Leraren klaarstomen : Persistentie en gevolgen van de praktijkschok

25
Leraren klaarstomen: Persistentie en gevolgen van de praktijkschok Katrien Struyven, Vakgroep Educatiewetenschappen, VUB

description

Leraren klaarstomen : Persistentie en gevolgen van de praktijkschok. Katrien Struyven, Vakgroep Educatiewetenschappen , VUB. Praktijkschok. Aanwijzingen dat praktijkschok nog steeds een reële werkelijkheid is dat voorbereiding van leraren op de praktijk niet ideaal is?. Evidentie. - PowerPoint PPT Presentation

Transcript of Leraren klaarstomen : Persistentie en gevolgen van de praktijkschok

Page 1: Leraren klaarstomen :  Persistentie en  gevolgen van de  praktijkschok

Leraren klaarstomen: Persistentie en gevolgen

van de praktijkschok

Katrien Struyven,Vakgroep Educatiewetenschappen, VUB

Page 2: Leraren klaarstomen :  Persistentie en  gevolgen van de  praktijkschok

Praktijkschok

• Aanwijzingen • dat praktijkschok nog steeds een reële werkelijkheid is• dat voorbereiding van leraren op de praktijk niet ideaal is?

Page 3: Leraren klaarstomen :  Persistentie en  gevolgen van de  praktijkschok

Evidentie• Studie 1: tijdens de opleiding – begeleiding en assessment

door mentoren

• Studie 2: bij afstuderen – waarom verlaten gekwalificeerde leraren het onderwijs?

• Studie 3: bij de start – competentiebeleving en begeleiding van beginnende leerkrachten

Page 4: Leraren klaarstomen :  Persistentie en  gevolgen van de  praktijkschok

Begeleiding en evaluatie door mentoren

Struyven, K., Vrancken, S., Vanvuchelen, H., Ieven, J., D’Hertefeld, M., Balcaen, M., & Romont, R. (2011). Mentorschap: van toevallige passagier naar co-piloot? Begeleiding en

beoordeling van toekomstige leerkrachten door mentoren. VELON Tijdschrift voor Lerarenopleiders, 32 (2), 20-26.

Page 5: Leraren klaarstomen :  Persistentie en  gevolgen van de  praktijkschok

Begeleiding & assessment door mentoren

• Aanleidingo Vlaanderen: praktijkcomponent van lerarenopleiding werd uitgebreido Mentor(-coach) wordt spilfiguur, tussen school en opleidingo Voorbeeldfunctie van mentoren wordt verwacht, maar niet ervaren!

• Onderzoeksvragen Wat doen mentoren? Wat wordt er van hen verwacht vanuit opleiding?

• Onderzoeksopzeto 2 faculteiten, 2 CVOs & 1 hogeschoolo Interviews met stagebegeleiders in opleiding (N=10)o Interviews met mentoren in stagescholen (N=25)o Thema’s: begeleiding en beoordeling van studenten

Page 6: Leraren klaarstomen :  Persistentie en  gevolgen van de  praktijkschok

Resultaten• In begeleiding, maar vooral in de beoordeling door mentoren,

wordt er schril contrast gevonden tussen mentoren ‘als uitvoerders’ en mentoren ‘als professionals’

• Dit verschil uit zich op verschillende niveaus/relaties:

Student

OpleidingSchool

Zichzelf

Page 7: Leraren klaarstomen :  Persistentie en  gevolgen van de  praktijkschok

Vier niveaus…1. Relatie t.o.v. zichzelf

Ervaring = enige kwaliteit die mij tot mentor maakt; daardoor tipgever Of ik ‘vorm’ mee iemand tot leerkracht

2. Relatie t.o.v. de stagiair/cursist Opgeleide leerkracht die komt ‘oefenen’ Of leerkrachten-in-opleiding die ‘ontwikkelen’

3. Relatie t.o.v. de stageschool Alle leerkrachten met ervaring kunnen fungeren als mentor Selectie van ‘mentor’ – goede lkr is niet per definitie goede mentor

4. Relatie t.o.v. de opleiding Beoordeling/veroordeling – is verantwoordelijkheid van opleiding Mentor en opleiding hebben gedeelde verantwoordelijkheid

Page 8: Leraren klaarstomen :  Persistentie en  gevolgen van de  praktijkschok

Begeleiding & assessment door mentoren

• Voor mentoren, noch voor opleidingen, is het statuut van de mentor ‘duidelijk’

• Nochtans verregaande consequenties in praktijk (zowel voor student/cursist, mentor, stageschool als opleidingsinstituut)

Wat is de rol van de mentor?Welk ‘statuut’ krijgt een mentor?

Werkbegeleiding (tips, FB)

Leerbegeleiding (reflectie)

Page 9: Leraren klaarstomen :  Persistentie en  gevolgen van de  praktijkschok

Uitstroomredenen van recent afgestudeerden

Struyven, K., Vrancken, S., Brepoels, K., Engels, N., & Lombaerts, K. (2012). Leerkracht zijn met mijn lerarendiploma? Neen, dank u.

Pedagogische Studiën, 89 (1), 3-19.

Page 10: Leraren klaarstomen :  Persistentie en  gevolgen van de  praktijkschok

Achtergrond• Leerkrachtentekort

o Specifiek voelbaar in kleuter- en secundair onderwijso Dus belangrijk om studenten aan te trekken voor lerarenopleidingo MAAR wat blijkt…

• Verschillende afgestudeerde leerkrachten verlaten het onderwijs binnen de eerste vijf jaren na afstuderen, of komen zelfs nooit in het onderwijs terecht.

• Vlaanderen: tot 1 op 3 in SO (voortgezet onderwijs)• Internationaal: 30 tot 50% (bvb. US, Duitsland, UK)

Verklaringen? = Doel van deze studie

Page 11: Leraren klaarstomen :  Persistentie en  gevolgen van de  praktijkschok

OnderzoekVragen:• Wie zijn de lkr die uitstromen binnen 5 jaren na afstuderen?• Wat zijn hun redenen om uit te stromen (waarom)?

Onderzoeksgroep• 2795 contacten (13 hogescholen); 2309 effectief telefonisch

bereikto Indien niet (meer) werkzaam in onderwijs, uitnodiging voor onderzoek

• (potentiële) onderzoeksgroep (N=370)o Non-respons: geen tijd, interesse of toezegging, maar geen reactie

Effectieve deelname : N=235 (d.i. 63.5%)

Page 12: Leraren klaarstomen :  Persistentie en  gevolgen van de  praktijkschok

Vragenlijst1. Personalia2. Onderwijsloopbaan ‘na’ afstuderen3. Huidige werksituatie4. Motieven om uit te stromen

o Open vragen (naar intuïtieve redenen) + verantwoordingo 66 gesloten vragen (voorbeelden, zie volgende slide), betreffende

7 thema’s (o.b.v. literatuur)• Persoonlijke factoren/jobsatisfactie• Familiale en omgevingsfactoren• Opleidingsgerelateerde factoren• School- en beleidsgerelateerde factoren• Leerling- en oudergerelateerde factoren• Financiële factoren• Toekomstperspectieven

Page 13: Leraren klaarstomen :  Persistentie en  gevolgen van de  praktijkschok

Resultaten Wie stroomt uit?

• (slechts) 16% van bereikte populatie = uitgestroomdo Geslacht Mannen: 1 op 4

Vrouwen: 1 op 8o Diploma ASO > TSO, BSOo Lerarenopl. SO 1 op 4 (bij mannen: 1 op 3)

KO/LO – 1 op 10o Ervaring 1 op 3 heeft NOOIT in onderwijs gestaan (!)o Huidige situatie 9 op 10 elders werkzaam (90%=tevreden)

1 op 3 verwacht OOIT terug te keren

Page 14: Leraren klaarstomen :  Persistentie en  gevolgen van de  praktijkschok

Topredenen

Interesses

Vast contract

Carrièremogelijkheden

Werk andere sector

Benoeming

Werkaanbod

Verwachtingen

Schoolwerk 's avonds

Administratie

Zin

0 10 20 30 40 50 60 70 80

72.6

71.1

70.6

70

69.8

61.8

56

53.4

52.8

50.4

Redenen van toepassing

Page 15: Leraren klaarstomen :  Persistentie en  gevolgen van de  praktijkschok

Factoranalyse (66 items)5 clusters van uitstroomredenen = factoren

52.9% verklaarde variantie

Jobtevredenheid & relatie met lln

Schoolbeleid & ondersteuning

Taakbelasting

Toekomstperspectief

Relatie met oudersVoor 4 clusters is er sign.

verschil ts lkr nooit en lkr met ervaring (redenen wegen

zwaarder!)

Werkt in twee richtingen

Page 16: Leraren klaarstomen :  Persistentie en  gevolgen van de  praktijkschok

Conclusies• TOP-redenen

o Toekomstperspectieven – in 2 richtingen !!!

• 1 op 3 uitstromers nooit lesgegeven in onderwijs (!)o Bij lkr mét ervaring wegen negatieve ervaringen zwaarder

• Kwaliteit van opleiding speelt weinig bepalende rol• Hoe kan het toch beter?

o Personeelsbeleid – systeem van vaste benoemingen nodig, wenselijk, hypotheek op carrières van jonge lkr (#interims)

o Aanvangsbegeleiding voor ondersteuning vanuit school, ook voor tijdelijke lkro Taaklasten buiten lesgeven beperken (zelfs argument voor lkr die nooit in

praktijk stonden)

Page 17: Leraren klaarstomen :  Persistentie en  gevolgen van de  praktijkschok

Competentiebeleving en aanvangsbegeleiding

Vicky Willegems (2012, Juni). Competentiebeleving bij beginnende leerkrachten. [Niet-gepubliceerde masterproef], o.l.v. Prof. Dr. K. Struyven, Vrije Universiteit

Brussel, Vakgroep Educatiewetenschappen (BILD).

Page 18: Leraren klaarstomen :  Persistentie en  gevolgen van de  praktijkschok

Achtergrond

Page 19: Leraren klaarstomen :  Persistentie en  gevolgen van de  praktijkschok

Onderzoek(1) Voelt de beginnende leerkracht zich competent in zijn opdracht?

o Hebben beginnende leerkrachten het gevoel voldoende voorbereid te zijn op de praktijk en dit zowel naar teacher efficacy als naar basiscompetentiebeleving?

(2) Welke factoren kunnen de competentieontwikkeling van beginnende leerkrachten in de toekomst faciliteren?

o Welke verklaringen kunnen we toeschrijven aan de verschillen die er bestaan in de competentiebeleving van beginnende leerkrachten?

o Welke verklaringen kunnen we toeschrijven aan het niet verworven zijn van specifieke basiscompetenties?

Page 20: Leraren klaarstomen :  Persistentie en  gevolgen van de  praktijkschok

Onderzoek• Steekproef:

o 224 beginnende leerkrachteno lager onderwijs (12%=M)

• Vragenlijsto “Teachers’ sense of efficacy scale”, die ontwikkeld werd door Tschannen-Moran en

Woolfolk Hoy (2001). o Competentiebeleving (cf. Basiscompetenties)o Ontvangen en gewenste aanvangsbegeleidingo Schoolcontext

• I5 interviews met deelnemers

Page 21: Leraren klaarstomen :  Persistentie en  gevolgen van de  praktijkschok

ResultatenAlgemeen lijkt self-

esteem bij lkr eerder goed

Nr BaC: verantwlh t.a.v.

externen, ondwgem & mij = lager;

t.a.v. lerende & team = hoog

Page 22: Leraren klaarstomen :  Persistentie en  gevolgen van de  praktijkschok

Praktijkschok• Vanuit de interviews met deelnemers, blijkt de praktijkschok

aan de start indrukwekkend en stresserend voor velen.• De aanvangsbegeleiding die daarbij gebeurt, lijkt verscheiden

en beperkt.• De on-tevredenheid blijkt tevens in de vragenlijst.

0

15

30

Page 23: Leraren klaarstomen :  Persistentie en  gevolgen van de  praktijkschok

Aanvangsbegeleiding

Gesprek met directie

Feest/thema - werkgroepen

Functioneringsgesprek

Samenkomst mentor

Nascholing

Vorming beginners

Intervisie - in kleine groep

Hospiteren

Vermindering werklast

0 10 20 30 40 50 60 70 80

WenselijkHuidig

Page 24: Leraren klaarstomen :  Persistentie en  gevolgen van de  praktijkschok

Conclusies• Self-esteem van meeste beginnende lkr is eerder positief en

wordt bepaald door BaC ten aanzien van lerende• Lkr voelen zich minder competent t.a.v. externen,

onderwijsgemeenschap en maatschappij• Praktijkschok blijkt sterk vanuit de verhalen van beginnende

leerkrachten• Aanvangsbegeleiding is bij meederheid beperkt en

ontevredenheid blijkt sterk• Wensen voor aanvangsbegeleiding verschillen van het aanbod

dat gedaan wordt.

Page 25: Leraren klaarstomen :  Persistentie en  gevolgen van de  praktijkschok

Persistentie van de praktijkschok = JA; Ruimte voor verbetering = UITERAARD;

Maar… is er überhaupt manier om deze op te lossen?

Gevolgen van schok = JA; In bijzonder als ondersteuning en sociaal engagement op school ontbreken;

Investeren in scholen als sociale, professionele en lerende organisaties?