N210

N210

N207

N228

N20

4

E31

E311A

27

E311A27

A15

E31

A15

N410

N3

N322

N214

N214

N48

1

N480

N21

6

N327

N84

8

N320

N830

N830

E25

A2

E25

A2

24 S

LIED

RECH

T-W

EST

3 D

ORD

RECH

T

IND.

DE

STA

ART

11 G

OUD

A

PAPE

ND

RECH

T

12 E

VERD

ING

EN

9 N

IEUW

EGEI

N

25 S

LIED

RECH

T-O

OST

15 G

ELD

ERM

ALS

EN

23 P

APE

ND

RECH

T

10 N

IEUW

EGEI

N-Z

UID

22 N

IEUW

END

IJK

29 L

EERD

AM

23 W

ERKE

ND

AM

CEN

TRUM

29 H

OUT

EN

11 V

IAN

EN

25 N

OO

RDEL

OO

S

26 H

ARD

INXV

ELD

-G

IESS

END

AM

26 L

EXM

ON

D

24 IN

D. A

VELI

NG

EN

28 N

IEUW

EGEI

N

14 B

EESD

13 C

ULEM

BORG

28 A

RKEL

27 H

AGES

TEIN

27 G

ORI

NCH

EM

DEI

L

EVER

DIN

GEN

GO

RIN

CHEM

Scha

ns

Kop

van

't La

nd

Kille

Loet

Ach

terb

roek

Bene

denh

eulStol

wijk

ersl

uis

Het

Beije

rsch

e

Kool

wijk

Bene

denk

erk

De

Hoe

k

Tuss

enla

nen

Zuid

broe

k Bene

denb

erg

Bove

nber

g

Kadi

jkBo

uwlu

st

Gra

a�an

d

Bove

nsta

d

Zeve

nder

Scho

onou

wen

Gou

dsew

eg

Bove

nker

k

Stei

nBo

ven-

Haa

stre

cht

Mui

sbro

ek

Roze

ndaa

l

Plat

tew

eg

Ouk

oop

Ruig

ewei

de

Lang

eLi

nsch

oten

Vlie

t

Poed

eroi

jens

ehoe

k

Mar

iënw

aerd

t

Oud

-W

ulve

n

Frie

zenw

ijk

Hon

swijk

Slui

s

De

Riet

scho

of

Ned

er-

eind

sew

eg

Zand

wijk

Den

Doo

lD

iefd

ijk

Riet

veld

Oss

enw

aard

Hee

mst

ede

Wev

erw

ijk

Kort

enho

even

De

Kooi

Loos

dorp

Broe

k

Tien

hove

n

Voge

lsw

erf

Ach

thov

en

Goi

lber

ding

en

Ach

terd

ijk

Lake

rvel

d

Kort

gere

cht

Oos

terw

ijk

Mid

delk

oop

Gee

r

Ove

rhei

cop

Rech

t van

Terl

eede

Hoo

gein

d

Dordrecht

Culembo

rg

Gorinchem

Hardinx

veld-

Giessen

dam

Pape

n-drecht

Scho

onho

ven

IJsselstein

Nieuw

egein

Werke

ndam

Leerda

mViane

n

Hou

ten

Gou

da

Sliedrecht

Oud

ewater

Bergam

bacht

Reeu

wijk

-Brug

Nieuw

-Lek

kerlan

d

Lekk

erke

rk

Moo

rdrecht

Mon

tfoo

rt

Slee

uwijk

Lopik

Lekkanaal

Scho

onre

-w

oerd

Hag

este

in

Waa

l

Jaar

svel

d

Mol

enaa

rsgr

aaf

Mee

rker

k

Haa

stre

cht

And

el

Hel

louw

Bens

chop

Wijn

gaar

den

Rum

pt

Gro

ot-A

mm

ers

Hog

ebru

g

Pape

kop

Asp

eren

Tull

en 't

Waa

l

Gou

dria

an

Am

mer

stol

Sche

lluin

en

Stre

efke

rk

Bles

kens

graa

f

Hek

endo

rp

Poed

eroi

jen

Lexm

ond

Oud

-Alb

las

Gie

ssen

Brak

el

Tien

hove

n

Nie

uwpo

ort

Gel

licum

Gie

ssen

burg

Waa

rdhu

izen

Hei

- en

Boei

cop

Heu

kelu

m

Pols

broe

kerd

am

Acq

uoy

Rijs

wijk

Hoo

gblo

klan

d

Lang

erak

Kedi

chem

Snel

rew

aard

Am

eide

Pols

broe

k

Veen

Stol

wijk

Nie

uwaa

l

Bran

dwijk

Ott

olan

d

Haa

ften

Upp

el

Gam

eren

Slui

pwijk

Wou

dric

hem

Uit

weg

Noo

rdel

oos

Ever

ding

en

Gie

ssen

-O

udek

erk

Dri

ebru

ggen

Nie

uwla

nd

Spijk

Gou

dera

k

Uit

wijk

Aal

st

Ensp

ijk

Zijd

erve

ld

't G

oy

Leer

broe

k

Vure

n

Bove

n-H

ardi

nxve

ld

Berk

enw

oude

Hoo

rnaa

r

Her

wijn

en

Caba

uw

Vlis

t

Zuili

chem

Rhen

oy

Scha

lkw

ijk

Dal

em

Oud

endi

jk

Ark

el

Lopi

kerk

apel

Bees

d

Ree

uw

ijkse

Plas

sen

Lek

Waa

l

Lin

ge

Bove

n-M

erw

ede

Lek

Lek

Am

ster

dam

-Ri

jnka

naal

Merwede-kanaal

Merwede-kanaal

Afg

edam

de

Maas

LOPI

KER

WA

AR

D

KR

IMPE

NER

WA

AR

D

ALB

LASS

ERW

AA

RD

SLIE

DR

ECH

TSE

BIE

SBO

SCH

VIJ

FHEE

REN

LAN

DEN

NED

ER-

BET

UW

E

TIEL

ERW

AA

RD

BO

MM

ELER

WA

AR

D

start

43

7

8

6

10

11

9

1

5

2

01

23

45

km

Lek en Lingeroute

Hoe gebruikt u deze routebeschrijving?Vroeger waren alle Toeristische Autoroutes bewegwijzerd, met zeskante borden. In de afgelopen jaren is de bewegwijzering komen te vervallen; mogelijk treft u nog een enkel bord aan. Om de route te volgen heeft u deze beschrijving nodig. De routeaanwijzingen (▶) worden afgewisseld met achter-grondinformatie over plaatsen en plekken onderweg; de num-mers bij die beschrijvingen zijn terug te vinden op de route-kaart.

• In verband met het veilig volgen van de routebeschrijving raden we aan om de route met minimaal twee personen te rijden. • Gebruik uw navigatieapparaat of smartphone met google maps (zonder route in te voeren) om onderweg de straatna-men en het wegverloop te zien.• Plaatsnamen worden in de route-aanwijzingen alleen aange-geven (vet) als u een plaatsnaambord passeert.• Vermelde straatnamen (tussen haakjes) zijn doorgaans on-derweg goed zichtbaar; veel navigatieapparaten geven trou-wens ook de naam van de weg aan waarop u rijdt.

Lek en Lingerouteafstand: 105 kmbegin: Arkel (bij Gorinchem)

De Lek en Lingeroute voert door oer-Hollands polderlandschap van sap-pige weiden, grazende koeien, kerktorens, boerderijen en molens langs sloten met kroos. Maar ook door hartveroverend rivierengebied met histo-rische stadjes en dorpen vol monumentale panden. De brede en bochtige Lek zorgt voor een wijds landschap waar trage binnenschepen doorheen schuiven. De uiterwaarden langs de kleinere rivieren Giessen en Linge zijn intiemer. Hier passeer je boomgaarden, mooie boerderijen en weggetjes begroeid met knotwilgen en meidoorns.

Routebeschrijving

Begin: Arkel, Stationsweg 29GPS: N51.87241 E4.99320Parkeren is daar mogelijk.Natuurlijk kunt u de route ook op een ander punt in de beschrijving begin-nen.

PoldersDe Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden (het oos-telijkste deel van Zuid-Hol-land, ruwweg tussen Vianen en Leerdam) werden al in de late middeleeuwen ontgon-nen. De dorpen liggen er in een lang lint langs de dijk of ontginningsweg. Haaks daar-op liggen de weilandpercelen die honderden meters ver het land insteken. U vindt hier typische tiendweggetjes met knotwilgen, elzen, berken en meidoorns erlangs. Ze ontle-nen hun naam aan het recht van de landheer op een tien-de deel van de opbrengst van het land.

▶ Vanaf het in 2018 heropende treinstation rijdt u aan de overkant van de spoorlijn Arkel in, dus langs de bushaltes met zebrapad.

▶ Rij over de blauw-witte kanaalbrug en ga bij de sluis linksaf richting Kedichem/Leerdam (Rietveld), een jacht-haven en de Linge aan uw rechterhand. Op T-kruising rechtdoor (Lingedijk). Lingedijk volgen tot Leerdam. *NB: de Linkedijk is erg geliefd bij recreanten, het kan erg druk zijn met wandelaars, fietsers, motorrijders en auto’s – wees hierop bedacht!

1 In Leerdam werd in 1765 voor het eerst glas gebla-zen; daarmee zou het stadje landelijk bekend worden. In het Nationaal Glasmuseum kunt u zes dagen per week een glasblazer aan het werk zien (Lingedijk 28, di.-za. 10-17, zo 12-17 uur). Het stadje zelf is nog veel ouder. Ooit maakte het onderdeel uit van het persoonlijke bezit van Willem van Oranje: Prinses Beatrix is nog steeds gravin van Leerdam. De geschiedenis is ook af te lezen aan de monumenten in de Kerkstraat, zoals het Hofje van me-vrouw Van Aer den uit 1770 met tuin en binnentuin. De re-gentenkamer bevat een waardevolle collectie 17e-eeuw-se schilderijen (Huisgracht 67, mrt.-okt. wo. en za. 13-17 uur). Ook de Grote Kerk toont de geschiedenis. De laatgotische kruiskerk bevat delen van de kerk die hier eerst stond, zoals het koor uit de 15e eeuw en het onderste deel van de toren uit de 13e eeuw. Heel wat monumentale oude gebouwen zijn helaas gesloopt, zo ook de stadsmuur grotendeels. Langs de Zuidwal is gelukkig een stuk bewaard gebleven en gerestaureerd.

▶ In Leerdam bij de molen rechtsaf over brug. Neem op de rotonde de 1e rechts, richting Heukelum.

2 Tussen Leerdam en Heukelum ligt het omgrachte Kasteel Heukelum, dat in 1672 door Franse troepen van zijn glorie werd beroofd. Een gekan-teelde toren (14e eeuw) geeft het wat stijve 18e-eeuwse woonhuis een vleugje romantiek (bezichtiging alleen op afspraak).

3 De oude kern van Heukelum was vroeger ommuurd en omgracht. In 1971 werd de stadswal wegens bouwvalligheid met aarde bedekt; geld voor restauratie ontbrak. De herbouw van de stenen stadswal, een burger-initiatief uit 2013, is in 2017 afgerond.

▶ Sla in Heukelum aan het eind van de weg linksaf (Voorste Gewind). Einde weg linksaf richting Asperen/Leerdam en bij kruising met voorrangsweg rechtdoor. Bij Asperen rechtdoor en over de Linge.

4 Om zich tegen de Geldersen te beschermen, besteedden de graven van Holland veel geld aan de verdediging van het middeleeuwse Aspe-ren. Maar tegen de troepen van Karel van Gelre (1517) en het Franse leger (1672) waren ook deze muren, poorten en torens niet bestand. De vesting-

wal werd grotendeels gerestaureerd. In de na een brand gerestaureerde laatgotische kruiskerk (15e eeuw) toont een muurschildering (1609) achter het orgel de overval door de Gelderse troepen (za. 14.30-16.30 uur).

5 Fort Asperen (na de 2e sluis rechtsaf, Langendijk), was onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, een 19e-eeuwse inundatiegordel rond de Randstad. Aspe-ren, nu KunstFort geheten en gesierd met een opvallen-de glazen koepel, was een van de eerste waterlinieforten met culturele activiteiten, een voorloper in de nu prach-tig ontwikkelde Waterlinie (apr.-sept. wo.-zo. 11-17 uur; taveerne ook ’s winters geopend, in het fort houden dan vleermuizen hun winterslaap). De hele Diefdijk was als ‘Diefdijklinie’ onderdeel van de Nieuwe Hollandse Wa-terlinie. Langs de hele dijk zijn dan ook veel bunkers te zien. Net voor de brug over de A2 staat een heel bijzonder exempaar: de ‘doorgezaagde bunker’ of Groepsschuil-plaats 599 is toegankelijk voor bezoekers.

▶ Sla bij het einde van de weg rechts af (Diefdijk) en neem op de rotonde de 2e rechts. De smalle Diefdijk, met boch-ten, circa 9 km volgen.

6 Mooie plek voor een wandeling: het Schoonrewoerdse Wiel, een met rietkragen omzoomd water dat ontstond bij een dijkdoorbraak in 1571. In het rivierengebied treft u veel van deze kolken aan; na de doorbraak werd de nieu-we dijk meestal om de diepe kolk heen gelegd.

▶ Ongeveer op tweederde van de lange Diefdijk gaat u over de snelweg heen. Einde weg linksaf en iets verder links met de bocht mee. U krijgt nu de Lek aan uw rech-terhand. Door Everdingen en de Lekdijk volgen, langs de stuw (Hagestein) en onder de snelweg door.

Bij Vianen ligt, iets van de route af, pal aan de Lek Pannenkoekenboerderij De Ponthoeve (Buitenstad 69). U kunt er van woensdag tot en met zondag terecht, 12-20 uur.

▶ Na een bocht naar links in Vianen op rotonde 1e rechts, groene brug over en op rotonde 3e rechts. Na ruim 400 m op rotonde 1e rechts en op vol-gende rotonde 2e rechts (‘doorgaand verkeer’).

7 Nu is Vianen een rustig forensenplaatsje. In de 15e eeuw kwam de Heerlijkheid Vianen in het bezit van het geslacht Brederode en kreeg het stadje een vooruitgeschoven positie in de strijd tussen Holland en Utrecht. Uit die tijd stammen ook monumenten als de Lekpoort, aan de noordzijde, en het stadhuis (beide uit de 15e eeuw).

BoerderijenDe meeste boerderijen in het poldergebied zijn van het type hallenhuis, en daarmee verwant aan de Saksische boerderij. Ze hebben drie als werkruimten ingerichte lang-beuken en een dwarsbeuk voor de woning. Een tussen-wand scheidt het woon- van het werkgedeelte. In de be-drijfsruimte dient de bredere middelste beuk als werkvloer (de deel), in de zijbeuken stond het vee. De staldeuren aan de achterkant waren groot genoeg om paard en wagen (of trekker) binnen te laten. De boerderijen hebben een laag aflopend schild- of za-deldak. In de Zuid-Hollandse polders waren vroeger nogal eens overstromingen, daar-om bouwden ze het woonge-deelte van boerderijen boven straatniveau. In de ruimte on-der de woning werd de kaas opgeslagen. Werd er goed geboerd, dan breidden ze het woongedeelte uit naar één kant of twee kanten; zo ont-stonden het ‘kruk’- en ‘T-huis’.

▶ Voorbij tankstation voorsorteren voor rechtdoor, onder snelweg door. Na ruim 1 km, in flauwe bocht naar links, rechts afslaan, richting Lexmond. Neem op de rotonde bij Lexmond de 2e rechts en ga onder de snelweg door. Na bijna 5 km in Meerkerk bij Chinees restaurant rechtsaf (Tolstraat).

▶ Na bocht naar links meteen rechtsaf. Voorbij watertoren rechtsaf (‘doorgaand verkeer’). Over de snelweg en rechts-af (Parallelweg). 1e weg linksaf (Broekseweg). Broekse-weg volgen tot Ameide (steeds rechts aanhouden).

8 Ameide aan de Lek verkreeg al in 1277 stadsrechten; het was speelbal tussen de graaf van Holland en de bis-schop van Utrecht, en daardoor toch ook min of meer zelf-standig. De mooie Voorstraat telt een aantal 18e-eeuwse gevels. Aan de ene kant is er een mooi zicht op de rivier vanaf de Lekdijk. Landinwaarts staat het stadhuisje (1644) op de Dam. De hervormde kerk uit de 15e eeuw heeft een laat-romaanse toren (13e eeuw); na een brand is de kerk in 1955 heropgebouwd. De markante meelfabriek aan de rand van het centrum (1915, hoge silo circa 1950) zal plaatsmaken voor woningen.

▶ In Ameide op splitsing vóór winkelcentrum rechts aanhou-den (Prinsengracht). Vóór kerk linksaf (Molenstraat). Ga aan het eind van de weg rechtsaf (Langesteinseweg). Iets omhoog de dijk op en linksaf (Lekdijk). Rijd door Langerak.

9 Ook het in de 13e eeuw gestichte Nieuwpoort lag op de grens van Hol-land en Utrecht. Bij grensconflicten werd het stadje om de haverklap ge-plunderd en gebrandschat. Na het rampjaar (1672) besloot de Prins van Oranje Nieuwpoort zwaar te versterken en onderdeel te maken van de (Oude) Hollandse Waterlinie. Die vestingwerken zijn in hun oude glorie hersteld. Bekijk het stadhuis (1697), met het koepeltorentje en de achter-liggende Waag (1696) en het forse Arsenaal (1781, Buitenhaven 11).

▶ Hou net buiten Nieuwpoort rechts aan. Ga bij de pont (naar Schoonhoven) rechtdoor. In Groot-Ammers de rivierdijk vervolgen.

In de naoorlogse uitbreiding van Groot-Ammers ligt ijssalon en lunchroom Etenstijd (Margrietstraat 15-17). U kunt hier vanaf 11 uur terecht, behalve op zondag en maandag.

10 Groot-Ammers is een typisch dijkdorp van het rivierengebied. De pit-toreske Voorstraat gaat over in Sluis, een aanwijzing dat hier ooit de rond 1350 gegraven Ammersche Boezem in de Lek uitwaterde. Als u na het laatste huis even van de route afwijkt en linksaf gaat, de Ammerse Kade op, ziet u na ca. 800 meter vier poldermolens op een rij staan aan de wete-ring. Die verzorgden tot 1965 de bemaling van de Liespolder.

ANWB Gastvrij Plus: de leukste adresjes voor onderweg

Een toertochtje wordt nog leu-ker als je fijne adresjes hebt waar je onderweg even kunt stoppen voor koffie met taart of een lekkere lunch. Die adres-jes vindt u bij ANWB Gastvrij Plus, een groeiend netwerk van locaties die variëren van cafés en restaurants tot ijssa-lons, bezienswaardigheden en pannenkoekenhuizen … ANWB Gastvrij Pluspunten zijn her-kenbaar aan een geel vignet op de deur of de winkelruit. ANWB Gastvrij Pluspunten ge-ven soms korting op vertoon van de ANWB Ledenpas. Vraag de bediening of er een actie loopt.

▶ Na Groot-Ammers de Lekdijk blijven volgen, voorbij de veerpont rechts aanhouden op de dijk. Net voor Streefkerk maakt de weg een bocht naar links, hier echter rechts aanhouden op de Lekdijk.

11 Net na Streefkerk bepalen een korenmolen en drie wipmolens aan de Beneden Tiendweg de entourage van het dorp. In een van de molens is een koffieschenkerij gevestigd: De Koffie Molen.

▶ Voorbij Streefkerk 1e weg linksaf (Zijdeweg). Einde weg rechtsaf en met-een linksaf (N481). Na ruim 4 km op rotonde 2e rechts nemen (N214). Na bijna 4 km op rotonde 2e rechts nemen. Circa 5 km verder op rotonde 1e rechts (Damseweg).

▶ In Giessen-Oudekerk bij kerk links afslaan (Oudkerkseweg), langs de Gies-sen. In Giessenburg rechtsaf over brug en meteen linksaf. Op rotonde 3e rechts (richting Goudriaan) en al snel over brug meteen rechtsaf (Slinge-landseweg).

▶ Na 3,5 km op een driesprong rechts aanhouden, over witte brug en weer rechtsaf (Grotewaard). In Hoornaar de kerk passeren en op de kruising links afslaan (Hoge Giessen).

▶ Over de snelweg, door Hoogblokland en aan het einde van de weg rechts-af (Stationsweg). In Arkel bij spoorwegovergang met stationsgebouwtje: hier eindigt de route.

12 Deze route mijdt de drukte van Gorinchem en de grote verkeerswe-gen daar. Maar vanaf het begin- en eindpunt van de route (Arkel) is het maar een minuut of tien naar de oud-Hollandse binnenstad. De ligging aan de Merwede en de monding van de Linge brachten het middeleeuw-se vestingstadje tot bloei. Dat is bijvoorbeeld te zien aan de laatgotische St. Jans-toren (1517): 61,5 meter hoog en met een 47-klokkig carillon. In het voormalige stadhuis (1860) op de Grote Markt toont het Gorcums Mu-seum de geschiedenis van het stadje (Grote Markt 17, di.-za. 10-17, zo. 13-17 uur). Ook bezienswaardig zijn de Hoofdwacht (1792), de Wilhel-minafontein (1898) en het rijke renaissancepand Dit is in Bethlehem aan de Gasthuisstraat 25. Een gezellige plek is de Lingehaven, een jachthaven met vlakbij de enig overgebleven stadspoort. de Dalempoort (16e eeuw) en de walmolens De Hoop (1764) en Nooit Volmaakt (1717).