHORRSEDDQ¶ZDDULQPER¶HUVYURHJWLMGLJYRRUVRUWHUHQRSKHWKERLVGHRS-eenvolging van de productietechniekvakken. Hierin wordt het niveau van kennis en vaar-digheden verder verbeterd. Deze opeenvolging van productietechniekvakken is een leer-OLMQELQQHQKHWFXUULFXOXP+HWLVKLHUPHHHHQGHHOYDQGHFRPSOHWHVWXGLHORRSEDDQ

Aanbevelingen'HVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJ]RDOVXLWJHYRHUGELMKHWPERLVJRHGEHYDOOHQ'HVWXGHQ-WHQOLMNHQKHWRSSULMVWHVWHOOHQQDGHURQGHU]RHNPRHWQRJYROJHQ+HW]RXJRHG]LMQZDQ-QHHUHUHHQGHUJHOLMNWUDMHFWRRNYRRUKHWYRRUWJH]HWRQGHUZLMV]RXEHVWDDQ=HNHUELMGH7HFKQDVLD]RXGLWWRWGHPRJHOLMNKHGHQEHKRUHQ=RNDQKLHURRNHHQJRHGHVWXGLHNHX]Hworden gemaakt.

BronnenLiteratuur+HFNKDXVHQ-XWWD6FKXO]5LFKDUG:URVFK&DUVWHQ$0RWLYDWLRQDO7KHRU\

of Life-Span Development, Psychological Review9RO1R+LGL6X]DQQH5HQQLQJHU.$QQ7KHIRXU3KDVH0RGHORI,QWHUHVW'HYHORS-

ment, Educational PsychologistO(QJHVWU|P<UM|6DQQLQR$QQDOLVD6WXGLHVRI([SDQVLYHOHDUQLQJ)RXQDWLRQV

¿QGLQJVDQGIXWXUHFKDOOHQJHVEducational Research Review7HUORXZ&HHV Léren door te stromen en aan te sluiten: Op zoek naar een ge-

schikte balans van wrijving en (be)geleiding (QVFKHGH 6D[LRQ NHQQLVFHQWUXP2QGHUZLMVLQQRYDWLH

7RRU1LHNYDQProductietechnieken(QVFKHGH6D[LRQ/LIH6FLHQFH(QJLQHHULQJ'HVLJQ

Websitewww.kiesactief.nl

108 Natascha Prins

‘Wat wil je en wat heb je daarvoor nodig?’

Interview met Natascha Prins

Studieloopbaanbegeleidster en teamcoördinator Elektro-, Podium- en Evenene-mententechniek Natascha Prins heeft een groot aandeel in het doorstroomproject tussen ROC van Twente en Hogeschool Saxion. Daar, het is bekend, gaat nogal eens wat mis. Veel nieuwbakken hbo’ers haken in het eerste jaar af omdat de geko-zen opleiding niet aan de verwachtingen voldoet of als te moeilijk wordt ervaren. ‘Daar kan studieloopbaanbegeleiding veel betekenen, als we inzetten op wat de student wil en hoe hij of zij dat kan bereiken’, zegt ze. ‘Het gaat om de zelfsturing. Dat is eigenlijk de rode draad van mijn verhaal.’ =HEHJLQWPHWGHWKHRULH+HWPERGLSORPDJHHIWWRHJDQJWRWKHWKER,QGHSUDNWLMNZHUNWKHWYDDNDQGHUV3ULQVOHJWXLWµ-HNXQWZHOKHWQLYHDXKHEEHQPDDUGDWPDDNWMHQLHWDX-WRPDWLVFKWRWHHQJRHGHKER¶HU2IRPKHWQRJZDWVFKHUSHUWHVWHOOHQHHQJRHGHPER¶HULVQLHWDXWRPDWLVFKHHQJRHGHKER¶HU2PJHNHHUGNDQHHQVOHFKWHPERµHUHHQKHHOJRHGHKER¶HU]LMQ:HYHURQGHUVWHOOHQVRPVDXWRPDWLVPHQGLHHUQLHW]LMQ¶Hier ziet ze een rol voor studieloopbaanbegeleiding. Want het is allereerst de student die YRRU]LFK]HOIGXLGHOLMNPRHWNULMJHQZDWKLMZLO(QKRHKLMGDDUNDQNRPHQµ'DDUZHUNHQZHQDDUWRH(ULVHHQSURJUDPPDJHPDDNWRPVWXGHQWHQXLWKHWGHUGHMDDUGHDQWZRRUGHQop die vragen te laten ontdekken. Heel basaal, aan de hand van een assessment. Welke FRPSHWHQWLHVEHKHHUVMHJRHGZHONHQLHW":DDUDDQZLOMHZHUNHQHQZDDURP"(QKRHJDMHGDWGRHQ",HGHUYDQRQVKHHIWEHKRHIWHDDQKDQGYDWWHQYRRU]HOIPDQDJHPHQW2Q]HVWXGHQWHQ]HNHUDOVGHRYHUJDQJYDQPERQDDUKERLQ]LFKWNRPW]LMQ]HRIMDDUGLHZRUVWHOHQYDDNQRJJHQRHJPHW]LFK]HOI:HPRHWHQKHQHHQKDQGMHKHOSHQ¶

Werkplek%LMGHYRRUEHUHLGLQJRSGHPRJHOLMNHGRRUVWURPLQJKHHIWGHZHUNSOHNHHQFUXFLDOHSODDWVJHNUHJHQµ:HJHYHQVWXGHQWHQPHHMHJDDWRSVWDJHGDDUNRPMHRQJHWZLMIHOGPHQVHQXLWKHWKERWHJHQ3UDDWGDDUPHHYUDDJZDWKLMRI]LMGRHWZDDUXLWGHLQKRXGYDQ]LMQRIKDDUZHUNEHVWDDWHQZHONHYHUDQWZRRUGHOLMNKHGHQGDDUPHHJHSDDUGJDDQ6WHOMH]HOIGHYUDDJRIGDWLVZDWMHZLOWRIKHWELMMHSDVW(QZDWMHHYHQWXHHOQRJQRGLJKHEWRPGHVWDSte kunnen zetten. Ik heb daarover verschillende studenten met elkaar in gesprek gebracht en dat heeft sommigen tot de conclusie gebracht om af te zien van het hbo. Anderen weten daarentegen meer dan ooit zeker dat ze naar het hbo willen.’

110

(QGLHZLOLVKHHOEHODQJULMNEHQDGUXNW3ULQVµ+HWKER]LWKHHODQGHUVLQHONDDUGDQKHWPER(UKDQJWYHHOPHHUDIYDQMHHLJHQLQLWLDWLHIHQLQ]HW-HPRHWHHQRYHUJDQJPDNHQYDQH[WULQVLHNHQDDU LQWULQVLHNHPRWLYDWLHHQPHHUYDQXLWGHZLOZHUNHQGDQYDQXLWKHWPRHWHQ2PGDWWHNXQQHQPRHWMHHFKWZHWHQZDWMHZLOWHQGDDUPHHRRNNXQQHQRP-gaan.’

VerbeteringAan de verbetering van de doorstroming is al veel gedaan. Prins brengt in herinnering hoe QRJQLHWODQJJHOHGHQHONHDIGHOLQJHHQHLJHQWUDMHFWKDGXLWJHZHUNWµ%LQQHQppQ&ROOHJHNUHHJMHGDDUGRRUVRPVDOJURWHYHUVFKLOOHQ$OVGHVWXGHQWHQYHUYROJHQVRS6D[LRQELMelkaar in de klas kwamen, zagen ze dat iedereen heel anders was voorbereid. Dat én de uitval in het hbo heeft er ons toe gebracht om de doorstroom te verbeteren. Iedereen is GDDUELMJHEDDWGHVWXGHQWQRJKHWPHHVW¶6WXGHQWHQGLHGHRYHUJDQJYDQKHWKERRYHUZHJHQNULMJHQQXLQKHWGHUGHHQKHWYLHUGHMDDUH[WUDOHVVHQZLVNXQGHQDWXXUNXQGH(QJHOVHQ1HGHUODQGV,QKHWYLHUGHMDDUJDDQ]HYHUYROJHQVRRNQDDU6D[LRQZDDU]HOHVNULMJHQYDQKERGRFHQWHQ(pQGDJLQGHZHHNLQKHWHHUVWHVHPHVWHUHQDIKDQNHOLMNYDQGHJHNR]HQVWXGLHULFKWLQJppQHOHNWURWHFKQLHNRIYLMIGDJHQSHUZHHNZHUNWXLJERXZNXQGHLQKHWWZHHGH,GHDOLWHUORSHQPERHQKER]RODQJVQDWXXUOLMNHZHJLQHONDDURYHU'H ZHUNHOLMNKHLG YHUORRSW HFKWHU ]HOGHQ ]R UHFKWOLMQLJ DOV PRGHOOHQ GRHQ YHUPRHGHQµ'DDURPKHHIWVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJHHQEHODQJULMNHSODDWVLQKHWWUDMHFWJHNUHJHQ:H ODWHQELMYRRUEHHOGKERVWXGHQWHQNRPHQGLHYHUWHOOHQKRHKHWQXHLJHQOLMNJDDWRS6D[LRQ2Q]HVWXGHQWHQQHPHQJHPDNNHOLMNHULHWVYDQSHHUVDDQGDQYDQRQV/DWHQZHGDDUGDQJHEUXLNYDQPDNHQ]RGDW]HHHQEHWHUEHHOGNULMJHQ¶,QKHWYLHUGHMDDULVYHUGHUGHEHGRHOLQJWUHHGWGHVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJQRJSUR-PLQHQWHUQDDUYRUHQPHGHRPGDW52&YDQ7ZHQWHHQ6D[LRQRRNKLHULQJH]DPHQOLMNRS-WUHNNHQµ+HWSURJUDPPD]RDOV1LHNYDQ7RRUPLMQFROOHJDRS6D[LRQHQLNQXYRRU]LHQis tweeledig en aanvullend. Niek volgt met de studenten het ‘Kies actief’- programma, ik ELHGHHQSURJUDPPD]HOIPDQDJHPHQWYDQ)UDQNOLQ&RYH\DDQ'DWPRHWGHVWXGHQWPHHUEHZXVWPDNHQYDQ]LMQHLJHQOHYHQHQ]LMQHLJHQUROHQYHUDQWZRRUGHOLMNKHLGGDDULQ,QKHWKERPRHWMHGDWNXQQHQKDQGHOHQ'DDUYLQGMHJHHQGRFHQWGLHYRRUMHGHQNWRIMHDFKWHUde broek zit.’

Bewustwording(UYDULQJHQ]LMQHUQRJQLHW3ULQVKHHIWKHWSURJUDPPDQRJQLHWDDQYLHUGHMDDUVJHJHYHQ:HODDQWZHHGHMDDUV=HODDWKHQ]LHQKRH]H]HOIGLHVWXULQJNXQQHQDDQEUHQJHQ'DDUELMPDDNW]HGXLGHOLMNGDWLHGHUHHQXLWHLQGHOLMNGHYULMKHLGKHHIWRPHLJHQNHX]HVWHPDNHQGLHRSKXQEHXUWZHHUHLJHQFRQVHTXHQWLHVKHEEHQ=RGDWKHWYDQEHODQJLVJRHGWHZHWHQZDWMHZLOWHQMHNHX]HVZHORYHUZRJHQWHPDNHQµ'HVWXGHQWHQYLQGHQGDWKHHOOHXN¶KHHIWze ervaren, ‘het is een heel goed instrument om hen bewust te maken van de vraag of het hbo echt iets voor hen is.’,QKHWVWXGLHORRSEDDQSURJUDPPDYRRUGHUGHHQYLHUGHMDDUV]LMQGDDURPRRNGULHJHVSUHN-NHQRSJHQRPHQ µ+HOHPDDOJHsQWRSGLHEHZXVWZRUGLQJ¶'HVWXGHQW]LWHUPHWGHVWX-GLHORRSEDDQEHJHOHLGHUVYDQPERKERDDQWDIHOµ,N]HJKHPGDQGDWKLMEHSDDOWZDDURYHU

111

ZHKHW]XOOHQKHEEHQµ-LMVWHOWGHYUDJHQMLMOHLGWKHWJHVSUHN¶'DWLVODVWLJGDQPRHWGHVWXGHQWSORWVHOLQJ]HOIGHWRXZWMHVLQKDQGHQQHPHQ+LMPRHWOHUHQKXOSWHYUDJHQHQGHMXLVWHYUDJHQWHVWHOOHQ+LHU]LHMHKHWZH]HQOLMNHYHUVFKLOWXVVHQKHWYURHJHUHPHQWRUDDWen studieloopbaanbegeleiding: de student is nu veel meer stuurman op eigen schip. Als KHWQRGLJLVNDQKLMHHQORRGVDDQERRUGURHSHQ=RNULMJMHVWXGHQWHQGLHJHPRWLYHHUGHUen beter voorbereid op het hbo beginnen.’

Noodzaak'HQRRG]DDNLVHYLGHQW3ULQVZLMVWHUQRJHHQVRSGDWMXLVWLQKHWHHUVWHMDDUYDQKHWKERveel studenten uitvallen. Deels door de gemengde samenstelling: mbo’ers komen samen met havisten in één klas. Ze hebben dan het voordeel van veel technische bagage, maar beschikken niet over het hogere abstractieniveau en het plannend vermogen van de ha-YLVWHQµ$OVMHLQGLHRPJHYLQJRRNQRJHHQVZRUGWJHFRQIURQWHHUGPHWJURWHODSSHQWKHR-UHWLVFKHVWRIZRUGWGHRYHUVWDSZHOKHHOJURRW'DDUPRHWMHGHVWXGHQWRSYRRUEHUHLGHQGDWLVJH]DPHQOLMNHYHUDQWZRRUGHOLMNKHLGYDQKERHQPER¶'DW ]LHW RRN6D[LRQPHUNW 3ULQV =H SULMVW GH VDPHQZHUNLQJPHW6D[LRQFROOHJD1LHNYDQ7RRU(Q]HZLMVWRSGHJH]DPHQOLMNHVWXXUJURHSYHUJDGHULQJHQPHWPHGHZHUNHUVYDQ52&YDQ7ZHQWHHQ6D[LRQµ'LHJDDQVRPVRSKHWVFKHUSVWYDQGHVQHGHPDDUGDWLVMXLVWJRHG:HPRHWHQHONDDUVFKHUSPDNHQHQKRXGHQ'DDUELMGHGRRUVWURRPWXVVHQRQ]H0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJHQZHUNWXLJERXZNXQGHYDQ6D[LRQJDDWJRHGGLHWXVVHQde elektrotechnische opleidingen kan nog beter.’Intussen doet zich al een uitstralend effect voor. ‘Vakdocenten zien de meerwaarde. Ze YRHOHQ]LFKRRNDDQJHVSRRUGZDQWPHWGH]HJURHSVWXGHQWHQNXQQHQ]HLHWV'LH]LMQGHNUHQWHQLQGHSDS=HZHUNHQXLWRYHUWXLJLQJJUDDJPHH¶%HYHVWLJHQGLVGDDUQDDVWGDWKHWVWXGLHORRSEDDQSURJUDPPDYDQ52&YDQ7ZHQWHHQ6D[LRQDOELQQHQDQGHUH52&¶VFLUFX-OHHUWµ'DWLVJRHGODDWLHGHUHHQHUPDDUYDQSUR¿WHUHQJUDDJ]HOIV'DQZRUGW]HOIVWXULQJecht tot rode draad.’

112 7UXG\%XOWV

113

‘We moesten de vanzelfsprekendheden loslaten’

Interview met Gea Schonewille en Trudy Bults

‘In de loop van het doorbraakproject werkplekleren hebben we behoorlijk wat zaken rond de opleiding Informatie Dienstverlening (IDV) veranderd. We hebben de van-zelfsprekendheden losgelaten en dat heeft ook weleens een zekere vrees met zich mee gebracht. Die is nu weg. We zien de verbeteringen, en studenten en praktijk-opleiders oordelen positief.’ Aan het woord is Trudy Bults, docent van de opleiding IDV. Samen met directeur Gea Schonewille van het MBO College voor Management & Organisatie blikt ze terug op het project en gevolgen daarvan.’ µ6RPVZDVKHWHUJFRQIURQWHUHQG¶]HJW%XOWV=HGRHOWRSGHUHVXOWDWHQYDQKHWYRRURQGHU-]RHNXLWGDWGHQRRG]DDNWRWYHUEHWHULQJHQLQGHFRPPXQLFDWLHDDQKHWOLFKWEUDFKW3UDNWLMNRSOHLGHUVZLVWHQQLHWDOWLMGZDWYDQKHQZHUGYHUZDFKWZDWZHHURQ]HNHUKHLGELMGHVWXGHQWHQWHZHHJEUDFKW2RNGHFRQWDFWPRJHOLMNKHGHQWXVVHQVWXGHQWHQSUDNWLMNRSOHL-ders en docenten oogstten kritiek. ‘Je hoort liever dat iedereen tevreden is. Dit was wel iets om even van te slikken.’ Schonewille knikt: ‘De boodschap was inderdaad niet leuk. Ik heb HU]HOIYUDJHQELMJHVWHOGKHWPRWLYHHUWQLHWDOVMHGHDDQGDFKW]RQDGUXNNHOLMNULFKWRSZDWQLHWJRHGJDDW1DDUPLMQPHQLQJ]LMQGHVWXGHQWHQGDDURYHUWHVWULNWEHYUDDJG'DWKHELNter discussie gesteld, niet de uitkomsten.’'HPHGHZHUNHUV YDQGHRSOHLGLQJKHEEHQ]LFKZHOHHQVJHUDDNWJHWRRQGZHHW%XOWVµ:HNRQGHQHUXLWHLQGHOLMNZHOPHHRPJDDQPDDUZHKHEEHQZHORSJHPHUNWGDWMHYRRU]R¶QRQGHU]RHNZHOGHMXLVWHYUDJHQPRHWVWHOOHQ,HWVPHHUHYHQZLFKWZDVRS]LMQSODDWVgeweest. Maar, zoals Gea al zegt, dat doet niets af aan de uitkomsten. De communicatie moest gewoon echt beter.’

Oudere studenten0DDUHHUVWGHRSOHLGLQJ]HOI,'9HHQ%%/RSOHLGLQJRSQLYHDXOHLGWRSWRWPHGHZHUNHUVinformatievoorziening, die bezoekers van onder meer bibliotheken, kranten en archieven RQGHUVWHXQHQELM KHW ]RHNHQ YDQGH MXLVWH LQIRUPDWLHEURQQHQ'DDUQDDVW GUDJHQ ]H ELMaan de opbouw van de collecties van die instellingen en werken ze mee aan presentaties, ELMHHQNRPVWHQHQSUDFWLYLWHLWHQ µ+HW ]LMQRYHUZHJHQGVWXGHQWHQGLHRXGHU]LMQGDQGHJHPLGGHOGH52&VWXGHQW¶OHJW6FKRQHZLOOHXLW

Onderwijsformule ‘Major-minor’ - resultaten uit de leergeschiedenis Gea Schonewille

115

µ7HULOOXVWUDWLHGHJHPLGGHOGHOHHIWLMGYDQGHJHGLSORPHHUGHQOLJWURQGGHMDDU(QGDWKHHIWJHYROJHQYDDN]LMQRQ]HVWXGHQWHQDOJRHGRSJHOHLGDOV]HELMRQVNRPHQ&RJQLWLHIKHEEHQ]HJHHQHQNHO SUREOHHP ]H NRPHQYRRUDO YRRUGH YDDUGLJKHGHQ0HHVWDO ]LMQ]HMDUHQQLHWRSVFKRROJHZHHVW]HPRHWHQGXVHFKWZHQQHQDDQKHWDQGHUHRQGHUZLMV=R¶QVWXGHQWKHHIWHHQDQGHUYHUZDFKWLQJVSDWURRQGDQMRQJHUHVWXGHQWHQGLHYHHOHHUGHUJHQHLJG]LMQRPDDQGHERRPWHVFKXGGHQ2Q]HVWXGHQWHQYHUZDFKWHQYHHOPHHUYDQGHdocent. ‘Zeg maar wat ik doen moet’, die houding. De docenten hadden evenmin behoefte aan verandering. De urgentie ontbrak, de studenten benoemden niet wat beter kon of PRHVW+LHU]LHMHGHPHHUZDDUGHYDQKHWSURMHFWZHNUHJHQHHQVSLHJHOYRRUJHKRXGHQNiet alles verliep zo goed als we dachten.’

Voortvarendµ(UZDVRRNZHOHHQ]HNHUHYUHHV¶QHHPW%XOWVKHWZRRUGRYHUµ:HZDUHQXLWHUDDUGPHWde opleiding bezig, maar nu moesten we opeens dingen heel anders gaan doen.’ Scho-QHZLOOHLQWHUUXPSHHUWµ'DWZRRUGYUHHVYDOWPHRS,NKHEGDDUQLHWVYDQJHPHUNWMXOOLH]LMQKHHOYRRUWYDUHQGWHZHUNJHJDDQ¶%XOWVµ-HPRHWKHWQLHWQHJDWLHIXLWOHJJHQ:HKDG-den meer een houding van: ‘Het is eng, maar we gaan het doen.’ Die stemming is er nog VWHHGV:HKHEEHQQRJVWHHGVGHEHUHLGKHLGRPYDQGHJHEDDQGHSDGHQDIWHZLMNHQDOVZH]LHQGDWGHRSOHLGLQJGDDUGRRUEHWHUZRUGW(LJHQOLMNZDUHQZHDOWLMGKHHOVWHUNEH]LJmet het aanbod. Nu staat de vraag voorop.’=HVFKHWVWGHYHUDQGHULQJHQGLHLQGHORRSYDQKHWSURMHFW]LMQJHUHDOLVHHUG3UDNWLMNRS-leiders weten nu beter dan voorheen hoe ze hun rol moeten invullen. Docenten bezoeken GHZHUNSOHNNHQ YDNHU6WXGHQWHQ VFKULMYHQHHQ UHÀHFWLHYHUVODJPDDU GDWPDDNWZDDU-VFKLMQOLMNSODDWVYRRUHHQEORJ]RGDWGHDQGHUHVWXGHQWHQNXQQHQPHHOH]HQ'HRSOHLGLQJoverweegt bovendien om met enige regelmaat een nieuwsbrief uit te brengen.

Katalysatorµ=R¶QRQGHU]RHNZHUNWDOVNDWDO\VDWRU¶PHHQW6FKRQHZLOOHµ+HWLVGLHVSLHJHOGLHLN]RMXLVWDOQRHPGH'HRQGHU]RHNHUVGUDJHQGDDUDDQELMGRRUYUDJHQWHVWHOOHQHQRSPHUNLQJHQWHPDNHQµ.DQKHWPLVVFKLHQRRN]y"¶$QGHUVZDUHQZHPLVVFKLHQQLHWRSKHWLGHHYDQGDWblog gekomen, hadden we misschien ook andere dingen niet gedaan of niet zó gedaan.’µ+HWZDVODQJQLHWDOWLMGJHPDNNHOLMN¶JDDW%XOWVYHUGHUµ=RYUDJHQZHYDQGHSUDNWLMNRSOHL-ders meer dan ooit dat ze de studenten beoordelen. Dat ligt soms best gevoelig, want het NDQEHWHNHQHQGDWLHPDQG]LMQFROOHJDPRHWEHRRUGHOHQ'HQDUHFRQVHTXHQWLHVGLHGDWNDQKHEEHQNXQMHMHLQGHQNHQ'DDUPRHVWHQZHGXVHHQRSORVVLQJYRRUYLQGHQ¶=HYHUYROJWµ'HSUDNWLMNRSOHLGHUVVWDDQYRRUGHWDDNRPGHVWXGHQWHQWHEHJHOHLGHQIHHG-EDFNWHJHYHQpQWHEHRRUGHOHQ]RZHOWLMGHQVGHYRRUWJDQJDOVELMH[DPHQV7LMGHQVGHESYVWDDQGHNHUQWDNHQFHQWUDDOGLHHONPHWHHQH[DPHQZRUGHQDIJHVORWHQ+HWKHHIWallemaal moeten groeien, maar het is ook allemaal verbeterd.’µ9RRUDOGRRUKHWJHVSUHNGDDURYHU¶YXOW6FKRQHZLOOHDDQµ:LMIRUPXOHUHQZHOFRPSHWHQ-WLHVPDDUGHWHNVWGDDUYDQNDQYHUZDUULQJRSURHSHQ1HHPGHRSGUDFKWµ2PJDDQPHWODVWLJHNODQWHQ¶'DWKRHIWGXVHFKWQLHWLHPDQGWH]LMQGLHELMMRXDDQGHEDOLHDPRNPDDNW+HWNDQRRNHHQPRHGHUPHWWZHHNLQGHUHQ]LMQGLHHYHQGHUXVWHQWLMGZLORPLHWVXLWWHzoeken. Dat betekent goed luisteren, doorvragen en de vraag achter de vraag achterha-

116

OHQ-HNXQWQLHWYDQSUDNWLMNRSOHLGHUVYHUZDFKWHQGDW]HPHWHHQZHWHQZDWZLMEHGRHOHQVoor ons is ook dat een waardevol leermoment geweest.’

Co-makershipSchonewille spreekt van een wisselwerking. ‘Voor ons was het de vraag wat we moesten YHUDQGHUHQ'HSUDNWLMNRSOHLGHUVZLOGHQZHHUZHWHQZDWGDWYRRUKXQ]RXEHWHNHQHQ'RRUGHJHVSUHNNHQGDDURYHU]LMQZHPHHUGH]HOIGHWDDOJDDQVSUHNHQ:H]LWWHQQXRRNPHWYHUWHJHQZRRUGLJHUVYDQRYHUNRHSHOHQGHRUJDQHQRPGHWDIHO6SHOHQGHUZLMVLVKHW]RRRNwel gekomen tot co-makership en cocreatie. Vroeg of laat, daarvan ben ik overtuigd, zou GLW]LMQJHEHXUG0DDUQLHWLQGLWWHPSRHQQLHWRSGH]HPDQLHU1XZDUHQZHRSWLMG'DWLVHHQEHODQJULMNHELMYDQJVWYDQKHWKHOHSURMHFW¶Ze noemt er meteen nog een. Door de aandacht voor de luistercompetentie en het vermo-gen de vraag achter de vraag bloot te leggen, verandert de functie van de bibliothecaris. En daarmee wordt weer voorgesorteerd op de discussie over de meerwaarde en de rol YDQELEOLRWKHNHQµ,HGHUHHQGHQNWWRFKDOWLMGQRJDDQGLHPHYURXZLQGDWMXUNMHPHWKDDUNRSMHWKHH¶OLFKW]HWRHµ1X]LHMHGDWEHURHSYHUDQGHUHQ:HUNSOHNOHUHQZHUNW]RRRNGRRUop de werkplek en in de ontwikkeling van het beroepsperspectief.’

Overdraagbaar0DDU]LMQGHUHVXOWDWHQRYHUGUDDJEDDU".XQQHQDQGHUHRSOHLGLQJHQKLHULHWVPHHGRHQ"6FKRQHZLOOHµ(U]LMQLQ1HGHUODQGWZHHDQGHUH52&¶VGLHGH]HRSOHLGLQJRRNDDQELHGHQ'DDUPHHGHOHQZHQXRQ]HHUYDULQJHQ=H]LMQ]HHUJHwQWHUHVVHHUGRPGDWRRN]LMPHUNHQGDWZHPHWHHQELM]RQGHUHJURHSVWXGHQWHQZHUNHQ9DDNPHQVHQPHWHHQSUDFKWLJHYRRU-opleiding en een sterke intrinsieke motivatie, maar met opvattingen over school en leren GLHQLHWRYHUHHQNRPHQPHWGHJURWHUH]HOIVWDQGLJKHLGHQKHWSUDNWLMNOHUHQYDQKHWFRP-SHWHQWLHJHULFKWHRQGHUZLMV2Q]HFROOHJD¶V]RHNHQGXVRRNQDDURSORVVLQJHQHQZDWZLMhier hebben gedaan, zal daarin meespelen. In die zin is er zeker sprake van overdracht.’2IGDWRRNYRRUDQGHUHRSOHLGLQJHQELQQHQµKDDU¶0%2&ROOHJHJHOGWRIYRRURSOHLGLQJHQELQQHQDQGHUH&ROOHJHVNDQ]HQRJQLHW]HJJHQµ:HJDDQKLHU]HNHUPHW]LMQDOOHQNLMNHQwaar we iets aan hebben. Er ligt nu immers iets dat zich bewezen heeft. Als iemand zou zeggen dat iets niet kan, kunnen we nu aantonen dat het wel kan. Voor andere Colleges NDQLNQLHWVSUHNHQ'DDUNRPWKHWQDWXXUOLMNDOOHPDDOZHOWHUVSUDNH¶

6LJQL¿FDQW=HNHU RPGDW GH YHUEHWHULQJHQ VLJQL¿FDQW ]LMQ µ:HKHEEHQQHW ]HOIZHHU JHsYDOXHHUG¶]HJW%XOWVµ'HVWXGHQWHQ]LMQQXWHYUHGHQ=HYLQGHQGDW]HJRHGRQGHUZLMVNULMJHQGDWGHLQKRXGJRHGLVHQGDWGHFRQWDFWHQJRHG]LMQ2SPHUNHOLMNYLQGLNGDDUQDDVWGDWKHWDDQWDOstudenten voor de instroom informatiebeheerder toeneemt. Vanuit uitzendbureaus is er HYHQHHQVPHHUYUDDJQDDUPHQVHQPHWMXLVWGH]HRSOHLGLQJ:H]LHQRRNHHQYHUVWHUNLQJYDQKHWQHWZHUNPHQVHQZHWHQRQVVQHOOHUWHYLQGHQZLMZHWHQKHQVQHOOHUWHYLQGHQRRNDOVZHVWDJHSODDWVHQ]RHNHQ'DWLVDOOHPDDOJHPDNNHOLMNHUJHZRUGHQ¶µ+LHU]LHMHKHWFRPDNHUVKLS:HGRHQKHWQXVDPHQHULVYHUWURXZHQRYHUHQZHHUHQHUEHZHHJWLHWV-HNXQWJHUXVWFRQFOXGHUHQGDWKHWSURMHFWRQVYHHOKHHIWJHEUDFKW¶YLQGWRRNSchonewille. ‘Het heeft ons gedwongen tot nadenken. Een compliment aan de docenten is

RS]LMQSODDWVGLHPRHVWHQHFKWXLWGHFRPIRUW]RQHVWDSSHQHQGDWKHEEHQ]HJHGDDQ+HWHIIHFWYDQKHWSURMHFWLVXLWHLQGHOLMNJURWHUGDQLNYRRUDIKDGYHUZDFKW,NNZDPWRHQQLHWYHUGHUGDQµ+HW]RXPRRL]LMQDOV«¶'DWNDQLNQXNUDFKWLJHU]HJJHQKHWLVEHWHNHQLVYROKHWFUHsHUWZDDUGHHQPDDNWKHWYHUVFKLO¶

)UHHN%RVZLQNHO118

‘Zo’n project brengt nieuw elan en innovatie’

Interview met Ritzo Bloem en Freek Boswinkel

Het viel prachtig samen, het doorbraakproject werkplekleren en de wens om de opleiding Onderwijsassistent te vernieuwen. ‘Al weet je bij dit soort projecten op voorhand nooit waar je uitkomt’, geeft Ritzo Bloem, directeur van het MBO College voor Sport, Onderwijs & Cultuur toe. ‘Er is veel veranderd’, vindt teamcoördinator Freek Boswinkel, ‘en daar plukken we nu de vruchten van. Zo’n proces brengt nieuw elan, je ziet de veranderingen en de nieuwe kansen die daaruit weer voortkomen.’ 'HLQVWHHNZDVYRRUHHQGHHOSUDJPDWLVFK%ORHPNZDPHLQGDOVQLHXZHGLUHFWHXUELQQHQ%RVZLQNHO LQKHWEHJLQYDQ µ2SGDWPRPHQW]RFKWHQZHQRJQDDUKHWGL-GDFWLVFKHHQRQGHUZLMVNXQGLJHPRGHOGDWELQQHQFRPSHWHQWLHJHULFKWRQGHUZLMVSDVW+HWGRRUEUDDNSURMHFWZHUNSOHNOHUHQNZDPGXVJRHGYDQSDV2Q]HVWXGHQWHQ]LMQWZHHGDJHQper week op stage. Dat is dus echt werkplekleren. Het heeft ons gemotiveerd mee te doen, want we wisten dat er het nodige zou moeten veranderen.’6LJQDOHQYDQXLWGHGHHOQHPHQGHEDVLVVFKROHQGURHJHQGDDUDDQYHUGHUELM=HZDUHQQLHWDOWLMGWHYUHGHQRPGDWDIVSUDNHQYDDNQLHWZHUGHQQDJHNRPHQ%ORHPKHULQQHUW]LFKKRHKLM]LFK LQ]LMQHHUVWHSHULRGHYHUZRQGHUGHRYHUGHDJHQGDYDQVRPPLJHGRFHQWHQ µ(Uwaren er die tot tien uur les gaven, dan op stagebezoek gingen en na de middag terugkeer-den om weer les te geven. Dat was te dol, dan moeten er wel dingen misgaan.’%RVZLQNHOVSUHHNWLQGLWYHUEDQGYDQRUJDQLVDWRULVFKHUXVWµ-HNXQWYHHOEHGHQNHQPDDUMHPRHWKHWZHODOOHPDDORUJDQLVHUHQ:HKHEEHQKHHOEDVDOHDIVSUDNHQJHPDDNWGLHmeer structuur en overzicht geven. Stagebezoeken plannen we niet meer tussendoor. Dat JHHIWUXVWHQMXLVWGDDUGRRUNRPHQZHRQ]HDIVSUDNHQZHHUQD'DWNOLQNWHHQYRXGLJLVKHWHLJHQOLMNRRNPDDUKHWNRVWWZHHMDDURP]RLHWVWHUHDOLVHUHQ¶

Onderwijsinhoudelijk'DQLVHUGHRQGHUZLMVLQKRXGHOLMNHNDQW'HH[WUDPLGGHOHQGLHXLWKHWGRRUEUDDNSURMHFWYRRUWYORHLGHQERGHQGHJHOHJHQKHLGHHQH[WHUQHNUDFKWLQWH]HWWHQ,QGLWJHYDOHHQPH-GHZHUNHUYDQ+RJHVFKRRO(GLWK6WHLQPHWHUYDULQJLQGLWVRRUWSURMHFWHQHQPHWKHWYHU-PRJHQRQGHUZLMVNXQGLJHXLWGDJLQJHQRSHHQUHÀHFWHUHQGHPDQLHUDDQGHRUGHWHVWHOOHQ%ORHPQRHPWKHW]HOIVHHQµH[WHUQHDDQMDJHU¶YDQXLWKHWEHVHIGDWYHUQLHXZLQJVSURFHVVHQODQJQLHWDOWLMGJHPDNNHOLMNYDQELQQHQXLWWRWVWDQGNRPHQµ-HEUHQJZDWGLDOHFWLHNLQ'LHman of vrouw van buiten kan confronteren, die gaat straks toch weer weg en dat weten ook

120 5LW]R%ORHP

121

GHGRFHQWHQ$OVMHGLWVRRUWSURFHVVHQHUELMGRHWNULMJMHQLHWGHYHUVQHOOLQJGLHMHQRGLJKHEW$IHQWRHPRHWMHGHPRHGKHEEHQRPDDQGHERRPWHVFKXGGHQ0HQVHQGXUYHQGDWULVLFRYDDNQLHWWHQHPHQ1RX]HWPDDUHHQKHOPRSHUNRPWDOWLMGLHWVQDDUEHQHGHQZDDUMHLHWVPHHNXQW¶,QGLWJHYDO LQQRJZHOPHHUGDQ µLHWV¶%RVZLQNHO µ+HWSURMHFWKHHIWRQVYHHOJHEUDFKW2QGHUPHHUKHWEHVHIYDQGHQRRG]DDNRPRQVRQGHUZLMVDQGHUVLQWHULFKWHQ9RRUDOOHGXLGHOLMNKHLGZDQWYHUVWDPHQLHWYHUNHHUGYDNNHQQLV LVHQEOLMIWRQW]HWWHQGEHODQJULMNNiettemin is die vakkennis geen doel op zich, ze staat in dienst van de opleiding. We moeten ons afvragen waar we voor opleiden en wat de studenten daarvoor nodig hebben. +HW]LMQMRQJYROZDVVHQHQGLHRSHHQVJURWHVWDSSHQPRHWHQ]HWWHQ'DDUPRHWHQZHKHQELMKHOSHQ¶,QKHWVSRRUKLHUYDQNULMJWGHRYHUJDQJYDQYDNGRFHQWQDDURSOHLGLQJVGRFHQWJHVWDOWHµ'HIRFXVJDDWYDQRQGHUZLMVQDDUEHURHS¶YHUGXLGHOLMNW%ORHPµZDQWRQGHUZLMVPRHWIDFLOLWH-UHQG]LMQDDQGHZHUNSOHN:HKHEEHQJHOHHUGGDWHHQFXUULFXOXPYHUDQGHULQJGLHOHLGWWRWEHWHUHDDQVOXLWLQJRSGLHZHUNSOHNHHQGRRUGDFKWVWDSSHQSODQYHUJW¶+LMNULMJWELMYDOYDQ%RVZLQNHOµ-HPRHWODWHQ]LHQZDWMHZLOWHQZDDURPMHGDWZLOWRPGDDUQDDDQWHJHYHQKRHMHGDDUVWDSYRRUVWDSZLOWNRPHQ:HKHEEHQGDDUYRRUHHQV\VWHHPXLWJHZHUNWGDWKHHOJRHGZHUNW'DWLVHHQEHODQJULMNQHYHQSURGXFWYDQGLWSURMHFWGDWZHYDNHUNXQQHQinzetten.’

Vragend werkveld%ORHP]LHWQRJHHQYRRUGHHOµ$OVMHXLWJDDWYDQGHZHUNSOHNKHEMHHHQLQVWUXPHQWZDDU-PHHMHPHQVHQNXQWRYHUWXLJHQ'DDURPKHEEHQZHJHNR]HQYRRUµEDFNZDUGVGHVLJQ¶-HVWHOWYDVWZDWGHZHUNSOHNQRGLJKHHIWHQGDDUQDWHOMHWHUXJ'DWLVLQKRXGZDDUDDQHONHGRFHQWZLOPHHZHUNHQZDQWGDWLV]LMQEHURHSVWURWV1LHPDQGNHHUW]LFKWHJHQLQQRYDWLHVdie het werkveld vraagt.’µ'DWZHUNYHOGKHEEHQZHGDQRRNQDXZEHWURNNHQ¶QHHPW%RVZLQNHORYHUµ:HZLVWHQGDWwe de communicatie daarmee moesten verbeteren, maar we hebben een stap naar voren gemaakt. We hebben het werkveld intens betrokken, dat gaat dus heel wat verder dan FRPPXQLFHUHQ9LDELMHHQNRPVWHQHQNODQNERUGJURHSHQKHHIWKHWYHOGPHHJHGDFKWHQPHHJHVSURNHQRYHUGHLQKRXGYDQKHWRQGHUZLMV'HZDDUGHGDDUYDQ]LHQZHWHUXJLQGHODWHUHHQTXrWHVXLWKHWGRRUEUDDNSURMHFW6WDJHVFKROHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUV]LMQSRVLWLHI]H]LHQGDWZLMKXQRSPHUNLQJHQHQDGYLH]HQWHUKDUWHKHEEHQJHQRPHQHQ]H]LHQGHUHVXOWDWHQGDDUYDQ'DWERRGRQVZHHUGHJHOHJHQKHLGRPWRHWHOLFKWHQZDWZLMYHUZDFK-WHQ+HWJDDWLQWXVVHQQRJYHUGHUGHH[WHUQHLQVWHOOLQJGLHRQ]HEHURHSVSURHYHQPDDNWverwerkt daarin de opmerkingen vanuit de scholen. Dat is allemaal in overleg gebeurd; on-GHUZLMVHQVFKROHQNRPHQVWHHGVGLFKWHUELMHONDDU,N]LHKHWDOVHHQEHYHVWLJLQJ%HGHQNwel dat we 350 stagiaires hebben, het gaat dus om een groot aantal scholen.’'DDUQDDVWKHEEHQGHVWXGHQWHQHHQDFWLHYHUHUROJHNUHJHQ'HUGHMDDUVQHPHQQXHHQGHHO YDQ GH EHJHOHLGLQJ YDQ GH HHUVWHMDDUV RS GH]HOIGH VWDJHVFKRRO RS ]LFK µ-H NXQWdan innovatieve opdrachten uitzetten. Het is niet alleen leren op de werkplek, het is ook VDPHQZHUNHQG OHUHQRSGHZHUNSOHN¶ OLFKW%RVZLQNHO WRH µ'RRUGLHSHHUVXSSRUWRSWHQHPHQLQKHWFXUULFXOXPERUJMHKHWSURMHFW¶

Doorstroomproject+LMQRHPWPHWHHQQRJHHQRSEUHQJVWYDQKHWGRRUEUDDNSURMHFWKHWGRRUVWURRPSURMHFWGDWde opleiding samen met Hogeschool Edith Stein heeft ingericht. ‘We hadden al vormen YDQVDPHQZHUNLQJGRRUJH]DPHQOLMNHPLQRUV,QKHWNDGHUYDQKHWSURMHFWKHEEHQZHGHEDQGHQQDXZHUDDQJHKDDOGRRNRPGDWGLHH[WHUQHGHVNXQGLJHDINRPVWLJZDVYDQ(GLWK6WHLQ,QKHWGHUGHMDDUKHEEHQZHQXJURHSHQGLHGRRUVWURRPOHVVHQNULMJHQ'LHEHUHLGHQYRRURSKHWKERHQJHYHQGDDU ODWHUEHSDDOGHYULMVWHOOLQJHQ:HKHOSHQRQ]HVWXGHQWHQYHUGHURSZHJQDDURSGHLQVWDSWRHWVHQGLHZHHURYHUHHQNRPHQPHWRQ]HH[DPHQVHQZHOHUHQRQ]HVWXGHQWHQZHUNHQPHWGHUHÀHFWLHPRGHOOHQYDQGHSDER'HRYHUJDQJLVGDDUGRRUQLHW]RKHHOHUJJURRWPHHU(QZDWRRNEHODQJULMNLVGHVWXGHQWOHHUW]RYDQ]HOIRIKLMRI]LMYRRUKHWKERJHVFKLNWLV'DWELHGWSHUVSHFWLHYHQRPGHXLWYDOLQKHWKERWHUXJte dringen. De samenwerking met Edith Stein gaat dan ook door.’

Tevredenheid2RNGHWHYUHGHQKHLGYDQGHVWXGHQWHQ]RODWHQGHRQGHU]RHNHQ]LHQVFRRUWJDDQGHZHJGHRQGHU]RHNHQVWHHGVKRJHU µ0DDUGLHZDUHQDOQLHWRQWHYUHGHQ¶PHUNW%ORHPRS µ,NEHQKHHOEHQLHXZGKRHGLWYHUGHUXLWZHUNWRSKHWWHDP2Q]HGRFHQWHQ]LMQKHHOHUJEH-WURNNHQELMKHWRQGHUZLMVHQGLWW\SHVWXGHQWHQPDDUKHW]RHNHQQDDUKHWMXLVWHGLGDFWLVFKHHQRQGHUZLMVNXQGLJHPRGHOKHHIWYHHORQ]HNHUKHLGPHW]LFKPHHJHEUDFKW+HW]HOIEHHOGvan het team was daardoor niet zo positief. Het onderzoek heeft nu aan het licht gebracht dat de buitenwereld een veel positiever beeld heeft. En trouwens, in de benchmark tus-sen verschillende opleidingen scoort die van ons heel hoog. Ik verwacht dat die factoren verder zullen doorwerken.’'DDURSOLMNWRRNGHµURQGUHLV¶YDQGHSURMHFWOHLGHUWHGXLGHQ9DQGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMV-DVVLVWHQWLVKLMQDDU6RFLDDO&XOWXUHHO:HUNJHJDDQWHUZLMOKLMLQPLGGHOVKHW0%2&ROOHJHYRRU*H]RQGKHLGV]RUJEHJHOHLGW µ2YHUDO SDVW KLM GH]HOIGHPHWKRGLHN WRH+RH YOLHJ MHDDQKRHODDWMHGLQJHQODQGHQ"¶+HW]HJWLHWVRYHUGHRYHUGUDDJEDDUKHLGYDQRQ]HHUYD-ringen en bevindingen. Anderen doen er nu hun voordeel mee.’µ,N]LHHHQYHUDQGHULQJLQWUHGHQ¶UHDJHHUW%RVZLQNHOµPDDUZHPRHWHQRQV]HOIQRJZDWPHHUWLMGJXQQHQ+HWGRRUEUDDNSURMHFWKHHIWRQVYHHOJHEUDFKWZHKHEEHQHUYHHOYDQJHOHHUGHQYHHONXQQHQYHUEHWHUHQ'DW]LHQGHGRFHQWHQRRNGDW]DO]LMQXLWZHUNLQJQLHWPLVVHQ+HWSURMHFWZHUNSOHNOHUHQKHHIWQLHXZHODQJHEUDFKWHQRRJYRRUGHQLHXZHNDQ-sen die daaruit voortvloeien.’

122

123

‘School en BPV groeien naar elkaar’

Interview met Jos Toebes en Frans Konst

De resultaten van de nulmeting uit 2009 kwamen hard binnen bij de opleiding Mid-denkader Engineering Werktuigbouwkunde. ‘We schrokken er zelf van’, herinnert Jos Toebes, directeur van het MBO College voor Metaal, Elektro & Installatietech-niek, zich. ‘We werden wakker geschud’, meent teamcoördinator Frans Konst. Er werd meteen een verbeterplan uitgewerkt. Hij vervolgt: ‘School en BPV zijn naar elkaar toegegroeid, terwijl het vroeger toch meer twee gescheiden werelden waren. De ef-fecten zien we al. Studenten hebben een beter gevoel en presteren nog beter, do-centen gaan inzien dat de BPV een integraal onderdeel is van het totale leerproces.’ %LMGHDIURQGLQJYDQKHWSURMHFW UXLP WZHH MDDU ODWHUEOLMNWKHWEHHOGJHNDQWHOG µ8LWGHODWHUHHQTXrWHVEOLMNWGDWGHVWXGHQWHQEHWHUYRRUEHUHLGDDQGH%39EHJLQQHQ=HKHE-EHQHUHHQEHWHUJHYRHOELMVWDSSHQKHWEHGULMIPHWHHQJHUXVWHUKDUWELQQHQ¶ZHHW)UDQV.RQVW+LM]LHWGHGRRUZHUNLQJLQKHWYHUORRSYDQGH%39µ0HHUGDQYRRUKHHQRYHUOHJJHQVWXGHQWHQPHWGHSUDNWLMNRSOHLGHU=HNRPHQRPWHOHUHQGXVZLOOHQ]HOHUHQ'DWPDDNWKHQDFWLHYHUHQ]HOIVDVVHUWLHYHU'H%39YHUORRSWHIIHFWLHYHUHQJHHIWGHVWXGHQWHQPHHUEHYUHGLJLQJ(pQYDQGHPRRLHNDQWHQYDQKHWGRRUEUDDNSURMHFWZHUNSOHNOHUHQZDVGDWZHGLHYHUEHWHUVWDSSHQWXVVHQWLMGV]HWWHQ:H]DJHQKHWUHVXOWDDWWHUXJLQGHJURHLHQGHtevredenheid van de studenten.’2RNYDQSUDNWLMNRSOHLGHUVHQEHGULMYHQNRPHQHUSRVLWLHYHJHOXLGHQ µ'HPHQVHQRSGHvloer hebben nu een beter inzicht in wat hun te doen staat. We hebben de communicatie DDQJHVFKHUSWHQRSWDOYDQSXQWHQYHUEHWHUG'HEHGULMYHQZHWHQQXGDWRQ]HVWXGHQWHQniet alleen komen om te werken, maar vooral om te leren. En wat de leerling moet leren, PDNHQZHRRNGXLGHOLMN'DW]LHMHWHUXJLQRQ]H%39ERHNHQZHKHEEHQKHWDDQJHYXOGPHWZHUNERHNHQSHUSHULRGH'DDULQVFKULMYHQZHZDWZHYDQGHVWXGHQWYHUZDFKWHQHQZDWZHYDQKHWEHGULMIYHUZDFKWHQ¶(QGDQ LVHUQRJHHQDQGHUEHODQJULMNJHYROJYDQGH LQWHUYHQWLHV.RQVW µ'HGRFHQWHQ]DJHQDDQYDQNHOLMNQLHWGHQRRG]DDNRPWHYHUDQGHUHQ'HUHVXOWDWHQYDQGHQXOPHWLQJgaven de doorslag om ons ervan te overtuigen dat we naar een betere voorbereiding op GHESYPRHVWHQ(QQXDDQKHWHLQGHYDQKHWSURMHFW]LHWLHGHUHHQGDWGLWHFKWGHEHWHUHmethode is. De voorbereiding op de bpv is nu onderdeel van het lesprogramma voor de VWXGHQWHQRSVWDJHJDDQ2RNGHFRPPXQLFDWLHPHWGHESYEHGULMYHQ LVYHUEHWHUG:H]LMQHUQXYDQRYHUWXLJGGDWZHKHWQLHWJRHGGHGHQ¶-RV7RHEHVNQLNWLQVWHPPHQGµ'Hgrote winst zit in de doorleefdheid van alle veranderingen. Iedereen ziet de waarde ervan.’

)UDQV.RQVW

125

‘Waar is school?’9RRUDIHUNHQW.RQVWJURHLGHDOKHWEHVHIGDWGHFRQWDFWHQPHWGHEHGULMYHQHQPHWGH%39VWXGHQWHQ YHUEHWHULQJ EHKRHIGH µ'H VWXGHQWHQ KDGGHQ VRPV KHW JHYRHO GDW GHVFKRRORSHHQVQLHWPHHUEHVWRQGDOV ]H LQKHW%39EHGULMI DDQGHVODJJLQJHQ(QZLMVWHOGHQYDVWGDWDIVWDQGELMGHNHX]HYRRUHHQVWDJHEHGULMIYDDNPHHUGHGRRUVODJJDIGDQGHYUDDJZDWGHVWXGHQWZLOOHUHQ'HQXOPHWLQJYDQEUDFKWKHWDOOHPDDOKDDU¿MQLQbeeld. ‘Ik ben op stage, maar waar is nu de school’, liet één van de studenten aantekenen.’ Dat heeft ons wakker geschud.’+HWYHUEHWHUSODQGDWPHWHHQGDDUQDZHUGXLWJHZHUNWEUHQJWHHQGXLGHOLMNHOLMQDDQLQGHUHODWLH WXVVHQVFKRROHQ%39'HVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGHUEHJLQWDO LQKHWHHUVWH MDDUmet de voorbereiding. ‘We hebben een heel stappenplan uitgezet, om de student naar de %39WRHWHJHOHLGHQHQKHPLQVWDDWWHVWHOOHQHHQJHPRWLYHHUGHNHX]HWHPDNHQYRRUKHWVRRUWEHGULMIZDDUKLMRSVWDJHZLO¶OHJW.RQVWXLWµ+HHIWKLMGLHNHX]HJHPDDNWGDQVFKULMIWKLMHHQVROOLFLWDWLHEULHIHQYROJWHUHHQRULsQWHUHQGJHVSUHNLQGDWEHGULMI(QHHQPDDORS%39QHPHQZHELQQHQYHHUWLHQGDJHQFRQWDFWRSPHWKHPHQPHWKHWEHGULMI'HVWXGHQWZHHWGDQGDWZHKHPQLHW YHUJHWHQKHWEHGULMIZHHWZLHGHFRQWDFWSHUVRRQ LV1DGLHeerste veertien dagen laten we de student bovendien even terugkomen op school. Als HUGDQSUREOHPHQ]LMQNXQQHQZHGLHPHWHHQRSORVVHQ'HFRPPXQLFDWLHOLMQHQ]LMQKHHONRUWJHPDDNW]RGDWVWXGHQWHQEHGULMIUHFKWVWUHHNVNXQQHQFRPPXQLFHUHQELMHYHQWXHOHSUREOHPHQ¶µ(QRPGDWZHGHEHGULMYHQGXLGHOLMNPDNHQZDWGHVWXGHQWHUPRHWOHUHQNULMJWKHWEHGULMIPHWHHQHHQEHWHU]LFKWRSKHWSDNNHWYDQHLVHQ¶YXOW7RHEHVDDQµ:H]LHQQXGDWKHWGHVWXGHQWHQHHQEHWHUJHYRHOJHHIW¶'DQULFKWKLM]LFKWRW.RQVWµ)UDQVMH]HLQHWGDWGHGRFHQWHQQXEHWHUEHVHIIHQGDWGH%39HFKWHHQRQGHUGHHOLVYDQKHWOHHUSURFHV+RHYHUNODDUMHGDW"¶

Bedrijfsleven.RQVWKRHIWQLHWODQJRYHUKHWDQWZRRUGQDWHGHQNHQµ,HGHUHGRFHQWGLHELMRQVVWXGLHORRS-EDDQEHJHOHLGHULVLVRRN%39GRFHQW'XVRIMHQX1HGHUODQGVJHHIWRIZLVNXQGHMHNRPWDOWLMGLQGHEHGULMYHQ'DWZHUNWDOVHHQH\HRSHQHU¶7RHEHVµ=HGRRUOHYHQKHWGXV]HOI¶.RQVWNQLNWµ,NZHHWYDQHHQGRFHQWGLHHLJHQOLMNJHHQLGHHKDGKRH]R¶QVWDJHYHUORRSW(QHYHQPLQYDQKHWEHGULMIVOHYHQ+HWPRRLHLVGDWEHGULMYHQRYHUKHWDOJHPHHQKHHOWURWV]LMQRSZDW]HGRHQ'XVDOVMHGDDUELQQHQNRPWZLOOHQ]HMHJUDDJHYHQURQGOHLGHQ'DWJHHIW]R¶QGRFHQWHHQKHHODQGHUHEOLN9DDNLVKHWEHGULMIVOHYHQWRFKHHQEHHWMHHHQEODFNER['DDUQDQLHWPHHUMHKHEWKHWPHWHLJHQRJHQJH]LHQMHKHEWGHWURWVJHYRHOG'DDU-GRRUOHHUMHGHWDDONHQQHQ'DWKDDOWGHEDQGHQWXVVHQVFKRROHQEHGULMIDDQ¶$DQGLHYHUVWDQGKRXGLQJGUDJHQGHEHGULMIVSURMHFWHQHYHQHHQVELM,QKHWGHUGHMDDUJDDQGHVWXGHQWHQ LQJURHSHQQDDUHHQEHGULMIRPGDDUHHQGRRUKHWEHGULMIDDQJHPHOGSUR-EOHHPRSWHORVVHQ,QKHWYLHUGHMDDUJHEHXUWGDWQRJHHQNHHUPDDUGDQJDDWGHVWXGHQWDOOHHQµ:HNRPHQLQGLHSHULRGHGULHWRWYLHUNHHUGDWEHGULMIELQQHQ=RYHUEHWHUHQZHGHcommunicatie nog verder en groeien school en bpv steeds verder naar elkaar toe.’(URQWVWDDW]HOIVHHQZLVVHOZHUNLQJ:DWGHGRFHQWHQLQGHEHGULMYHQ]LHQNHHUWWHUXJLQGHOHVVHQRSVFKRRO(QRPGDWGHVWXGHQWHQYHUVODJHQVFKULMYHQRYHUKXQESYGLHGRFHQWHQEHGULMI JH]DPHQOLMN EHRRUGHOHQ QHHPWKHWZHGHU]LMGVHEHJULS WRH µ:HNXQQHQRQVVWHHGVEHWHUYHUSODDWVHQLQGLHEHGULMYHQ¶FRQVWDWHHUW7RHEHVGDQRRN

126 -RV7RHEHV

Doorstroming naar hbo+HWLVRRN7RHEHVGLHHURSZLMVWGDWGHYHUVFKLOOHQPHWGHYURHJHUHVLWXDWLHJURRW]LMQ7RHQJLQJHQVWXGHQWHQSDVLQKHWYLHUGHMDDURSVWDJHµ6FKRROHQ%39ZDUHQLQGHUGDDGQRJJHVFKHLGHQZHUHOGHQ(QQLHWDOOHHQGLH]LMQQDDUHONDDUJHJURHLGMHNXQWGDWRRN]HJJHQYDQPERHQKER:HKHEEHQLQKHWNDGHUYDQGLWSURMHFWHHQKHHOQLHXZGRRUVWURPLQJVWUD-MHFWLQJHULFKW9RRUKHHQNUHJHQVWXGHQWHQGLHQDDUGHRSOHLGLQJ:HUNWXLJERXZNXQGHYDQ6D[LRQZLOGHQH[WUDOHVVHQLQKHWODDWVWHMDDU'DWLVQXJHVSUHLGRYHUKHWGHUGHHQKHWYLHUGHMDDU,QKHWODDWVWHMDDU]LMQ]HVWHHGVPHHURS6D[LRQZDDU]HHHQNODVYRUPHQPHWenkel mbo’ers. De uitval is daardoor veel lager dan wanneer ze in een klas met overwe-JHQGKDYLVWHQ]LWWHQ'LWLVHHQEHODQJULMNHELMYDQJVW-H]LHWKHW]R¶QSURMHFWJULMSWGLHSLQhet raakt aan alles en iedereen.’7HJHOLMNHUWLMGPDDNWKHWZHQGEDDUGHU(QGDWLVRRNQRGLJYLQGW7RHEHVRPGDWGHWHFKQR-logie in hoog tempo verandert. ‘De ontwikkelingen gaan heel snel. Neem de iPad: als die NDSRWJDDWLVHUQLHPDQGGLHKHWDSSDUDDWQRJUHSDUHHUW.LMNQDDUGHJURQGVWRIIHQGLHworden schreeuwend duur. Daardoor gaan de ontwikkelingen razendsnel. Conventionele PDFKLQHVWUHIMHQRJ]HOGHQDDQ(QJLQHHULQJJDDWQDDUHHQKRRJDEVWUDFWLHQLYHDXGHRS-OHLGLQJLVQLHWYHUJHOLMNEDDUPHWGLHYDQSDNZHJYLMIWLHQMDDUJHOHGHQ(LJHQOLMNLVWHFKQLHNtoe aan een heel nieuw gezicht, een nieuw imago.’µ'DDUNRPWELMGDWRQVEHGULMYHQYHOGGLYHUVLV¶QHHPW.RQVWKHWZRRUGZHHURYHUµ+HWJDDWYDQVWDDOFRQVWUXFWLHWRWHQPHW¿MQPHFKDQLFDHQPHFKDWURQLFD'HRPYDQJYHUVFKLOWHYHQ-HHQV-HKHEW7KDOHVPDDUMHKHEWRRNKHHOYHHOEHGULMYHQYDQWZHHRIGULHPDQ:HPRH-WHQGXVEUHHGRSOHLGHQHQEDVLVERXZVWHQHQDDQUHLNHQ2Q]HVWXGHQWHQPRHWHQGDDURPDOWLMGELMGULHYHUVFKLOOHQGHEHGULMYHQRSVWDJH¶7RHEHVYXOWDDQ µ:HVWUHYHQHUQDDUGHRSOHLGLQJ]RYHHOPRJHOLMNLQWHSDVVHQLQGHEHGULMIVVLWXDWLH'DWLVZHOHHQVSX]]HOHQZH]LMQEUHGHUGDQELMYRRUEHHOG,QIRUPDWLH'LHQVWYHUOHQLQJ¶0DDUGDWZHUNWZHOZHHW.RQVWµ:HNULMJHQJHHQNODFKWHQRYHUHHQGDOHQGQLYHDX6WHUNHUQRJGHVWXGHQWHQVWLMJHQYDDNuit boven het mbo-niveau.’

Het vervolg+HWLVGXLGHOLMNGDWKHWGRRUEUDDNSURMHFWZHUNSOHNOHUHQLQGHRJHQYDQEHLGHQYDQJURWHEHWHNHQLVLVJHZHHVWµ(QQyJLV¶FRUULJHHUW.RQVWµ+HWSURMHFWPDJNODDU]LMQZLM]LMQGDWQRJQLHW:H]LMQQRJVWHHGVEH]LJDDQGHYHUEHWHULQJYDQGHFRPPXQLFDWLHPHWGHEH-GULMYHQHQZHNLMNHQKRHRRNDQGHUHRSOHLGLQJHQYDQRQ]HHUYDULQJHQNXQQHQSUR¿WHUHQ'DQ]LMQHUQRJGHODQGHOLMNHELMHHQNRPVWHQZDDUZHGHUHVXOWDWHQSUHVHQWHUHQ(UNRPHQERYHQGLHQDQGHUHGLQJHQRSRQVDI,QGHVWDJHEHGULMYHQJDDQYHHOSUDNWLMNRSOHLGHUVPHWde vut. We zullen nieuwe moeten opleiden. Docenten gaan toe naar een meer coachende UROGDWYUDDJWDQGHUHFRPSHWHQWLHV0DDUHHQSURMHFWDOVGLWODDWMH]LHQGDWKHWNDQHQYHHOoplevert. Je moet het alleen eerst ervaren.’µ'DWLVZDWLNGLHGRRUOHHIGKHLGQRHP¶EHQDGUXNW7RHEHVWRWEHVOXLWµ-HNXQWZHO]pJJHQdat verandering nodig is, maar dan komt niemand in beweging. Nu hebben we allemaal de effecten gezien, gevoeld en beleefd. Met de kunst van de verleiding en het verhogen van KHWEHZXVW]LMQEHUHLNMHDOWLMGPHHUGDQPHWGZDQJ¶

Gerard Rikken128

‘Meer spin-off dan we hadden verwacht’

Interview met projectleider Gerard Rikken

‘Je zou kunnen zeggen dat het echte werk nu gaat beginnen. We hebben het door-braakproject werkplekleren zo goed als afgerond. De resultaten liggen er en het zijn er meer dan we hadden verwacht. Zowel als het gaat om de organisatie en de inhoud van de beroepspraktijkvorming als om de doorstroming van mbo naar hbo. Hier kunnen we echt iets mee. Het komt erop aan de mensen te enthousiasmeren.’ Projectleider Gerard Rikken spreekt gedreven. Drie jaar heeft het project geduurd. En het heeft genoeg opgeleverd om er mee verder te gaan 9yyUKHPRSWDIHOOLJWGHHHUVWHSDSLHUHQRRJVW(HQSRVWHULQ52&KXLVVWLMOPHWDOVNRSµ(HQGRRUEUDDNLQZHUNSOHNOHUHQ¶'DDUQDDVWYHOOHQPHWDDQWHNHQLQJHQLQ]LMQ¿MQHKDQG-schrift. Af en toe een doorhaling, met de verbetering ernaast. Werkplekleren doen we ken-QHOLMNDOOHPDDO5LNNHQJOLPODFKWµ-DWRFK(QKHWKRXGWQRRLWRSGDWLVKHWOHXNH¶7ZHHWKHPD¶V]RKHHIWKLMYRRU]LFK]HOIYDVWJHVWHOGZLOKLMJUDDJEHOLFKWHQ1LHWGHLQKRX-GHOLMNHNDQWHQHQGHRSEUHQJVWHQ'DWGRHQDQGHUHQHQERYHQGLHQVWDDQHUHOGHUVLQGLWERHNZHUN IHLWHOLMNHYHUVODJHQYDQGHRQGHU]RHNHQHQGHUHVXOWDWHQGDDUYDQ+LMZLOKHWOLHYHURYHUGHRUJDQLVDWLHYDQKHWSURMHFWGHZLM]HYDQDDQVWXULQJHQGHGDDUELMRSJHGDQHervaringen.µ$OV MHPHW ]R¶Q SURMHFW EHJLQW LQ GHZHWHQVFKDS GDW KHW ]LFK RYHU YHUVFKLOOHQGH MDUHQXLWVWUHNWPRHWMHJRHGRYHUGLHRUJDQLVDWLHQDGHQNHQ¶VWHHNWKLMYDQZDOµ:H]LMQHHQRQ-GHUZLMVLQVWHOOLQJGXVKHWSULPDLUHSURFHVJDDWYRRU$OWLMGHQRQGHUDOOHRPVWDQGLJKHGHQ'DWPDDNWKHWSURMHFWWRWLHWVZDWZHHUELMGRHQ'DDUPRHWMHYRRUDIUHNHQLQJPHHKRXGHQMHNXQWQLHWYRRUWGXUHQGYDQDOOHVYUDJHQHQYHUZDFKWHQYDQPHQVHQ0DDU MHPRHWHUWHJHOLMNHUWLMGZHOYRRU]RUJHQGDWKHWSURMHFWNDQGRRUORSHQ¶

Landelijk en regionaal+LHULVHHQWXVVHQVWDSRS]LMQSODDWV+HWGRRUEUDDNSURMHFWLVHHQODQGHOLMNSURMHFW1DDVWKHW52&YDQ7ZHQWHKHEEHQQRJYLMIDQGHUH52&¶VHQGH3ROLWLHDFDGHPLHPHHJHZHUNWµ'DWEHWHNHQWGDWHUVSUDNHLVYDQHHQODQGHOLMNGHHOHQHHQUHJLRQDDOGHHO¶OHJW5LNNHQXLWµ(ONHGHHOQHPHQGHLQVWHOOLQJKHHIWHLJHQSURMHFWSODQQHQLQJHGLHQGGLHZDUHQLQJHNOHXUGGRRUKXQHLJHQUHJLRQDOHRPVWDQGLJKHGHQ2YHUGLHODQGHOLMNHRUJDQLVDWLHGLHKDDUHLJHQHLQGYHUVODJHQXLWEUHQJWNRPLNYHUGHURSQRJWHVSUHNHQ:HKHEEHQKHWQXRYHU7ZHQWH]RDOVRRNGLWERHNEHWUHNNLQJKHHIWRSZDWZHLQ7ZHQWHKHEEHQJHGDDQHQJHYRQGHQ¶

130

+LMQRHPWYHUYROJHQVGHNODQNERUGJURHSHQGHVWXXUJURHS µ,QGLHNODQNERUGJURHSKHE-EHQZHDIYDDUGLJLQJHQVDPHQJHEUDFKWYDQGHLQVWDQWLHVGLHVDPHQKHWGRRUEUDDNSURMHFWZHUNSOHNOHUHQJHVWDOWHZLOGHQJHYHQ'DW]LMQYRRUHHQGHHOGHGLUHFWLHVYDQGHEHWURN-NHQ0%2&ROOHJHVPDDURRNYHUWHJHQZRRUGLJHUVYDQ]HYHQEHGULMYHQHQ LQVWHOOLQJHQGHJHPHHQWH(QVFKHGH&DPSXV%XVLQHVV&HQWHU7KDOHV(DWRQ(OHFWULF%9/RRKXLV,QVWDOODWLHJURHS=LHNHQKXLVJURHS7ZHQWHHQ5DEREDQN&HQWUDDO7ZHQWH'LHEHGULMYHQHQLQVWHOOLQJHQ]LMQLPPHUVRRNOHHUEHGULMYHQ6WXGHQWHQXLWRQ]HRSOHLGLQJHQGRHQGDDUKXQESYHQKHWKHOHSURMHFWKDQGHOWRRNRYHUGHPDQLHUZDDURSGHVWXGHQWHQGDDUEHJHOHLGZRUGHQGRRUGHSUDNWLMNRSOHLGHUV¶5LNNHQKDG]HOIHYHQHHQV]LWWLQJLQGHNODQNERUGJURHSQHWDOV3HWHU:HXVWKRIYRRU]LWWHUHQ+HQN5LW]HQYDQGHGLHQVW2QGHUZLMV.ZDOLWHLWV]RUJµ:H]LMQHONNZDUWDDOELMHHQJH-weest, om op tactisch niveau af te stemmen. Van onze kant hebben we steeds verteld over KHWYHUORRSHQGHUHVXOWDWHQRPGHOHGHQGHMXLVWHLQSXWWHJHYHQHQKHQWRWPHGHGHHOJH-QRWHQWHPDNHQ(QXLWHUDDUGRPKXQPHQLQJHQHQUHDFWLHVWHYHUQHPHQHQ]RPRJHOLMNte verwerken. We hebben bovendien verteld wat er zich in de stuurgroep afspeelde.’Want dat gremium had vanzelfsprekend weer andere taken. Hier werden, eveneens per kwartaal, de strategische en tactische kanten afgestemd. Naast een vertegenwoordiging YDQKHW52&YDQ7ZHQWHVFKRYHQRRNDIJHYDDUGLJGHQYDQ6D[LRQ+RJHVFKROHQHQGH+RJHVFKRRO(GLWK6WHLQDDQµ'LHLQVWHOOLQJHQKHEEHQHHQEHODQJULMNHUROYHUYXOGRPGDWwe ook hebben gekeken naar de plaats van werkplekleren binnen de doorstroming van mbo naar hbo.’

Brede organisatieEen uitgebreide organisatie, derhalve. Rikken knikt bevestigend. ‘Achteraf is dat heel goed JHZHHVW¶EOLNWKLMWHUXJµ'RRUGH]HRS]HW]LMQDOOHEHWURNNHQHQPHHJHJDDQ=HZLVWHQZDWspeelde, ze dachten mee en gaven hun mening. En ze konden zien dat we die zeer serieus QDPHQ'DQODQGW]R¶QSURMHFWEHWHUKHWZRUGWPHHUYDQDOOHPDDO¶'HXLWNRPVWHQYDQGHQXOPHWLQJLQZHUNWHQGDDUDDQPHH'DDULQVWRQGGHYUDDJ-DUWLFXODWLH YDQ VWXGHQWHQ GRFHQWHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUV FHQWUDDO:HONH YHUZDFKWLQJHQKDGGHQ]LMYDQGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJHQNZDPHQGHUHVXOWDWHQGDDUPHHRYHUHHQ"‘We hebben daarvoor enkele regionale thema’s benut, aan de hand van vooronderzoek. 'DDUNUHJHQZHDDQYDQNHOLMNZHOVFHSWLVFKHJHOXLGHQRSWHUXJµ%LMRQVORRSWKHWJRHG¶hoorden we dan. De uitkomsten lieten evenwel iets anders zien. En zo konden we geza-PHQOLMNVFKHUSNULMJHQKRHEHODQJULMNFRPPXQLFDWLHLQKHWKHOHSURFHVLVHQZDWJRHGOLHSHQPRJHOLMNQRJEHWHUNRQ¶5LNNHQVSUHHNWKHWZRRUGµJH]DPHQOLMN¶PHWHHQ]HNHUHQDGUXNXLW µ'HNUDFKWYDQRQ]HDDQSDNVFKXLOW LQGHNRUWH OLMQHQ:HGHHOGHQGHEHYLQGLQJHQ LQJRHGYHUWURXZHQ'DQZRUGWKHWKHHOJHPDNNHOLMNRPVDPHQ]DNHQRSWHSDNNHQ¶+LMQRHPWGHRSOHLGLQJ2QGHU-ZLMVDVVLVWHQWDOVYRRUEHHOGµ'DDULVHLJHQOLMNKHHOYHHOYHUDQGHUGPHWHHQLQVDPHQZHU-king met de Hogeschool Edith Stein als ‘afnemer’ van veel van onze studenten die na het PERQDDUGHSDERZLOOHQ(HQPHGHZHUNHUYDQ(GLWK6WHLQGLHEHVFKLNWHRYHULQKRXGHOLMNHNHQQLVYDQGHRSOHLGLQJVSODQQHQYDQEHLGHLQVWHOOLQJHQ LVWLMGHOLMNELMRQVJHGHWDFKHHUGJHZHHVWRPGHRSOHLGLQJHQYHUGHUDI WHVWHPPHQ0HWGDDUELM UXLPHDDQGDFKWYRRUGHVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJ]RGDWHYHQWXHHORRNYURHJWLMGLJGHYUDDJDDQVWXGHQWHQNRQworden gesteld of ze wel echt geschikt waren voor de pabo.’

131

Nulmeting als levend instrument$QGHUHYRRUEHHOGHQ]LMQHURRNµ'HQXOPHWLQJLVHHQOHYHQGLQVWUXPHQWJHZRUGHQRP]D-NHQVSHFL¿HNEHVSUHHNEDDUWHPDNHQ+HWEHWURILPPHUVUHVXOWDWHQYDQHLJHQRSOHLGLQJHQ'HGLUHFWLHVYDQGHEHWURNNHQRSOHLGLQJHQ2QGHUZLMVDVVLVWHQW,QIRUPDWLH'LHQVWYHUOHQLQJHQ0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJKLHOGHQYRRUWGXUHQGHHQYLQJHUDDQGHSROV2RNGDWKHHIWELMJHGUDJHQDDQKHWVXFFHVYDQKHWSURMHFW*HOHLGHOLMN]DJ LHGHUHHQZDWZLMGHGHQHQwaarom, en dat heeft de acceptatie en de bereidheid om mee te werken vergroot.’Want er werd wel wat gevraagd. Meer dan het papier tot uitdrukking kan brengen. Daar ziet KHWHUDOOHPDDOORJLVFKHQRYHU]LFKWHOLMNXLW1XOPHWLQJLQWHUYHQWLHVQLHXZHPHWLQJHQ'HZHUNHOLMNKHLGLVZHHUEDUVWLJHUHQYUDDJWYHHOPHHUWLMG(QGDQZHUGJDDQGHZHJKHWSUR-MHFWRRNQRJGHVHFUHWDUHVVHRSOHLGLQJEHWURNNHQµ'HHOVRPYROGRHQGHRPYDQJWHKHEEHQvoor de onderzoeken, maar ook wel om de klankbordgroep nog weer meer te betrekken.’Die, stelt Rikken vast, kwam tot de tweede ronde van het onderzoek weinig aan bod, of-schoon de leden zeer betrokken waren. ‘De opleidingen die meededen, stonden toch te YHUDIYDQGHEHGULMYHQHQLQVWHOOLQJHQXLWGHNODQNERUGJURHS0DDUVHFUHWDUHVVHVKHEEHQze allemaal en ze hebben ook allemaal een beeld van wat secretaresses moeten kennen HQNXQQHQ'DDUQDZDVKHWPHWHHQEHWHUPRJHOLMNRPRSPHUNLQJHQHQYHU]RHNHQYDQXLWGHNODQNERUGJURHSWHYHUZHUNHQHQKHWRQGHU]RHNELMWHVWHOOHQ'DWKHHIWQRJGHELMYDQJVWRSJHOHYHUGGDW7KDOHVYRRUWDDQRRNVWDJLDLUVXLWGHVHFUHWDUHVVHRSOHLGLQJHQRSQHHPW¶

Landelijke terugkoppeling 'HODQGHOLMNHWHUXJNRSSHOLQJYDQGH7ZHQWVHEHYLQGLQJHQYRQGSODDWVWLMGHQVGH2QGHUZLMVResearch Dagen. ‘We hebben er verteld over onze ervaringen en de resultaten daarvan. 'DWKHEEHQZHRRNJHGDDQWLMGHQVHHQELMHHQNRPVWYDQ5HVHDUFK:RUNSODFH/HDUQLQJLQ'HQHPDUNHQ=RKHEEHQZHQLHWDOOHHQIHHGEDFNXLW1HGHUODQGHQ%HOJLsJHNUHJHQPDDURRNXLW$XVWUDOLsHQGH9HUHQLJGH6WDWHQ¶'DWOHLGWYDQ]HOIWRWGHYUDDJKRHGHEHWURNNHQRQGHUZLMVLQVWHOOLQJHQQXYHUGHUYRUPHQinhoud geven aan de opbrengsten van alle onderzoeken. Rikken, die ook zitting heeft in GHODQGHOLMNHVWXXUJURHSZHUNSOHNOHUHQYHUWHOWHHUVWRYHUKHWHQWKRXVLDVPHZDDUPHHGHGLYHUVHUHVXOWDWHQWLMGHQVGHODQGHOLMNHVORWFRQIHUHQWLHLQ8WUHFKWGRRUGHEHWURNNHQ52&¶VHQ3ROLWLHDFDGHPLH]LMQRQWYDQJHQµ,NKRRURSPHUNLQJHQDOVµ:H]LMQEOLMYHUUDVW¶+HWSURMHFWLV]LMQJHOGPHHUGDQZDDUGJHZHHVW¶HQµ:H]LMQEOLMGDWZHQXOHDUQLQJFRP-munities kunnen vormen.’ We hebben de bezoekers van de conferentie een paper en DQGHUHGRFXPHQWHQYDQKHWRQGHU]RHNXLW7ZHQWHRYHUKDQGLJGZDDULQZHFRQVWDWHULQ-gen opsommen en daaraan gekoppeld aanbevelingen doen. Verder bouwen we aan een ODQGHOLMNHZHEVLWHZDDURSZHDOOHLQIRUPDWLHWRHJDQNHOLMNPDNHQ'DWGRHQZHVDPHQPHW+3%2+HW3ODWIRUP%HURHSVRQGHUZLMVGDW]HHUJHFKDUPHHUGLVYDQGHUHVXOWDWHQ:Hwillen het echt naar een hoger plan tillen. De opbrengsten vragen daarom.’+RHZHOKHWODQGHOLMNHSURMHFWLQHLQGMXOLLVDIJHVORWHQNULMJWKHWGXVHHQYHUYROJ=LMhet dat daar de nadruk ligt op het delen van de opgedane ervaringen, in de hoop en ver-ZDFKWLQJGDWDQGHUH52&¶VGDDUJUDDJJHEUXLNYDQ]XOOHQPDNHQ

Doorstroomtrajecten,Q7ZHQWH ORRSWKHWSURMHFWQRJ LHWV ODQJHUGRRU'DWKHHIWRRN WHPDNHQPHWGHGRRU-

132

VWURRPWUDMHFWHQGLHPHW(GLWK6WHLQHQ6D[LRQ+RJHVFKROHQQLHXZ]LMQRSJH]HW µ,QKHWSURMHFWPHW(GLWK6WHLQVWDDWKHWZHUNSOHNOHUHQQXHFKWFHQWUDDOPHW]RDOVLNDO]HLHHQVSHFL¿HNHSOHNYRRUVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJ'DWLVJURRWVDDQJHSDNWHULVKHHOYHHOYHUDQGHUG8LWGHDXGLWVNULMJHQZHYDQGHEHWURNNHQYHUWHJHQZRRUGLJHUVXLWGHRSOHLGLQ-JHQKHHOHQWKRXVLDVWHUHDFWLHV]RDOVµ:DWJRHGGDWGLWSURMHFWHULVJHZHHVW¶'DWLVPHHUdan we hadden durven hopen.’9RRUKHWGRRUVWURRPSURMHFWPHW6D[LRQWXVVHQGHRSOHLGLQJHQ0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJYDQKHW52&YDQ7ZHQWHHQZHUNWXLJERXZNXQGHYDQ6D[LRQJHOGWKHW]HOIGHµ+LHUORRSWKHWSURMHFW]HOIVQRJXLWRRNYDQZHJHGHJRHGHUHVXOWDWHQ9ROJHQVGHEHWURNNHQHQOHYH-ren we een prachtig instrument af.’(QGDQ LVHUQRJKHW52&YDQ7ZHQWH]HOI ,Q IHEUXDULKHHIWHHQZHUNFRQIHUHQWLHplaatsgevonden waar de op dat moment bekende resultaten werden gepresenteerd en WRHJHOLFKW0HWDOOHDDQEHYHOLQJHQGLHGDDUELMSDVVHQµ:HKHEEHQSHUGHHOQHPHQGHRS-OHLGLQJXLWJHVFKUHYHQZDWZHKHEEHQJHFRQVWDWHHUGHQZHONHRSORVVLQJHQGDDUELMQDDURQ]HPHQLQJKHWEHVW]RXGHQSDVVHQ+HW]LMQDDQEHYHOLQJHQHON0%2&ROOHJHEHSDDOWzelf wat het daarmee wil doen.’

Na 14 december2SGHFHPEHU LVHUGDQQRJGHDIVOXLWHQGHFRQIHUHQWLH LQ7ZHQWH µ'DDU]RXKHWYHU-GHUHQDGHQNHQNXQQHQEHJLQQHQ¶RSSHUW5LNNHQµ%LMYRRUEHHOGRYHUGHYUDDJZDWZHKLHUELQQHQKHW52&YDQ7ZHQWHQRJPHHUPHHNXQQHQGRHQHQKRHZHQRJPHHUPHQVHQNXQQHQEHWUHNNHQ'DDURPEUHQJHQZHGLWERHNMHXLWGDQOLJWHULHWVWDVWEDDUVGDWDDQ-VSRRUWRPYHUGHUWHJDDQ'H&ROOHJHVGLHKHEEHQPHHJHZHUNW]LMQ]RQGHUXLW]RQGHULQJHQWKRXVLDVWGDWNDQHHQLPSXOVJHYHQ(QGH52&¶VGLHDDQKHWODQGHOLMNHSURMHFWKHEEHQGHHOJHQRPHQZLOOHQRRNDOOHPDDOYHUGHU'H52&¶VJDDQHHQVDPHQZHUNLQJDDQ'iQEUHQJMHLHWVRSJDQJQLHWHQNHOLQ7ZHQWHPDDUODQGHOLMN-H]RXRRNNXQQHQGHQNHQDDQHHQ VDPHQZHUNLQJPHW+3%2 RP HHQ FRPPXQLW\ WH ERXZHQ WKHPDELMHHQNRPVWHQ WHRUJDQLVHUHQHQHHQODQGHOLMNHZHEVLWHLQGHOXFKWWH]HWWHQHQWHKRXGHQZDDURSGHPRJH-OLMNKHLGEHVWDDWYDQHHQ)RUPHQGRRUDQGHUHGDQGHGHHOJHQRPHQ52&¶VWHUHDJHUHQRSJHSODDWVWHSURGXFWHQGRFXPHQWHQ(ULV]yYHHOPRJHOLMN¶2RNELQQHQKHW52&YDQ7ZHQWHµ,NGHQNGDWZHPHWGLWGRRUEUDDNSURMHFWUHVXOWDWHQKHE-EHQEHUHLNWGLHRRNYRRUDQGHUH0%2&ROOHJHVYDQEHODQJ]LMQ ,QKHWEHURHSVJHULFKWHOHUHQKHHIWGDWZHUNSOHNOHUHQHHQHVVHQWLsOHSODDWVJHNUHJHQ+HWLVDDQRQVRPGDDUDDQYHUGHUHLQKRXGWHJHYHQGDWLVRQ]HYHUDQWZRRUGHOLMNKHLG'DDURPEHQLN]REOLMPHWGLHresultaten. Dat we kunnen laten zien dat gerichte interventies meer kunnen opleveren GDQZHDDQYDQNHOLMNKDGGHQYHUZDFKW+HWPDDNWRQVHQWKRXVLDVWQXZLOOHQZHDQGHUHQenthousiasmeren.’

133$QWLWD*RRUNDWHSURMHFWVHFUHWDUHVVH

‘Laat de student goed op stage gaan’

Tweegesprek tussen Cees Terlouw en Henk Ritzen

Zo hebben we er nog niet eerder over gesproken, Henk’, zegt Cees Terlouw, lector bij Saxion Kenniscentrum Onderwijsinnovatie, aan zijn collega Henk Ritzen, be-leidsadviseur bij de dienst Onderwijs & Kwaliteitszorg van het ROC van Twente en lector aan de Hogeschool Edith Stein. De constatering, die over beider gezichten een verraste glimlach legt, volgt aan het einde van een intensief tweegesprek over het doorbraakproject werkplekleren. Terlouw heeft even daarvoor de boodschap samengevat: ‘Laat de student goed op stage gaan. Dat lijkt een open deur, maar dat is het nog niet. Dat hebben we nu gezien.’

&HHV7HUORXZ

µ9HUWHOZDWMXOOLHKHHIWYHUUDVW¶LVDDQKHWEHJLQYDQKHWWZHHJHVSUHNGHYUDDJ±RIGHRS-GUDFKW±DDQ7HUORXZHQ5LW]HQ$OOHEHLZDUHQ]HQDXZEHWURNNHQELMGHLQKRXGGHRS]HWHQKHWRQGHU]RHNYDQKHWGRRUEUDDNSURMHFWZHUNSOHNOHUHQ'DWPDDNWKHWERHLHQGRPGHREVHUYDWLHVYDQEHLGHpPLQHQFHVJULVHV GLWRRN OHWWHUOLMNRS WH WHNHQHQ=HVWDDQ LHWVverder van de vloer en brengen meer een helikopterview in. Dus wat hebben ze gezien en ZDDUJHQRPHQHQZDWKHHIWGDDUELMYHUUDVW"

Nulmeting+HQN5LW]HQELMKHWVSLWVDIµ0LVVFKLHQWRFKGLHQXOPHWLQJLQ¶]HJWKLMQDGHQNHQGµ:HPHHQGHQJRHGWHFRPPXQLFHUHQPDDUGHSUDNWLMNRSOHLGHUVGDFKWHQGDDUKHHODQGHUVover. Ik realiseerde me dat we veel diepgaande informatie hebben over het leerproces LQKHWZHUNSOHNOHUHQPDDUYHHOPLQGHURYHUGHDUEHLGVSUDNWLMN9RRUHHQGHHONDQLNGDWYHUNODUHQ$OVHHQRSOHLGLQJ]LFK]HOIPRHWYHUQLHXZHQHQGDWPRHVW LHGHUHHQELMGHLQ-YRHULQJYDQKHWFRPSHWHQWLHJHULFKWRQGHUZLMVFJRGDQLVGHEOLNJHULFKWRSGHLQWHUQHRQGHUZLMVSURFHVVHQYDQGHRSOHLGLQJGXVQDDU]LFK]HOI/RJLVFKZDQWLHGHUHHQKHHIWGHKDQGHQYRODDQGHLQYRHULQJYDQFJR*HYROJ LVZHOGDWGHSUDNWLMNRSOHLGHUVZDWDFKWHUEOLMYHQ'LHOHUHQQLHWZDWZLMOHUHQ(QZLMKHEEHQGDDULQRRNQLHWJHQRHJJHGHHOGGDWLVQXZHOGXLGHOLMN¶Verrassend is misschien toch ook de constatering dat de student meer aandacht wil. Rit-]HQµ'DWPRHWMHXLWHONDDUKDOHQ(HQMHXJGLJHYDQRIODDWMHQLHWLQKHWRQJHZLVVH

Henk Ritzen 135

+LMRI]LMPRHWZRUGHQYRRUEHUHLGRSGHVWDJH$OVMHMHGDWUHDOLVHHUWJDMHQDGHQNHQRYHUGHYUDDJKRHMHpQGHVWXGHQWpQKHWESYEHGULMIRSWLPDDONXQWYRRUEHUHLGHQ¶7HUORXZNDQ]LFKKLHULQYLQGHQµ'HERRGVFKDSYDQGLWRQGHU]RHNLVHLJHQOLMNKHHOVLPSHOµ/DDWGHVWXGHQWJRHGRSVWDJHJDDQ¶(HQRSHQGHXU]RXMH]HJJHQPDDUDOOHRQGHU]RHNKHHIW XLWJHZH]HQGDWKHWQLHW ]R LV'HYRRUEHUHLGLQJGHRULsQWDWLHRSGHVWDJHKHHIWPHHUDDQGDFKWQRGLJ'DWKRXGWRRNLQGDWELMVWXGHQWHQHQQLHWDOOHHQGRRUKXQ]HOIWRHWVPRHWZRUGHQQDJHJDDQRIGHRULsQWDWLHGRHOVWHOOLQJZHOLVJHKDDOG%HUHLNHQZHQXZDWZHEHRJHQ"=RQHHZDDURPQLHW"¶µ:DWZHQX]LHQZDWKHWRQGHU]RHNKHHIWDDQJHWRRQGGHRULsQWDWLHIDVHZRUGWRQGHUVFKDW6RPVGHQNHQZHKLHURSKHW52&YDQ7ZHQWHPDDURRNELMRQVRS6D[LRQGDWGHVWXGHQWKHWPDDU]HOIPRHWGRHQDOVRQGHUGHHOYDQKHWOHHUSURFHV0DDUDOVGDWELMGHRULsQWDWLHRSGHXLWYRHULQJDOQLHWOXNWGDQOXNWKHWELMGLHXLWYRHULQJ]HNHUQLHW:HPRHWHQGXVKHWEHVHIKHEEHQRPLQWHJULMSHQDOVGDWQRGLJLV:HNXQQHQQLHWiOOHVDDQGHVWXGHQWHQRYHUODWHQniet in het mbo en niet in het hbo. Doen we dat wel, dan halen we er niet uit wat erin zit. 7HUZLMOGDWQXMXLVWRQ]HRSGUDFKWLV'LWRQGHU]RHNUHLNWRQVKHHOFRQFUHWHKDQGYDWWHQDDQwe kunnen aan de slag.’

Doorstroom2S]LMQEHXUWQRHPW7HUORXZGHRQWZLNNHOLQJHQURQGGHGRRUVWURRPPERKERDOVµSUHWWLJHverrassing.’ Daar zag het eerst niet naar uit, de opleidingen waren volgens hem nog te zeer in zichzelf gericht. ‘Ik vond het heel verrassend dat in de loop van de onderzoeken en de gesprekken opeens van de technische opleidingen Werktuigbouwkunde en Elektro-techniek de opmerking kwam dat we aan die doorstroming moesten werken. Daar hebben ZHZDWJHOXNELMJHKDG]HZLOGHQHU]HOIDOPHHDDQKHWZHUN¶+LMYHUZLMVWQDDUHHQELMHHQNRPVWYDQPERHQKERGRFHQWHQGLHHHQEHWHUHDDQVOXLWLQJZLOGHQWXVVHQ0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJYDQKHW52&HQZHUNWXLJERXZNXQGHYDQ6D[LRQµ'DDU]HLGHQ]Hµ:HZLOOHQGHGRRUVWURPLQJRSGHVFKRSQHPHQSDVWGDWLQMXOOLHSURMHFW"¶'DWZDVHHQFDGHDXWMH,NKDGKHWQLHWYHUZDFKW9HUYROJHQVNRQGHQZHYULMVQHOHHQRS]HWmaken, die nu ook naar andere opleidingen gaat. Met grote dank aan de docenten van 52&HQ6D[LRQ¶µ0DDU&HHVZDWZDVGDQKHWDDQGHHOYDQZHUNSOHNOHUHQGDDULQ"¶ZLO5LW]HQZHWHQ7HU-ORXZµ,QKHWODDWVWHMDDUYDQKHWPER]LWHHQEHKRRUOLMNHYDNLQKRXGHOLMNHVWDJH:HODWHQde studenten daarvan gebruik maken door hen contact te laten leggen met de hbo’ers in KHWVWDJHEHGULMI:DWGRHQGLH",VGDWZDWPER¶HUVDDQWUHNW"'HPER¶HUVPDNHQYHUGHUNHQQLVPHWUHVXOWDWHQHQSURGXFWHQYDQRXGHUHMDDUVKERVWXGHQWHQ+HWLVGDQDDQGHVWX-GLHORRSEDDQEHJHOHLGHURPRRNDDQGHKDQGGDDUYDQVFKHUSWHNULMJHQRIGLHPERVWXGHQWpFKWQDDUKHWKERZLO(Q]RMDZDWKLMRI]LMGDQQRJQRGLJKHHIW:H]HWWHQGLHEHJHOHLGLQJGXVH[SOLFLHWRSRPGHGRRUVWURRPWHEHYRUGHUHQ+HWZHUNSOHNOHUHQ LVHHQEHODQJULMNHschakel in dat geheel als model van het hbo-niveau en daarmee bron om over het eigen KERQLYHDXQDWHGHQNHQHQWHVSUHNHQPHWHHQVWXGLHEHJHOHLGHU¶%HLGHVWXGLHORRSEDDQ-EHJHOHLGHUVYDQKHW52&HQYDQ6D[LRQKHEEHQGDW]RZHODI]RQGHUOLMNDOVLQRQGHUOLQJHVDPHQZHUNLQJLQSUDNWLMNJHEUDFKW¶1

136

¹ Zie elders in deze bundel ‘Wat wil je en wat heb je daarvoor nodig?’, het interview met Natascha Prins, en

het

Onderwijsassistent7HUORXZYHUZLMVWGDQQDDUGHVWXGLHYDQNHQQLVNULQJOLG)DQQ\3ÀLHVWHU3ULQVRYHUGHGRRU-VWURPLQJYDQXLWGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQWQDDUGHSDER2 ‘Werkplekleren heeft een KHHOYRRUQDPHSODDWVLQGLHRSOHLGLQJKHWLVHFKWJHwQWHJUHHUGLQKHWFXUULFXOXP%LMQDDOOHPERRQGHUZLMVDVVLVWHQWHQZLOOHQGRRUVWURPHQQDDUKHWKERLQKHWELM]RQGHUGHSDER2P-GDWGHVWDJHHHQJURWHJHwQWHJUHHUGHSODDWVLQQHHPWELQQHQGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDV-VLVWHQWYHUYXOWGH]HWHJHOLMNHUWLMGRRNHHQRULsQWHUHQGHYRRUEHUHLGHQGHIXQFWLHLQGHULFK-WLQJYDQKHWKER'HRQGHUZLMVDVVLVWHQWHQ]LHQZDWHHQSDEROHHUNUDFKWGRHWHQ]LMQHPHQRRNGHHODDQGH]HDFWLYLWHLWHQ'HVWDJHEOLMNW LQGH]HFRQWH[WYDQRQGHUZLMVDVVLVWHQWHQHHQGXEEHO]LQQLJHUROWHVSHOHQ(QHU]LMGVYLQGHQGHVWXGHQWHQGHVWDJHOHXNHQLQWHUHV-sant en ze leren er veel van. Het versterkt de al aanwezige gedachte om naar de pabo te JDDQ$QGHU]LMGVODDWGHVWDJHVOHFKWVHHQGHHOYDQGHJHZHQVWHNHQQLVYDDUGLJKHGHQHQDWWLWXGHVYRRUGHSDER]LHQ'DDUZRUGWLPPHUVRRNJHYUDDJGRPHHQEHKRRUOLMNQLYHDXvan taal, rekenen, vaardigheden, zaakvakken e.d., en om de vaardigheid ook vakinhouden YDQ WKHRUHWLVFKHYDNNHQDOVRQGHUZLMVNXQGHHQGLGDFWLHN WHYHUZHUYHQ'HVWDJHELHGWHHQRQYROOHGLJHRULsQWDWLHRSGHSDERGLHPERVWXGHQWHQRSKHWYHUNHHUGHEHHQNDQ]HW-WHQ)DQQ\EUHQJWKHHOJRHGLQEHHOGGDWZHUNSOHNOHUHQLQGDWJHYDORQJHZHQVWHJHYROJHQkan hebben: ‘Ik ben niet zo goed in de theoretische vakken, maar ik kan goed met kinderen RPJDDQ«¶=XONHVWXGHQWHQ]ZHPPHQLQGHIXLN+HWLVPHGHDDQGHVWXGLHORRSEDDQEHJH-leiders om dat te signaleren en te voorkomen.’µ2YHULJHQVVFRRUWGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQWGHPHHVWVLJQL¿FDQWHYHUDQGHULQJHQWLMGHQVKHWGRRUEUDDNSURMHFW¶]HJW5LW]HQGDQ7HUORXZµ'DWYLQGLNGDQZHOZHHUYHUUDV-send.’

Doorbraak?µ+HWSURMHFWJDDWRRNRYHUGHSURIHVVLRQDOLVHULQJYDQGRFHQWHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUV¶JDDW5LW]HQYHUGHUµ0DDUPDJMHKHWQXHHQGRRUEUDDNQRHPHQ":DWYLQGMLMGDDUYDQ&HHV"¶(HQNRUWHGHQNSDX]H'DQ]HJW7HUORXZµ,NYLQGJHSODQGHRYHUVWURPLQJHHQPRRLHUEHHOGµ'RRUEUDNHQ¶]LMQPHWHSORWVHOLQJHQWHDEUXSWYRRURQGHUZLMVRQWZLNNHOLQJ-HZHHWKRHGDWgaat met een geplande overstroming: op een gegeven moment komt er gepland steeds PHHUZDWHULQGHULYLHU±OHHVGRFHQWHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUV]LHQDOGRHQGHVWHHGVPHHUPRJHOLMNKHGHQPHWZHUNSOHNOHUHQ±HQGHULYLHUJDDWJHSODQGODQJ]DDPRYHUVWURPHQ'DWLVQLHWHUJDOVHUWLMGHQUXLPWHYRRUGHULYLHUOHHVGHGRFHQWHQLVRP]LFKDOGRHQGHWHRQWSORRLHQ0DDUKHODDVVRPV]LMQGHULYLHUGLMNHQHQDQGHUHKLQGHUQLVVHQLQGHYRUPYDQroosters, procedures, bevoegdheden en andere vaste structuren van beleid en manage-ment zo hoog en groot dat een geplande voeding van de rivier en een brede, machtige GRRUVWURPLQJQLHWJRHGPRJHOLMNLV¶5LW]HQNQLNWµ:HPRHWHQLQHONJHYDORRNEHQRHPHQGDWPDMHXUHRSHUDWLHVDOVGH]HWLMGkosten en die nemen we niet. Je ziet dat ‘het water’ overal langs, over en door moet. Ik ]LHKHWYRRUDODOVHHQ52&GRRUEUDDNSURMHFW:HKHEEHQYRRUGHPRHLOLMNHZHJJHNR]HQGRRU]RZHOKHWKHOH52&DOVGHEHURHSVNRORPPHQWRWVWDNHKROGHUVWHPDNHQ$QGHU]LMGVPRHWHQZHGDDUGRRUZHOYHUGHUGHUHVXOWDWHQYDQKHWSURMHFWPRHWHQLQJH]HWZRUGHQLQDQGHUHRSOHLGLQJHQ'LWERHNMHNDQGDDUELMKHOSHQ:HKHEEHQERYHQGLHQSHUPDQHQWJH-FRPPXQLFHHUGPHWGHGLUHFWLHVYDQGH0%2&ROOHJHVZHYHUWURXZHQHURSGDW]LMHUZHHU

2 Zie: ‘Studiekeuze en (a.s.) onderwijsassistenten’, elders in deze bundel.

138138

over spreken met hun collega-directeuren. Als het echt een ‘doorbraak’ is, of een geplande overstroming zoals Cees het noemt, moet de organisatie de resultaten ter harte nemen en daarmee iets mee doen.’µ=RNRPHQZHZHHUELMGHSURIHVVLRQDOLVHULQJWHUHFKW¶DQWZRRUGW7HUORXZµ+RHZHKHWRRNGUDDLHQKHW]LMQGHGRFHQWHQGLHKLHUPHHDDQGHVODJPRHWHQ(QGDQQLHWYLDFXUVXVVHQPDDUJHZRRQµRQWKHMRE¶,QIRUPHHUKHQRYHUGHUHVXOWDWHQODDW]LHQZDWMHKHEWJHGDDQHQELHGWLHWVDDQVDPHQPHWGHOHLGLQJJHYHQGH¶5LW]HQYDOWKHPELMµ$OVMHEOLHIWODDWGHGHVNXQGLJKHLGELMGHGRFHQWHQ:HKRHYHQQLHWWH]HJJHQZDWZHJRHGRIIRXWYLQGHQ'DW]LHWGLHGRFHQWRRNHQGLHLVHUGDQDOODQJPHHEH]LJ(QGDQ]LHMHZDWLNRYHULJHQVppQYDQGHKHHOPRRLHNDQWHQYLQGVSRQWDDQLQQRYDWLHVRQWVWDDQ¶7HUORXZNQLNWµ-DDOV]HPDDUGHWLMGHQUXLPWHNULMJHQ¶

AanbevelingenEn hiermee dienen zich ook aanbevelingen aan voor eventuele vervolgonderzoeken. ‘Ik NLMNHYHQQDDUKHWEHJLQYDQKHWSURMHFW¶]HJW5LW]HQµ+HWGHVLJQZDVJRHGGHGDWDLGHPGHFRPPXQLFDWLHRYHUGHGDWDHYHQHHQV0DDUGDDUPHHNULMJMHGHRSOHLGLQJHQHQGRFHQ-ten nog niet in beweging. Je hebt dan teacher-leaders nodig, gezaghebbende docenten GLHKXQFROOHJD¶VRSVOHHSWRXZQHPHQ0DDURRNGHGLUHFWLHV]LHQSDVQDUXLPWZHHMDDUde resultaten.’7HUORXZµ'DWKHEEHQZHRQGHUVFKDWYLQGLN+HWLVQLHWHHQYRXGLJRPRQGHU]RHNHUVWHYHUELQGHQPHWPHQVHQXLWGHSUDNWLMN%HLGHJURHSHQKHEEHQKHHODQGHUHPDQLHUHQYDQGHQNHQ3UDNWLMNORJLFDLVLHWVDQGHUVGDQRQGHU]RHNVORJLFD-HNRPWGDQLQHHQGLOHPPDWHUHFKW MHZLOWYHUEHWHUHQHQMHJDDWHUGDQRRNYDQXLWGDWGHSUDNWLMNGLHYHUEHWHULQJHQYROJHQVDIVSUDDNXLWYRHUW$OOHHQLQKHW1HGHUODQGVHRQGHUZLMVJDDWGDWQLHWYDQ]HOIKHWveronderstelt een goed samenspel tussen leidinggevenden en uitvoerende docenten. Je kunt verbeteringen niet afdwingen, waardoor soms compromissen gesloten moeten wor-GHQ'DWKRHIWQLHWHUJWH]LMQPLWVGHEHWURNNHQHQPDDUYRRURJHQEOLMYHQKRXGHQZHONHeffecten ze ook weer gewenst achtten. Een compromis kan een eerste stap in die richting ]LMQPDDUGDDUQDPRHWHQZHOPHHUVWDSSHQYROJHQRPQLHWWHEOLMYHQVWHNHQ'DQNDQKHWDOOHPDDO WH ODQJJDDQGXUHQ.RUWRPHU LVHHQVWUXFWXXUQRGLJGLHZHOHHQEHKRRUOLMNHWLMGVUXLPWHELHGWRPKHWRQGHUZLMVWHYHUEHWHUHQPDDUGHYDDUWPRHWHUZHOLQEOLMYHQ¶‘Het scheelt dat het onderzoek lang heeft geduurd’, meent Ritzen. ‘Die nulmeting vroeg DOHHQSDDUPDDQGHQKHWYHUYROJRRNRPGDWMHSHUFRKRUWNLMNW'DWKHHIWRYHULJHQVKHWYRRUGHHOGDWHHQDDQWDOPHQVHQ±VWXGHQWHQGRFHQWHQSUDNWLMNRSOHLGHUVGLUHFWLHV±GHJHOHJHQKHLGNULMJHQRPGHYHUEHWHULQJHQ WHHUYDUHQ ,QWXVVHQNXQQHQZHQX µHYLGHQFHEDVHG¶DDQWRQHQGDWGRFHQWHQJUHHSNXQQHQNULMJHQRSKXQHLJHQSURFHVHQRSGDWYDQKXQVWXGHQWHQ(QGXVPRJHOLMNKHGHQKHEEHQRPGHVWDJHRIESYWHYHUEHWHUHQ3OXVGHresultaten daarvan. Daarom verwacht ik dat we dat ook in andere opleidingen gaan terug-]LHQ±LHGHUHHQZLOKHWDOOHUEHVWHYRRU]LMQVWXGHQWHQ]R]LWWHQZHLQHONDDU

Werkplekleren: studenten en praktijkopleiders aan het woord!

Arlicia Gecer en Jwan Shamoon

Hoe verbeter je de beroepspraktijkvorming voor studenten en hoe ervaren praktijkop-leiders het leerproces van hun mbo-studenten? Binnen het doorbraakproject ‘Werk-plekleren; casus ROC van Twente’ hebben studenten en praktijkopleiders hun mening gegeven over de beroepspraktijkvorming van de beroepsopleiding(en). In dit onder-zoeksverslag worden methode en resultaten samengevat. Een samenvatting van dit onderzoek is gepubliceerd in ‘Onderwijs en gezondheidszorg’, nummer 6, 2010.

Inleiding Het onderzoek waarover wordt gerapporteerd is een deelonderzoek van het doorbraak-SURMHFWµ:HUNSOHNOHUHQ¶,QGLWGHHORQGHU]RHNYDQKHW52&YDQ7ZHQWH]LMQGHHUYDULQJHQYDQ7ZHQWVHVWXGHQWHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUVRQGHU]RFKW,QGLWDUWLNHOZRUGHQGHUHVXOWDWHQvan een deelonderzoek beschreven. De onderzoeksvraag luidt: ‘Hoe ervaren studenten HQSUDNWLMNRSOHLGHUVGLHGHHOQHPHQDDQKHWGRRUEUDDNSURMHFWGHEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJ%39"¶

Doelen en theoretisch kader'RHOVWHOOLQJYDQGLWRQGHU]RHNLVLQ]LFKWNULMJHQLQGHHUYDULQJHQYDQVWXGHQWHQWLMGHQVKXQEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJHQRSEDVLVKLHUYDQYHUEHWHULQJHQDDQEUHQJHQ+HWWKH-RUHWLVFKNDGHULVJHEDVHHUGRS%LOOHW9ROJHQV%LOOHWJDDWKHWELMwerkplekleren om ‘affordance’, de aspecten van de werkplek die zorgen dat de student ZRUGWXLWJHGDDJGRPWRWDFWLHWHNRPHQRIGHVWXGHQWGLWNDQLVDIKDQNHOLMNYDQ]LMQPRJH-OLMNKHGHQDDQJHGXLGPHWµDELOLW\¶(HQDQGHUEHJULSLVµDJHQF\¶GLWLVKHWYHUPRJHQYDQLQGLYLGXHQRPGRRUKXQDFWLHVYHUVFKLOWHPDNHQLQVLWXDWLHV*LGGHQV+HWIHLWGDWVWXGHQWHQLQYORHGNXQQHQXLWRHIHQHQRSKXQZHUNSOHNLVDIKDQNHOLMNYDQGHPDWHZDDURSGHVWXGHQWGRHOJHULFKWHQVXEMHFWLHINHX]HVPDDNWHQEHVOLVVLQJHQQHHPW=RLVGHHQHstudent meer gericht op prestaties in het werk en de andere student meer op leren en RQWZLNNHOHQ8LWHLQGHOLMNEHSDDOWGHVWXGHQW]HOIRSZHONHPDQLHUKLMSDUWLFLSHHUWLQGH%39KRHKLMJHEUXLNPDDNWYDQRQGHUVWHXQLQJRIEHJHOHLGLQJHQZDWKLMGDDUYDQOHHUW%LOOHWW9RRUHHQXLWJHEUHLGWKHRUHWLVFKNDGHUZRUGWYHUZH]HQQDDUKHWDUWLNHOLQGLWERHN µ:HUNSOHNOHUHQELQQHQKHW52&YDQ7ZHQWHZHUNHQGH LQWHUYHQWLHV"¶YDQ5LW]HQ:DQVFKHUV7HUORXZHQ5LNNHQ

Arlicia Gecer Jwan Shamoon

Methode 'HJURHSVLQWHUYLHZV]LMQDIJHQRPHQGRRUHHQRQGHUZLMVNXQGLJHJHVSHFLDOLVHHUGLQFRP-PXQLFDWLHHQLQZHUNSOHNOHUHQ'HLQWHUYLHZV]LMQGLJLWDDORSJHQRPHQHQJHWUDQVFULEHHUG2SEDVLVYDQHHQJHFRQFHSWXDOLVHHUGHYUDJHQOLMVW]LMQGHWUDQVFULSWHQJHFRGHHUG9DOLGLWHLWZRUGWJHZDDUERUJGGRRUGHEHJULSSHQORJLFDLQGHYUDJHQOLMVWGHVFKULIWHOLMNHUDSSRUWDJHVGLHGRRUGHRQGHU]RHNHUVLQKHWOHFWRUDDW]LMQEHVSURNHQHQDIVWHPPLQJYDQGHUHVXOWDWHQPHWGHSURMHFWRQGHU]RHNHUHQNHQQLVNULQJOHGHQYDQKHWOHFWRUDDWµ2QGHUZLMVDUUDQJHPHQ-WHQLQPDDWVFKDSSHOLMNHFRQWH[W¶ ,QWHUQHEHWURXZEDDUKHLGYLQGWSODDWVGRRUFRGHULQJHQde berekening van de inter-rater betrouwbaarheden en selectie van fragmenten op basis van de codering in de transcripten.

Respondenten(U]LMQJURHSVLQWHUYLHZVDIJHQRPHQELMLQWRWDDOVWXGHQWHQHQELMSUDNWLMNRSOHLGHUV]LMQLQGLYLGXHOHLQWHUYLHZVDIJHQRPHQ,QWRWDDOLQWHUYLHZV'HVWXGHQWHQZDUHQDINRPVWLJYDQGHPERRSOHLGLQJHQ,QIRUPDWLH'LHQVWYHUOHQLQJQ EHURHSVEHJHOHLGHQGHOHHUZHJ2QGHUZLMVDVVLVWHQWQ EHURHSVRSOHLGHQGHOHHUZHJ0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJQ EHURHSVRSOHLGHQGHOHHUZHJ'HSUDNWLMNRSOHLGHUVZDUHQYHUERQGHQDDQGHPERRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQWQ HQ0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJQ (HQGHUGHLQWHUYLHZPHWGHSUDNWLMNRSOHLGHU,'9LVZHJHQVWLMGJHEUHNQLHWPHHJHQRPHQLQGLWRQGHU]RHN6DPHQJHYDWJDDWKHWRPGHYROJHQGH0%2&ROOHJHVHQEHURHSVRSOHLGLQJHQ 0%2&ROOHJHYRRU6SRUW2QGHUZLMV&XOWXXU2QGHUZLMVDVVLVWHQWVWXGHQWHQHQ

SUDNWLMNRSOHLGHUYDQGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQW 2$KHEEHQGHHOJHQRPHQDDQKHWLQWHUYLHZ2SMXQLHQPHL]LMQHHUVWHMDDUVVWXGHQWHQJHwQWHUYLHZG'H]HVWXGHQWHQKHEEHQUHFHQWHOLMNHHQHHUVWHVWDJHSHULRGHDIJHVORWHQ'HSUDNWLMNRSOHLGHULV LQ QRYHPEHUJHwQWHUYLHZGRSGH]HOIGH YDULDEHOHQGLHDDQGH VWXGHQWHQ ]LMQvoorgelegd.

0%2&ROOHJHYRRU0DQDJHPHQW2UJDQLVDWLH,QDSULO]LMQHHUVWHMDDUVVWXGHQ-WHQYDQGHWZHHMDULJHEHURHSVRSOHLGLQJ,QIRUPDWLH'LHQVWYHUOHQLQJ,'9JHwQWHUYLHZGHQLQQRYHPEHU]LMQQRJPDDOVHHUVWHMDDUVJHwQWHUYLHZG

0%2&ROOHJHYRRU0HWDDO(OHNWUR,QVWDOODWLHWHFKQLHN0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJVWXGHQWHQYDQGHRSOHLGLQJ0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJ0(KHEEHQ]LFK]HOIDDQJHPHOGRPDDQKHWLQWHUYLHZGHHOWHQHPHQ'HEHWURNNHQVWXGHQWHQ]LMQJHwQWHUYLHZGLQMXQLHQ]LMQHHUVWHMDDUVVWXGHQWHQ'HUGHMDDUVVWXGHQWHQ]LMQLQGHFHPEHUJHwQ-WHUYLHZG(HQSUDNWLMNRSOHLGHU0(LVLQPDDUWJHwQWHUYLHZG

Data-analyse7HQEHKRHYHYDQGHGDWDDQDO\VHLVJHEUXLNJHPDDNWYDQJHFRGHHUGHYUDJHQOLMVWPHWLWHPVDQDO\VHPRGHOGLHXLWGHVXEVFKDOHQDIKDQNHOLMNHYDULDEHOHQEHVWDDWSODDW-VLQJYRRUEHUHLGLQJDIVWHPPLQJYHUZDFKWLQJHQFRPPXQLFDWLHDIVWHPPLQJSUDNWLMNHQWKHRULHEHJHOHLGLQJYDQGHVWXGHQWVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJEH-RRUGHOLQJ'HYUDJHQJHKDQWHHUGELM VWXGHQWHQYDQGHEHURHSVRSOHLGHQGH OHHUZHJ]LMQYRRUGHVWXGHQWHQYDQGHEHURHSVEHJHOHLGHQGH OHHUZHJ YROZDVVHQHQDDQJHSDVW'HLQWHUYLHZV]LMQGRRUGHRQGHU]RHNHUVRQDIKDQNHOLMNYDQHONDDUJHFRGHHUGRSHHQSXQWV/LNHUWVFKDDO'HLQWHUUDWHUEHWURXZKHGHQ]LMQDOVYROJW

Tabel 1 Inter-rater betrouwbaarheden door beoordelaars x en y

Opleiding en cohort studenten rxy,'9VWXGHQWHQHHUVWHMDDUV%%/ 2$VWXGHQWHQHHUVWHMDDUV 0.830(VWXGHQWHQGHUGHMDDUV 0(GHUGHMDDUVVWXGHQWHQ 0.800(HHUVWHMDDUVVWXGHQWHQ 0.80* 0(GHUGHMDDUVVWXGHQWHQ 0.882$VWXGHQWHQHHUVWHMDDUV 0.55,'9VWXGHQWHQHHUVWHMDDUV **0(3UDNWLMNRSOHLGHU 2$3UDNWLMNRSOHLGHU * negatieve lineaire samenhang tussen X en Y ** niet gecodeerd

'HPHQLQJHQYDQGHEHLGHEHRRUGHODDUVNRPHQUHGHOLMNWRWJRHGRYHUHHQ'HPHQLQJHQYDQGHEHRRUGHODDUVRSGHVFRUHVYDQµ0(HHUVWHMDDUVVWXGHQWHQ¶]LMQQHJDWLHIOLQH-air, de scores van beoordelaar y tenderen dan naar een lagere waarde als de scores van EHRRUGHODDU[KRJHUZRUGHQ

Resultaten,Q KHHIW HHQ YRRURQGHU]RHNSODDWVJHYRQGHQHQGH UHVXOWDWHQKLHUYDQ ]XOOHQ YHU-JHOHNHQZRUGHQPHWGHUHVXOWDWHQGLHWLMGHQVGHWZHHGHPHHWLQJLQJHFRQVWDWHHUG]LMQ'LWZRUGWJHGDDQSHURSOHLGLQJHQSHUYDULDEHOH(UKHHIWQRJHHQGHUGHPHHWLQJLQSODDWVJHYRQGHQHFKWHUGH]HUHVXOWDWHQ]LMQZHJHQVWLMGVJHEUHNQLHWPHHJHQRPHQin het verwerken van de analyses. In dit onderdeel worden de resultaten beschreven van de interviews.

Plaatsing9RRUGDWGHVWXGHQWELMHHQSUDNWLMNRSOHLGHUOHHUEHGULMI WHUHFKWNRPWRPVWDJHWH ORSHQYLQGW HHQ RUJDQLVDWRULVFK SURFHV SODDWV GH SODDWVLQJ %LM GH YDULDEHOH SODDWVLQJZRUGWJHOHWRSDVSHFWHQDOVKRHYLQGWGHPDWFKWXVVHQVWXGHQWHQOHHUEHGULMISODDWVKRHYHHOLQ-YORHGKHHIWGHVWXGHQWRSGHNHX]HYDQKHWOHHUEHGULMIHQKRHYHUORRSWKHWWLMGVSDGYDQGHSODDWVLQJ7LMGHQVGHVWDJHSHULRGHPDDNWGHVWXGHQWNHQQLVPHWGHEHURHSVSUDNWLMNHQPHWKHWDUEHLGVSURFHVZDDUYRRU]LMZRUGHQRSJHOHLG'HNHX]HYDQKHWOHHUEHGULMIHQKHWJRHGPDWFKHQYDQVWXGHQWHQOHHUEHGULMIKHHIW LQYORHGRSGHJHKHOHVWDJHSHULRGHHQEHSDDOWGDDUPHHGHHOVGHWRHNRPVWYDQGHVWXGHQW%LMGHRSOHLGLQJ,QIRUPDWLH'LHQVWYHUOHQLQJLVGHYDULDEHOHSODDWVLQJQLHWPHHJHQRPHQRPGDWGHPHHVWH%%/VWXGHQWHQELMDDQYDQJYDQGHRSOHLGLQJDOGHHOQHPHQDDQKHWDUEHLGVSURFHV=LMZRUGHQQLHWµJHSODDWVW¶'HJH-NR]HQFLWDWHQ]LH7DEHO]LMQNHQPHUNHQGYRRUGHYDULDEHOHµSODDWVLQJ¶LQKHWLQWHUYLHZ

Tabel 2

Plaatsing

Citaten Onderwijsassistent Middenkader Engineering

Vooronderzoek

6WXGHQWHQ

‘De keuze heeft de docent zelf gemaakt.’

µ+RRUGHMHSDVKHHOODDWZDVVOHFKWgeregeld. Moest ik zelf achteraan bellen en toen moest ik toch weer naar een andere school.’

‘Je kiest uit eigen interesse, maar vooraf is QLHWHFKWGXLGHOLMNZDWMHZDDUNXQWOHUHQ¶ µMHZRUGWWRHEHGHHOG*HHQVROOLFLWDWLHSURFH-dure.’

7ZHHGHPHWLQJ Studenten 2010

‘Stage is voor ons goed geregeld. 'DWZDVGXLGHOLMNJRHGHYRRUEH-reiding.’

‘Je moest zelf opbellen om een DIVSUDDNWHPDNHQPHWMHVWDJHEH-GULMI'DWZDVJRHG'DDUGRRUNZDPMHGLUHFWLQFRQWDFWPHWGHPHQVHQZDDUPHHMHLQFRQWDFWPRHVW]LMQ¶

µ0LMQEHGULMIVWRQGQLHWRSHHQOLMVWKHELNde opleiding gevraagd of ze er contact mee wilden opnemen, en dat is gelukt.’

3UDNWLMNRSOHLGHU 2010

µ'HVWXGHQWZRUGWPLMWRHJHZH]HQomdat ik aangeef dat ik er wel EHODQJELMKHE¶

µ2S]LFKLVGLWDOWLMGJRHGYHUORSHQ:HKHEEHQeerst uitgelegd wat we hier precies doen, en GDDUQDKHEEHQZLMVWDJLDLUHVJHKDGGLHZpOpassen en die hier met veel plezier hebben gewerkt.’

Wat in de interviews opvalt, is dat ten aanzien van de variabele ‘plaatsing’ in 2010 ten RS]LFKWHYDQYRRUXLWJDQJLVJHERHNWELM]RZHO2QGHUZLMVDVVLVWHQW2$DOV0LGGHQ-NDGHU(QJLQHHULQJ0(6WXGHQWHQYDQGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQWHUYDUHQLQGHSODDWVLQJDOVµURPPHOLJ¶'HRUJDQLVDWLHYDQGHVWDJHYHUORRSWQLHWDOWLMGHYHQVRHSHOLQIRUPDWLHNRPWWHODDWZDDUGRRUELMVWXGHQWHQYHUZDUULQJHQRQGXLGHOLMNKHLGRQWVWDDW'HSODDWVLQJYDQVWXGHQWHQLQLVGXLGHOLMNYHUEHWHUG'HVWXGHQWQRHPWGHYRRUEHUHLGLQJRSGH%39µJRHG¶6WXGHQWHQYDQGHRSOHLGLQJ0(YLQGHQKHWMDPPHUGDW]HJHHQHLJHQOHHUEHGULMIPRJHQDDQGUDJHQDQGHUVGDQGHEHGULMYHQGLHRSGHOLMVWVWDDQ=LM]RXGHQ]HOIOHHUEH-GULMYHQZLOOHQ]RHNHQPDDUGDQZHOGHOLMVWPHWPRJHOLMNHOHHUEHGULMYHQHUDOVDOWHUQDWLHIELMZLOOHQKRXGHQYRRUDOVHUJHHQOHHUEHGULMIJHYRQGHQZRUGW,QEOLMNWGDWHUPHHUPRJHOLMNLV(pQUHVSRQGHQWJHHIWDDQ]HOIHHQOHHUEHGULMIJHYRQGHQWHKHEEHQHQGLHNHXVLVJHKRQRUHHUG'RRUKHWNLH]HQYDQHHQHLJHQOHHUEHGULMILVGHPRWLYDWLHJURWHUHQNDQGH]HVWXGHQWPHHULQYORHGXLWRHIHQHQRSGHHLJHQOHHUGRHOHQ'HSUDNWLMNRSOHLGHU0LGGHQ-NDGHU(QJLQHHULQJODDWZHWHQGDWHUGRRUGHRSOHLGLQJJRHGJHNHNHQZRUGWZHONHVWXGHQWHQSDVVHQELMKHWOHHUDDQERGYDQGHZHUNSOHN

Voorbereiding op de BPV6WXGHQWHQKHEEHQYRRUEHUHLGLQJRSGH%39QRGLJ2PWHRQGHU]RHNHQKRHGHYRRUEHUHL-GLQJLVYRUPJHJHYHQ]LMQYUDJHQJHVWHOGRYHUKHWLQIRUPHUHQYDQVWXGHQWRYHUGHEHGULMIV-FXOWXXUEUDQFKHKHWLQIRUPHUHQRYHUOHHUDFWLYLWHLWHQGLHSODDWVNXQQHQYLQGHQLQGH%39over het aanbrengen van benodigde theoretische voorkennis en over het voorbespreken

van de opdrachten. %LMGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQWVWDUWHQVWXGHQWHQLQGHGHUGHZHHNYDQKHWVFKRRO-MDDUPHWGH OLQWVWDJH6WXGHQWHQZRUGHQ LQGLHGULHZHNHQQLHWDOOHHQYRRUEHUHLGRSGHRSOHLGLQJPDDURRNRSGH%39*HEOHNHQ LVGDW VWXGHQWHQ LQGHHHUVWHZHNHQnog moeten wennen aan de opleiding en dat ze overspoeld raken door alle indrukken en LQIRUPDWLH,QKHWYRRURQGHU]RHNNRPWGXLGHOLMNQDDUYRUHQGDWVWXGHQWHQDQGHUHYHUZDFKWLQJHQKDGGHQHQQLHWJRHGYRRUEHUHLGZDUHQRSGH%39'DDURPLVHUGRRUGHRSOHLGLQJYRRUJHNR]HQGHYRRUEHUHLGLQJHQGHHHUVWHZHNHQLQGHVWDJHEHWHUWHVWUXFWXUHUHQ%LMVWXGHQWHQYDQGHRSOHLGLQJ2$LVHHQGXLGHOLMNHYHUEHWHULQJZDDUQHHP-EDDU6WXGHQWHQJHYHQDDQWHYUHGHQWH]LMQPHWGHYRRUEHUHLGLQJ'RRUPLGGHOYDQeen goede voorbereiding en door middel van de structuur in introductieopdrachten, was GXLGHOLMNZDW]HWLMGHQVGH%39NRQGHQYHUZDFKWHQHQZDWHUYDQKHQYHUZDFKWZHUGStudenten Middenkader Engineering lopen voor het eerst stage aan het eind van het eer-VWHVFKRROMDDU=LMKHEEHQLQHHQH[WUDPRGXOHDDQJHERGHQJHNUHJHQWHUYRRUEHUHL-GLQJRSGH%39'HHHUVWHMDDUV]HJJHQZHOJRHGYRRUEHUHLGWH]LMQPDDUµQLHWYHHODDQGHH[WUD OHVVHQJHKDG WHKHEEHQ¶ :HOYLQGHQ]HGH LQIRUPDWLHGLH]LMYDQYLHUGHMDDUVVWXGHQWHQELMGHYRRUEHUHLGLQJNULMJHQHUJQXWWLJRPGDW]HGDDUGRRUJRHGZHWHQZDWKHQWHZDFKWHQVWDDW'HGHUGHMDDUV0(]HJJHQYRRUEHUHLGLQJRS%39QLHWHFKWQRGLJWHYLQGHQRPGDWHUZHLQLJYHUDQGHUGLVWHQRS]LFKWHYDQKHWMDDUHUYRRU=RZHOLQKHWYRRURQGHU]RHNDOVLQEOLMNWGDWGHUGHMDDUV0(VWXGHQWHQKHWODVWLJYRQGHQGDWHUWLMGHQVYRRUOLFKWLQ-JHQZHLQLJDDQGDFKWEHVWHHGZRUGWDDQZDWEHGULMYHQELHGHQDDQOHHUPRJHOLMNKHGHQ'HVXJJHVWLHYDQGHRSOHLGLQJRPLQIRUPDWLHRSLQWHUQHWVLWHVWH]RHNHQZHUNWODQJQLHWELMDOOHEHGULMYHQ'ULHYDQGH]HVUHVSRQGHQWHQJHHIWDDQGDWKHWVWDJHEHGULMIJHHQVLWHKDGRIHHQVLWHZDDUXLWQLHWEOLMNWZDWYRRUZHUNHUSUHFLHVJHGDDQZRUGW%LM GH RSOHLGLQJ ,QIRUPDWLH'LHQVWYHUOHQLQJ LV GH YRRUEHUHLGLQJ JHULFKW RSZDW HU LQ GHRSOHLGLQJJDDWSODDWVYLQGHQ6WXGHQWHQ,'9ZDUHQGXLGHOLMNSRVLWLHYHURYHUGHYRRU-EHUHLGLQJGDQGHVWXGHQWHQYDQ

Tabel 3: voorbereiding op BPV

Voorbereiding op BPV

Citaten Onderwijsassistent Middenkader Engineering Informatiedienstverlening

Vooronderzoek

6WXGHQWHQ

‘Weinig voorbereiding, anders dan verwacht.’

‘Geen goed beeld, voorbereiding ging niet over de stage.’

µ,QKHWHHUVWHMDDUZRUGMHTXDSUDNWLMNLQKHWGLHSHgegooid.’ ‘In de voorlichting wordt geen aandacht besteed aan ZDWEHGULMYHQELHGHQDDQOHHUPRJHOLMNKHGHQ¶

µ0LVVFKLHQGDWHHQYLGHR¿OP-SMHRSGHVLWHPHHUGXLGH-OLMNKHLG]RXJHYHQKXLGLJH¿OPSMHVYHUWHOOHQPHHURYHUhet beroepsbeeld en minder over de opleiding.’


‘goede voorbereiding, HULVHHQERHNMHJH-maakt met opdrachten voor de eerste periode’

µ9RRUDIQDDUEHGULMIJHZHHVWom kennis te maken, dat was goed.’ ‘Les gehad van YLHUGHMDDUVVWXGHQWHQGDWZDVZHOGXLGHOLMN,NZLVWHHQEHHWMHZDWPHWHZDFK-ten stond.’

‘Ik heb een presentatie ge-KDGDOOHHQYRRUPLM:DVEHVWZHOGXLGHOLMNËNZHUGHUenthousiast van.’

‘Was een hele mooie intro-GXFWLHGDJPHWKHOHOX[HJHEDNMHV¶


‘Ik word niet echt YRRUEHUHLGRSPLMQURODOVSUDNWLMNRSOHLGHUhandiger als ik zelf naar de voorlichting ga i.p.v. de directie’

‘Ik heb de informatie van de student gekregen en niet via de opleiding.’

6WXGHQWHQ,QIRUPDWLH'LHQVWYHUOHQLQJYRRUPHWLQJDGYLVHUHQRPYLGHR¿OPSMHVLQWH]HWWHQWHUYRRUEHUHLGLQJRSGHRSOHLGLQJ=LMYHUPRHGHQGDWGDDUPHHHHQGXLGHOLMNHUEHHOGYDQGHRSOHLGLQJJHVFKDSHQZRUGWGDQPHWVFKULIWHOLMNHLQIRUPDWLH,Q]LMQGHVWXGHQ-WHQGXLGHOLMNSRVLWLHYHURYHUGHDFWLYLWHLWHQGLHGHRSOHLGLQJRQGHUQHHPWRPVWXGHQWHQWHinformeren over de opleiding. =RZHOSUDNWLMNRSOHLGHUVDOVVWXGHQWHQKHEEHQEHKRHIWHDDQYRRUEHUHLGLQJRSGH%39+RH-ZHO DOOH GULH GH RSOHLGLQJHQ MDDUOLMNV YRRUOLFKWLQJVELMHHQNRPVWHQ RUJDQLVHUHQ YRRU SUDN-WLMNRSOHLGHUVJHYHQGHUHVSRQGHQWHQDDQGDW]HRQYROGRHQGHZRUGHQYRRUEHUHLGRSKXQURODOVEHJHOHLGHU=HJHYHQDDQEHKRHIWHWHKHEEHQDDQPHHUHQGXLGHOLMNHULQIRUPDWLH0HQgeeft vooral aan behoefte te hebben aan instructies omtrent de opdrachten en de beoorde-OLQJYDQGHVWXGHQW%LMGHYRRUOLFKWLQJHQYRRUSUDNWLMNRSOHLGHUV]LMQGULHSUREOHPHQJHFRQ-VWDWHHUGGHIRFXVLQGHYRRUOLFKWLQJLVQLHWDOWLMGGHMXLVWHUZRUGWYROJHQVSUDNWLMNRSOHLGHUVWHZHLQLJYHUWHOGRYHUKRHGHVDPHQZHUNLQJHUXLW]LHWHQZDWPHQYDQGHSUDNWLMNRSOHLGHUYHUZDFKW2RNZRUGHQGHYRRUOLFKWLQJHQYDDNVOHFKWEH]RFKWHQKHWGHUGHSUREOHHPLVGDWGHYRRUOLFKWLQJGRRUGHGLUHFWLHYDQKHWOHHUEHGULMIZRUGWEH]RFKWLQSODDWVYDQGRRUGHEH-JHOHLGHURSGHZHUNSOHN+LHUGRRUNRPWGHLQIRUPDWLHQLHWELMGHMXLVWHSHUVRRQWHUHFKW'HFLWDWHQLQ7DEHO]LMQNHQPHUNHQGYRRUGHYDULDEHOHµYRRUEHUHLGLQJRS%39¶

Afstemming verwachtingen De variabele ‘afstemming verwachtingen’ gaat over het communiceren van verwachtingen WXVVHQ VWXGHQW GRFHQW RSOHLGLQJ SUDNWLMNRSOHLGHU HQ VWXGHQW SUDNWLMNRSOHLGHU 9RRUHHQJRHGHVDPHQZHUNLQJLVKHWYDQEHODQJGDWPHQYURHJWLMGLJZHHWZDWPHQYDQHONDDUverwacht en wat er van een ieder verwacht mag worden. Er is onder andere onderzocht LVRIHQZDQQHHUGHSUDNWLMNRSOHLGHUXLWOHJJHNUHJHQKHHIWRYHUZDWGLHQVUROHQWDDNLQ-KRXGW2QGHUGHHOYDQGH]H URO LVELMYRRUEHHOGKHWYRHUHQYDQEHJHOHLGLQJVJHVSUHNNHQmaar ook het introduceren van de student in het team. Verder is onderzocht of aan de SUDNWLMNRSOHLGHUXLWJHOHJGLVZDWGHUROHQWDDNYDQGHGRFHQWLVELMYRRUEHHOGKRHYDDNGHGRFHQWRSEH]RHNNRPWKRHGHFRPPXQLFDWLHYHUORRSWZLHHLQGYHUDQWZRRUGHOLMNHLQGHEHRRUGHOLQJLVHQZDWGHGRFHQWNDQGRHQDOVHUSUREOHPHQ]LMQ2RNLVJHYUDDJGDDQGHSUDNWLMNRSOHLGHURIYRRUDIJDDQGDDQGH%39GXLGHOLMNXLWJHOHJGLVZDWPHQYDQGHVWXGHQWNDQYHUZDFKWHQZHONHWDNHQJHVFKLNW]LMQHQZDWGHVWXGHQWDOGDQQLHWNDQ'HVWXGHQWPRHWJHwQIRUPHHUGZRUGHQRYHUHYHQWXHOHYHUJRHGLQJHQGHZHUNWLMGHQGHPRJHOLMNKHLGRPWLMGHQVZHUNDDQVFKRRORSGUDFKWHQWHPRJHQZHUNHQHWF'RFHQWHQJHYHQVRPVDDQGDW]LMKHWODVWLJYLQGHQRPYHUZDFKWLQJHQXLWWHVSUHNHQQDDUGHSUDNWLMNRSOHLGHUV0HQLVEDQJHHQSUDNWLMNRSOHLGHUWH]ZDDUWHEHODVWHQZDDUGRRUGH]HGHVDPHQZHUNLQJRS]RXZLOOHQ]HJJHQ+HWEOLMNWHFKWHUGDWYHHOSUDNWLMNRSOHLGHUVGXLGHOLMNEHKRHIWHKHEEHQDDQHHQUROEHVFKULMYLQJHQDDQXLWOHJRYHUGHLQYXOOLQJYDQGHWDNHQ,Q7DEHOZRUGHQGHFLWDWHQYDQVWXGHQWHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUVZHHUJHJHYHQPHWbetrekking tot het afstemmen van verwachtingen

Tabel 4: afstemming van verwachtingen

Afstemming verwachtingen

Citaten 2QGHUZLMVDVVLVWHQW Middenkader Engineering Informatiedienstverlening

Voor

onderzoek

6WXGHQWHQ

µ3DVQDZHNHQZHUGPHGXLGHOLMNverteld wat ik moest doen.’ µ%LMVWXGHQWHQLVQLHWbekend wat de taak YDQGHSUDNWLMNRSOHL-der is.’

‘Vooraf wordt aan het EHGULMIQLHWVJH]HJGRYHUZDWMHZHORIQLHWNDQ¶ ‘Eventuele afspraken omtrent begeleiding en beoordeling worden niet gecommuniceerd.’

µ9HHORQGXLGHOLMNKHLGWRWDDQeind van de module. Het was PLMLQKHWEHJLQQLHWGXLGHOLMNwat ik moest doen. Hoe kon ik KHWDDQPLMQSUDNWLMNRSOHLGHUXLWOHJJHQ"¶

7ZHHGH PHWLQJ Studenten 2010

‘over de taak van de docent is niets verteld, ze hebben ook niet gehad over wat ze zouden kunnen ver-wachten. Wel hebben ze verteld wat we gaan leren’

µ2YHUEHRRUGHOLQJDI-VSUDNHQHQRYHUYULMHdagen en over de terug-komdag, daar weten ze QLHWVYDQ(U]LMQJHHQafspraken gemaakt over ZDWMHJDDWOHUHQ¶

‘ Er is over rechten en plich-ten van de student geen informatie gegeven’

µ,NGHQNGDWMHRSKHWZHUNwel huiswerk mag maken. En GDWMHGDQHUYDUHQFROOHJD¶VRPMHKHHQKHEWRPYUDJHQWHkunnen stellen, zo van ik heb QXHHQYUDDJKRH]RXMLMGDWDDQSDNNHQ"¶


‘Had wel behoefte aan een gesprek met ie-mand van de opleiding, hierin zouden de op-drachten en leerdoelen van de student bespro-ken kunnen worden.’

‘Dat staat niet echt om-schreven, wat er van ons verwacht wordt. Hoe PRHWHQZLMQRXZHWHQRIZHKHWJRHGGRHQ"¶

2YHUKHWDOJHPHHQ]LMQVWXGHQWHQYDQRSOHLGLQJ2$0(HQ,'9QLHWWHYUHGHQRYHUGHDIVWHPPLQJYDQYHUZDFKWLQJHQ7HQRS]LFKWHYDQLVLQZHLQLJYRRUXLWJDQJJHERHNW9RRUVWXGHQWHQYDQ2$LVKHWQRJVWHHGVQLHWGXLGHOLMNZDWHUYDQHHQRQGHU-ZLMVDVVLVWHQWYHUZDFKWPDJZRUGHQWLMGHQVGH%39WHYHQVZRUGWGLWQLHWJHFRPPXQL-FHHUGPHWSUDNWLMNRSOHLGHUV6WXGHQWHQYDQ0(JHYHQDDQGDWKHWFRQWDFWWXVVHQEHGULMIHQRSOHLGLQJQRJVWHHGVPRHL]DDPYHUORRSW'HSUDNWLMNRSOHLGHUYDQGHRSOHLGLQJ0(ZHHWVRPVQLHWZDWKLMPRHWGRHQHQYLQGGDWYHUYHOHQGRPGDWVWXGHQWHQGDDURQGHUOLMGHQ3UDNWLMNRSOHLGHUVJHYHQDDQGDWHUEHKRHIWHLVDDQHHQJHVSUHNYRRUDIJDDQGDDQde stageperiode. De opleidingen hebben nog geen focus op het afstemmen van verwachtingen. Zowel VWXGHQWHQDOVSUDNWLMNRSOHLGHUVZHWHQRQYROGRHQGHZDWYDQKHQYHUZDFKWZRUGWWLMGHQVGH%39HQZHONHUHFKWHQHQSOLFKWHQHHQVWXGHQWKHHIW

Communicatie met de studentDe variabele ‘communicatie met de student’ omvat onderwerpen als bereikbaarheid van GHRSOHLGLQJ%39GRFHQWVFKULIWHOLMNHLQIRUPDWLHLQKRXG%39EH]RHNHQFRQWDFWWXVVHQRSOHLGLQJHQOHHUEHGULMIHQVWXGHQW2YHUKHWDOJHPHHQNDQJHFRQFOXGHHUGZRUGHQGDW

LQPHWEHWUHNNLQJWRWGHFRPPXQLFDWLHQRJZHOKHWppQHQDQGHUWHYHUEHWHUHQYDOW6WXGHQWHQYDQGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQWJHYHQELMYRRUEHHOGLQKHWYRRURQGHU]RHNaan dat er te weinig uitleg wordt gegeven door docenten. 7LMGHQVKHWSURMHFWZHUNSOHNOHUHQLVLQJH]HWRSGHYHUEHWHULQJHUYDQ=RLVELM2QGHUZLMV-DVVLVWHQWGH%39GRFHQWRRN6/%GRFHQWJHZRUGHQRPNRUWHOLMQHQPHWGHVWXGHQWWHKHEEHQ%LMGHRSOHLGLQJ,QIRUPDWLH'LHQVWYHUOHQLQJLVGHGRFHQW]LFKPHHUEHZXVWJH-ZRUGHQYDQRQGXLGHOLMNKHLGLQGHFRPPXQLFDWLHHQKHHIWPHQDIVSUDNHQLQKHWWHDPJH-PDDNWRYHUKRHWHFRPPXQLFHUHQ2RNKHHIWPHQGHFRPPXQLFDWLHPHHUJHVWUXFWXUHHUGdoor sneller en concreter te antwoorden via de email. Het team Middenkader Enginee-ULQJKHHIWGH%39JLGVYHUQLHXZG]RGDWPHQGHLQIRUPDWLHEHNQRSWHUHQJHVWUXFWXUHHUGDDQVWXGHQWHQSUDNWLMNRSOHLGHUNDQDDQELHGHQ7RFKODWHQUHVSRQGHQWHQZHWHQGDWKHWDQQRQRJQLHWDOWLMGHYHQJRHGORRSW6WXGHQWHQ2QGHUZLMVDVVLVWHQWODWHQZHWHQGDWHUHUJODDWJHUHDJHHUGZRUGWGRRUdocenten wanneer er een opdracht ingeleverd is. Problemen op de stage worden niet PDNNHOLMNPHWGH%39GRFHQWEHVSURNHQRPGDWKHWJHVSUHNRSGHZHUNSOHNLQHHQJURWHgroep plaats vindt. Voor lastiger onderwerpen moet er eerst een individuele afspraak gemaakt worden.2RNELM0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJODWHQGHUHVXOWDWHQXLWKHWYRRURQGHU]RHNten opzichte van 2010 weinig vooruitgang zien voor wat betreft ‘communicatie met de VWXGHQW¶:HOLVGHVWXGHQW0(WHYUHGHQRYHUGHEHVFKULMYLQJYDQGHRSGUDFKWHQ'H]H]LMQ]HHUXLWYRHULJEHVFKUHYHQ=RZHOVWXGHQWHQDOVSUDNWLMNRSOHLGHUVJHYHQDDQGDWHUEHKRHIWHLVDDQEHWURNNHQKHLGYDQXLWGHGRFHQW2RNELMRSOHLGLQJ,'9JDDWKHWYROJHQVde student iets beter, er wordt op vragen via de mail snel gereageerd. 'HFRPPXQLFDWLHWLMGHQVGH%39LVHHQHVVHQWLHHODVSHFWYRRUKHWZHOVODJHQYDQGH%396WXGHQWHQ0(HQ2$]LMQQHJDWLHIRYHUGHUHDFWLHVQHOKHLGYDQGHVWDJHGRFHQW'HVWDJHGRFHQW]RXHHUGHUFRQWDFWPRHWHQRSQHPHQPHWKHWOHHUEHGULMIHQGXLGHOLMNHDIVSUDNHQPDNHQPHWGHSUDNWLMNRSOHLGHUV

Praktijk en theorie6WXGHQWHQOHUHQWLMGHQVEHURHSVSUDNWLMNYRUPLQJKHWYDNPDQVFKDS7KHRULHsQGLHGHVWX-GHQWHQPHHNULMJHQYDQXLWGHRSOHLGLQJZRUGHQYHUGHURQWZLNNHOGLQKHWSUDNWLMNZH]HQ'LWNDQDOOHHQJHUHDOLVHHUGZRUGHQDOVGHDDQJHERGHQWKHRULHsQDDQVOXLWHQELMZDWHULQGHSUDNWLMNJHYUDDJGZRUGW'HYUDDJLVRIGHWKHRULHGLHRSVFKRROZRUGWDDQJHERGHQDDQ-VOXLWRSGHKHGHQGDDJVHEHURHSVSUDNWLMNHQRIGHGRFHQWHQLQVWDDW]LMQRPWKHRULHHQSUDNWLMNWHNRSSHOHQ'DDULVLQGLWGHHOYDQKHWRQGHU]RHNQDDUJHYUDDJG2QGHU]RFKWLVRIVWXGHQWHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUVWHYUHGHQ]LMQRYHUGHEDJDJHGLHGHVWXGHQWPHHNULMJWRIGHLQKRXGYDQGH%39RSGUDFKWHQDDQVOXLWELMGHSUDNWLMNHQRIVWXGHQWHQEHSDDOGHVWRIJHPLVWKHEEHQWLMGHQVGHRSOHLGLQJ

Tabel 5: communicatie

Communicatie


Vooronderzoek

6WXGHQWHQ

µ,NKHEHHQ%39GR-cent die slecht 1 dag per week op school is, die is er nooit en ze e-mailt ook niet DOWLMGWHUXJ¶

‘Er is geen contact met do-FHQW%HKDOYHKHWEHGULMIV-bezoek wordt er doorgaans geen contact onderhouden, via sms, mail of telefoon. Wel slecht van school uit, MHKRRUWYHUGHUQLHWVYDQschool.’

µ%39GRFHQWKRXGWQLHWUHJHOPD-tig contact met de docent. Niet goed bereikbaar en mail wordt QLHWDOWLMGGLUHFWRSJHUHDJHHUG¶

7ZHHGHPHWLQJ

Studenten 2010

‘Ik wilde een op-dracht inleveren en dan duurt het een paar dagen voordat MHLHWVKRRUW=HUHD-JHUHQDOWLMGZHOPDDUerg laat. Soms wel drie weken later. Er kan alleen gemaild worden.’

‘Er is geen contact, zou HFKWYDNHUPRJHQEHHWMHmeer betrokkenheid door ELMYRRUEHHOGWHEHOOHQRIWHmailen.’ ‘In de map staat alles tot in detail beschreven, zelfs KRHJURRWKHWJDDWMHLVZDWMHPRHWERUHQWRWKHWNRSLs-ren van papier.’

‘Via de mail gaat het wel goed. Ik vind wel dat er goed gerea-geerd wordt.’


µ,NKHEGH%39docent een keer of 3 gezien. Verder was er geen contact. Het zou handiger JHZHHVW]LMQDOVGHdocent aan het begin van de opleiding als ze niet eerder kun-nen komen, even gebeld of gemaild had. Zodat ik in ieder geval een contact-persoon had en de vragen die ik had, alvast had kunnen stellen.’

‘Het is alsof docenten er JHHQWLMGYRRUKHEEHQ=HNXQQHQRS]LMQPLQVWPHWname de eerste maand, had ik toch graag een evaluatie van, bevalt het, ORRSWKHW"(QDOVKHWJRHGverloopt, is het goed als ik over drie maanden nog even contact opneem. Helemaal prima. Maar GDW]RXHLJHQOLMNHHQYDVWULWXHHOPRHWHQ]LMQGDWPLVLNHLJHQOLMN¶

'HRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQWKHHIWYHHODDQGDFKWKHHIWEHVWHHGDDQGHDIVWHPPLQJYDQµSUDNWLMNHQWKHRULH¶+HWYROOHGLJHFXUULFXOXPLVJHGXUHQGHGHSURMHFWSHULRGHRPJHERXZGHQGHSURMHFWHQVWDDQQXDOOHPDDOLQKHWWHNHQYDQGHEHURHSVSURHYHQLQGHSUDNWLMN'LWFXUULFXOXPJDDWLQDXJXVWXVYROOHGLJYDQVWDUWHQGDQZRUGWYROOHGLJGXLGHOLMNKRHGHVWXGHQWHQKHW]XOOHQHUYDUHQ6WXGHQWHQYDQGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQWJDYHQLQKHWYRRURQGHU]RHNDDQGDWGHWKHRULHYHHOWHODDWZRUGWDDQJHERGHQZDDUGRRUWKHRULHHQSUDNWLMNODVWLJWHNRSSHOHQLV+LHUGRRUNRQGHQVWXGHQWHQ]LFKRQYROGRHQGHYRRUEHUHL-GHQRSKHWZHUNLQGHSUDNWLMN,Q]HJJHQVWXGHQWHQ2$GDW]HGHDDQJHERGHQVWRIvooral als erg veel maar niet als uitdagend ervaren. Sommigen zeggen echt behoefte te hebben aan meer leerzame opdrachten, en dat het gebrek hieraan ook een reden is om GHRSOHLGLQJWHYHUODWHQ'HSUDNWLMNRSOHLGHUYDQGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQWLVGHHOVWHYUHGHQRYHU µDIVWHPPLQJSUDNWLMNHQ WKHRULH¶ GHHQHNHHU LVKHW ]LFKWEDDUGDWHUHHQgoede aansluiting is en ander keer ook niet.

2SGHYUDDJRIGHOHVVWRIJRHGDDQVOXLWRSGHSUDNWLMN]HJJHQ6WXGHQWHQ,'9LQGDWGHYROJRUGHYDQGHPRGXOHVQLHWRSWLPDDOLV]LH7DEHOHQ]HDGYLVHUHQRPGHYROJRUGHYDQGHDDQJHERGHQSDNNHWWHYHUDQGHUHQ7DNHQGLHYHHOYRRUNRPHQLQGHSUDNWLMNZHU-GHQSDVHUJ ODDW LQGHRSOHLGLQJXLWJHOHJG7DNHQGLHPLQGHUYDDNYRRUNRPHQVWRQGHQvooraan in het programma. De opleiding heeft deze kritiek serieus genomen men heeft vervolgens modules uit het WZHHGHMDDUYHUKXLVGQDDUKHWHHUVWHMDDURP]REHWHUDDQWHVOXLWHQELMGHEHKRHIWHYDQGHVWXGHQW6WXGHQWHQJHYHQWLMGHQVGHWZHHGHPHWLQJDDQGDWSUDNWLMNHQWKHRULHUHGHOLMNgoed op elkaar is afgestemd.

%LM0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJLVEHKDOYHGHDDQSDVVLQJHQLQKHWNDGHUYDQKHWGRRUVWRRP-WUDMHFW+%2QLHW LQJH]HWRSYHUDQGHULQJHQLQKHWFXUULFXOXP:DQQHHUGHUHVXOWDWHQXLWKHWYRRURQGHU]RHNZRUGHQYHUJHOHNHQPHWGHWZHHGHPHWLQJ LVYRRUZDWEHWUHIWGHDDQVOXLWLQJWKHRULHHQSUDNWLMNZHLQLJYHUDQGHULQJJHYRQGHQ6WXGHQWHQJHYHQLQKHWYRRURQGHU]RHNDDQGDWHUQLHWHFKWHHQDDQVOXLWLQJLVWXVVHQSUDNWLMNHQWKHRULH'HWKH-RULHOHVVHQ]LMQYROJHQVKHQQLHWWHJHEUXLNHQWLMGHQVGH%39GHSUDNWLMNOHVVHQZHO,QGHWZHHGHPHWLQJEOLMIWGH]HNULWLHNRYHUHLQG/HHUHUYDULQJHQXLWGH%39ZRUGHQGRRUGHWKH-RULHGRFHQWQLHWJHEUXLNWLQGHOHVVHQRPGHNRSSHOLQJPHWGHSUDNWLMNWHNXQQHQPDNHQEr wordt door docenten weinig tot niets gedaan met de nieuwe ervaringen van de studen-WHQ(HUVWHMDDUVVWXGHQWHQDGYLVHUHQGHWKHRULHRPWUHQWHHQµPDFKLQH¶XLWWHOHJJHQGRRUGDDGZHUNHOLMNELMGH]HPDFKLQHWHJDDQVWDDQRP]RWHODWHQ]LHQZDDURYHUJHSUDDWZRUGW3UDNWLMNRSOHLGHU0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJYLQGWGDW VWXGHQWHQRSH[DFWHYDNNHQDFKWHUORSHQ'LWKHHIWYROJHQVKHPWHPDNHQPHWKHWDDQERGYDQGHRSOHLGLQJ+LMYUDDJW]LFKDIRIGHRSOHLGLQJYROGRHQGHWHUXJNRSSHOLQJXLWGHSUDNWLMNNULMJWRYHUZDWHUYDQGHVWXGHQWHQgevraagd wordt en wat er in de opleiding wordt aangeboden.7\SHUHQGHRSYDWWLQJHQYDQVWXGHQWHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUVRYHUGHDIVWHPPLQJYDQWKHRULHHQSUDNWLMN]LMQZHHUJHJHYHQLQ7DEHO

Tabel 6: koppeling praktijk en theorie

Koppeling praktijk en theorie


Vooronderzoek6WXGHQWHQ

µ7KHRULHHQSUDNWLMN]LMQPRHLOLMNWHNRSSHOHQKHWSDVWQLHWELMHONDDUWeet niet wat ik moet doen met theorie en is veel te laat aange-boden.’

‘Je leer dingen op school, GLHMHQLHWRSGH%39NDQgebruiken.’µ$DQVOXLWLQJSUDNWLMNHQtheorie is er niet.’

‘Er wordt nu in de eerste kerntaak begonnen met bronnen, en daarna komt catalogi. Het zou veel sche-len om dat net andersom te GRHQ>«@&DWDORJLGDQGHdatabank en dan de bron-nen.’

150

Koppeling praktijk en theorie



µ-HNULMJWSHUSHULRGHHHQERHNMHPHWRS-drachten. Deze op-drachten moeten aan het eind van de peri-RGHDI]LMQ'DWLVZHOGXLGHOLMNHUZDQWGDQYURHJMHLQKHWEHJLQom uitleg en de een zei dit, de ander dat. Dan ontstond er gauw ruis. Dat is nu beter.’

µ,NKDGPHHUXUHQLQSUDNWLMNZLOOHQKHEEHQ$OVMHWKHRULHRYHUHHQPDFKLQHNULMJW]RXMHJHZRRQELMGHPDFKLQHmoeten staan.’ ‘Je verteld na de stage wat YRRUZHUN]DDPKHGHQMHhebt verricht en er wordt niets gedaan met de dingen die we geleerd hebben.’

‘Het is aardig op elkaar afgestemd. Ik had de indruk GDWKHWVRPVQLHWELMRQVELQ-nenkomt, zoals het bedoeld is. Vandaar dat we nog wel eens aan de bel trekken, er NRPW]RYHHORSMHDIHQKHW]LMQDOOHPDDOYHUVFKLOOHQGHdingen door elkaar heen. Dan zeg ik van leg het nu nog eens een keer uit.’

3UDNWLMNopleider 2010

µ2IGHVWXGHQWLQKRX-GHOLMNJRHGYRRUEHUHLGLVRSGH%39"6RPVwel soms niet. Soms kon ze dingen gebrui-ken die ze geleerd had, soms was het volledig nieuw voor haar.’

µ7HFKQLVFKLQKRXGHOLMN]XOOHQze best meekomen, maar GLHH[DFWHYDNNHQGDDUlopen ze gewoon gigantisch op achter.’ ‘Ze worden opgeleid om in HHQSURMHFWJURHSWHZHUNHQGDWLVQDWXXUOLMNOHXNHQDDU-GLJPDDUTXDNHQQLVORSHQze ver achter.’

Begelediing student9RRUGHYDULDEHOHµ%HJHOHLGLQJ¶LVRQGHU]RFKWKRHGHVWXGHQWGRRUGH%39GRFHQWEHJH-OHLGWZRUGWWLMGHQVKHWYHUORRSYDQGH%39*HYUDDJGLVQDDUDVSHFWHQDOVKHWNXQQHQPR-WLYHUHQYDQGHVWXGHQWGHFRQWDFWIUHTXHQWLHGHUHODWLHWXVVHQVWXGHQWHQGH%39GRFHQWSHUVRRQOLMNHEHWURNNHQKHLG YDQGRFHQW GH LQKRXG YDQ%39EH]RHNHQ KHW VWLPXOHUHQYDQUHÀHFWLHHQGHRQGHUVWHXQLQJELMRSGUDFKWHQYDQGHVWXGHQW6WXGHQWHQ2QGHUZLMVDVVLVWHQWKHEEHQHHQOLQWVWDJHHHQKHHOMDDUGDJHQSHUZHHNVWD-JHHQGDJVFKRRO'DWI\VLHNHQDELMKHLGJHHQJDUDQWLHLVYRRUHHQJRHGHEHJHOHLGLQJEOLMNWXLWGHLQWHUYLHZVLQ6WXGHQWHQJHYHQDDQGDW]HGHRSGUDFKWHQQLHWEHJULMSHQ(U LVYHHORQGXLGHOLMNKHLGRYHUGHFRPSHWHQWLHPHWHU(HQVWXGHQWJHHIWDDQSDVQDGULHPDDQGWHEHJULMSHQZDWHUYDQKDDUZRUGWYHUZDFKW,QGHORRSYDQKHWSURMHFWZHUNSOHNOH-UHQLVEHVORWHQRPSHUVWXGHQWppQGRFHQWDDQWHZLM]HQDOV%39GRFHQWpQ6/%GRFHQWom de begeleiding effectiever vorm te geven. In de tweede meting wordt het contact en re-ODWLHWXVVHQVWXGHQWHQGRFHQWSRVLWLHIEHRRUGHHOG'H%39GRFHQWYLHUNHHUSHUMDDUHQHUZRUGWUHJHOPDWLJJHPDLOGHQJHEHOGPHWGHGRFHQW7RFKEOLMNWGHIXQFWLHYDQ6/%GRFHQWnog lastig in te vullen: studenten missen informatie en gesprekken over hun toekomstper-VSHFWLHI(pQVWXGHQWYDQGHKHHIWGLHJHVSUHNNHQZHOPHW]LMQEHJHOHLGHUHQKLMLVKLHUerg tevreden over. ,QKHWYRRURQGHU]RHN]HJJHQGHUGHMDDUV0(VWXGHQWHQZHLQLJWHPHUNHQYDQEH-JHOHLGLQJYDQGRFHQWHQWLMGHQVGHVWDJH'RFHQWHQNRPHQVRPVWXVVHQWLMGVODQJVPDDULQKRXGHOLMNVWHOWGDWYROJHQVKHQQLHWYHHOYRRU=RYHUWHOWHHQVWXGHQWGDWGHGRFHQWHYHQin de kantine komt vragen hoe het gaat. Een ander stelt dat de docent onvoldoende kennis heeft van de werkvloer, er niet over mee kan praten. Meestal beperken de bezoeken zich

151

WRWGHHLQGHYDOXDWLH(pQVWXGHQWQRHPWGHEHJHOHLGLQJµHLJHQOLMNVOHFKW¶,QLVHULQGHWZHHGHZHHNYDQGHGHUGHMDDUVVWDJHHHQWHUXJNRPGDJLQJHSODQG]R-GDWSUREOHPHQVQHOOHUNXQQHQZRUGHQRSJHSDNW2RNZRUGWJHSUREHHUGKHW%39EH]RHNHHUGHU LQGHVWDJHDI WH OHJJHQ%LMKHW LQWHUYLHZRSGHWHUXJNRPGDJ]HJJHQVWXGHQWHQZHLQLJEHWURNNHQKHLGHQSHUVRRQOLMNHLQWHUHVVHYDQGRFHQWHQWLMGHQVGHVWDJHWHHUYDUHQ=LMVWHOOHQGDWZDQQHHUGRFHQWHQPHHUEHWURNNHQKHLG]RXGHQWRQHQGLWGHRSOHLGLQJWHQgoede zou komen. Een keer mailen of bellen wordt zeer gewaardeerd. In tegenstelling tot ZDWELMGHYRRUPHWLQJHQRSGHWHUXJNRPGDJJHPHOGZRUGWJHYHQVWXGHQWHQLQHHQGHUGHinterview aan dat docenten weliswaar maar één keer komen, maar dat ze dat prima vin-den. Een keer vaker bellen of mailen zou wel mogen, volgens hen. 2RNGHSUDNWLMNRSOHLGHUYDQ0(HUYDDUWKHWJHEUHNDDQEHODQJVWHOOLQJDOVWHOHXUVWHOOHQG'HEHJHOHLGLQJNDQYROJHQVKHPHQRUPYHUEHWHUGZRUGHQ%HKDOYHKHWEHGULMIVEH]RHNZRUGWHUGRRUJDDQVJHHQFRQWDFWRQGHUKRXGHQHQYROJHQVGHSUDNWLMNRSOHLGHUKHHIWHHQVWXGHQWJHHQEHKRHIWHDDQHHQ%39GRFHQWGLHQLHWpFKWJHwQWHUHVVHHUGLVIn het vooronderzoek geven IDV studenten weer, dat er geen afstemming is tussen docen-WHQZDDUGRRUIHHGEDFNYDDNRQGXLGHOLMNLV,QGHWZHHGHPHWLQJLVYRRUDOJHNHNHQQDDUKRHVWXGHQWHQEHJHOHLGZRUGHQELMRSGUDFKWHQ)HHGEDFNRSRSGUDFKWHQZRUGWNODVVLNDDOJHJHYHQ,HGHUHHQNULMJWGHNDQVRPHUYDULQJHQWHGHOHQPHWHONDDU7HYHQV]LMQVWXGHQWHQWHYUHGHQRYHUKHWSHUVRRQOLMNHFRQWDFW(UZRUGWYLDGHPDLOVQHOJHUHDJHHUGRSYUDJHQen problemen. ,Q7DEHOZRUGHQFLWDWHQYDQVWXGHQWHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUVPHWEHWUHNNLQJWRWGHEHJH-leiding van de docent weergegeven.

Tabel 7: Begeleiding student

Begeleiding student



µ,NKHEHHQ6/%¶HUGLHis er nooit en ze mailt RRNQLHWDOWLMGWHUXJ]Hheeft niet voldoende uren maar ik heb daar-door geen begeleiding.’‘Pas na drie maand ZHUGPHGXLGHOLMNZDWik moest doen. Duurde erg lang.’

‘Leerdoelen worden voor-afgaand aan de stage niet gecommuniceerd, niet met de student en niet met de SUDNWLMNRSOHLGHU¶ ‘De helft van de docenten die langs komt, snapt zelf helemaal niets van het HFKWHEHGULMI¶

‘Je moet vooraf leerdoelen stellen, maar hier wordt niets mee gedaan.’ ‘Er is geen afstemming tus-sen docenten en deze geven WHJHQVWULMGLJHEHULFKWHQ¶µ)HHGEDFNLVQLHWGXLGHOLMN¶

152

Begeleiding student



µ%HJHOHLGHUNRPWNHHUSHUMDDUUHJHOPD-tig gebeld en gemaild.’ µ7RHNRPVWSHUVSHFWLHI"ze hebben het er niet over, maar ik zou het wel waarderen.’‘Heb ik Iets niet in-JHOHYHUGNULMJLNWHKRUHQGDWLNYHUZLMGHUGzal worden van de RSOHLGLQJWHUZLMOLNHUJJRHGHFLMIHUVKHE'DWmotiveert niet bepaald, in tegendeel.’

‘Er is geen contact met de docent. Elke keer kost veel WLMGGDWVQDSSHQZHPDDUHHQEHHWMHPHHUEHWURN-NHQKHLGODWHQ]LHQGDWMHgeïnteresseerd bent door te PDLOHQRIEHOOHQQLHWZHNH-OLMNV]RX¿MQ]LMQ¶ ‘Er worden vooraf geen leerdoelen gesteld.’

µ)HHGEDFNZRUGWNODVVLNDDOEHKDQGHOGHQLHGHUNULMJWHHQEHXUWRPDDQWHJHYHQKRHMHaan het antwoord bent ge-NRPHQHQKRHMHKHWJHGDDQhebt.’µ2IGH%39GRFHQWFRQWDFWRQGHUKRXGYLDGHPDLOMDHQtoen kreeg ik keurig de vol-JHQGHGDJHHQWHOHIRRQWMHHQhebben we er uitgebreid over gesproken.’


‘Van de student hoorde ik dat er regelmatig din-JHQRQGXLGHOLMNZDUHQDaarmee ging ze dan naar school en daarna lukte het wel weer. De begeleiding was verder wel goed geregeld’ ‘Leerdoelen achter-haalde ik gaandeweg via de student.’

‘De interesse is dusdanig laag, dus daar hebben studenten geen behoefte DDQ'HMRQJHQVKHEEHQgeen behoefte om een JHVSUHNMHWHKRXGHQPHWeen leraar die uit plicht een URQGMHNRPWPDNHQHQQLHWSHUVRRQOLMNEHWURNNHQLVELMKHWJHHQGLHMRQJHQGRHW¶

Beoordeling9RRUGLWRQGHU]RHNLVDDQVWXGHQWHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUVJHYUDDJGZDW]LMYDQGHEHRRU-GHOLQJVPHWKRGLHNHQEHRRUGHOLQJVIRUPXOLHUHQYLQGHQ%HRRUGHOLQJH[DPLQHULQJYLQGWELMFRPSHWHQWLHJHULFKWRQGHUZLMVYDDNLQGHSUDNWLMNSODDWVZDDUGRRUGH%39HHQEHODQJULMNdeel van de opleiding is. 2QWHYUHGHQKHLGRYHUGHEHRRUGHOLQJELM2QGHUZLMVDVVLVWHQWKHHIWLQWHPDNHQPHWYHUZDUULQJURQGRPGHFRPSHWHQWLHPHWHU6WXGHQWHQZHWHQQLHWSUHFLHVKRH]LMGH]HPRH-WHQ LQYXOOHQHQVRPPLJHQKHEEHQHU DSULOQRRLWPHHJHZHUNW7HYHQV OLJJHQGHEHRRUGHOLQJHQYDQGRFHQWHQQLHWRSppQOLMQGHHQHGRFHQWLVYHHOVWUHQJHUGDQGHDQGHU,Q]HJJHQVWXGHQWHQGDWGHEHRRUGHOLQJGRRUJDDQVZHOHHUOLMNLV(HQVWXGHQWJHHIWDDQGDWQLHWDOOHOHHUNUDFKWHQKXQEHRRUGHOLQJPRWLYHUHQµ'HHHQNULMJWHHQHQGHDQ-GHUHHQWHUZLMOZHVDPHQDDQHHQRSGUDFKWJHZHUNWKHEEHQ'HUHGHQLVRQGXLGHOLMN¶,QKHEEHQVWXGHQWHQJHHQNULWLHNRSGHEHRRUGHOLQJYDQGH%39RSGUDFKWHQ'HSUDNWLMNRSOHLGHUYDQGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQWJHHIWDDQ WHYUHGHQ WH]LMQRYHUGHEHRRUGHOLQJVFULWHULDHQYLQGHQGHIRUPXOLHUHQJRHGDDQVOXLWHQELMGHRSGUDFKWHQ(FKWHUGHFDSDFLWHLWHQYDQGHVWXGHQWZRUGHQYROJHQVGHSUDNWLMNRSOHLGHUQLHWHUJGXLGHOLMNLQKHWbeoordelingsformulier. 6WXGHQWHQYDQGHRSOHLGLQJ0(JHYHQLQDDQGDWGRHOVWHOOLQJHQEHRRUGHOLQJVFULWHULDYDQGHYHUVODJHQQLHWKHOGHU]LMQ+HWEHUHNHQHQYDQHHQJHPLGGHOGFLMIHUYRRUSUDNWLMNHQYHUVODJYRHOWDOVRQHHUOLMN5HGHQYRRUGHRSOHLGLQJRPKHWFLMIHUYDQGHVWDJHQDDI-ORRSQRJHHQVH[WUDWHRQGHUERXZHQ6WXGHQWHQ]LMQQLHWJHPRWLYHHUGEHSDDOGHGHOHQYDQGHRSOHLGLQJWHYROJHQHQQHPHQKHWGHRSOHLGLQJNZDOLMNGDW]LMGLHRQGHUZHUSHQYHUSOLFKW

153

VWHOOHQ'HUGHMDDUV0(VWXGHQWHQNXQQHQLQZHOZDWYHUWHOOHQRYHUGHEHRRUGHOLQJYDQKHWMDDUHUYRRUPDDUGHHLQGEHRRUGHOLQJYDQGHGHUGHMDDUVVWDJHLVQRJQLHWJHZHHVW2YHUKHWWZHHGHMDDU]HJJHQGHUHVSRQGHQWHQGDWGHIRUPXOLHUHQQLHWHUJGXLGHOLMNZDUHQLQYRHULQJFRPSHWHQWLHJHULFKWEHRRUGHOLQJVPRGHOHQGDWGHEHRRUGHOLQJYDQKHWYHUVODJHUJDIKDQNHOLMNLVYDQKHWZHORIQLHWJRHGNXQQHQVFKULMYHQ%LM,'9LVPHQLQWHYUHGHQRYHUGHZLM]HYDQEHRRUGHOLQJKRHZHO]HZHOLHWVPHHUfeedback zouden willen hebben. In 2010 is beoordeling nog niet aan de orde geweest.

Tabel 8: beoordeling

%HRRUGHOLQJ

Citaten 2QGHUZLMVDVVLVWHQW Middenkader Engineering Informatiedienstverlening


µ:HNULMJHQRRNDOOHHQPDDUORVVHEODDGMHVKHHORQRYHU]LFKWHOLMNDe competentiemeter is ook een bron van verwarring. Deze moet ik nu achteraf invullen, doordat ik allerlei competenties ELMDQGHUHSURHYHQDOgedaan heb.’

µ+HWPLGGHOHQYDQFLMIHUVYRRU%39HQYHUVODJYRHOWDOVRQHHUOLMN¶ µ%HRRUGHOLQJLVVWRPde beoordelingscriteria en doelstelling voor het verslag is niet helder.’

µ%HRRUGHOLQJLVJRHGHQHHUOLMN¶ µ)HHGEDFNRQGXLGHOLMN¶


‘Competentiemeter JHHQLGHHMHPRHWhem invullen en DDQJHYHQKRHYHUMHGHQNWWH]LMQLNKHEHUnooit mee gewerkt.’ µ,NKHEPLMQGRHOQRJniet bereikt, het gaat HUDOOHHQRPKRHMHhet formulier moet invullen, ze doen er verder niets mee.’‘Niet alle leerkrachten motiveren hun beoor-deling.’

‘Wat het nou precies LQKRXGHQZDWMHHUPHHPRHWLVRQGXLGHOLMN$OOHVwordt wel ingevuld, maar wat er dan verder mee gebeurd, ook komen ze er later niet op terug.’UHDFWLHRSYRRUJDDQGMDDU%HRRUGHOLQJKDQJWsterk af van de relatie GLHMHKHEWPHWGHSUDN-WLMNRSOHLGHUFROOHJD$OVMHHHQJRHGHUHODWLHKHEW]DOPHQMHQLHWJDXZHHQonvoldoende geven. Het YHUVODJPRHWMHPDNHQPDDUDOVMHJRHGNDQVFKULMYHQLVGDWQLHW]RPRHLOLMN¶

Nog geen beoordeling geweest.


‘De beoordelingscrite-ria waren goed gefor-PXOHHUG HVVHQWLsOHonderdelen van het werk werden beoor-deeld.’

‘Het beoordelingsmodel YDQ KHW 52& 'DW LV HHQkwestie van gewoon maar invullen. Dat stelt niet zo veel voor. Wat ik hier doe PHWGHMRQJHQVLVJHZRRQRSWDIHOJRRLHQZDWKLMZHOen niet doet.’

Slot Een centraal onderwerp dat alle respondenten naar voren brengen is het thema: betrok-kenheid. In alle interviews komt terug dat studenten graag docenten willen die oprecht EHWURNNHQ]LMQ'RRUYDNHUWHFRPPXQLFHUHQ]RZHOYRRUDIDOVWLMGHQVGH%39GRRUUHJHO-matig te vragen hoe het gaat en door goede feedback te geven kan deze betrokkenheid JHWRRQGZRUGHQ6WXGHQWHQEHJULMSHQGDWHHQGRFHQWRQGHUWLMGVGUXNVWDDWPDDUVLPSHO-weg mailen of telefoneren laat al betrokkenheid zien en biedt de aandacht die een student nodig heeft. Het initiatief moet van de docent komen, een student gaat zelf niet bellen als JHHQEHWURNNHQKHLGZRUGWJHWRRQG.OHLQHYHUEHWHULQJHQPHWJURWHJHYROJHQ

155

Epiloog: nog niet uitgeleerd rondom werkplekleren

Cindy Poortman¹

Werkplekleren2 staat centraal in het Nederlandse beroepsonderwijs. Om meer in-zicht te krijgen in het verloop en de resultaten van werkplekleren, wordt al jaren veel beschrijvend en theoretisch onderzoek hiernaar gedaan. Maar het ontbreekt aan studies naar de effectiviteit. Uit onderzoek dat wel op effecten gericht is, kun-nen we voorlopig concluderen dat het combineren van leren en werken in de be-roepsopleiding positief is voor de leermotivatie, cognitieve competenties, sociale HQ FRPPXQLFDWLHYH FRPSHWHQWLHV YDQ VWXGHQWHQ 2RN YRRU EHURHSVVSHFL¿HNHcompetenties en de persoonlijke ontwikkeling van studenten vinden we positieve effecten. Maar het blijkt ook dat cognitieve ontwikkeling niet altíjd positief wordt beïnvloed. Bovendien kunnen we de vraag stellen of de verbinding tussen theorie en praktijk, en toepassing in andere situaties, door studenten wordt bereikt. Ook blijkt dat leer- en loopbaancompetenties niet vanzelf aandacht krijgen door werk-plekleren, juist in een tijd waarin we dit zo belangrijk vinden. We vinden dus een wisselend beeld, waaruit de volgende vraag naar voren komt: hoe kunnen we de effecten van werkplekleren verhogen?

Ambitie van het doorbraakproject +HWGRRUEUDDNSURMHFWZHUNSOHNOHUHQ'ESLVYDQXLWGLHYUDDJJHVWDUW(UZDUHQQRJWHZHL-nig handelingsvoorschriften voor verbetering van het werkplekleren beschikbaar, die ook HFKWLQGHSUDNWLMNEHZH]HQ]LMQ'HDPELWLHYDQKHW'ESLVRPV\VWHPDWLVFKWH]RHNHQQDDUEHZLMVYDQZDWZHUNW2PZHUNSOHNOHUHQRSWLPDDOYRUPWHJHYHQLVHHQJRHGHVDPHQZHU-NLQJWXVVHQVFKRROHQSUDNWLMNHVVHQWLHHO*RHGHVDPHQZHUNLQJWXVVHQKHW52&HQKHWEHGULMIVOHYHQQRHPHQZHco-makership6FKRROHQEHGULMIPDNHQGDQVDPHQDIVSUDNHQRYHUKHWRQGHUZLMV'RRUKHWRQGHUZLMVRRNGDDGZHUNHOLMNVDPHQYRUPWHJHYHQOLHIVWLQWHDPVZDDULQ]RZHORQGHUZLMVDOVEHGULMIVOHYHQYHUWHJHQZRRUGLJG]LMQNDQKHW OHUHQHQbegeleiden van studenten nog verder verbeterd worden. Het Dbp heeft co-makership on-GHUZLMVEHGULMIVOHYHQGDDURPDOVEHODQJULMNXLWJDQJVSXQW0DDURPHHQHFKWHGRRUEUDDNte bereiken, is meer nodig. Het gaat ook om samenwerking in de beroepskolom: tussen LQVWHOOLQJHQYRRUPERpQKER%RYHQGLHQJDDWKHWQLHWDOOHHQRPORNDOHVDPHQZHUNLQJPDDURRNRPGHYUDDJ LQKRHYHUUH ULFKWOLMQHQGLHRSGHHQH ORFDWLHRQWZLNNHOG]LMQRSDQGHUH ORFDWLHV NXQQHQZRUGHQ WRHJHSDVW'LWZRUGW GRRUZHWHQVFKDSSHOLMN RQGHU]RHN

1 Cindy Poortman is gepromoveerd op het onderwerp “leren tijdens de beroepspraktijkvorming” in het mid-

delbaar beroepsonderwijs. Sindsdien doet zij verder onderzoek naar werkplekleren in het beroepsonderwijs

en de samenwerking tussen school en praktijk, en geeft hierover advies.

I: www.cpoortmanadvies.nl E: [email protected]

2 In deze bijdrage wordt ‘werkplekleren’ en ‘bpv’ afwisselend gebruikt.

Cindy Poortman156

EHJHOHLG2SGH]HPDQLHUNXQQHQDOOHUHJLR¶VYDQHONDDUOHUHQHQYDQHONDDUVEHYLQGLQJHQSUR¿WHUHQ,QKHW'ESJDDWKHWGXVRPFRPDNHUVKLSWXVVHQVFKRROEHGULMIpQRQGHU]RHNRPFRPDNHUVKLSWXVVHQPERHQKERUHJLRQDDOpQRPFRPDNHUVKLSWXVVHQGHYHUVFKLO-OHQGHUHJLR¶VODQGHOLMN

Het doorbraakproject bij het ROC van TwenteNaast de hierboven geschetste aanleiding voor het verbeteren van werkplekleren, speel-GHQ LQ7ZHQWHGH YROJHQGHRYHUZHJLQJHQHHQ URO YRRU GHGHHOQDPHDDQKHW'ES ]LHELMGUDJH9UDDJDUWLFXODWLH5LW]HQHWDO'RRUVWHHGVKRJHUHFRPSHWHQWLHHLVHQDDQ]R-wel zittend als nieuw personeel en de verwachte werkgelegenheidsgroei in de regio, is GHYHUEHWHULQJYDQGHDDQVOXLWLQJRQGHUZLMVDUEHLGVPDUNWHVVHQWLHHO'LWJHOGW]RZHO LQNZDOLWDWLHIDOVNZDQWLWDWLHIRS]LFKW(U]LMQPHHUpQEHWHUJHNZDOL¿FHHUGHQLHXZHZHUN-QHPHUVQRGLJ8LWGH]HDDQOHLGLQJEOLMNWKHWEHODQJYDQFRPDNHUVKLSWXVVHQVFKRROHQEHGULMIVOHYHQpQYDQFRPDNHUVKLSWXVVHQPERHQKER(ULVLPPHUVPHHUVDPHQZHUNLQJPHWKHWEHGULMIVOHYHQQRGLJRPEHWHUHDDQVOXLWLQJRQGHUZLMVDUEHLGVPDUNWWHUHDOLVHUHQHQPHHUVDPHQZHUNLQJPERKERRPEHWHUHGRRUVWURRPHQGDDUPHHKRJHUJHNZDOL¿FHHUGHZHUNQHPHUV WH UHDOLVHUHQ ,Q GDW NDGHUZRUGW VDPHQJHZHUNWPHW6D[LRQ+RJHVFKROHQHQ+RJHVFKRRO(GLWK6WHLQ2QGHUZLMVFHQWUXP7ZHQWH,QGLWSURMHFWJDDWKHWGXVRPKHWYHUEHWHUHQYDQZHUNSOHNOHUHQJHULFKWRSHHQEHWHUHDDQVOXLWLQJRQGHUZLMVDUEHLGVPDUNWHQHHQEHWHUHGRRUVWURRPPERKER'DDUELMULFKWKHWSURMHFW]LFKLQHHUVWHLQVWDQWLHRSGHRSOHLGLQJHQ0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJ,QIRUPDWLH'LHQVWYHUOHQLQJHQ2QGHUZLMVDVVLVWHQW

Vraagarticulatie2P]RZHOVWXGHQWHQDOVEHGULMYHQWHEHWUHNNHQELMKHWYHUEHWHUHQYDQZHUNSOHNOHUHQ LVJHVWDUWPHWHHQµYUDDJDUWLFXODWLH¶ZDWYHUZDFKWHQVWXGHQWHQHQKRHHUYDUHQSUDNWLMNRS-OHLGHUVGHEHJHOHLGLQJHQFRPPXQLFDWLHURQGRPZHUNSOHNOHUHQ"'H]HYUDDJLVXLWJHEUHLGRQGHU]RFKWPHWEHKXOSYDQVFKULIWHOLMNHHQTXrWHVHQLQWHUYLHZVPHWHHQUHGHOLMNWRWJRHGHUHVSRQVYDQ]RZHOVWXGHQWHQDOVSUDNWLMNRSOHLGHUV'HFRQFOXVLHVZDWEHWUHIWGHVWXGHQWHQ]LMQGDWWHQHHUVWHGHYRRUOLFKWLQJYRRU]RZHOVWXGHQWHQDOVSUDNWLMNRSOHLGHUVYRRUYHUEH-WHULQJYDWEDDULV%HJHOHLGLQJHQLQKRXGYDQGHRSOHLGLQJNXQQHQEHWHURSHONDDUZRUGHQDIJHVWHPGHQLQKRXGHQOHHUZHUNSOHNYUDJHQRRNRPHHQEHWHUHDIVWHPPLQJ7RWVORWLVKHWYDQEHODQJGHSURIHVVLRQDOLVHULQJYDQSUDNWLMNRSOHLGHUVWHYHUEHWHUHQ2RNLQGHDQGHUH'ESUHJLR¶VHQXLWDQGHURQGHU]RHNEOLMNHQGLWVRRUWDDQGDFKWVSXQWHQYRRUZHUNSOHNOHUHQ'HYUDDJ LVYRRUDOKRHGLW LQVDPHQZHUNLQJPHWGHSUDNWLMNZRUGWJHUHDOLVHHUG'H LQWHUYLHZVJHYHQGDDUYRRUHQNHOH LQ]LFKWHQELMYRRUEHHOGGDWGHYRRU-lichting concreter dient te worden en meer gericht dient te worden op de organisatie van RSOHLGLQJFXUULFXOXPHQVWDJHV'DW7HYHQVLVHUYRRUDIDDQZHUNSOHNOHUHQPHHUFRQWDFWQRGLJ WXVVHQSUDNWLMNRSOHLGHUVHQGHRSOHLGLQJRIGDWGH WLPLQJYDQRQGHUGHOHQ ]RDOVFRPPXQLFDWLHYHUEHWHUGNDQZRUGHQ

Interventies2SEDVLV YDQ GH FRQFOXVLHV YDQ GH YUDDJDUWLFXODWLH LV KHW WHDP YDQ RQGHU]RHNHUV HQSURMHFWOHLGHUYDQ52&7ZHQWHJHVWDUWPHW LQWHUYHQWLHVJHULFKWRSGHYRRUOLFKWLQJFRP-municatie, studieloopbaanbegeleiding en de begeleiding en beoordeling van studenten.

158

0HW GH RQWZLNNHOLQJ HQ WRHSDVVLQJ YDQ GH LQWHUYHQWLHVZLO KHW52&HHQ OHHURPJHYLQJYRRUGRFHQWHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUVHQVFKRROHQSUDNWLMNUHDOLVHUHQHQWHJHOLMNHUWLMGKHWZHUNSOHNOHUHQYDQVWXGHQWHQEHYRUGHUHQ8LWGHELMGUDJHZRUGWGXLGHOLMNZDWGH LQKRXGYDQGHKDQGHOLQJVYRRUVFKULIWHQYRRUGH LQWHUYHQWLHV LV+HWZRUGWPLQGHUJRHGGXLGHOLMNRSZHONHPDQLHUGH]HWRWVWDQG]LMQJHNRPHQ+RHZHOVXJJHVWLHV]RDOVµPDDNHHQZHEORJYRRUMHVWXGHQWHQ¶RIµYUDDJGHVWXGHQWQDDUGLHQV6/%SODQQLQJ¶JRHGHHQUHOHYDQWHVXJ-JHVWLHV]LMQNRPWHUPHHUELMNLMNHQ7HQHHUVWHLVGHYUDDJZDWKDDOEDDULVYRRUGHGRFHQWHQDDQVOXLWELMGLHQVGDJHOLMNVHZHUN]DDPKHGHQ+HHIWGHGRFHQWWLMGHQJHOHJHQKHLGRPGH]HVXJJHVWLHVXLWWHYRHUHQ"'DW]HJW:DQVFKHUVLQHHQODWHUHELMGUDJHRYHULJHQV]HOIRRNµGRFHQWHQ«KHEEHQQLHWYRRUDOOHVWLMG¶HQZHµYUDJHQ]RZHOHUJYHHOYDQGHGRFHQW¶'XVZDWYLQGWGHSUDNWLMNRSOHLGHUYDQGH]HVXJJHVWLHVHQ KRHZLOHQNDQGH]HDFWLHIELMGUDJHQ",QGLWNDGHULVGHDDQEHYHOLQJRPµHHQEUXJWHVODDQWXVVHQYLVLHV¶ELMKHWKDQ-GHOLQJVYRRUVFKULIW RYHU GH VWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJ HLJHQOLMN RYHUNRHSHOHQG 9RRU GHJHKHOHFRPPXQLFDWLHHQRUJDQLVDWLHJHOGWGDWGRFHQWHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUVPHWHONDDUGLHQHQWHEHVSUHNHQYDQXLWZHONHYLVLHRSORRSEDDQOHUHQHQEHJHOHLGHQ]LMZLOOHQKDQ-GHOHQHQZHONHDIVSUDNHQHQDFWLYLWHLWHQGDDUYRRUQRGLJ]LMQ'HVXJJHVWLHVELMKHWYLMIGHKDQGHOLQJVYRRUVFKULIW EHJHOHLGLQJHQEHRRUGHOLQJ VSUHNHQ]HHUDDQ%HGULMYHQ YLQGHQKHW SUHWWLJ DOV VWXGHQWHQ YRRUEHUHLG ]LMQ ZDW EHWUHIW EDVLVYDDUGLJKHGHQ HQPHW EHKXOSYDQ FRQWH[WVSHFL¿HNH RSGUDFKWHQ (Q VWXGHQWHQ ]RXGHQ KHW ZDDUGHUHQ DOV GRFHQWHQRYHUPHHUYDNNHQQLVHQNHQQLVYDQKHWOHHUEHGULMIEHVFKLNNHQ,QGLWNDGHULVKHWLGHHYDQGRFHQWVWDJHV]LH LQWHUYLHZ:DQVFKHUVYHUGHURSRRNUHOHYDQW7RWVORW LVKHWHHQJRHGLGHHRPKHWFJREHRRUGHOLQJVPRGHO LQVDPHQZHUNLQJPHW OHHUEHGULMYHQWHRQWZLNNHOHQ0DDUWHUZLMODDQKHWHLQGYDQKHWDUWLNHOµHHQEHODQJULMNHRSGUDFKW¶DDQµGRFHQWHQHQSUDN-WLMNRSOHLGHUV¶ZRUGWJHJHYHQ]LMQGHKDQGHOLQJVYRRUVFKULIWHQYRRUGHGRFHQWHQRIGHRS-OHLGLQJ%HGULMYHQKHEEHQRRNEHODQJELMHHQJRHGRSJHOHLGHVWXGHQWHQYDQKHQPRJHQwe daarom ook een actieve houding verwachten in het contact naar de school toe. Juist GDDUGUDDLWKHWRPELMFRPDNHUVKLS0DDUJRHGGHLQWHUHVVHHQLQVSLUDWLHLVHUHQGDWLVHHQJRHGHHHUVWHVWDSRPYHUGHUWHNRPHQ'LHEHUHLGKHLGEOLMNWRRNXLWKHWLQWHUYLHZPHW6FKRQHZLOOHHQ%XOWVYHUGHURSLQGH]HHSLORRJµ:HPRHVWHQGH«ORVODWHQ¶

Effecten van de interventies 9RRUHONHRSOHLGLQJ0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJ,QIRUPDWLH'LHQVWYHUOHQLQJHQ2QGHUZLMV-DVVLVWHQW LVKHWRRUGHHORYHUGHYHUVFKLOOHQGHDVSHFWHQYDQGHESYYDQGHYRRUPHWLQJmet de meting na de interventies vergeleken. De voormeting/vraagarticulatie heeft plaats-JHYRQGHQPHWGHFRQWUROHJURHSHHQFRKRUWVWXGHQWHQGDWHHQMDDUHHUGHUJHVWDUWLV'HHLQGPHWLQJPHWGHH[SHULPHQWHOHJURHSHHQFRKRUWVWXGHQWHQYRRUZLHGH LQWHUYHQWLHV]LMQLQJHYRHUG+HWHIIHFWYDQGHLQWHUYHQWLHVLVGXVQLHWELMGH]HOIGHJURHSVWXGHQWHQJH-PHWHQPDDUZHOPHWYROJHQVGHDXWHXUVYHUJHOLMNEDUHJURHSHQ$DQGHSUDNWLMNRSOHLGHUVLVJHYUDDJGRPKHW JHYUDDJGRPHHQPHQLQJ WHJHYHQRYHUGHDIJHORSHQVFKRROMDUHQ9RRUGHRSOHLGLQJ2QGHUZLMVDVVLVWHQW]LMQGHUHVXOWDWHQZDWEHWUHIWGHVWXGHQWHQSRVLWLHI%LMGHSUDNWLMNRSOHLGHUVLVKHWRRUGHHORRNSRVLWLHYHUJHZRUGHQPDDUDOOHHQVLJQL¿FDQWRSµFRPPXQLFDWLH¶HQµEHJHOHLGLQJ¶9RRU0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJJHOGWYRRUGHHHUVWHMDDUVstudenten grotendeels een positief resultaat. De antwoorden op de open vragen van de

FRQWUROHJURHSELMGH]HRSOHLGLQJ]LMQVSUHNHQGYRRUGHNQHOSXQWHQGLHDOMDUHQLQGHESYworden gesignaleerd. Het is mooi dat deze aanvulling met open vragen is gedaan, omdat ZH]RZHOELMGHSRVLWLHYHDOVQHJDWLHYHUHVXOWDWHQFRQWUROHJURHSPHHULQIRUPDWLHNULMJHQRYHUKHWRRUGHHO9RRUGHGHUGHMDDUV]LMQGHUHVXOWDWHQLQKHWDOJHPHHQZHLQLJYHUVFKLO-OHQGWXVVHQFRQWUROHHQH[SHULPHQWHOHJURHS6RPPLJHJHPLGGHOGHQ]LMQ]HOIVZDWODJHUPDDUGH]H]LMQQLHWVLJQL¿FDQW'HYUDDJLVZDDURPKHWHIIHFWELMGH]HJURHSQLHWJHYRQGHQwordt, waarover niet wordt uitgeweid. Hier wordt geen uitsplitsing per item gemaakt of LQIRUPDWLHYDQXLWGHRSHQYUDJHQJHJHYHQ2RNELMGHSUDNWLMNRSOHLGHUVYDQGH]HRSOHLGLQJLVKHWRRUGHHOJHOLMNJHEOHYHQVoor Informatie Dienstverlening is het oordeel op een aantal onderdelen, zoals communi-FDWLHHQWHYUHGHQKHLGEHWHUELMGHH[SHULPHQWHOHJURHS2RNGHSUDNWLMNRSOHLGHUV]LMQRSsommige onderdelen meer tevreden, te weten communicatie en begeleiding, maar minder tevreden over beoordeling. ‘Volgens hen geeft het nieuwe beoordelingsformulier minder goed de relevante aspecten van het werk weer’. Dit benadrukt maar weer dat het hande-OLQJVYRRUVFKULIW RYHU VDPHQGHEHRRUGHOLQJRQWZLNNHOHQHHQJRHG LGHH LV ]LH ELMGUDJHhandelingsvoorschriften

Ervaringen van de betrokkenen9HUVFKLOOHQGHLQWHUYLHZVJHYHQPHHULQ]LFKWLQGHFLMIHUPDWLJHXLWNRPVWHQYDQKHWSURMHFWHQGHUROYDQRQGHU]RHNLQKHWSURMHFW9ROJHQV:DQVFKHUVLQWHUYLHZµ3HUVRRQOLMNHDDQ-GDFKW«¶EOLMNWXLWGHFLMIHUVYRRUDOGDWSHUVRRQOLMNHDDQGDFKWYDQGHGRFHQWKHWYHUVFKLOmaakt voor studenten. Dit is herkenbaar uit veel ander onderzoek naar werkplekleren van VWXGHQWHQ8LWGHLQWHUYLHZVEOLMNWYROJHQV:DQVFKHUVHHQGXLGHOLMNHUSRVLWLHIYHUVFKLOPHWGHYRRUJDDQGHVLWXDWLHGDQXLWGHHQTXrWHV(QHU]LMGVLVGLWPRRLDQGHU]LMGVLVGHYUDDJZDDURPGHHQTXrWHVHQLQWHUYLHZVKLHURSYHUVFKLOOHQ(HQ]HHUUHOHYDQWHRSPHUNLQJXLWGLWLQWHUYLHZLVGDWGRFHQWHQSUDNWLMNRSOHLGHUVµHFKWQLHWJDDQYHUWHOOHQKRH]LMPRHWHQZHUNHQ¶PDDUGDWSUDNWLMNRSOHLGHUVMXLVWGXLGHOLMNKHLGZLOOHQ'RFHQWHQYRHOHQYDDNHHQDIKDQNHOLMN-KHLGYDQKHWEHGULMIVOHYHQZDDUGRRU]LMVFKURPHQRPGXLGHOLMNDDQWHJHYHQZDWGHUROHQELMEHKRUHQGHWDNHQYDQSUDNWLMNRSOHLGHUV]LMQ7HUZLMOSUDNWLMNRSOHLGHUVMXLVWJUDDJGXLGHOLMN-KHLGRYHUGH]HYHUZDFKWLQJHQKHEEHQ%RYHQGLHQ]LWKHWKHPQLHWDOOHHQLQµYHUWHOOHQDDQ¶PDDURRNLQµVDPHQZHUNHQPHW¶GHZHGHU]LMGVHYHUZDFKWLQJHQEHVSUHNHQHQDIVWHPPHQ'DWNDQDOYHHOµESYOHHG¶YRRUNRPHQ2RNGHRSPHUNLQJRYHUGHESYJLGVLVLQGLWNDGHU]HHUUHOHYDQW(HQDQGHUUHOHYDQWVWDWHPHQWXLWGLWLQWHUYLHZLVGDWKHWLQWHUHVVDQW]RX]LMQals docenten Nederlands en wiskunde ook naar de bpv-ervaringen van de student zouden vragen. Inderdaad, ook in het kader van de studieloopbaanbegeleiding is dit een relevante VXJJHVWLHRPGDWGHEHURHSVSUDNWLMNHQORRSEDDQYDQGHVWXGHQWLQGHRSOHLGLQJDOVJH-heel centraal zouden moeten staan. De overige onderdelen dienen daarop aan te sluiten.

,Q KHW YRRUJDDQGHZRUGHQ YRRUDO GH XLWGDJLQJHQ URQGRPFRPDNHUVKLS VFKRROSUDNWLMNJHVFKHWVW,QKHWLQWHUYLHZPHW6FKRQHZLOOHHQ%XOWVµ:HPRHVWHQ«ORVODWHQ¶ZRUGWPHHUGXLGHOLMNRYHUKHWFRPDNHUVKLSWXVVHQRQGHUZLMVSUDNWLMNHQRQGHU]RHN+HWWHDPLVHHQVSLHJHOYRRUJHKRXGHQGRRUKHWRQGHU]RHN]LMQPHGHZHUNHUVJDDQUHÀHFWHUHQQDGDWGHHHUVWH µVFKRN¶ZDWEHWUHIWKHWYRRURQGHU]RHNZDVYHUZHUNW(HQGHUJHOLMNHVFKRNNUHHJRRNKHWWHDPELM0LGGHQNDGHU(QJLQHHULQJWHYHUZHUNHQYROJHQVKHWLQWHUYLHZPHW7RH-

160

EHVHQ.RQVWµVFKRROHQESY«HONDDU¶+HWZDVPLVVFKLHQJHHQSUHWMHPDDUKHHIWELMGHYHUVFKLOOHQGHRSOHLGLQJHQZHO WRW DFWLHVJHOHLG2RNRYHU FRPDNHUVKLSPHWGHSUDNWLMNZRUGWLQGH]HELMGUDJHQJHVSURNHQ+HWLVPRRLGDWGLWSURMHFWKHHIWELMJHGUDJHQDDQKHWµPHHUGH]HOIGHWDDOVSUHNHQ¶'DWGRFHQWHQDOVVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGHUHQESYGRFHQWQXPHHULQGHEHGULMYHQNRPHQ(QGDWPHQELMYRRNDOVGRFHQW1HGHUODQGV]LFKWNULMJWRSVWDJHHQEHGULMIVOHYHQ+HWKDDOWQLHWDOOHHQGHEDQGPHWKHWEHGULMIVOHYHQDDQPDDUDOVKHWJRHGLVRRNPHWGHVWXGHQW'H]HZRUGWQXEHJHOHLGGRRUHHQGRFHQWGLHEHWHUEHJULMSWZDWGHVWXGHQWPHHPDDNWHQNDQOHUHQLQKHWEHGULMI+HWLVKHOHPDDOSRVLWLHIGDWGLWLQ]LFKWook weer voor de lessen op school wordt ingezet.9HUGHUNRPWKHWODQGHOLMNHFRPDNHUVKLSQRJDDQGHRUGH:DWEHWUHIW,QIRUPDWLH'LHQVW-YHUOHQLQJPHWDQGHUHRSOHLGLQJHQ,QIRUPDWLH'LHQVWYHUOHQLQJ7RHEHVHQ.RQVWJDDQRRNLQRSGHPRJHOLMNHXLWNRPVWHQYRRUDQGHUHRSOHLGLQJHQHQGHDQGHUHUHJLR¶VLQKHW'ES(QKHW SURMHFW ELM ,QIRUPDWLH'LHQVWYHUOHQLQJEHDQWZRRUGW GXLGHOLMN DDQGHRRUVSURQNH-OLMNHGRHOVWHOOLQJYDQKHW'ESPHHUNZDOLWDWLHYHHQNZDQWLWDWLHYHDDQVOXLWLQJRQGHUZLMVarbeidsmarkt. Het aantal studenten én de vraag naar studenten neemt toe, het netwerk wordt versterkt. Al met al zeer positieve resultaten.,QKHWLQWHUYLHZPHW%ORHPHQ%RVZLQNHOµ=R¶QSURMHFWLQQRYDWLH¶ZRUGWGXLGHOLMNGDWGHSUDNWLMNQLHWDOOHHQEHWURNNHQLVGRRUYUDJHQOLMVWHQRILQWHUYLHZV(UZDUHQRRNELMHHQNRP-VWHQHQNODQNERUGJURHSHQ'DWKHWSURMHFWKHHIWELMJHGUDJHQRPGRHOJHULFKWHUWHZHUNHQYDQXLWGHYUDDJYDQGHSUDNWLMNZDDUDDQRQGHUZLMVIDFLOLWHUHQGPRHW]LMQKHHIWHHQDDQSDNopgeleverd die volgens de geïnterviewden ook op andere plekken kan worden toegepast. (UZRUGWYHUGHUHHQVFDODDDQSRVLWLHYHUHVXOWDWHQJHQRHPGHQGHEHWURNNHQHQEOLMNHQJHwQVSLUHHUG HQ JHPRWLYHHUG2RN NRPW KHW FRPDNHUVKLS WXVVHQPERHQ KER LQ GH]HLQWHUYLHZVDDQERG'HGLUHFWHUHODWLHPHWZHUNSOHNOHUHQZRUGWKLHULQHFKWHUQLHWGXLGHOLMN

De rol van werkplekleren in de doorstroom mbo-hboDe relatie tussen doorstroom mbo-hbo en werkplekleren komt verder in deze epiloog aan ERGLQGHELMGUDJHYDQ3OLHVWHU3ULQVµ6WXGLHNHX]HJHGUDJ«RQGHUZLMVDVVLVWHQWHQ¶8LWLQ-WHUYLHZVPHWVWXGHQWHQ2QGHUZLMVDVVLVWHQWOHUHQZHWHQHHUVWHGDWQLHPDQGYDQGHJHwQ-WHUYLHZGHHHUVWHMDDUVRQGHUZLMVDVVLVWHQWZLOZRUGHQ$OVGH]HVWXGHQWHQLQGHUGDDGDOOHHQDDQGHRSOHLGLQJGHHOQHPHQRPXLWHLQGHOLMNRSKERQLYHDXDIWHVWXGHUHQGDQLVHHQJRHGHdoorstroom helemaal cruciaal. De rol van de opleiding zou vervolgens actief gemaakt kun-nen worden door gebruik te maken van de ervaringen met werkplekleren. Verschillende studenten geven aan gemotiveerd te raken door stage en hierdoor weer doelgericht en ac-tief aan de slag te gaan met hun studie. Daar ligt een kans voor de opleiding. De conclusies YDQGH]HELMGUDJH]LMQHFKWHUPHHUHHQVDPHQYDWWLQJGDQHHQDDQ]HWRPGHLQWHUYHQWLHVYHUGHUWHRQWZLNNHOHQ+HWLVGXLGHOLMNGDWZHUNSOHNOHUHQHHQUROVSHHOW'HVWDJHZRUGWLQKHWDOJHPHHQSRVLWLHIHUYDUHQHQGUDDJWELMDDQGHYRUPLQJYDQKHWEHURHSVEHHOGPDDUXLWGHLQWHUYLHZVEOLMNWQLHWRIHQLQZHONHULFKWLQJGLWPRHWZRUGHQYHUEHWHUG9RRUGHRSOHLGLQJKERZHUNWXLJERXZNXQGHZRUGWGRRU9DQ7RRUµ6WXGLHORRSEDDQ«OH-UHQ¶ EHVFKUHYHQKRHKHW QLHXZH WUDMHFWPHW DDQGDFKW YRRU VWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJYDQPERQDDUKERYRUPKHHIWJHNUHJHQ ,QGLW WUDMHFWEOLMNWYRRUDOFRPDNHUVKLS WXVVHQmbo en hbo, omdat de slb’ers van zowel mbo als hbo opdrachten met de student bespre-NHQ'H]HRSGUDFKWHQZRUGHQRQGHUDQGHUHWLMGHQVVWDJHXLWJHYRHUGHQ]LMQJHULFKWRS

161

KHWYHUVFKLOWXVVHQGHVWXGLHVpQWXVVHQGHIXQFWLHVLQKHWZHUNYHOG2SGLHPDQLHUZRUGWGHUROYDQZHUNSOHNOHUHQH[SOLFLHWJHPDDNW0DDUFRPDNHUVKLSVFKRROSUDNWLMNNRPWQLHWH[SOLFLHWDDQGHRUGH,QGHOLWHUDWXXURYHUVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJZRUGWDDQEHYROHQRPGHSUDNWLMNRSOHLGHURRNQDGUXNNHOLMNWHEHWUHNNHQELMGHVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJ'HNHUQYDQKHWEHURHSZRUGWLQGHSUDNWLMN]LFKWEDDUHQLQKHWOHHUEHGULMIRQWGHNNHQGHVWX-GHQWHQELMXLWVWHNRIGLWEHURHSELMKHQSDVWHQKRH]LMKLHUDDQHHQYHUYROJNXQQHQJHYHQ'HSUDNWLMNRSOHLGHUKHHIWKHWPHHVWH]LFKWRSKHWIXQFWLRQHUHQYDQGHVWXGHQWLQGHSUDNWLMN-XLVW LQKHW'ES]RXGLWPHHUDDQGDFKWNXQQHQNULMJHQ9ROJHQVKHWLQWHUYLHZPHW3ULQVµ:DWZLO MH«QRGLJ"¶ µKHHIW GHZHUNSOHN HHQ FUXFLDOH SODDWV JHNUHJHQ¶0DDU RYHU KHWWUDMHFWZRUGWYHUWHOGGDWKHWJDDWRPH[WUDOHVVHQHQGHJHVSUHNNHQPHW±RRNHHQKERGRFHQW5LW]HQYUDDJWKLHURRNQDDULQKHWWZHHJHVSUHNWXVVHQ5LW]HQHQ7HUORXZµ/DDWGHVWXGHQW«JDDQ¶,QKHWLQWHUYLHZµ:HHWMH]HNHU«ZLOW¶]HJW7HUORXZKLHURYHUGDWGHODDWVWHPERVWDJHNDQZRUGHQLQJH]HWRPGHGRRUVWURRPWHYHUEHWHUHQ'H]HZRUGWLQJH]HWRPGRRUGRFHQWHQYUDJHQRYHU WHVWHOOHQ LQKHWNDGHUYDQGHVWXGLHORRSEDDQEHJHOHLGLQJ7HUORXZ]HJW]HOIDOGDWKHWEUHGHUNDQGHSUDNWLMNRSOHLGHULQ]HWWHQLQGHUGDDG7RFKLVKHWRS]LFKORYHQVZDDUGLJGDW52&HQ+%2ELQQHQKHWDODPELWLHX]H'ESHQSDV-VDQWGHGRRUVWURRPKHEEHQDDQJHSDNW0HWGHLQYRHULQJYDQ&*2ZRUGWKHWQRJEHODQJ-ULMNHURPJRHGDDQWHVOXLWHQRSGHZHQVHQDPELWLHVHQWDOHQWHQYDQVWXGHQWHQ6WXGLH-loopbaanbegeleiding is voor studenten cruciaal en werkplekleren dient daarin centraal te staan. En uit eerder onderzoek is gebleken dat leer- en loopbaancompetenties niet vanzelf door werkplekleren worden ontwikkeld. Zoals de betrokkenen zelf al aangeven, kan dit in GHRSOHLGLQJHQGXVQRJQDGUXNNHOLMNHUYRUPNULMJHQ

Naar meer evidence-based werkplekleren?2QGHU]RHN QDDU GH HIIHFWHQ YDQZHUNSOHNOHUHQ LV HHQ XLWGDJLQJ RPGDW GH]H HIIHFWHQODVWLJWHPHWHQ]LMQ$OVZHZLOOHQZHWHQKRHGHFRPSHWHQWLHRQWZLNNHOLQJYDQVWXGHQWHQdoor werkplekleren wordt beïnvloed, hebben we daarvoor immers betrouwbare en valide PHHWLQVWUXPHQWHQQRGLJ7HQWZHHGHLVGHSUDNWLVFKHKDDOEDDUKHLGHQHWKLVFKHYHUDQW-ZRRUGLQJYDQH[SHULPHQWHHORQGHU]RHNHHQSUREOHHP'HVFKRROLVJHHQODERUDWRULXPHQZHGHOHQVWXGHQWHQQXHHQPDDOOLHYHUQLHWµUDQGRP¶LQGHH[SHULPHQWHOHRIFRQWUROHJURHSLQ'DDURPZRUGWYDDNJHEUXLNJHPDDNWYDQTXDVLH[SHULPHQWHHORQGHU]RHNYUDJHQOLMV-ten en casestudies. We maken gebruik van bestaande groepen in plaats van dat we deze µUDQGRP¶WRHZLM]HQHQZHPDNHQJHEUXLNYDQ]HOIEHRRUGHOLQJGRRUVWXGHQWHQHQYUDJHQnaar tevredenheid. Door deze beperkingen kunnen we niet met zekerheid zeggen of de LQWHUYHQWLHVZHUNHOLMNGHRRU]DDN]LMQYDQGHJHYRQGHQHIIHFWHQ$QGHU]LMGV LVGLWVRRUWRQGHU]RHNDOWLMG HHQXLWGDJLQJZDDUELMZHPHWEHSDDOGHEHSHUNLQJHQ UHNHQLQJPRHWHQKRXGHQ:HNRPHQZHPHWTXDVLH[SHULPHQWHHORQGHU]RHNDOZHHUHHQVWDSYHUGHUGDQPHWDOOHHQEHVFKULMYHQGHQWKHRUHWLVFKRQGHU]RHN2RNGHDDQYXOOLQJPHWNZDOLWDWLHIRQ-GHU]RHN LQGHYRUPYDQ LQWHUYLHZV OHYHUWGDDUDDQHHQELMGUDJH ,QKHWDUWLNHO µ«ZHUNHQGHLQWHUYHQWLHV"¶ZRUGWRRNDDQJHJHYHQµRI]HGDDUPHHRRNLQYORHGXLWRHIHQWRSGHOHHU-UHVXOWDWHQ]DOXLWYHUYROJRQGHU]RHNPRHWHQEOLMNHQ¶'HUJHOLMNRQGHU]RHNGDDGZHUNHOLMNXLW-YRHUHQLVHHQKHOHXLWGDJLQJPDDUKHWLVPRRLDOVKHW52&RSGH]HOLMQGRRUJDDW2SGH]HPDQLHUNDQGHVWLMJHQGHOLMQYDQKHWYHUEHWHUHQYDQZHUNSOHNOHUHQZRUGHQYRRUWJH]HWHQNXQQHQVWHHGVPHHUDQGHUHQGDDURRNYDQSUR¿WHUHQ

162

De vraag van het ROC en de drie typen co-makership8LWGHEHVSUHNLQJYDQGHDI]RQGHUOLMNHELMGUDJHQLQKHWYRRUJDDQGHEOLMNWRSZHONHPDQLHUKHW52&DQWZRRUGKHHIWJHJHYHQRSGHYUDDJQDDUKHWYHUEHWHUHQYDQZHUNSOHNOHUHQ*URWHQGHHOV]LMQGHHHUVWHEHYLQGLQJHQRYHUGHYHUEHWHULQJYDQZHUNSOHNOHUHQSRVLWLHI2RNEOLMNWKRHKHW52&LVRPJHJDDQPHWGHGULHW\SHQFRPDNHUVKLSVFKRROSUDNWLMNHQRQGHU]RHNPERHQKERHQUHJLRQDDOODQGHOLMN,QVRPPLJHELMGUDJHQEOLMNWVWHUNGHXLWQR-GLJLQJQDDUSUDNWLMNRSOHLGHUVRPKXQRRUGHHOWHJHYHQLQDQGHUHELMGUDJHQJDDWKHWPHHURPGHVDPHQZHUNLQJPERKER8LWKHWLQWHUYLHZPHW5LNNHQµ0HHUVSLQRII«YHUZDFKW¶ZRUGWGXLGHOLMNKRHFRPDNHUVKLSVFKRROSUDNWLMNRSRYHUNRHSHOHQG52&QLYHDXDDQGDFKWKHHIWJHNUHJHQ(U LVHHQNODQNERUGJURHSJHYRUPGZDDULQRRNKHWEHGULMIVOHYHQYHUWH-JHQZRRUGLJG LV2RNKHW LQWHUYLHZPHW:HXVWKRIµ:HZHWHQQX«LQ]HWWHQ¶ZLMVWRSKHWDDQGHHOYDQGHEHGULMYHQ+LMRSSHUWHFKWHURRNKHWLGHHRPµQRJYHHOPHHU¶PHWEHGULMYHQLQJHVSUHNWHJDDQ:H]LMQVDPHQYHUDQWZRRUGHOLMNLQGHUGDDG'H URO YDQ KHW RQGHU]RHN DOV µSDUWQHU¶ RP RQGHUZLMV WH YHUEHWHUHQ NRPW YRRUDO LQ HQ-NHOHLQWHUYLHZVVWHUNQDDUYRUHQ7RFKOLMNWKHWHURSGDWHUYRRUDOYHHOELMGHGRFHQWZRUGWQHHUJHOHJG2RN5LW]HQHQ7HUORXZJHYHQDDQGDWKHWSURMHFWDDQOHLGLQJJHHIWWRWPHHUGRFHQWSURIHVVLRQDOLVHULQJ=RDOV5LW]HQLQKHWWZHHJHVSUHNPHW7HUORXZYHUWHOWLVHUPHHUdan een goed design, data en communicatie nodig om van docenten de benodigde ver-DQGHULQJ WH NXQQHQ YHUZDFKWHQ $DQVOXLWHQ RS KXQ XLWJDQJVVLWXDWLH GRRU KHQ HUYDUHQSUREOHPHQPHWGHESYEHVFKLNEDUHWLMGHQPRJHOLMNKHGHQHQGLUHFWHFRPPXQLFDWLHWXV-VHQKHQHQSUDNWLMNRSOHLGHUV]RXGDDUYRRUPRWLYHUHQGNXQQHQZHUNHQ'LWNDQHHQLPSXOVJHYHQDDQGHEHQRGLJGHFXOWXXURPVODJGLH:DQVFKHUVELMYRRUEHHOG VFKHWVW(Q ]RDOVRitzen vertelt, ondersteuning vanuit de leidinggevenden is ook een voorwaarde.

Nog niet uitgeleerd8LWKHW LQWHUYLHZPHW5LNNHQYROJWRRNPHHU LQIRUPDWLHRYHUKHWUHJLRQDDOODQGHOLMNHFRPDNHUVKLSDQGHUH52&¶VKHEEHQGHDDQEHYHOLQJHQRQWYDQJHQ2SGHZHEVLWHYDQKHW'ESSURMHFWZRUGWGLWYHUGHUJHGHHOG'HUHVXOWDWHQ]LMQ]HOIVLQWHUQDWLRQDDOJHSUHVHQWHHUGHQJHGHHOGRSYHUVFKLOOHQGHFRQIHUHQWLHV2RN:HXVWKRIJDDW LQ]LMQ LQWHUYLHZLQRSUH-JLRQDDOHQODQGHOLMNGHOHQYDQGHEHYLQGLQJHQ0LVVFKLHQLVGLWQRJZHOGHEHODQJULMNVWHXLWNRPVWYDQKHWSURMHFW'H OHUHQGHKRXGLQJGLHELMDOOHEHWURNNHQHQHHQ LPSXOVKHHIWgekregen, de inspiratie en motivatie om de resultaten naar een hoger plan te tillen, een YHUYROJDDQKHWSURMHFWWHJHYHQHQQRJPHHUPHQVHQEHWUHNNHQ±]RZHOELQQHQDOVEXLWHQde school. Het besef dat iets ‘kleins’ zoals meer aandacht voor de student al tot veel re-VXOWDDWNDQOHLGHQ]LHLQWHUYLHZPHW:HXVWKRI0DDURRNKHWEHVHIGDWVFKRROHQSUDNWLMNQRJODQJQLHWNODDU]LMQPHWKHWYHUEHWHUHQYDQZHUNSOHNOHUHQ+RHZHOELMKHW52&YDQ7ZHQWHDOYHHOZHUNLVYHU]HWVOXLWLNGDDURPDDQELMGHZRRUGHQYDQSURMHFWOHLGHU5LNNHQYRRU]LWWHUNODQNERUGHQVWXXUJURHS:HXVWKRIHQGHOHFWRUHQ5LW-]HQHQ7HUORXZHQYHUVFKLOOHQGHDQGHUHJHwQWHUYLHZGHEHWURNNHQHQKHWHFKWHZHUNJDDWQXEHJLQQHQPHQNDQDDQGHVODJ

163

Literatuur3URFHVPDQDJHPHQW0%2Willen, werken, worden. De zin van loopbaanleren.

(HQXLWJDYHYDQ0%21LHXZHQKXLV$)05LHVGH.(.DW031LMPDQ'--09LMIHLMNHQ00>

Een doorbraak forceren voor werkplekleren. 7LOEXUJ,9$%HOHLGVRQGHU]RHNHQDG-vies.

1HOHQ$3RRUWPDQ&/1LHXZHQKXLV/'H*ULS$.LUVFKQHU3Het ren-

dement van combinaties van leren en werken. Een review studie.8LWJHYRHUGRSYHU]RHNYDQGH35221:2

3RRUWPDQ&/ 9LVVHU . Leren door werk. De match tussen deelnemer en

werkplek.¶V+HUWRJHQERVFK([SHUWLVHFHQWUXP%HURHSVRQGHUZLMV3RRUWPDQ&/1LHXZHQKXLV/'H*ULS$1HOHQ$LQJHGLHQGHet rendement van

leren en werken in het mbo: een review studie.

Met dank aan een ieder die een bijdrage heeft geleverd. In het bijzonder:

Ritzo Bloem Freek Boswinkel Job Buiting Trudie Bults Peter van Dam Bert

Damen Jacqueline Elbers Anita Goorkate Wim Harmsen Wil Heijnen Manon

Ketz Frans Konst Marchien Kraaima Sonja Kruse Caroline van der Molen

Christel Nieuwenhof Ina Pas Willem Pen Natascha Prins Gerard Rikken

Henk Ritzen Jeanette van Schilt Gea Schonewille Steven Slot Ben Snijders

Pascal Starink Gerrie van Sunder Cees Terlouw Jos Toebes Niek van Toor

Edith Wanschers Peter Weusthof Mees Wijnen

Met speciale dank aan de bedrijven en instellingen van het eerste uur:

Ina Altena, Ziekenhuisgroep Twente Hans Hammink, Campus Business Center

Manon Haverkate, Eaton Electric B.V. Irma Hemmers, Gemeente Enschede Ben

Kuipers, Loohuis Installatiegroep Arjan Miltenburg, Ziekenhuisgroep Twente

Stanley Spanjaard, Campus Business Center Maarten Vonk, Rabobank Centraal

Twente Bill Vrijenhoek, Eaton Electric B.V. Martien van de Wetering, Thales Ne-

derland B.V.

Leren in de praktijk

Education

Transcript of Leren in de praktijk