Lerarenkit ‘Duurzamere praktijklessen’

Campus Torhout

17/11/2015

Céline Cocquit

Margaux Vandekerckhove 3 BASO AV Voeding-Verzorging en Biologie

1

Woord vooraf

Wij zijn Céline Cocquit en Margaux Vandekerckhove en volgen de lerarenopleiding in Vives Reno campus

Torhout. Wij zitten momenteel in het laatste jaar van de opleiding en volgen de onderwijsvakken Voeding-

Verzorging en Biologie. Wij hebben in het kader van de vormingsdag MOS in Torhout een opdracht

uitgewerkt voor de leerkrachten Voeding-Verzorging.

Wij willen Marjolein Hantson, MOS-begeleider, bedanken voor de hulp bij het verwezenlijken van deze

opdracht.

2

De Inhoudsopgave

Woord vooraf ........................................................................................................................................ 1

De Inhoudsopgave ................................................................................................................................. 2

De Inleiding ........................................................................................................................................... 5

1 Ecologisch leven in je keuken .......................................................................................................... 6

1.1 Duurzame voeding ............................................................................................................................. 6

1.2 Doel lerarenkit ................................................................................................................................... 6

2 Tips & tricks .................................................................................................................................... 7

2.1 Gekke groenten ................................................................................................................................. 7

2.1.1 Wat? .......................................................................................................................................... 7

2.1.2 Hoe? ........................................................................................................................................... 7

2.1.3 Waar kan je informatie vinden? ................................................................................................ 7

2.1.4 Europese wetgeving .................................................................................................................. 8

2.1.5 Actua .......................................................................................................................................... 8

2.2 Seizoensgroenten: het gebruik van de fruit- en groentekalender .................................................. 10

2.2.1 Wat? ........................................................................................................................................ 10

2.2.2 Hoe? ......................................................................................................................................... 10

2.2.3 Wat heeft dit met duurzaamheid te maken? .......................................................................... 11

2.2.4 Websites .................................................................................................................................. 11

2.2.5 Groenten kalender, affiche en fruitkalender ........................................................................... 12

2.2.6 Actua ........................................................................................................................................ 16

2.3 Lekker uit de regio ........................................................................................................................... 17

2.3.1 Wat? ........................................................................................................................................ 17

2.3.2 Hoe? ......................................................................................................................................... 18

2.3.3 Waar? ...................................................................................................................................... 18

2.4 Fairtrade .......................................................................................................................................... 18

2.4.1 Wat? ........................................................................................................................................ 18

2.4.2 Hoe? ......................................................................................................................................... 19

2.4.3 Waar? ...................................................................................................................................... 19

2.4.4 SIGO Gistel ............................................................................................................................... 20

2.5 Workshop EVA VZW ........................................................................................................................ 20

2.5.1 Wat? ........................................................................................................................................ 20

2.5.2 Hoe? ......................................................................................................................................... 20

2.5.3 Waar? ...................................................................................................................................... 21

2.6 CSA-boerderijen of de zelfplukboerderij ......................................................................................... 21

3

2.6.1 Wat? ........................................................................................................................................ 21

2.6.2 Hoe? ......................................................................................................................................... 21

2.6.3 Waar? ...................................................................................................................................... 22

2.7 Een mini compostbak ...................................................................................................................... 23

2.7.1 Wat? ........................................................................................................................................ 23

2.7.2 Hoe? ......................................................................................................................................... 23

2.7.3 Waar? ...................................................................................................................................... 23

2.8 De eetbare tuin ................................................................................................................................ 24

2.8.1 Wat? ........................................................................................................................................ 24

2.8.2 Hoe? ......................................................................................................................................... 24

2.8.3 Waar? ...................................................................................................................................... 24

2.9 De voedselmand/ voedselteams ..................................................................................................... 25

2.9.1 Wat? ........................................................................................................................................ 25

2.9.2 Hoe? ......................................................................................................................................... 26

2.9.3 Waar? ...................................................................................................................................... 26

2.10 Verpakkingen reduceren: boterhamdoos, lunchskins… .................................................................. 26

2.10.1 Wat? ........................................................................................................................................ 26

2.10.2 Hoe? ......................................................................................................................................... 26

2.10.3 Actua ........................................................................................................................................ 26

2.11 Oefenen op sorteren en recycleren ................................................................................................ 27

2.11.1 Wat? ........................................................................................................................................ 27

2.11.2 Hoe? ......................................................................................................................................... 27

2.11.3 Informatiebronnen .................................................................................................................. 28

2.11.4 Hang deze posters op in het vaklokaal .................................................................................... 29

2.11.5 Actua ........................................................................................................................................ 34

2.12 Biolabels .......................................................................................................................................... 37

2.12.1 Wat? ........................................................................................................................................ 37

2.12.2 Hoe? ......................................................................................................................................... 37

2.12.3 Nuttige links ............................................................................................................................. 38

2.12.4 Actua ........................................................................................................................................ 38

2.13 Een ecologische kruidenwall ........................................................................................................... 41

2.13.1 Wat? ........................................................................................................................................ 41

2.13.2 Hoe? ......................................................................................................................................... 41

2.13.3 Waar? ...................................................................................................................................... 41

2.14 Milieuvriendelijk koken ................................................................................................................... 42

2.14.1 Wat? ........................................................................................................................................ 42

2.14.2 Hoe? ......................................................................................................................................... 43

4

2.14.3 Waar? ...................................................................................................................................... 43

3 Een ecologische kookles ................................................................................................................ 44

3.1 Energizer ‘donderdag Veggiedag’ .................................................................................................... 44

3.2 Vegetarische recepten ..................................................................................................................... 44

3.2.1 Thaise maïssoep ...................................................................................................................... 44

3.2.2 Een Pompoenstoofpotje .......................................................................................................... 45

3.3 Werkmodel ...................................................................................................................................... 46

3.4 Organisatiefiche ............................................................................................................................... 48

Bronnen ............................................................................................................................................... 50

Slot ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 53

5

De Inleiding

Wij hebben een lerarenkit rond duurzame praktijklessen uitgewerkt voor leerkrachten Voeding-Verzorging.

De brochure biedt mogelijkheden om zelf actie te ondernemen en de kooklessen duurzamer te maken.

Bovendien worden er ook voorbeelden gegeven om de leerlingen te betrekken en hen bewust te maken

van het belang van duurzame praktijklessen.

6

1 Ecologisch leven in je keuken

1.1 Duurzame voeding

De werkgroep MOS gebruikt de afkorting ‘VLEES’ om aan te geven wanneer je kan spreken van duurzame

voeding.

Voeding is duurzaam als ze voldoet aan vijf kenmerken:

V = Minder vlees en vis

L = Lokale producten

E = Ecologisch geteeld

E = Eerlijke handel

S = seizoensgebonden

1.2 Doel lerarenkit

Deze bundel reikt de praktijkleerkrachten handvaten aan om te werken rond duurzame voeding in de

praktijklessen.

Het is al leerkracht niet altijd evident om duurzaam te werk in een praktijkles. We staan er vaak te weinig

bij stil, maar het is zeer belangrijk om leerlingen bepaalde attitudes aan te leren. Deze bundel kan de

leerkracht helpen om ideeën op te doen om de lessen duurzamer te maken en de leerlingen bewust te

maken van de problemen.

7

2 Tips & tricks

2.1 Gekke groenten

2.1.1 Wat?

Gekke groenten, zijn alle groenten die niet in de winkel liggen en ons bord niet halen. Waarom? Het zijn

groenten die afwijken van de gangbare mooie vorm maar het zijn wel producten die dezelfde versheid en

kwaliteit garanderen. Deze gekke groenten zijn te groot, te klein, te dun, te dik, te lang, te kort,…Veel van

deze groenten beantwoorden dus niet aan de kwaliteitseisen van de klant.

Vanaf nu kan je in 16 winkels van de winkelketen Delhaize een kist van minimum 2,5 kilogram “gekke

groenten” kopen. Belangrijk is dat deze producten enkel uit België afkomstig zijn! De samenstelling varieert

afhankelijk van het aanbod op de markt. Een kist gekke groenten kost 3,99 euro.

Waarom zouden we nu een kistje “gekke groenten” moeten kopen? Het zorgt voor minder

voedselverspilling en het zijn producten die afkomstig zijn van eigen land, wat de duurzaamheid ten goede

komt.

2.1.2 Hoe?

Als leerkracht heb je vaak niet alle groenten nodig die in het kistje zitten. Als

er is een kookles soep wordt gemaakt, kies dan om een kist “gekke groenten”

te kopen. Het is goedkoper en het zijn duurzame producten.

Lukt het niet om deze “gekke groenten” te verwerken in de les omdat je

bijvoorbeeld maar 1 soort groente nodig hebt. Koop dan een kistje “gekke

groenten” en vergelijk dit met de “normale” groenten. Zodat je de leerlingen

er attent op maakt dat deze groenten ook lekker en kwaliteitsvol zijn, maar

niet de juist vorm hebben. Hierdoor zullen de leerlingen bewust beginnen

nadenken over voedselverspilling.

2.1.3 Waar kan je informatie vinden?

Hieronder vindt u twee weblinks die u nog extra informatie kunnen geven over het concept “gekke

groenten”. Op deze websites zijn er verschillende recepten te vinden. Daarnaast wordt ook de visie achter

gekke groenten toegelicht.

8

http://www.kromkommer.com/

https://nl.delhaize.be/over-delhaize/pers/release/LELIJKE-GROENTEN-IN-PRIMEUR-IN-DE-WINKELS-

VAN-DELHAIZE

2.1.4 Europese wetgeving

Kromme komkommers en knobbelige wortels zijn terug. Sinds 1 juli 2009 zijn de Europese wetten voor

kwaliteitsnormen voor 26 soorten groenten en fruit geschiedenis. Deze wetten die tot doel hadden om de

kwaliteit van de groenten te waarborgen tijdens opslag en vervoer, werden bespot en het symbool van

overregulering.

De wetgeving zorgde voor een classificatie van fruit en groenten voor opslag, vervoer en om ervoor te

zorgen dat ze goed bleven. Heel wat lidstaten hadden om deze verordeningen gevraagd en verzetten zich

tegen de afschaffing. Echter, vanaf 1 juli 2009 zijn de democratische vormen en de grootte weer terug.

Het is weer toegestaan om alle fruit en groenten te verkopen ongeacht hun grootte en vorm. De normen

voor 26 types fruit en groenten werden herroepen. Van nu af aan zullen wij weer abnormale of natuurlijke

bochtige, vertakte, knobbelige, hobbelige en kromme vruchten en groenten op de planken van de

groenteboer kunnen vinden.

De nieuwe maatregelen betekenen het afschaffen van onnodige bureaucratie, meer keuzevrijheid voor

consumenten en minder verspilling: de producten met afwijkende vormen hoeven niet meer weggegooid

te worden.

(Bron: http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+IM-PRESS+20090706STO57744+0+DOC+XML+V0//NL)

2.1.5 Actua

Enkele krantenartikelen die u als leerkracht kunt gebruiken tijdens de lessen. Het kan een leuke ‘Energizer’

zijn om de les mee te beginnen.

‘Kromkommer’ (Brom: Kromkommer)

http://www.kromkommer.com/https://nl.delhaize.be/over-delhaize/pers/release/LELIJKE-GROENTEN-IN-PRIMEUR-IN-DE-WINKELS-VAN-DELHAIZEhttps://nl.delhaize.be/over-delhaize/pers/release/LELIJKE-GROENTEN-IN-PRIMEUR-IN-DE-WINKELS-VAN-DELHAIZEhttp://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+IM-PRESS+20090706STO57744+0+DOC+XML+V0//NL

9

Delhaize gaat ‘lelijke’ groenten verkopen

We willen graag ‘mooie’ groenten, recht en perfect rond. Maar een kromme komkommer is even lekker als

een rechte. Foto: Kris Hossey

29/07/2015 | Bron: Het Nieuwsblad

Supermarktketen Delhaize gaat in 16 van zijn winkels ‘lelijke’ groenten verkopen, groenten die niet de

gangbare vorm hebben. Kromme komkommers en bultige tomaten dus. Het gaat om een proefproject

van 14 weken.

Het idee komt overwaaien uit het buitenland. De Nederlandse keten Albert Heijn (sinds kort onder

hetzelfde dak als Delhaize) verkoopt al langer groenten die niet tot de norm behoren, en in Frankrijk geeft

Intermarché een kans aan groenten en fruit die te groot, te kleine, te dun, te dik, te lang, te kort, te krom

zijn.

Net als Albert Heijn zal Delhaize de groenten in kistjes aanbieden, niet los. Per doos van 2,5 kilogram

groente betaalt de klant 3,99 euro. Het prijsverschil met ‘normale’ groenten kan oplopen tot 30 procent. De

samenstelling van het kistje varieert naar gelang het aanbod van de markt en kan dus verschillen van week

tot week.

Het proefproject start op 30 juli, in 16 winkels, en zal nadien geëvalueerd worden. De 16 winkels zijn die

van St.-Kruis Brugge, St.-Michiels Brugge, Eeklo, Waasland Sint-Niklaas, Wilrijk, Mechelen, Overijse,

Wezembeek, Flagey Brussel, Boondael Brussel, Fort Jaco Brussel, De Fré Brussel, Waterloo, Genval, Doornik

en Jambes.

Naar eigen zeggen start Delhaize met dit project om voedselverspilling tegen te gaan. Misvormde groenten

hebben het moeilijk om verbruikt te worden in de klassieke voedselketen. ‘En als we hiermee nog meer

mensen groenten kunnen laten eten, dan is dat zeer mooi meegenomen.’, klinkt het.

10

2.2 Seizoensgroenten: het gebruik van de fruit- en groentekalender

2.2.1 Wat?

Een breed en gevarieerd gamma aan groenten en fruit het hele jaar door, is de dag van vandaag mogelijk

door import en serreteelt.

De meeste groenten zijn gebonden aan een bepaalde groeiperiode in het jaar. Als je een bepaalde groente

buiten het teeltseizoen koopt, zal je een groente kopen die vaak al veel voedselkilometers heeft afgelegd of

geteeld is op een niet ecologische wijze.

Wortels, prei, aardappelen en paddenstoelen kweekt men het hele jaar door. Knolgewassen zoals bieten en

pastinaak kan je lang bewaren; deze behoren tot de wintergroenten. In de zomer en de herfst zijn er vooral

zachtere groentesoorten die minder goed bewaren. Ze zijn op hun best als ze van de zon hebben genoten.

Het hele jaar door is er een breed en gevarieerd gamma aan groenten en fruit te koop. Dit is mogelijk door

import en serreteelt. Bepaalde groenten en fruit worden tijdens hun seizoen in open lucht gekweekt en

buiten het seizoen in tunnels of serres. Enkele voorbeelden van groenten en fruit die geteeld worden in

serres:

- Aardbeien

- Boontjes

- Komkommers

- Druiven

- Veldsla

- Tomaten

- Paprika’s

- Kropsla

- …

Groenten en fruit die in verwarmde serres worden gekweekt, verbruiken fossiele brandstoffen. Onderzoek

heeft aangetoond dat tomatenkweek onder glas meer CO2 produceert dan tomaten gekweekt in Spanje.

Om een komkommer in een serre te telen moet men ongeveer honderd keer meer energie verbruiken ten

opzichte van teelt in open lucht.

Gebruik dus zoveel mogelijk verse, seizoensgebonden producten uit de streek! Seizoensgebonden groenten

zijn rijker aan vitaminen en mineralen, smaken veel beter en zijn meestal goedkoper.

Om seizoensgebonden producten te gebruiken kan je het ‘hier-en-nu-principe’ gebruiken. Via deze manier

wordt er geen onnodige energie verspild aan vervoer, verwarming van serres en koeling van opslagruimtes.

Belangrijk is dat we moeten weten dat voor sommige producten het seizoen wordt verlengd tot in de

winter en lente zoals bij peren, appelen en wortels. Deze worden opgeslagen in een koele ruimte en

vormen dus een alternatief voor groenten en fruit uit verre landen.

2.2.2 Hoe?

Als leerkracht kan je in de les gebruik maken van de groente- en fruitkalender. Per maand staan de

seizoensgebonden groenten en fruit beschreven.

Je kan als leerkracht rekening houden met het teeltseizoen van de groeten en fruit. Bovendien is het

belangrijk om dit ook mee te geven aan de leerlingen want bewustmaking is zeer belangrijk. Zorg ervoor

dat de praktijklessen zo in elkaar gestoken worden dat er gekookt wordt met seizoensgebonden en

gezonde gerechten.

11

2.2.3 Wat heeft dit met duurzaamheid te maken?

Als we eten wat het seizoen ons te bieden heeft, zijn we goed op weg om te kiezen voor duurzame voeding.

Bovendien is het goed om te kiezen voor biologische en lokale producten. Je stimuleert de lokale economie

door producten te kopen uit eigen streek.

Daarnaast bespaar je geld en energie (vervoer, stoken van serres, koeling van ruimtes...). Er wordt hierdoor

ook minder koolstofdioxide uitgestoten. Zo zal onze maaltijd slechts een kleine impact op het milieu

hebben en verklein je jouw ecologische voetafdruk!

2.2.4 Websites

http://www.ikspringover.nl/

http://www.velt.nu/ V

http://documentatie.leefmilieubrussel.be/documents/Calendrier_NL_def_Part_NL.PDF

http://www.makro.be/public/waarom-de-groenten-en-fruit-seizoenskalender-raadplegen

http://www.ikspringover.nl/http://www.velt.nu/http://documentatie.leefmilieubrussel.be/documents/Calendrier_NL_def_Part_NL.PDFhttp://www.makro.be/public/waarom-de-groenten-en-fruit-seizoenskalender-raadplegen

12

2.2.5 Groenten kalender, affiche en fruitkalender

13

14

15

16

2.2.6 Actua

Seizoensgebonden groenten

Denk aan het milieu, eet seizoensgroenten Het Laatste Nieuws (http://www.hln.be/hln/nl/40/Style/article/detail/121644/2008/01/03/Denk-aan-het-milieu-eet-seizoensgroenten.dhtml )

Om de uitstoot van CO2 gevoelig te verminderen, kan je minder met de auto gaan rijden,

ecologischer gaan rijden of? vaker (biologisch geteelde) seizoensgroenten eten.

Energiebesparing

Ook wat op je bord komt, heeft bij de productie en het vervoer ervan CO2 uitgestoten. Deze

zogenaamde CO2-kilometers verminderen, door seizoensgroenten te eten of serregroenten te

laten liggen, is alweer en stapje in de goede richting.

Lokale economie

Naast de energiebesparing, komt het eten van seizoensgroenten ook de lokale economie ten

goede en je eigen portemonnee. Je herontdekt terug de band met de natuur én de groenten

zijn verser en hebben meer smaak en voedingswaarde. Ook werden minder chemische

bestrijdingsmiddelen gebruikt bij de productie ervan.

Vuistregel

Hoe kan je nu weten wat van waar komt? De etikettering in de supermarkt kan je al een flink

stuk vooruithelpen, maar ook met gezond verstand kom je al ver. Dingen die snel bederven,

http://www.hln.be/hln/nl/40/Style/article/detail/121644/2008/01/03/Denk-aan-het-milieu-eet-seizoensgroenten.dhtml

17

zoals asperges, boontjes, verse kruiden, exotisch en rijp geplukt fruit, worden per vliegtuig

aangevoerd en zijn heel vervuilend. Wat minder snel bederft, wordt via de tragere 'bootroute'

vervoerd.

Vliegtuig of serre?

Toch is fruit dat met een vliegtuig is aangevoerd niet altijd vervuilender dan wanneer het in

België zelf is geproduceerd in verwarmde kasten. Alles wat uit Zuid-Europa en Noord-Afrika

(minder dan 4000 kilometer) komt, is beter dan wanneer het bij ons in serres werd gekweekt.

Fruit dat komt aangevlogen van gebieden tussen 4000 en 8000 kilometer gelden als even

vervuilend, dan de serrevruchten. Alleen wat langer dan 8000 kilometer onderweg is, is

slechter dan serrefruit.

Nadeel?

Enige nadeel aan seizoensfruit en -groenten? Je moet je aanpassen aan de groenten en het

aanbod, in plaats van de groenten aan je 'zin'. Maar net daardoor kan je nieuwe combinaties

en nieuwe groenten ontdekken.

Groenten van januari

Spruitjes, bieten, wortelen, kolen (bloemkool, rode, witte en boerenkool, savooi), selderij,

aardappel, pompoen, prei, soja, pastinaak, veldsla, sojascheuten, witloof, rapen, schorseneren

Fruit van januari

appel, citrusvruchten (clementines, sinaasappel, citroenen), passievruchten, peren, ananas,

granaatappel, walnoten

Vlees en vis

Eend, houtduif, parelhoen, haas, patrijs, hert, mosselen, oesters, tarbot, griet, hartschelpen,

schelvis, heilbot, heek en tong.

2.3 Lekker uit de regio 2.3.1 Wat?

Lokale producten zijn producten die weinig voedselkilometers

hebben. Dit wil zeggen dat ze uit de streek komen en dus beter zijn

voor ons milieu en de gezondheid, want het voedsel heeft geen

lange afstanden afgelegd.

‘Lokale producten’ staat voor producten van bij de boer, de lokale

handelaar,… In de bredere zin van het woord gaat het om

producten uit België.

18

2.3.2 Hoe?

Je kunt als leerkracht niet altijd kiezen waar de producten voor in de kookles worden aangekocht. Wat je

wel kan doen is dan bijvoorbeeld bij het plaatsen van de bestelling erop letten dat het zoveel mogelijk gaat

om Belgische producten en niet om producten uit het buitenland zoals bv. Keniaanse suikerbonen, …

Bovendien bepaal je als leerkracht zelf het thema van de les. Je kunt perfect één kookles in het schooljaar

organiseren rond lokale streekproducten. Je kan met de leerlingen zelf op zoek gaan naar lokale initiatieven

in de buurt. Zo leer je leerlingen om kritische en bewuste keuzes te maken.

Daarnaast kun je er ook voor kiezen om de les te starten met een ‘Energizer’ rond lokale producten. Je kunt

aan de leerlingen vragen wat het woord lokale producten voor hen betekent en of ze thuis gebruik maken

van streekproducten. Waarom wel of niet?

2.3.3 Waar?

In Torhout en omstreken kan je heel wat lokale producten aankopen. Het gemeentebestuur

heeft een folder uitgebracht waarin alle ecologische initiatieven staan opgelijst.

Via deze link kan je de folder bekijken:

http://www.torhout.be/sites/all/files/files/Boekje%20Hoeveproducten%20-%20definitieve%20versie.pdf

2.4 Fairtrade

2.4.1 Wat?

Fairtrade is het label voor eerlijke handel. De internationale handel slaagt er niet in om

boeren in ontwikkelingslanden de middelen te geven voor een waardig bestaan. Ze

hebben niet dezelfde toegang tot informatie, financiering en sociale voorzieningen.

Tegelijk voelen zij als eerste de gevolgen van de klimaatveranderingen.

Fairtrade is de internationale term voor eerlijke handel en staat voor:

Een duurzame productie, goed voor mens en milieu

Een stem voor de boer, arbeider en zijn/haar gezin zodat ontwikkeling inspeelt op de juiste noden

Eerlijke handelsvoorwaarden voor iedereen in de keten

Als we het woord ‘Fairtrade’ horen, denken we onmiddellijk aan de

arme boeren in het zuiden, maar ook bij ons kan je kiezen voor

‘Fairtrade’ handel. De producten worden op duurzame wijze

geteeld, bereid en worden verkocht aan eerlijke prijzen zodat ook

onze boeren een eerlijke prijs krijgen voor hun product.

Zo is ‘Fairebel’ een Belgisch label die we terugvinden in de winkelrekken. Je kan meer informatie vinden via

de volgende link : http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2010/04/09/belgische-fair-trade-melk-bij-

delhaize

http://www.torhout.be/sites/all/files/files/Boekje%20Hoeveproducten%20-%20definitieve%20versie.pdfhttp://www.dewereldmorgen.be/artikels/2010/04/09/belgische-fair-trade-melk-bij-delhaizehttp://www.dewereldmorgen.be/artikels/2010/04/09/belgische-fair-trade-melk-bij-delhaize

19

2.4.2 Hoe?

Als school kun je inzetten op Fairtrade door bijvoorbeeld deel te nemen aan de volgende initiatieven:

‘Fair banana day’

‘week v.d. Fairtrade’

‘De labelwedstrijd’

…

Zo kan je tijdens ‘week v.d. Fairtrade’ producten verkopen aan de leerkrachten en de leerlingen:

In de pauzes: Fairtrade koffie of warme chocolademelk verkopen

Fruit op school: een week Fairtrade fruit

Over de middag: soep verkopen gemaakt van Fairtrade groenten

…

Maar ook doorheen het jaar kan de school initiatieven nemen om met Fairtrade producten te werken.

Gezond ontbijt op school: een lekker ontbijt met Fairtrade producten bv. vruchtensappen, fruit, koffie,

thee, chocopasta, honing, confituur …

Automaten op school met Fairtrade dranken

Kooklessen met Fairtrade producten

Recepties met Fairtrade producten

…

Daarnaast kan je als leerkracht Voeding-Verzorging tijdens ‘week v.d. Fairtrade’ een kookles geven met

Fairtrade producten.

Als school kan je via de website: http://fairtradebelgium.be/nl/webshop of via

http://fairtradeatschool.be/nl promotiemateriaal aanvragen. Bovendien kan je als leerkracht bepaalde

documenten verkrijgen zoals een klaskookboekje,…

Het spel ‘Heerlijk duurt het langst’ kan eventueel ook eens gespeeld worden in de les:

http://www.lne.be/themas/natuur-en-milieueducatie/nme-evenementen/archief/vlaamse-nme-dag-

2009/7rodedraden/duurzame-en-gezonde-voeding/handleiding_-h-eerlijkduurthetlangst.pdf

2.4.3 Waar?

Torhout is een Fairtrade gemeente. Je kan heel wat informatie vinden op de facebookpagina:

https://www.facebook.com/TorhoutFairTradeGemeente

Je kan met je leerlingen op bezoek gaan in een Fairtrade winkel waar de eigenaars met veel plezier uitleg

zullen geven over de werking. Bovendien kun je er aankopen doen voor een kookles met Fairtrade

producten.

Origin’o

Industrielaan 3

8820 Torhout

Oxfam wereldwinkel

Hofstraat 9

8820 Torhout

http://fairtradebelgium.be/nl/webshophttp://fairtradeatschool.be/nlhttp://www.lne.be/themas/natuur-en-milieueducatie/nme-evenementen/archief/vlaamse-nme-dag-2009/7rodedraden/duurzame-en-gezonde-voeding/handleiding_-h-eerlijkduurthetlangst.pdfhttp://www.lne.be/themas/natuur-en-milieueducatie/nme-evenementen/archief/vlaamse-nme-dag-2009/7rodedraden/duurzame-en-gezonde-voeding/handleiding_-h-eerlijkduurthetlangst.pdfhttps://www.facebook.com/TorhoutFairTradeGemeente

20

2.4.4 SIGO Gistel

SIGO ondertekent fairtrade-charter

Het Sint-Godelievecollege heeft in aanwezigheid van de schepen van Noord-Zuid Lieve

Dehaemers (CD&V) een 'fairtrade-charter' ondertekend. Daarbij verklaart het SIGO om bij al

haar activiteiten in school en voor het publiek bij voorkeur fairtrade-producten te gebruiken.

Het initiatief kwam van de Kosmoswerkgroep op school en kadert in het streven van de stad

Gistel om als fairtrade-gemeente erkend te worden.

(Bron: http://www.nieuwsblad.be/cnt/bldja_01399351 )

2.5 Workshop EVA VZW

2.5.1 Wat?

Wil je als leerkracht Voeding-Verzorging de leerlingen warm maken voor duurzame voeding? Nodig dan

zeker een spreker uit van EVA VZW.

EVA VZW is een organisatie die inzet op duurzame voeding en is vooral gekend door

hun campagne ‘donderdag veggiedag’, maar ze komen ook langs in scholen. Voor hen

is sensibiliseren en correct informeren zeer belangrijk.

De medewerkers van EVA VZW informeren de leerlingen op een luchtige en leuke manier over duurzame

voeding a.d.h.v. een lessenpakket( discussievragen, quiz, internettool, ...) Bovendien kun je met de klas ook

een workshop vegetarisch koken volgen in de keuken van je eigen school. Wie meer informatie wenst over

de inhoud van het lessenpakket kan terecht op hun website: http://www.evavzw.be/wat-wij-doen/voor-

scholen#secundair-onderwijs

2.5.2 Hoe?

Heb je interesse? Neem contact op met:

Emily De Padt

educatief@evavzw.be

093/29 68 51

http://www.nieuwsblad.be/cnt/bldja_01399351http://www.evavzw.be/wat-wij-doen/voor-scholen#secundair-onderwijshttp://www.evavzw.be/wat-wij-doen/voor-scholen#secundair-onderwijs

21

2.5.3 Waar?

Op je eigen school.

2.6 CSA-boerderijen of de zelfplukboerderij

2.6.1 Wat?

CSA staat voor ‘Community Supported Agriculture’ of ‘Landbouw gedragen door een gemeenschap’

Je kiest voor ecologische landbouw. Landbouw die zorg draagt voor bodem en milieu, voor onze gezondheid en die van de volgende generaties.

Je betaalt niet zozeer voor landbouwproducten maar draagt bij om de werkingskosten van het bedrijf en de loonkosten van de boer voor te schieten. Je deelt dus ook mee in het landbouwrisico.

In ruil ontvang je doorheen het teeltseizoen een aandeel van de vruchten en heb je inspraak in het reilen en zeilen van het bedrijf. Bovendien is er ook de voldoening verbonden te zijn met je voeding, met de landbouw en met de boer zelf.

Het CSA-bedrijf creëert ontmoetingskansen voor de deelnemers via educatieve momenten, boerderijfeesten en meewerkdagen. Het werkt zo actief aan lokale gemeenschapsvorming. Er zijn verschillende concepten:

Zelfoogst: De deelnemers oogsten zélf op het veld hun groenten en/of fruit. Verser kan echt niet. Het maximum aan smaak en vitaminen. Je ervaart hoe alles groeit en bloeit en eet met de seizoenen mee.

Pakketten: De boer oogst de groenten en zet pakketten klaar op de boerderij of in een afhaalpunt. Dit concept is ook mogelijk voor zuivel, eieren en vlees.

2.6.2 Hoe?

Als leerkracht Voeding-Verzorging kan je met de leerlingen een bezoek brengen aan een CSA-boerderij of

een zelfplukboerderij. De eigenaars van de boerderij zullen het concept aan de leerlingen uitleggen en

nadien kan je met de klas de groenten plukken die je zal gebruiken in de kookles. Daarnaast kan je ook een

pakket met zuivelproducten, eieren, vlees kopen voor in de kookles.

Het is een leuke en interactieve manier om de leerlingen te laten kennis maken met duurzaam geteelde

groenten en de variëteit aan seizoensgebonden groenten.

22

Bovendien kan je tijdens de kookles ook eens stilstaan bij het prijsverschil tussen de zelf geplukte groenten

en de groenten uit de supermarkt.

2.6.3 Waar?

In Torhout zelf is er een geen CSA-boerderij. Er is wel een CSA-boerderij in Ichtegem.

‘De koolmees’

Torhoutbaan 125

8480 Ichtegem

0472/82.65.98

www.koolmees.be

jens@koolmees.be

In de koolmees werken ze met een ‘veldcontainer’. In de veldcontainer is iedere klant welkom die op zoek is naar eerlijke producten, recht van bij de boer. In de eerste plaats is de veldcontainer dé plaats waar zelfoogstleden een overzicht krijgen van de te oogsten groenten. Onze andere producten (fruit en zuivel) kan je daar ook kopen. Elke dag, 7 op 7 kan je er langs gaan, van 10 uur tot zonsondergang. Het zelfbedieningssysteem berust op sociale controle, wederzijds vertrouwen en het eenvoudige principe ‘eerlijk duurt het langst’. Kleingeld meebrengen is aangewezen. Op de website kan je het volledige aanbod vinden van dit moment. Wanneer je met leerlingen langs gaat bij ‘De Koolmees’ kan je hen vooraf een oefening geven waarbij ze de website moeten raadplegen.

http://www.koolmees.be/mailto:jens@koolmees.be

23

2.7 Een mini compostbak

2.7.1 Wat?

Weet je vaak niet wat te doen met het afval van een kookles? Heb je ergens een hoekje op de speelplaats?

Ga dan voor een mini compostbak!

Een compostbak is een bak waarin groente-, fruit- en tuinafval kan worden achtergelaten zodat micro-

organismen het afval kunnen omvormen tot compost, een humusrijk eindproduct. Compost is een

bodemverbeteraar en kan gebruikt worden voor de groentetuin, de planten…

2.7.2 Hoe?

Een compostbak hoeft niet veel ruimte in beslag nemen en het hoeft niet duur te zien, want MIROM biedt gratis compostbakken aan voor scholen. Afhankelijk van de hoeveelheid afval leveren ze een vat of een bak.

Op de website van MIROM vind je ook een lessenpakket rond composteren. Zeker de moeite waard om een kijkje te nemen:

http://www.mirom.be/schoolvereniging/pmd-rolcontainer-papierkrat-compostbak-nodig/sorteren-en-composteren-op-school

Bovendien is dit een manier om leerlingen te leren omgaan met huishoudelijk afval!

De werking van een compostbak kan ook behandeld worden in de lessen Biologie/

Natuurwetenschappen. MIROM hebben een project uitgewerkt ‘de

kringloopkracht’. Medewerkers van MIROM komen de werking van de compostbak

uitleggen aan de leerlingen a.d.h.v. educatief materiaal.

2.7.3 Waar?

Wil je in jouw school een compostbak/vat?

Vul het formulier in via de volgende link: http://www.mirom.be/schoolvereniging/pmd-rolcontainer-

papierkrat-compostbak-nodig/sorteren-en-composteren-op-school

Wil je dat er een medewerker langskomt om de werking uit te leggen aan jouw leerlingen?

Vul het formulier in via de volgende link: http://www.mirom.be/schoolvereniging/educatief/een-

kringloopkracht-op-bezoek

http://www.mirom.be/schoolvereniging/pmd-rolcontainer-papierkrat-compostbak-nodig/sorteren-en-composteren-op-schoolhttp://www.mirom.be/schoolvereniging/pmd-rolcontainer-papierkrat-compostbak-nodig/sorteren-en-composteren-op-schoolhttp://www.mirom.be/schoolvereniging/pmd-rolcontainer-papierkrat-compostbak-nodig/sorteren-en-composteren-op-schoolhttp://www.mirom.be/schoolvereniging/pmd-rolcontainer-papierkrat-compostbak-nodig/sorteren-en-composteren-op-schoolhttp://www.mirom.be/schoolvereniging/educatief/een-kringloopkracht-op-bezoekhttp://www.mirom.be/schoolvereniging/educatief/een-kringloopkracht-op-bezoek

24

2.8 De eetbare tuin

2.8.1 Wat?

Een eetbare tuin hoeft geen grote afgebakende moestuin, fruittuin of

kruidentuin te zijn. Een kleine houten bak in een verloren hoekje volstaat al!

Zo’n eetbare bak kan heel wat lekkere dingen herbergen! Groenten, fruit en

kruiden zijn decoratief en kunnen zowel voor de lekkere smaak als voor de

sier geteeld worden. Bovendien past dit concept binnen het geheel van

duurzame voeding: lokale productie, geen pesticiden, seizoensgebonden …

Dit concept werd dit jaar ook toegepast op het foodfestival ‘Kookeet’ in

Brugge. Er stonden mooie houten bakken met eetbare planten in. Elke

bezoeker mocht uit de bakken plukken om te proeven.

Bovendien zorgt dit concept voor meer groen op de speelplaats.

2.8.2 Hoe?

Je kan eventueel samenwerken met de leerkracht techniek om een houten bak te maken. Zo leren

leerlingen dat je niet altijd alles kant- en klaar hoeft te kopen in de winkel. Bovendien zal het motivatie

groter zijn om dit project te doen slagen.

De oogst van de ‘eetbare tuin’ kan verwerkt worden in de kooklessen. Een leuke ‘Energizer’ voor de

kookles kan zijn dat je de leerlingen de oogst laat vergelijken met dezelfde producten uit de winkel op basis

van verschillende criteria zoals: vorm, prijs, voedselkilometers, smaak… Door leerlingen te laten helpen in

de ‘eetbare tuin’ leer je hen bewust omgaan met voedsel.

Naast techniek, kan het vak natuurwetenschappen ook betrokken worden. In de eerste graad leren de

leerlingen hoe de voorplanting van bloemplanten in elkaar zit. Dit kan een praktijkvoorbeeld zijn om het

proces van zaadje tot plant te bekijken.

2.8.3 Waar?

Het hout dat je gebruikt voor de houten bak kan recyclagehout zijn. Vraag aan leerlingen, collega’s… of ze

geen hout hebben liggen die gebruikt kan worden voor het maken van een eetbare tuin.

Een TIP: koop biozaden. Biozaden komen voor uit biologisch gekweekte

ouderplanten. Bovendien zal je zaden vinden van oude inheemse vergeten

groeten.

De eetbare planten/zaden kan je aankopen in diverse winkels. Het kan gaan

van eetbare kruiden tot sla, pijpajuinen, radijzen… afhankelijk van de

mogelijkheden binnen de school en het seizoen.

Biozaden kun je kopen in verschillende winkels of op het interet:

http://www.biozaadgoed.be/

http://www.ecoflora.be/NL/assortiment.aspx

http://www.velt.be/ecologisch-leven-met-velt/velt-voor-jou/samenaankoop-zaden

http://www.biozaadgoed.be/http://www.ecoflora.be/NL/assortiment.aspxhttp://www.velt.be/ecologisch-leven-met-velt/velt-voor-jou/samenaankoop-zaden

25

http://www.magasinsaveve.be/nl/tuin/moestuin/kweekgids/bio-zaden

...

2.9 De voedselmand/ voedselteams

2.9.1 Wat?

Een voedselteam is een groep van mensen (+/- 20 gezinnen) uit eenzelfde buurt die samenwerken voor de

rechtstreekse aankoop van biologische groenten en fruit, van hoevezuivel en hoevevlees (al dan niet bio),

van brood en bloem ... van streek- en seizoensproducten. Een voedselteam doet inkopen op basis van hun

behoeftes. Ze hebben grote waardering voor de boeren en producenten en hun producten. Die aankoop

doen ze via internet. Op de webwinkel heeft elk team zijn unieke bestellijst.

Elk voedselteam heeft de beschikking over een depot, dat is een opslagplaats, meestal in een garage of een

schuurtje bij één van de leden. Elke week, op een vaste dag, wordt daar het voedsel geleverd dat besteld

werd. De afrekening gebeurt maandelijks. Elke teamlid stort zijn bedrag op de gezamenlijke rekening en

vanaf die rekening betaalt de groep hun producenten.

De groep wordt ondersteund door een regioverantwoordelijke van Voedselteams, maar ze organiseert

voornamelijk zichzelf. Via een systeem van roterende taken hebben ze minstens een

teamverantwoordelijke, een depotverantwoordelijke en een financieel verantwoordelijke.

http://www.magasinsaveve.be/nl/tuin/moestuin/kweekgids/bio-zaden

26

2.9.2 Hoe?

De school zou zich kunnen aansluiten bij voedselteam in Brugge en via dit kanaal de aankopen doen voor

de kooklessen.

2.9.3 Waar?

Op hun website: http://www.voedselteams.be/voedselteams-in-je-buurt kan je de voedselteams in de

buurt vinden. In Torhout is er geen voedselteam. Er is één wel een voedselteam in Brugge.

2.10 Verpakkingen reduceren: boterhamdoos, lunchskins…

2.10.1 Wat?

De afvalberg op scholen moet verminderen. Daarom moeten alle

leerlingen maar ook leerkrachten ingelicht worden over

milieuvriendelijke verpakkingen. Aluminiumfolie, plastiekzakjes

plastiekfolie, … moeten verdwijnen uit het schoolbeeld.

Als school zou je de leerlingen kunnen verplichten om enkel een

brooddoos, lunchskins, duurzame drinkbekers … te gebruiken.

Ook overtollige koekenpapiertjes moeten geschrapt worden op

school. Iedereen neemt een stuk fruit mee ofwel een koek in een

koekendoosje.

2.10.2 Hoe?

- Geef een les over lunchpakketten. Maak hierbij een lekker, gezond en evenwichtig lunchpakket.

Geef de leerlingen tips om te variëren in hun lunchpakket.

- Laat de leerlingen van hun brooddoos, een hippe brooddoos maken door deze te versieren in de les

met letters uit tijdschriften. (duurzaamheid) Zorg dat dit dan geplastificeerd wordt! (hygiëne)

- Laat de leerlingen kennis maken met lunchskins, herbruikbare zakjes voor de lunch, die minder

plaats innemen dan boterhamdozen, maar die wel duurzaam zijn!

- Controleer tijdens iedere les enkele brooddozen. Let er ook op dat iedere leerlingen geen

plastiekenflessen meer gebruikt maar een navulbare drinkfles.

- …

2.10.3 Actua

Gratis brooddozen voor leerlingen MOS-project in PTI (het nieuwsblad)

De leerlingen van het MOS-project (Milieuzorg Op School) van het

Provinciaal Technisch Instituut in Zottegem hebben hun eerste

activiteit achter de rug. Alle nieuwe leerlingen kregen een gratis

http://www.voedselteams.be/voedselteams-in-je-buurt

27

brooddoos aangeboden. De afvalberg moet daardoor verkleinen, want als tegenprestatie zullen de

leerlingen geen aluminiumfolie meer gebruiken. Met het Tutti Frutti-project krijgen de leerlingen de

komende 30 weken op dinsdag een stuk fruit. Op de MOS-jaarplanning staan nog het vervaardigen van een

groot bijenhotel, de uitwerking van een Dikke Truiendag, het vervaardigen van naambordjes aan het

schoolbos en de update van de schoolroutekaart.

2.11 Oefenen op sorteren en recycleren

2.11.1 Wat?

Hoe beter er gesorteerd wordt, hoe beter er gerecycleerd kan worden. Door correct te sorteren wordt de

impact van ons vervuilend afval op het milieu beperkt en dalen de kosten voor de afvalverwerking. Enkele

voorbeelden van recyclage: door papier en karton uit de huisvuilzak te houden besparen we niet enkel op

het gewicht van de huisvuilzak, het papier en karton wordt apart ingezameld en verwerkt in de

papierindustrie. Wat je in de blauwe PMD zak stopt, wordt gerecycleerd. PET-flessen worden gerecycleerd

om slaapzakken en truien te maken. Ook drankblikjes worden gebruikt om een fiets van te maken.

Vaak staan er enkele symbolen over recyclage op de verpakkingen van producten. Via deze link kan je alle

info over de symbolen vinden. http://www.ivmafvalbeheer.be/?Page=itemDetail&Higher=0&Item=70&

2.11.2 Hoe?

- Je kan samen met de leerlingen naar de winkel gaan. De leerlingen moeten de zelfde bereiding

maken. De ene groep moet een afvalrijk boodschappenlijstje kopen, de andere groepen een

afvalarm boodschappenlijstje. Daarna vergelijk je de aangekochte producten in de les. (zie foto

hieronder) Je kan ook zelf een afvalrijk boodschappenlijstje en een afvalarm boodschappenlijstje

van thuis meenemen. Je kan dan vragen aan de leerlingen wat valt op? Wat denk je dat het duurste

of het goedkoopste is?

- Je kan de leerlingen een product van thuis laten meenemen en vragen of dit een recyclebaar

product is Of je vraagt om een lege verpakking mee te brengen en je gaat dit sorteren met de hele

klasgroep.

- Stel iedere les 2 personen verantwoordelijk om te controleren dat alles juist gesorteerd is.

- Maak op school een eigen compostbak.

http://www.ivmafvalbeheer.be/?Page=itemDetail&Higher=0&Item=70&

28

- Je kan een bezoek brengen aan het containerpark en hierbij een opdracht aan koppelen.

- Je kan ook een sorteerspel lenen of maken. (2.11.3 zal je enkele informatiebronnen over

sorteerspelletjes terug vinden)

- Let er op dat er zo weinig mogelijk producten in plastic verpakkingen wordt gekocht.

- Bezoek aan de kringloopwinkel.

- Zorg dat er niets van sauzen, oliën,… in de afwasbak terecht komt.

- Laat de leerlingen een reclamespot maken over sorteren en recycleren

En niet onbelangrijk! Als leerkracht kan je zeker ook iets doen aan de berg afval. Bij de aankoop van de

voedingsmiddelen voor de kooklessen, kan je als school bepaalde zaken ondernemen.

Kies bewust voor grotere verpakkingen zodat er een voorraad kan aangelegd worden. Op deze

manier verminder je het aantal verpakkingen.

Je kan als school de aankopen doen bij bedrijven/groothandels die gaan voor minder verpakkingen.

2.11.3 Informatiebronnen

- Websites:

http://www.ivmafvalbeheer.be/

https://www.fostplus.be/

- Uitgewerkte bundel over sorteren en recycleren:

http://www.ecowerf.be/downloads/Brochure%20educatief%20materiaal%20en%20rondleidingen%20

24072013.pdf

- Online sorteerspelletjes:

http://www.ecowerf.be/

http://www.betersorteren.be/

http://www.ivmafvalbeheer.be/https://www.fostplus.be/http://www.ecowerf.be/downloads/Brochure%20educatief%20materiaal%20en%20rondleidingen%2024072013.pdfhttp://www.ecowerf.be/downloads/Brochure%20educatief%20materiaal%20en%20rondleidingen%2024072013.pdfhttp://www.ecowerf.be/http://www.betersorteren.be/

29

2.11.4 Hang deze posters op in het vaklokaal

30

31

32

33

34

2.11.5 Actua

"Belgen verkiezen de blauwe zak boven statiegeld"(het laatste nieuws)

14/07/15

Belgen willen de blauwe zak blijven gebruiken om

hun plastic flessen en blikjes te recycleren. Indien

men de keuze heeft tussen het invoeren van

statiegeld op plastic flessen en blikjes of het behoud

van het systeem van de blauwe PMD-zak, kiest 45

procent voor de blauwe zak en 22,4 procent voor

statiegeld. Een derde is neutraal, aldus nieuw

onderzoek.

Vlaams minister van Leefmilieu Joke Schauvliege

(CD&V) kondigde op 23 juni in het Vlaams Parlement

aan dat ze laat onderzoeken of een systeem met 25 cent statiegeld per plastieken of metalen

drankverpakking haalbaar is. Enkel grote distributiecentra zouden verplicht worden de verpakkingen terug

te nemen.

In het kader van de discussie naar de mogelijke invoering van statiegeld op plastic flessen en blikjes,

bevroeg iVOX tussen 21 en 28 mei een representatief staal van 1.000 Belgen van 18 jaar en ouder. 88

procent van de respondenten hecht veel belang aan het sorteren en recycleren van verpakkingen en 76,4

procent is tevreden over het huidige sorteringssysteem met de blauwe zak, 6,1 procent evalueert de

huidige inzameling negatief.

Als mensen moeten kiezen tussen het huidige systeem en de invoering van het statiegeld, kiest 22,4

procent voor statiegeld, 32,6 procent is neutraal en 45 procent wil het huidige systeem met de blauwe

PMD-zak behouden.

De argumenten tegen statiegeld zijn het gebruiksgemak van het huidige systeem met de blauwe zak, het

plaatsgebrek om nog een extra afvalstroom apart bij te houden en het tijdverlies om bovenop het sorteren

de blikjes en flessen ook nog eens terug naar de winkel te moeten brengen. Driekwart van de respondenten

gaat niet akkoord met een prijsstijging van het product (bovenop het statiegeld) veroorzaakt door de extra

kosten voor het opzetten van een inzamelpunt, de machines, de behandeling en het logistieke aspect.

Een ruime meerderheid ziet de strijd tegen zwerfvuil liever gebeuren door strengere straffen op te leggen

(90 procent), meer sensibilisering (87 procent) en meer vuilnisbakken op straat (83 procent).

Het onderzoek werd uitgevoerd namens Fost Plus, de Federatie van de Voedingsindustrie (FEVIA), de

federatie van de handel Comeos, ondernemingsorganisatie Unizo, Voka, de Belgische Brouwers en het

Verbond van de industrie van Waters en Frisdranken (VIWF)

35

Plasticsoep is grotere bedreiging voor planeet dan klimaatverandering'

(Knack) 27/08/14 om 11:40 - Bijgewerkt om 11:43

Een gerenommeerde oceanograaf zegt 'uitermate

geschokt' te zijn over de steeds groter wordende

plastic afvalberg die op de oceaan drijft. Hij

waarschuwt dat die mogelijk een grotere bedreiging

vormt voor de planeet dan klimaatverandering.

© Reuters

Charles J Moore, een Amerikaanse oceaanexpert en kapitein, heeft de voorbije vijf jaar de

zogenaamde 'plasticsoep' in detail bestudeerd. Dat is een van de vijf grote drijvende plastic

vuilnisbelten van de wereldoceanen.

'Ze verstikt onze toekomst terwijl de meesten onder ons zich daar amper bewust van zijn', zegt

Moore die de plasticsoep in de Stille Oceaan voor het eerst opmerkte in 1997 toen hij na een

zeilwedstrijd terug naar huis keerde. Sindsdien is hij 10 keer naar de plek teruggegaan met een

team van wetenschappers en zag hij het vuilnis alarmerend snel toenemen.

'Hoewel het mijn tiende reis naar het gebied was, was ik uitermate geschokt om de enorme

toename van plastic afval te zien sinds mijn laatste trip in 2009. Het gaat om alle soorten plastic,

van tandenborstels over autobanden tot een ontelbare hoeveelheid niet-identificeerbare stukken

die over een afstand van honderden kilometers drijven', schrijft Moore in een column in de New

York Times. 'We zagen zelfs drijvende eilanden van tientallen bakens uit de oesterteelt, met vaste

stukken waar je op kon lopen.'

'Groter probleem dan CO2-uitstoot'

Plastic is een van de meest voorkomende vervuilers van de oceaanwateren in de wereld. De

plasticpartikels vormen via wind, getijden en zeestromen samen met ander afval grote kolkende

accumulatiezones die door oceanografen 'gyren' genoemd worden.

Wanneer het in zee terechtkomt, breekt het plastic zeer traag af. Gedurende een eeuwenlang

proces vormen er zich kleine microkorrels die miljoenen zeedieren verstrikken en doden en die

door honderden soorten verkeerdelijk als voedsel worden aanzien wat bij vissen en vogels tot

lever- en maagproblemen leidt.

Moore vermoedt dat er meer dieren sterven door plastic zwerfvuil dan door klimaatverandering.

'De echte uitdaging is om in te gaan tegen een economisch model dat leeft op wegwerpproducten

en -verpakkingen en ons met het bijkomende probleem van opruimkosten opzadelt. De manier

waarop we plastic produceren en consumeren aanpakken, is een grotere uitdaging dan de uitstoot

van CO2 inperken', besluit Moore

36

Zonder afval: eerste verpakkingsvrije winkel vanaf vandaag open 31/08/14 om 11:16 - Bijgewerkt om 11:16

Bron: Knack Weekend

In de Antwerpse Reyndersstraat kan je vanaf vandaag shoppen in de nieuwe kruidenierszaak

Robuust, waar alle plastic verpakkingen gebannen worden. Savina Istas is hiermee de eerste in

België.

© iStock

In de Antwerpse Reyndersstraat kan je vanaf vandaag shoppen in de nieuwe kruidenierszaak Robuust,

waar alle plastic verpakkingen gebannen worden. Savina Istas is hiermee de eerste in België.

Wees gerust, je zal niet met je handen vol de winkel uitstrompelen. Om je aankopen te kunnen vervoeren,

wordt er gebruik gemaakt van glazen bokalen en linnen zakken. Savina ergerde zich mateloos aan de

enorme hoeveelheden afval die ze elke week verzamelde. "De gemiddelde Vlaming produceert jaarlijks 513

kilogram afval", zegt ze in een interview met de Gazet van Antwerpen. "Vergelijkbaar met het gewicht van

een drietal baby-olifanten!"

Robuust is samengevat een lokale, biologische speciaalzaak voor hervulbare, natuurlijke,

seizoensgebonden, verpakkingsvrije voedingswaren. Daarnaast vind je er ook een assortiment aan beauty-

en huishoudproducten.

Om alles vlot te laten verlopen, kunnen klanten hun eigen glazen bokalen laten wegen aan de inkom. Op

die manier betaal je aan de kassa slechts het echte gewicht van je gekochte etenswaren. Wie niet over een

collectie glazen potten beschikt, kan die ook in de winkel aankopen of lenen. Deze zero-waste shop opent

vandaag om 14u de deuren

37

2.12 Biolabels

2.12.1 Wat?

Een biologische voedingskeuze is gebaseerd op het evenwicht tussen plant, dier, bodem en kosmos. Onder

biologische producten verstaan we producten die geteeld worden zonder kunstmest en chemische

bestrijdingsmiddelen. Er wordt dus geen gebruik gemaakt van pesticiden, van groeihormonen, van

synthetische geur-kleur- en smaakstoffen of conserveermiddelen.

Biolabels geven de consument de zekerheid dat producten afkomstig zijn van gecontroleerde biologische

teelt. De Europese wetgeving voor bio geldt over de hele Europese Unie. Het Europese label voor bio is verplicht op elk verpakt biologisch product. Het label garandeert dat het een biologisch product is.

hieronder vindt u het Europees biolabel.

Belgisch Biolabel

Veel Europese landen hebben ook een nationaal label. In België is dat het Biogarantie®-label. De regels

voor dit label volgen de Europese wettelijke regels. Op sommige punten zijn de regels van dit label extra

streng. Ook vraagt Biogarantie® aan de producent extra aandacht voor een eerlijke prijs, zorg voor

water, energie, biodiversiteit, transport, verpakking en afval.

Uit het seizoen, ambachtelijke producten, lokale producten zijn niet het zelfde als bioproducten! Wil je toch

biologische producten kopen kijk dan of de bovenstaande logo’s op de verpakking staan. Uiteraard is bio van dichtbij en uit het seizoen een slimme keuze.

2.12.2 Hoe?

- In begin van de maand juni organiseert BioForum Vlaanderen een bioweek. Tijdens die week zetten

verschillende supermarkten hun bio-assortiment extra in de kijker en zetten verschillende

bioproducenten hun deuren open voor het grote publiek. Meer info kan je hierover vinden op

www.bioweek.be

http://www.bioweek.be/

38

- Probeer als leerkracht één biologische les uit te werken tijdens het schooljaar. Je kan hier

bijvoorbeeld een project van maken of een IO maken rond bioproducten en biologische teelt. Maak

tijdens een kookles een gerecht met biologische producten. Geef de leerlingen een zoekopdracht

om de prijzen te vergelijken van biologische producten en ‘gewone’ producten. Je kan hiervoor de

volgende websites gebruiken https://colruyt.collectandgo.be/cogo/nl/home en

http://shop.delhaize.be/nl-be/. Je kan ook een bezoek plannen aan de bioboer.

- Via onderstaande link vind je uitgewerkte leerlingen blaadjes met een leerkrachtengids. Er is ook

spelmateriaal en media voorzien. Thema's zijn bv. 'de bioboer op', 'leven in de

bioappelboomgaard', '170 miljoen kippen, kunnen we dit pikken?', 'bio-yoghurt leeft', 'bio proeven'

en er is ook een landbouwschakelspel uitgewerkt. http://www.velt.be/vorming-

onderwijs/onderwijs/secundair-onderwijs/educatieve-pakketten/bio-met-klasse

- een bezoek aan de biowinkel.

- Je kan ook de biotest verwerken in je lessen: http://www.biomijnnatuur.be/nieuws/doedebiotest

- Probeer zoveel mogelijk biologische producten zoals groenten te kopen. Doe dit seizoensgebonden

dan zijn de bioproducten betaalbaar.

2.12.3 Nuttige links

http://www.velt.be/

http://users.skynet.be/de.masteluin/folders/topics/biolabels.html

http://www.veldverkenners.be/bioweek-wegwijs-in-biolabels

http://www.biomijnnatuur.be/biolabels

http://www.biogarantie.be/

http://www.biomijnnatuur.be/

2.12.4 Actua

Staat biolabel op vlees garant voor dierenleven?(gelukkig het nieuwsblad) Meer en meer mensen worden zich ervan bewust dat de

miljarden dieren die wereldwijd in de vleesindustrie gehouden

worden voor hun vlees, melk of eieren geen fijn leven leiden.

Veel mensen besluiten minstens één dag in de week geen

vlees te eten. Anderen kiezen dan weer vaker voor vlees van

biologische teelt. Maar staat een biolabel wel echt garant voor

een beter dierenwelzijn?

https://colruyt.collectandgo.be/cogo/nl/homehttp://shop.delhaize.be/nl-be/http://www.velt.be/vorming-onderwijs/onderwijs/secundair-onderwijs/educatieve-pakketten/bio-met-klassehttp://www.velt.be/vorming-onderwijs/onderwijs/secundair-onderwijs/educatieve-pakketten/bio-met-klassehttp://www.biomijnnatuur.be/nieuws/doedebiotesthttp://www.velt.be/http://users.skynet.be/de.masteluin/folders/topics/biolabels.htmlhttp://www.veldverkenners.be/bioweek-wegwijs-in-biolabelshttp://www.biomijnnatuur.be/biolabelshttp://www.biogarantie.be/http://www.biomijnnatuur.be/

39

Biologische kippen mogen pas geslacht worden na 81 dagen, terwijl ze in de industriële veehouderij al op

42 dagen naar hun laatste bestemming gevoerd worden

Het aantal dieren dat een veeteler kan houden, hangt af van het aantal hectaren grond dat hij heeft. Dat

klinkt logisch, maar in de industriële veeteelt is het dat niet

Het afsnijden van staarten, knippen van tanden, afzagen van horens of snavelbranden mag enkel

uitgevoerd worden als de veiligheid ervan afhangt. Toch lijkt het alsof er veel marge is om deze dingen nog

altijd te doen. Zo worden biologische varkens in ons land nog steeds gecastreerd, hoewel hier veel

controverse over is

In de biologische veeteelt hebben dieren het een stuk beter dan in de traditionele vleesindustrie. Nog meer

dan gewone boeren worden bioboeren verplicht om rekening te houden met het soorteigen gedrag van de

dieren, moeten ze hen volwaardige voeders geven en hen zo natuurlijk mogelijk kweken. De regels hiervoor

zijn vastgelegd door de Europese Commissie en soms nog verstrengd door onze regering.

Open lucht

Alle biodieren moeten vrije toegang hebben tot voldoende buitenruimte of 'uitloop'. Biologische kippen en

varkens kunnen dus buiten rondscharrelen en biologische koeien mogen nooit het hele jaar rond in de stal

staan. De dieren moeten op goede weides kunnen waar ze voldoende voeding kunnen vinden en ruimte

hebben om natuurlijke gedrag te vertonen.

Beperkt aantal dieren

Het aantal dieren dat een bioboer houdt, is beperkter dan in de traditionele vleesindustrie om

overbegrazing en overbemesting te beperken of voorkomen. Het aantal dieren dat een veeteler kan

houden, zal afhangen van het aantal hectaren grond dat hij heeft. Dat is ook zo in de gewone

vleesindustrie, maar in de bio-industrie zijn de regels nog strenger.

Als een bioboer toch meer dieren wil houden, moet hij afspraken maken met andere boeren om de mest af

te zetten. Zo zorgt de biologische sector voor een logisch mestactieplan waar geen mestoverschotten of

overbemesting mogelijk zijn.

Daglicht

Ook de stal moet aan een aantal concrete richtlijnen voldoen. Er moet voldoende ruimte zijn, natuurlijk

daglicht, frisse lucht en aangepast strooisel. De dieren mogen niet geïsoleerd worden en mogen zeker niet

op roostervloeren staan, wat in de traditionele westerse vleesindustrie wel nog gebeurt.

Snavelbranden voor gezondheid

Het afsnijden van staarten, knippen van tanden, afzagen van horens of snavelbranden mag in de

biovleesindustrie enkel uitgevoerd worden als de veiligheid ervan afhangt, als ze het welzijn verhogen of

40

om de kwaliteit van de producten te verzekeren. Bovendien moet de bioboer toestemming vragen om deze

handelingen te mogen uitvoeren. Toch lijkt het alsof er voor een bioboer nog veel marge is om deze dingen

te doen. Zo worden biologische varkens in ons land nog steeds gecastreeerd, hoewel hier veel controverse

over is.

Plantaardig voeder

Sinds 2008 moeten bioboeren hun dieren volledig biologisch geteeld voeder geven. Dat wil zeggen dat voer

moet bestaan uit biologische bestanddelen, behalve wanneer deze niet voldoende beschikbaar zijn. Enkel

in geval van nood of met een specifiek nutritief doel mag een bioboer gebruik maken van

veevoeradditieven en technische hulpstoffen. Het voeder mag geen ggo's, antibiotica, hormonen, dierlijke

vetten en vis-, vlees- en beendermeel bevatten. Hier zijn ook regels rond in de vleesindustrie, maar daar is

toch nog meer toegelaten.

Slacht

De wetgeving voor biovlees bepaalt - net zoals voor 'gewoon' vlees - ook strikt hoe en wanneer de dieren

geslacht moeten worden. De reistijd naar het slachthuis moet zo kort mogelijk gehouden worden. Dat is

ook wel zo in de traditionele vleesindustrie, maar de slachttijd verschilt toch fel. Biologische kippen mogen

pas geslacht worden na 81 dagen, terwijl ze in de gewone veehouderij al op 42 dagen geslacht worden.

EU versus België

In de Europese wetgeving zijn veel meer regels vastgelegd wat betreft biologische veeteelt dan

bijvoorbeeld in die van de Verenigde Staten. Bovendien mag elke Europese lidstaat bijkomende eisen

opleggen. België verbiedt bijvoorbeeld het gebruik van nitriet bij de verwerking van biovlees, terwijl dat

volgens Europa wel toegelaten is. Nitriet wordt gebruikt voor een langere houdbaarheid en ook voor de

aantrekkelijke roze kleur, maar het kan kankerverwekkend zijn. Europa laat toe dat er vismeel gemengd

wordt in het voeder wanneer er onvoldoende biovoer beschikbaar is, maar ook hier is de Belgische

wetgeving strenger.

Duur

En dan tot slot: het klopt dat biologisch vlees duurder is dan gewoon vlees. Dat heeft enkele oorzaken. De

dieren krijgen meer plaats om rond te lopen en dus eten ze meer. Het voeder is duurder omdat er meer

natuurlijke voeding gegeven wordt en minder krachtvoer. Het onderhouden van de stallen vraagt meer

werk van de bioboer. De dieren leveren minder vlees, omdat ze niet vetgemest worden. Bovendien geeft

de bio-industrie de voorkeur aan traaggroeiende rassen. Het duurt dus langer eer de dieren naar het

slachthuis kunnen. (adb)

Vier weken lang bekijkt Planet Watch de voor- en nadelen van vlees. In het grote vleesdossier leggen we

het verband tussen vlees en global warming, tussen vlees en gezondheidsproblemen, en nog veel meer.

Via deze link vindt u goede artikelen over biologische voeding.

http://weekend.knack.be/lifestyle/tag/bioweek-67083.html

http://weekend.knack.be/lifestyle/tag/bioweek-67083.html

41

2.13 Een ecologische kruidenwall

2.13.1 Wat?

Je kan zelf een hippe, duurzame, biologische kruidenwall maken. Je hoeft hierdoor niet meer telkens naar

de winkel om nieuwe kruidenplantjes, die ook nog eens verpakt zijn. Je kan hierdoor ook heel wat geld

uitsparen, want plantjes in de supermarkt zijn duur.

2.13.2 Hoe?

Hieronder kan je enkele voorbeelden vinden:

Een kruidenwall van plastiekflessen

Een kruidenwall van conservenblikken.

…

2.13.3 Waar?

In je eigen klas of op de speelplaats! Je kan hiervoor samenwerken met de leerkracht van techniek of met

de leerkrachten van de eerste graad STV.

42

2.14 Milieuvriendelijk koken

2.14.1 Wat?

Voeding vertegenwoordigt 1/3 van onze ecologische voetafdruk. Anders gezegd, elke maaltijd die wij eten,

komt overeen met 4 tot 5 kg CO2. Voedingsmiddelen zijn namelijk rijk aan grijze energie, want vóór ze bij

ons terechtkomen, zijn er voor de teelt, de productie en het transport diverse energiebronnen nodig.

Daarom wordt dit ook « verborgen energie » genoemd, in tegenstelling tot de directe energie die wij

verbruiken om voedingsmiddelen te bereiden, te koken of ze thuis te bewaren.

Het is dus belangrijk om zelf zaken te ondernemen om het energieverbruik te doen dalen. Hieronder kan je

enkele voorbeelden vinden:

Gebruik enkel kookpannen met een vlakke bodem. Ze verdelen de warmte onmiddellijk en gelijkmatig.

Kies ook voor een diameter die is aangepast aan de grootte van de kookplaat

Zet steeds een deksel op uw kookpannen, want hierdoor verbruikt u aanzienlijk minder energie. Met

een deksel op uw kookpan zal je twee keer minder energie verbruiken. Zo vermijd je dus

warmteverlies, maar zal je vooral tijd winnen.

Zorg er ook voor dat er geen onnodige lucht in de oven stroomt door de deur gesloten te houden.

Gerechten opwarmen doe je beter in een microgolfoven dan in een traditionele oven. Een

microgolfoven verbruikt namelijk 5 keer minder energie. Maar om voedsel te ontdooien, bestaan er

betere middelen. Gebruik je microgolfoven dan enkel in uitzonderlijke gevallen en als allerlaatste

oplossing.

Meestal is het voorverwarmen van een oven niet nodig, behalve wanneer je taarten of soufflés maakt.

Gerechten bereiden :

o doe je idealiter in een snelkookpan (drukpan): hiermee vermindert de kooktijd met 40 tot 70%!

Dit is een doeltreffende bereidingswijze: de voedingsmiddelen worden immers gekookt op een

hogere temperatuur, waardoor de kooktijd verkort en er dus minder energie wordt verbruikt.

o stomen is ook erg efficiënt, aangezien de voedingsmiddelen (in een stoommandje) op één

warmtebron worden geplaatst.

o wokken is ook energiebesparend, want alle voedingsmiddelen worden gekookt in één pan op

dezelfde warmtebron.

o zet het vuur lager zodra bv. het water kookt, want het zal op dezelfde temperatuur blijven

(max. 100°C).

Laat diepgevroren voedingswaren ontdooien in de koelkast. Het koude pak zal de ‘warmte’ in de ijskast

opslorpen, waardoor de temperatuur automatisch zal dalen. Hierdoor kan je opnieuw energie

besparen. Bovendien is dit een veilige methode om diepgevroren vlees of vis te ontdooien. Een

praktisch nadeel is dat het langzaam gaat. Leg het voedsel daarom de avond voor het wordt bereid

vanuit de diepvriezer in de koelkast. Ontdooien in de microgolfoven is alleen voor “noodgevallen”.

Het is vanzelfsprekend, maar hoe verder uw koelkast van kooktoestellen staat, hoe minder energie ze

zal verbruiken. Zet bovendien nooit warme gerechten in een koelkast of diepvriezer. Hierdoor warmt

de binnenruimte immers op, wat leidt tot overmatig energieverbruik. Laat warme gerechten eerst

afkoelen voor u ze in de koelkast zet. Zo voorkomt u bovendien ijsvorming en dus nieuw overmatig

energieverbruik.

43

In de meeste koelkasten, met uitzondering van deze met een “no frost”-functie (geventileerde koude,

zijn er verschillende temperatuurzones. De koudste zone bevindt zich in het algemeen vlakbij het

koelelement (bovenaan in klassieke koelkasten, onderaan in gecombineerde modellen met 2 deuren).

Bij de plaatsing van voedingsmiddelen hou je daar best rekening mee :

Laat geen halfvolle vaatwasmachine draaien, maar wacht tot de vaatwasmachine vol zit

Probeer tijdens het afwassen, het waterverbruik te beperken

Kies voor een ecologisch afwasmiddel, want het is minder belastend voor het milieu

…

2.14.2 Hoe?

Door in het begin van het jaar enkele gewoonten aan te leren aan de leerlingen en hen goed uit te leggen

wat het voordeel is van deze technieken.

Op de onderstaande websites kan je heel wat interessante zaken vinden:

http://www.klimaat.be/nl-be/dagelijkse-acties/thuis/koken

http://www.hoedoe.nl/natuur-milieu/milieu/hoe-kook-ik-milieuvriendelijk

http://www.lne.be/themas/klimaatverandering/klimaattips/klimaattips/wat-kan-je-zelf-doen/je-

elektrische-toestellen/energiezuinig-koken

…

2.14.3 Waar?

In de praktijklessen kan je gemakkelijk enkele milieuvriendelijke technieken benadrukken zodat leerlingen

bewust gemaakt worden van het belang.

Door er de nadruk op te leggen, zal dit een gewoonte worden en zullen ze deze tips blijven toepassen in

hun dagelijks leven.

http://www.klimaat.be/nl-be/dagelijkse-acties/thuis/kokenhttp://www.hoedoe.nl/natuur-milieu/milieu/hoe-kook-ik-milieuvriendelijkhttp://www.lne.be/themas/klimaatverandering/klimaattips/klimaattips/wat-kan-je-zelf-doen/je-elektrische-toestellen/energiezuinig-kokenhttp://www.lne.be/themas/klimaatverandering/klimaattips/klimaattips/wat-kan-je-zelf-doen/je-elektrische-toestellen/energiezuinig-koken

44

3 Een ecologische kookles

3.1 Energizer ‘donderdag Veggiedag’

Op de website van ‘donderdag Veggiedag’ vind je heel wat leuke filmpjes, artikelen, recepten… om een les

te geven rond vegetarische voeding. (Website: http://www.donderdagveggiedag.be/ )

Wij hebben gekozen voor een YouTube-filmpje waar op een leuke, maar realistische manier wordt

aangetoond waarom het belangrijk is om één dag per week te kiezen voor vegetarische voeding. Het

filmpje kan je vinden via de volgende URL: https://youtu.be/lKySc8xChUA

3.2 Vegetarische recepten

3.2.1 Thaise maïssoep

http://www.donderdagveggiedag.be/https://youtu.be/lKySc8xChUA

45

Bron: http://www.donderdagveggiedag.be/recepten/thaise-maissoep-met-pittige-groentenchips/

3.2.2 Een Pompoenstoofpotje

Bron: http://www.donderdagveggiedag.be/recepten/pompoenstoofpotje/

http://www.donderdagveggiedag.be/recepten/thaise-maissoep-met-pittige-groentenchips/http://www.donderdagveggiedag.be/recepten/pompoenstoofpotje/

46

3.3 Werkmodel

Werkmodel

‘Donderdag Veggiedag’

Groepsleden:

Naam van het recept:

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Bron van het recept:

Vb. VTM. (z.j.) Informatie over groenten. Geraadpleegd op 7 oktober 2015, via http://koken.vtm.be/ingredienten/

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Voor hoeveel personen?

……………………………………………

Het aangepast recept:

1) Materialen

2) Middelen

http://koken.vtm.be/ingredienten/

47

3) Methode

Situering in de actieve voedingsdriehoek:

3.4 Organisatiefiche

Fase tijd stappen

1 5’/8u30 Onthaal

Hygiënische maatregelen

Leerlingen verdelen in de keukens

2 4’/8u35 Leskern Informeren

Energizer ‘Donderdag Veggiedag’

Onderwijsleergesprek

3 5’/8u39 Plannen Werkmodel invullen

Groep 1: de soep

Groep 2: het stoofpotje

Materialen en middelen klaarzetten

4 10’/8u45 Uitvoeren Stap 1: Reinig de groenten Groep 1 en 2

5

10’/8u55

Uitvoeren

Stap 2: Stoof de groenten aan Groep 1 en 2

7 5’/9u05

Uitvoeren Stap 3: Voeg de andere ingrediënten toe Groep 1 en 2

8 25’/9u10 Uitvoeren Stap 4: Laat het geheel sudderen Groep 1 en 2

20 à 25 minuten

1

9 5’/9u35 Uitvoeren Stap 5: Werk het geheel af Groep 1 : mix de soep

Groep 2: voeg de kikkererwten toe en werk af

10 10’/9u40 Uitvoeren Stap 6: Nazorg Was alles af

11 10’/9u50 Ingebruikneming De tafel dekken

Proeven van de maaltijd

Nazorg: de overige afwas doen + nazorgtaken uitvoeren

12 10’/10u00 TOTAAL 100’/ 10u10

Leseinde Evalueren/ reflecteren

Les mondeling overlopen o Vonden ze het lekker? o Overwegen ze om één dag per week vegetarisch te eten? o …

Bronnen

Internet

Delhaize, (2015), Lelijke groenten in primeur in de winkels van Delhaize. Geraadpleegd op 27 oktober 2015,

https://nl.delhaize.be/nl-be/over-delhaize/pers/release/LELIJKE-GROENTEN-IN-PRIMEUR-IN-DE-WINKELS-

VAN-DELHAIZE

Kromkommer, (2014), Gekke groente. Geraadpleegd op 27 oktober 2015,

http://www.kromkommer.com/gekke-groente/

Velt, (2015). Geraadpleegd op 27 oktober 2015, http://www.velt.nu/

Ivm afvalbeheer, (2015). Geraadpleegd op 27 oktober 2015, http://www.ivmafvalbeheer.be/

Fostplus, (2014). Geraadpleegd op 27 oktober 2015, https://www.fostplus.be/

Biogarantie, (2015).geraadpleegd op 27 oktober 2015, https//www.biogarantie.be/nl/node/10

Bio mijn natuur (2015). Geraadpleegd op 27 oktober 2015, http://www.biomijnnatuur.be/

Leefmilieu Bussel (2015). Geraadpleegd op 27 oktober 2015,

http://documentatie.leefmilieubrussel.be/documents/65_conseils_alimentation_NL.PDF?langtype=2067

Milieu-educatie (2015). Geraadpleegd op 27 oktober 2015, http://www.lne.be/themas/natuur-en-

milieueducatie/nme-evenementen/archief/vlaamse-nme-dag-2009/7rodedraden/duurzame-en-gezonde-

voeding

Lokale producten (2015). Geraadpleegd op 27 oktober 2015, http://www.rechtvanbijdeboer.be./nl/home

Duurzame voeding (2015). Geraadpleegd op 27 oktober 2015, http://fido.belgium.be/nl/inhoud/5-

kenmerken-5-voordelen

Ecologie in de keuken (2015). Geraadpleegd op 27 oktober 2015, http://www.velt.be/ecologisch-leven-je-

keuken/groenten-bereiden-en-bewaren

Ecologie (2015). Geraadpleegd op 27 oktober 2015, http://djapobe.webhosting.be/wereldlesidee-home/

Voedselteams (2015). Geraadpleegd op 27 oktober 2015, http://www.voedselteams.be/voedselteams-in-

je-buurt

Biologische voeding (2015). Geraadpleegd op 27 oktober 2015,

http://www.biomijnnatuur.be/biogenietengids/zoek

Torhout Fairtrade gemeente (2015). Geraadpleegd op 27 oktober 2015,

http://www.torhout.be/sites/all/files/files/Boekje%20Hoeveproducten%20-%20definitieve%20versie.pdf

Fairtrade (2015). Geraadpleegd op 27 oktober 2015, http://fairtradebelgium.be/nl/over-fairtrade

https://nl.delhaize.be/nl-be/over-delhaize/pers/release/LELIJKE-GROENTEN-IN-PRIMEUR-IN-DE-WINKELS-VAN-DELHAIZEhttps://nl.delhaize.be/nl-be/over-delhaize/pers/release/LELIJKE-GROENTEN-IN-PRIMEUR-IN-DE-WINKELS-VAN-DELHAIZEhttp://www.kromkommer.com/gekke-groente/http://www.velt.nu/http://www.ivmafvalbeheer.be/https://www.fostplus.be/http://documentatie.leefmilieubrussel.be/documents/65_conseils_alimentation_NL.PDF?langtype=2067http://www.lne.be/themas/natuur-en-milieueducatie/nme-evenementen/archief/vlaamse-nme-dag-2009/7rodedraden/duurzame-en-gezonde-voedinghttp://www.lne.be/themas/natuur-en-milieueducatie/nme-evenementen/archief/vlaamse-nme-dag-2009/7rodedraden/duurzame-en-gezonde-voedinghttp://www.lne.be/themas/natuur-en-milieueducatie/nme-evenementen/archief/vlaamse-nme-dag-2009/7rodedraden/duurzame-en-gezonde-voedinghttp://www.rechtvanbijdeboer.be./nl/homehttp://fido.belgium.be/nl/inhoud/5-kenmerken-5-voordelenhttp://fido.belgium.be/nl/inhoud/5-kenmerken-5-voordelenhttp://www.velt.be/ecologisch-leven-je-keuken/groenten-bereiden-en-bewarenhttp://www.velt.be/ecologisch-leven-je-keuken/groenten-bereiden-en-bewarenhttp://djapobe.webhosting.be/wereldlesidee-home/http://www.voedselteams.be/voedselteams-in-je-buurthttp://www.voedselteams.be/voedselteams-in-je-buurthttp://www.biomijnnatuur.be/biogenietengids/zoekhttp://www.torhout.be/sites/all/files/files/Boekje%20Hoeveproducten%20-%20definitieve%20versie.pdfhttp://fairtradebelgium.be/nl/over-fairtrade

1

De krant

Hossey, K. (29 juni 2015). Delhaize gaat lelijke groenten verkopen. Het Nieuwsblad.

(2008), Denk aan het milieu, eet seizoensgroenten. Het laatste nieuws.

Eeckhout, F. (16 september 2015). Gratis brooddozen voor leerlingen MOS-project in PTI. Het nieuwsblad.

Belga, (14 juni 2015). Belgen verkiezen de blauwe zak boven statiegeld. Het nieuwsblad

Engels, T., (27 augustus 2014). Plasticsoep is grotere bedreiging voor planeet dan klimaatverandering.

Knack

Knack weekend, (31 augustus 2014). Zonder afval: eerste verpakkingsvrije winkel vanaf vandaag open.

Knack

Adb, (26 januri 2011). Staat biolabel op vlees garant voor gelukkig dieren leven?. Het laatste nieu

Slot

Het was een zeer leuke en leerrijke opdracht. Wij hebben er zelf veel uitgeleerd en we hopen dat de

leerkrachten er ook iets uit zullen leren en bepaalde zaken zullen integreren in hun lessen.

Deze opdracht heeft ons ertoe aangezet om na te denken over duurzame voeding, want wij wisten min of

meer wel wat het betekent, maar wisten niet dat je door heel wat kleine ingrepen toch al het milieu een

handje kan helpen.

Als de leerkrachten enkele zaken integreren in hun lessen, leren leerlingen op een leuke en onbewuste

manier gewoonten aan te nemen die belangrijk zijn voor het milieu.