25-05-13

1

Leiding geven Leiding nemen

Sioo, Interimmanagement en Organisatieverandering 24 mei 2013

Opbouw

§  Leiders in vernieuwing §  Managers en leiders §  Actief verbeteren §  Interactief veranderen §  Normatief vernieuwen §  Innovatief acteren §  Betekenisvol leiderschap §  Leiderschap e authenticiteit

25-05-13

2

Vormgeven aan verandering

Proces

Probleem en ambitie

Doel en richting

Criteria

Onderzoeken

Realiseren

Vormgeven aan verandering

Proces

Regelen

Probleem en ambitie

Doel en richting

Criteria

Onderzoeken

voordenken nadenken

Realiseren Sturen

25-05-13

3

Actief

Interactief

Normatief

Een gelaagd fenomeen

Innovatief

Actief

Interactief

Normatief

Een gelaagd fenomeen

Innovatief

25-05-13

4

Actief verbeteren

Vraag

25-05-13

5

Succesfactoren voor verbeteren

§  Problemen benoemen en urgentiebesef vergroten §  Externe rust creëren en strategisch acteren §  Doelen articuleren en projectplan opstellen §  Stuurgroep en projectteam formeren §  Probleem analyseren en oplossing uitwerken §  Technische hulpmiddelen beschikbaar stellen §  Implementeren en communiceren §  Sturen op tijd, geld, mensen en middelen

Van crisis naar kracht

25-05-13

6

Fair proces

§  Openheid en helderheid over situatie §  Duiden van de situatie en ervaringen delen §  Ruimte voor het uiten van emoties §  Helderheid over processtappen §  Betrokkenen invloed tijdens het proces §  Besluitvormingsproces transparant §  Uiteindelijke beslissing helder en rechtvaardig §  Duidelijk van beslissing voor individuen betekent §  Helder wat op basis van beslissing wordt verwacht

25-05-13

7

Actief

Interactief

Normatief

Een gelaagd fenomeen

Innovatief

25-05-13

8

Vraag

Succesfactoren voor veranderen

§  Inzicht in omgeving, organisatie en klantprocessen §  Helderheid over zijnswaarde §  Duidelijkheid over aanpak veranderingen §  Voortrekkersrol topmanagement §  Leidende en vitale coalitie voor veranderen §  Lijnorganisatie verantwoordelijk voor resultaat §  Stafafdelingen ondersteunend aan de lijn §  Benutten van aanwezige kennis en ervaring §  Realiseren van actieve betrokkenheid §  Monitoren en bijsturen §  Ervaringen delen en successen vieren

25-05-13

9

25-05-13

10

Leren van KLM

25-05-13

11

Zijnswaarde

Betekenis -  Maatschappelijke betekenis -  Personele betekenis - Historische trots

Positionering - Kwaliteit en kosten -  Innovatiekracht -  Allianties en netwerken

Competenties -  Unieke kennis -  Bijzondere waarde -  Specifieke expertise

Waarden - Waarde voor klanten - Professionele waarden - Kernwaarden

Hier gaan we voor

Hier staan we voor Dit is onze

externe kracht

Hierin blinken we uit

Actief

Interactief

Normatief

Een gelaagd fenomeen

Innovatief

25-05-13

12

25-05-13

13

Vraag

Succesfactoren vernieuwen

§  Articuleren en expliciteren wat je niet wilt §  Professionele trots en schaamte als energiebron §  Professionals aan zet – uit de oplossing blijven §  Richting – Ruimte – Risico – Resultaat §  Buitenwereld binnen brengen – werelden verbinden §  Werken aan vertrouwen – in gesprek blijven §  Afspraken over communicatie en interactie §  Gevoel voor timing en ritme §  Organiseren sponsoren en bestuurlijke steun §  Breed eigenaarschap – elkaar succes gunnen

25-05-13

14

Vitale slagkracht ontwikkelen

Gerealiseerde strategie

Beoogde strategie

toevalligheden

toeva

llighe

den

toevalligheden

Bewuste strategie

Strategisch handelen

Niet gerealiseerde strategie

25-05-13

15

25-05-13

16

Actief

Interactief

Normatief

Een gelaagd fenomeen

Innovatief

Vraag

25-05-13

17

Succesfactoren innoveren

§  Waarderen van historie en unieke kracht §  Reizen door een onbekend en betwist landschap §  Onbevangen waarnemen en waarderend verkennen §  Netwerken voor innovatie en reflectie §  Benutten van spanningen voor vernieuwing §  Experimenteren en leren van transformaties §  Articuleren van vertrouwen in de toekomst §  Sensitief voor onzekerheden en angsten §  Delen van successen en verhalen §  Verankeren en verspreiden van resultaten

Innovatief acteren

25-05-13

18

Innovatief acteren

There is

NO

one best way of

Changing

organizations

25-05-13

19

Veranderstrategiën

Machts strategie

Planmatige strategie

Onderhandel strategie

Stapsgewijze strategie

Leer strategie

Interactieve strategie

Doordrukken Doorzetten Doorgronden Ontwikkelen Ondervinden Ontdekken

Gestuurd door top Doelgericht Positiemacht Rol controllers Linear proces Macht-dwang Commanderen

Initiatief door top Oplossingsgericht Expertmacht Rol consultants Linear proces Overreden Overtuigen

Meerdere actoren Resultaatgericht Positionele macht Tijdelijke coalities Iteratief process Onderhandelen Uitwisselen

Transformatief Probleemgericht Verleidingsmacht Input professionals Iteratief proces Participatie Begeleiden

Actief & reflectief Transitiegericht Informele macht Inbreng leraren Circulair proces Actiegericht leren Faciliteren

Interactief Toekomstgericht Visionaire macht Gezamenlijke rol Cyclisch proces Gezamenlijk leren Dialoog

Ambities

Beleving

Toekomst

Heden

Wie

Verleden

Aanpak Fasering Rollen

Communicatie Interventies

Koers en plan

Analyse

Wat

Verandervizier

25-05-13

20

Burgers

Meelopers

Probleem- hebbers

Blokkades

Participanten Beslissers

Rollen in veranderingsprocessen

Sponsor Opdrachtgever

Ankerpunten

Doelgroep Proces- eigenaren

Belanghebbenden Informatie- bronnen

Hefbomen

Opdracht- nemer

Klanten

Randfiguren Sleutelfiguren

Financiers

Verschil waarderen en

Conflict reguleren

Met elkaar leren en Van elkaar leren

Aan de slag en

Aan de praat

Systemen en

Structuren

Betekenis geven en Waarden articuleren Ingrijpen

en

Doorpakken

Interventies cultuurverandering

25-05-13

21

Verschillen erkennen

Heilige huisjes afbreken

Belemmeringen bespreken

Conflictbemiddeling

Beeldenstorm

Prikkelende humor

Leerprocessen inrichten

Leiderschap ontwikkelen

Werkateliers aanbieden

Kennisgemeenschappen Leerkringen activeren

Ervaringen verzilveren Twinning aangaan Successen delen

Actie en emotie

Elkaar leren kennen

Teams ontwikkelen

Verschillen waarderen

Management mobiliseren

Onbevangen waarnemen

Waarderend verkennen

Netwerken mobiliseren

Klanten betrekken

Toekomstconferenties

Zoekconferenties

Werkconferenties

Monitorsystemen

Structuur wijzigen Technologie vernieuwen Beloningssysteem wijzigen Risicokapitaal verstrekken Meetsystemen inrichten Onbetwistbare feiten geven Gedragsregels formuleren Gedragstrainingen geven Kweekvijver jong talent

Toekomst verbeelden Verhalen vertellen Artefacten benutten Symbolen gebruiken Nieuwe taal introduceren Veelzijdig communiceren Kernwaarden articuleren Vakkennis waarderen Cases adopteren

Urgentiebesef verhogen

Zeggen waar het op staat

Grenzen benoemen

Nieuwe mensen aantrekken

Spelers wisselen

Interventies cultuurverandering

Ambities

Beleving

Toekomst

Heden

Wie

Verleden

Aanpak Fasering Rollen

Communicatie Interventies

Koers en plan

Analyse

Wat

Verandervizier

25-05-13

22

Organisatieland Managementland

Interimwereld Advieswereld

25-05-13

23

Organisatieland?

§  Interbellum tussen oude en nieuwe tijd §  Druk op waarde en financiën §  Kenniseconomie en informatiemaatschappij zetten door §  Modialisering zet door, maar lokaal verschillend §  Handelingsverlegenheid in directiekamers §  Verdere differentiatie in dienstverlening §  Verscheidenheid in organiseren en besturen §  Rekenschap en transparantie §  Korte termijn aandeelhoudersbelangen §  Protocollering en professie §  Exploitatie én Innovatie §  Episodische verandering continue vernieuwing §  Organiseren Veranderen

Managementland

§  Ondernemerschap §  Bedrijfsvoering §  Bedrijfsstrategie §  Logistiek en ICT §  Succesvol veranderen §  Product innovatie §  Rekenschap §  Bedrijfscultuur

Vertrouwde thema’s

Academy of management

25-05-13

24

Managementland

§  Ondernemerschap §  Bedrijfsvoering §  Bedrijfsstrategie §  Logistiek en ICT §  Succesvol veranderen §  Product innovatie §  Rekenschap §  Bedrijfscultuur

Vertrouwde thema’s Robuuste nieuwe thema’s

Academy of management

§  Vertrouwen en onderhandeling §  Conflict en samenwerking §  Allianties en netwerken §  Integriteit en ethiek §  Goed bestuur §  Transparantie en rekenschap §  Menselijkheid in divergerende wereld §  Burgerschap in een mondiaal dorp

Wat is er gaande in adviesland?

§  Einde van de kracht van modellen §  Tarieven onder druk §  Standaardprojecten door uitzendbureaus §  Veranderingsprocessen door eigen management §  Vernieuwing door experts met procesgevoeligheid §  Krappe markt van ervaren organisatieprofessionals §  Roldiffusie projectleiders, adviseurs, interimmers, managers §  Losgekoppelde netwerken van experts §  Kennis over ontwerp- en besturing weer noodzakelijk §  Harde kennis (expertise) én zachte relaties (intuitie en verbinding) §  Vernieuwing door experts met procesgevoeligheid §  Mensen die ‘De Waarheid’ zeggen – betaalde hofnar

25-05-13

25

Wat is er gaande in interimland ?

§  Vervaging van beroepsprofiel – diffusie van rollen §  Belang van reputatie en presentatie §  Bandbreedte tarieven §  Veranderingsprocessen door eigen management §  Groei van interne interim pools §  Topmanagement is interim (14 maanden in VS) §  Speelveld werving- en selectiebureaus: snelle procedures §  Selectieprocedures en selectieinstrumenten: ideaaltypes? §  Formele aanbestedingsprocedures: trage procedures §  Netwerken van zelfstandige interimmers: www.expertise.nl §  Institutionele schaalvergroting ORM+RIM §  Meer uitbesteding én meer zelfbewustzijn opdrachtgevers §  Einde klassieke interimmers (narcistisch-neurotische grijze duif)

Zijnsvraag

Identiteit Wat en wie ben ik? Wat is mijn kracht? Wat wil ik zijn?

Betekenis Welke betekenis heb ik? Waaraan draag ik bij? Waarop kan ik trots zijn?

Betrokkenheid Met wie verbind ik me? Met wie werk ik samen? Wat is mijn betrokkenheid?

25-05-13

26

Persoonlijk leiderschap

Fascinaties Onderwerpen die me bezighouden Thema’s die me al jaren boeien? Dingen die ik wil begrijpen?

Identiteit Wat zijn mijn professionele rollen Wat heeft me gevormd wie ik ben? Wie ben ik en waarheen ga ik?

Inspiraties Wat geeft me energie? Waar word ik enthousiast van? Hoe krijg ik nieuwe inspiraties?

Betekenis Wat is mijn doel in het leven? Waarop ben ik trots? Mijn betekenis voor anderen?

Kwaliteiten Waarin ben ik echt heel erg goed? Waarop ben ik trots in mijn werk? Waarom waarderen anderen me?

Engagement Wat zijn significante relaties? Met wie wil ik me verbinden? Wat zijn professionele netwerken?

Reflectieve vragen

§  Wat is mijn achtergrond en hoe beïnvloedt dat mijn kijk op organiseren? §  In welke besturingswereld voel ik mij het meeste thuis? En in welke juist niet? §  Hoe ga ik in mijn werk om met de verschillende besturingswerelden? §  Wat zijn mijn bijdragen aan de bedrijfsvoering? §  Wat zijn mijn bijdragen aan resultaten van mijn organisatie? §  In welke veranderaanpak voel ik mij het beste thuis? In welke aanpak minder? §  Voel ik mij meer thuis in beheersen van veranderingen of juist in het loslaten ? §  Hoe ben ik betrokken bij veranderingsprocessen en welke bijdrage lever ik? §  Welke spanningsvelden ervaar ik in mijn werk en hoe ga ik hiermee om? §  Wat is mijn verhouding tot management, medewerkers en stafspecialisten?

25-05-13

27

Reflectieve vragen

§  Wat zijn leidende principes die mijn keuzen beïnvloeden en handelen sturen? §  Hoe organiseer ik mijn eigen reflectie en mijn eigen leerprocessen? §  Hoe kijk ik naar culturele barrières in organiseren en veranderen? §  Hoe kijk ik naar machtsprocessen in organiseren en veranderen? §  Welke invloed kan ikzelf uitoefenen in organiseren, veranderen en vernieuwen? §  Wat zijn met invloedstijen en hoe effectief zijn die? §  Waarom kies ik specifieke methoden, en interventies meer dan andere? §  Wat zijn mijn bijdragen aan de ontwikkeling van mijn eigen vakgebied`?

Prof. dr. Jaap J. Boonstra

Mijn professionele missie is om kennis en ervaring te delen over leiderschap en veranderprocessen in organisaties. Op deze manier wil ik bijdragen aan het succesvol handelen van leiders en managers in de veranderingen die zij ambiëren.

Met plezier werk ik samen met leiders, managers en professionals die verschil willen maken en daarvoor hun nek durven uitsteken.

Het geeft me energie als ik kan bijdragen aan de trots van mensen in hun werk en hun bijdragen aan organisatorische en maatschappelijke vernieuwing.

Jaap Boonstra is hoogleraar ‘Organisatieverandering’ aan de Universiteit van Amsterdam en bij Esade Business School in Barcelona. Hij is als onderzoeker en docent verbonden aan Sioo, interuniversitair centrum voor organisatie en veranderkunde in Utrecht. Hij is commissaris bij enkele Nederlandse bedrijven en toezichthouder bij een jeugdzorginstelling in Amsterdam en bij het International Choreogaphic Art Center. Als zelfstandig adviseur is hij betrokken bij complexe veranderprocessen in organisaties.

Op de universiteit verzorgt Jaap onderwijs over verandermanagement, strategische besluitvorming en over leerprocessen en machtsprocessen in organisaties. Bij Sioo levert hij bijdragen aan leergangen over leiderschap en diepgaande verandering. Bij Esade verzorgt hij opleidingen voor internationale studenten en veranderkundige leergangen voor bestuurders en leiders in internationale organisaties.

Als onderzoeker verricht hij onderzoek naar sociale, technologische en organisatorische aspecten van innovatie en naar duurzame veranderingen in organisatorische netwerken. Zijn huidige onderzoek richt zich op waardegedreven leiderschap, cultuurverandering en maatschappelijke innovatie.

Jaap publiceerde meer dan tweehonderd artikelen en diverse boeken over technologische en organisatorische vernieuwing, management van verandering, leerprocessen in organisatorische netwerken en transformationeel leiderschap. Zijn internationale handboek “Dynamics of Organizational Change and learning” is gewaardeerd als de beste professionele bijdrage aan organisatiekundige kennis door de Orde van Organisatieadviseurs. Het boek “Interveniëren en Veranderen, Zoeken naar betekenis in interacties” wordt door vakgenoten gezien als boek dat nieuwe perspectieven opent voor duurzame veranderingen van organisaties. In 2009 produceerde hij “De Verandermanagementbox”, een serie luister CD’s over verandermanagement. Zijn meest recente boek is “Leiders in Cultuurverandering” over mensen die initiatief nemen om de cultuur van hun organisatie diepgaand te veranderen.

www.jaapboonstra.nl - boonstra@jaapboonstra.nl - 035 6954114

25-05-13

28