1

LEIDERSCHAP IN

DUURZAAMHEID

Opzet van de training ................................................................................................................. 5

1. Breng je eigen duurzame ontwikkeling in beeld (webinar) ................................................ 6

2. Duurzame waarde creëren voor organisaties (webinar) .................................................... 7

3. Waar wil jij in de praktijk aan werken? (duo-opdracht) ...................................................... 8

4. Neem anderen mee in de verandering (e-learning, zelfstudie -middag dag 1) ............... 9

5. Dieper duiken in de achtergrond… (e-learning, zelfstudie -middag dag 1) .................. 12

6. Een essay, wat valt hiervan te leren? (e-learning, zelfstudie -middag dag 1) ............... 12

7. Wat bepaalt voor jouw kwaliteit van leven (webinar) ........................................................ 13

8. Ja, maar.. omgaan met bezwaren dan (Duo-gesprek) ..................................................... 13

9. Oefenen in omdenken (e-learning, zelfstudie -middag dag 2) ....................................... 14

10. Wetenschap van duurzaamheid (e-learning, zelfstudie -middag dag 2) .................... 17

11. Human Needs Theorie (e-learning, zelfstudie -middag dag 2) .................................... 34

12. Je organisatie analyseren (e-learning, zelfstudie -middag dag 2) .............................. 34

13. Presentatie plan van aanpak (live dag 3) ...................................................................... 35

14. Opdracht na afloop dag 3 (terugkom webinar) ............................................................. 36

THE NATURAL STEP IN NEDERLAND

Duurzaamheid gaat over bijdragen aan een wereld waarin het voor jezelf en toekomstige

generaties nog steeds goed leven is. Om duurzaamheid vorm te geven in organisaties heb je

een strategische aanpak nodig die het mogelijk maakt om integraal te plannen naar

duurzaamheid. Maar echte duurzaamheid bereik je alleen als iedereen met je mee doet. De

uitdagingen in Nederland en wereldwijd zijn te groot en veelomvattend, dit lukt alleen als we

iedereen weten te mobiliseren.

Wij zijn een non-profit organisatie en dat maakt ons anders. Voor ons staan de lange termijn

belangen van zowel de samenleving als onze partners centraal. Dit betekent dat we ons soms

kritisch opstellen, maar altijd met de intentie om organisaties verder te brengen. Om te leren

van de ervaringen. We dagen mensen in organisaties uit om na te denken over hun vaste

aannames. We helpen om passende strategieën te ontwikkelen om verder te komen en

begeleiden bij het plannen naar een toekomstbestendige organisatie.

We inspireren management en directie, ondersteunen duurzaamheids-managers en helpen

mensen vaardigheden te ontwikkelen die nodig zijn om samen te bouwen aan een bloeiende

toekomst. Namens het team van The Natural Step veel plezier bij deze training ‘TNS Level 2;

Leiderschap in Duurzaamheid’

The Natural Step

Deze training wordt gefaciliteerd door: Berend Aanraad en Suzanne Wacanno

Berend Aanraad: 06-43469381

Suzanne Wacanno: 06-39272421

The Natural Step

Torenallee 26-16

5617 BD EINDHOVEN

info@thenaturalstep.nl

+31 (0)40 879 6136

www.thenaturalstep.nl

“Ik lig niet wakker van de mensen die niks

met duurzaamheid willen. Ik lig wakker van de

mensen die een fortuin besteden aan

duurzaamheid, maar de verkeerde keuzes

maken”

Dr. Karl Henrik Robèrt, oprichter van The

Natural Step

Een andere start

De level 2 training is ontwikkeld voor duurzaamheidsprofessionals die mensen willen

mobiliseren vanuit hun eigen cirkel van invloed. Voor mensen die het proces van verandering

vorm willen geven op een manier die verbindend werkt. Mensen die vanuit van kansen en

mogelijkheden willen werken aan een toekomst die geweldig is. Mensen die hiervoor graag

hun eigen leiderschapskwaliteiten inzetten. Voor jou dus!

Het zijn alleen bijzondere tijden nu. We kunnen elkaar voorlopig niet live ontmoeten. Maar we

willen niks liever dan toch gewoon stappen zetten als het gaat over duurzaamheid, want deze

crisis is een kans. We zitten allemaal in hetzelfde schuitje nu. De wereld valt stil. Er is opeens

ruimte om met afstand te kijken naar de samenleving. De afgelopen jaren botsen we steeds

vaker tegen de wanden van de trechter. Deze crisis wens je niemand. Daarom is het

belangrijk dat we hier iets van leren. Dat we aan de slag gaan om de systemen die niet langer

werken aan te pakken.

Het wordt voor ons allemaal opeens duidelijk wat echt van waarde is en wat misschien wat

minder belangrijk is. En dat brengt ons terug naar onze fundamentele behoeften. Die bepalen

onze kwaliteit van leven. Dat zit hem de verbondenheid die we voelen met elkaar, de mensen

van wie we houden, de tijd die je samen doorbrengt, de rust en ruimte die je om je heen ziet,

de solidariteit die je overal terug ziet. We hebben als samenleving opeens weer waardering

voor mensen die zorgen voor anderen, de mensen die onze samenleving draaiend houden.

Het voelt, zoals sommige mensen aangaven, een beetje alsof er op een grote reset button is

gedrukt.

En daarom is het goed dat we elkaar nu toch ontmoeten. Online. Om te kijken hoe wij kunnen

bijdragen aan een samenleving die liever wil ontwikkelen dan groeien. Die gezondheid

belangrijker vindt dan winsten en die kwaliteit van leven voor ons, maar ook voor alle

generaties na ons wil verbeteren.

Wat leer je in deze training

• Je leert door de bril van duurzaamheid kijken naar waarde creatie voor je organisatie

• Je ontdekt waar kansen liggen om je collega’s of klanten te mobiliseren en hoe je

betrokkenheid kunt creëren in je eigen werk, omgeving of bedrijf

• Je bedenkt strategieën om weerstand of uitdagingen om te buigen

• Je werkt aan een krachtige introductie voor jouw plan of project voor duurzaamheid

• Je duikt dieper in de achtergronden van het raamwerk

• Je bedenkt manieren om op een duurzame manier invulling te geven menselijke

behoeften

• Je analyseert je uitdagingen/kansen voor jouw duurzaam veranderproces/project

• Je werkt aan een plan, lezing, sessie of visie. Als het maar bij jou past en je er ook

daadwerkelijk mee aan de slag wilt en kan in je eigen omgeving.

Waar wil je in de praktijk aan werken? Je kiest zelf waar je aan wilt werken tijdens en na de twee online trainingsdagen. Dit hangt

volledig af van waar jij op dit moment het meeste behoefte aan hebt in je eigen organisatie of

vakgebied.

Je kunt ervoor kiezen om te werken aan een duurzaamheidsvisie of een programma voor

strategische verduurzaming opzetten. Je kunt een lezing ontwikkelen die andere inspireert en

bewustzijn op gang brengt, een kick-off sessie voor een projectgroep voorbereiden of een

sessie voor een specifieke doelgroep opzetten. Als het maar aansluit op jouw behoeften en je

er ook daadwerkelijk mee aan de slag wilt in je organisatie of werk. Wij begeleiden je naar

een eindproduct waar je zelf achter staat.

Opzet van de training;

Vormen: webinar, e-learning, praktijkopdracht en live trainingsdag na de zomer

1. Breng je eigen duurzame ontwikkeling in beeld (webinar)

Je hebt besloten dat je jezelf verder wilt ontwikkelen als duurzaamheidsprofessional na de

eerste TNS training. Maar jouw duurzaam bewustzijn is vermoedelijk al veel eerder op gang

gekomen.

Duik in je eigen verleden en probeer 3 aanwijsbare momenten te bepalen die hebben

bijgedragen aan jouw duurzaam bewustzijn. Dit kan alles zijn. Een ontroerende ervaring, een

reis of tijdens een wandeling in de natuur, een indrukwekkend boek of een documentaire die

je heeft geraakt of misschien iemand die je inspireerde.

Teken een tijdlijn die in het verleden begint en eindigt met vandaag.

Schrijf deze 3 mijlpalen op jouw tijdlijn en benoem het jaar waarin ze zich hebben

voorgedaan. Beschrijf iedere mijlpaal zo concreet mogelijk vooral dat wat je zo heeft geraakt.

Waar dit kan benoem ook eventuele plaatsen, namen of titels.

Tijdens onze eerste (online) ontmoeting delen we ieders mijlpalen. Zo leren we elkaar direct

wat beter kennen.

Noteer hier mijlpalen die veel genoemd zijn of juist verrassend. Welke zou jij gebruiken om bij

anderen mogelijk duurzaam bewustzijn op gang te brengen?

2. Duurzame waarde creëren voor organisaties (webinar)

Volg de online module ‘Duurzame waarde creëren voor organisaties’ . Download na afloop

Duurzame Waarde Matrix en bedenk zoveel mogelijk voorbeelden/kansen uit je eigen

praktijk.

1. Tijdens het webinar bespreken we welke waarde/kansen we hebben ontdekt om een

sterke businesscase voor duurzaamheid te ontwikkelen.

2. Welke inzichten heb je opgedaan?

3. Waar wil jij in de praktijk aan werken? (duo-opdracht)

Je kiest zelf waar je aan wilt werken tijdens en na de twee trainingsdagen. Dit hangt volledig

af van waar jij op dit moment het meeste behoefte aan hebt in je eigen organisatie of

vakgebied.

Je kunt ervoor kiezen om te werken aan een duurzaamheidsvisie of een programma voor een

strategische sessie voor verduurzaming met The Natural Step aanpak opzetten. Je kunt een

lezing ontwikkelen die andere inspireert en duurzaam bewustzijn op gang brengt, een kick-off

sessie voor een projectgroep voorbereiden die een duurzaam project willen realiseren of een

sessie voor een specifieke doelgroep opzetten.

Als het maar aansluit op jouw behoeften en je er ook daadwerkelijk mee aan de slag wilt in je

organisatie of werk. Wij begeleiden je naar een eindproduct waar je zelf achter staat. Bedenk

vooraf aan ons webinar waar jij zelf mee aan de slag zou willen gaan. Je krijgt de gelegenheid

om hierover te sparren met een van de andere deelnemers.

Omschrijf wat je wilt ontwikkelen/organiseren voor je praktijkopdracht?

4. Neem anderen mee in de verandering (e-learning, zelfstudie -

middag dag 1)

Doorloop de het onderdeel “neem andere mee in de verandering.

Een goed plan is niet genoeg

Jij bent je bewust van het belang om te verduurzamen. Sterker nog, jij bent enthousiast en

ziet alleen maar kansen. Kansen voor je organisatie, voor je klanten en collega’s en voor de

samenleving. Je hebt het mandaat van het bestuur, je hebt de middelen en een geweldig

idee om aan de slag te gaan. Maar al snel merk je dat veel mensen jouw enthousiasme (nog)

niet delen.

Alleen een goed idee hebben is niet genoeg. Om jouw idee of plan tot een succes te maken,

is het nodig om het keer op keer aan anderen ‘verkopen’. Dit kan zijn aan je collega's,

managers, leveranciers, partners en natuurlijk aan je klanten. Het is jammer genoeg niet

voldoende dat jij zelf bent overtuigd. Als jij anderen niet weet mee te nemen, dan zal je idee

of plan niet van de grond komen. Bedenk ook dat jouw proces van bewustwording is lang

geleden al begonnen, terwijl anderen misschien voor de eerste keer een ander geluid horen.

Je zult altijd sceptici of tegenstanders van jouw plan of idee ontmoeten. Een goede

voorbereiding en daarnaast veel oefening helpt je om jezelf te ontwikkelen hierin.

Pitchen helpt je je vaardigheden voor duurzaam leiderschap verder te ontwikkelen.

Ontwikkel je vaardigheid om te ‘pitchen’

Iedereen is anders. Ook in wat ze belangrijk vinden en wat

hen drijft. Inzicht hebben in wat je doelgroep belangrijk vindt

en wat ze graag van jou willen horen is van cruciaal belang als

je succes wilt hebben als veranderaar in je organisatie. Dit

vraagt aan de ene kant van je dat je je goed verdiept in wie je voor je hebt en aan de andere

kant gewoon genoeg oefening in de praktijk.

Ben je bewust van het effect van je eigen rol

Onderschat het effect van jezelf als ‘merk’ niet. Ben jij iemand

die zegt wat hij doet en doet wat hij zegt? Geloofwaardigheid

is extra belangrijk als je jouw organisatie wilt begeleiden naar

duurzaamheid. Je ligt soms onder een vergrootglas als je

duurzaamheid verder wilt brengen. Wat doe jij dan? Eet je geen vlees? Vlieg je nooit? Kom je

altijd op de fiets? Je hoeft zeker niet perfect te zijn om je organisatie te verduurzamen. Besef

dat je geloofwaardig bent voor anderen als je betrokken, eerlijk en oprecht bent. Ook over de

dingen die je niet doet.

Ontwikkel jezelf en verbind je met anderen

Je hoeft niet alles te weten. Sterker nog, op het gebied van

duurzaamheid hebben we elkaar juist nodig om de hele olifant

te kunnen zien. Durf je kwetsbaar op te stellen als je iets niet

weet en vul gelijktijdig je gereedschapskoffer in de praktijk.

Ontmoet anderen, organiseer bijeenkomsten, lees over duurzame bedrijfsmodellen, ga op

zoek naar succesvolle oplossingen en bekwaam jezelf in communicatie- en

verandertechnieken. Gewoon omdat het leuk is om in ontwikkeling te blijven.

Blijf in contact met je eigen drijfveren

Vergeet niet waarom je dit wilt en waarom duurzaamheid

belangrijk is voor jou en je organisatie. Want vanuit die

oprechte motivatie, merk je dat het gemakkelijker is om de

energie te vinden om telkens maar weer je plan of idee over

de bühne te brengen.

Opdracht voor de training

Neem iemand in gedachte die je graag enthousiast wilt maken voor jouw plan*. Dit kan je

klant, collega of manager of iemand van de raad van bestuur zijn.

*Je plan kan een duurzame sessie zijn, een inspirerende lezing of de presentatie van je

duurzaamheidvisie etc.

Stel jezelf het volgende voor; je komt elkaar toevallig tegen in een lift van een hoog gebouw

en jullie moeten allebei naar de 15e verdieping. Dit is een unieke mogelijkheid om in 1

minuten uit te leggen waarom hij of zij moet deelnemen aan jouw duurzame sessie, lezing,

presentatie van je visie.

Schrijf een pitch van 1 minuut waarin je de ander kernachtig uitlegt wat je wilt bereiken en

waarom dit belangrijk is.

1. Bedenk welke elementen volgens jou in jouw eigen pitch thuis horen. Kies die elementen

uit die passen bij jouw context. Dit kunnen voorbeelden zijn uit module 1, de Duurzame

Waarde Matrix, maar ook ethische argumenten, eigenbelang & overleving (kansen &

uitdagingen)

2. Schrijf nu een elevator-pitch en maak gebruik van de tips op de volgende pagina.

Tips voor een krachtige pitch

Verspil geen tijd, hou je exact aan de 1 minuut en geen seconde langer

Focus op een paar kernargumenten

Start direct met iets dat de aandacht trekt (haakje)

Zorg dat alles wat je beweert klopt

Blijf op hoofdlijnen en verlies je niet in details

Noem 1 concreet voorbeeld uit de praktijk

Gebruik een invalshoek die past bij de doelgroep

Hou het vriendelijk en informeel

Eindig met een uitnodiging voor het vervolg

“Never underestimate how your words

can shift the atmosphere, change an environment, and inspire a heart. Words

Oefenen op dag 3

Op dag 3 zorgen we voor ruimte om een keer te oefenen met je pitch. De inhoud mag tegen

die tijd best verandert zijn, maar het gaat vooral om jou de kans te geven een krachtig

introductie te ontwikkelen en zo snel interesse te wekken voor duurzaamheid.

Noteer je inzichten:

5. Dieper duiken in de achtergrond… (e-learning, zelfstudie -

middag dag 1)

Lees de drie korte artikelen in je e-learningmodule. Mocht je inzichten hieruit halen, dan

noteer die voor jezelf.

6. Een essay, wat valt hiervan te leren? (e-learning, zelfstudie -

middag dag 1)

Lees het essay dat is opgenomen in je e-learning module. Wat valt er te leren over zijn

manier van argumenteren? Welke inzichten of ideeën haal je hieruit.

7. Wat bepaalt voor jouw kwaliteit van leven (webinar)

Hoe is je kwaliteit van leven verandert of welke inzichten heeft de Corona crisis je gebracht?

Dit bespreken we samen online, om elkaar weer wat beter te leren kennen.

8. Ja, maar.. omgaan met bezwaren dan (Duo-gesprek)

Ontwikkeling duurzaam leiderschap

Hoe belangrijk jij duurzaamheid ook vindt, je zult altijd mensen in je organisatie tegenkomen

die het tegenovergestelde denken. Het helpt jou om jezelf voor te bereiden op mogelijke

bezwaren die je zeker kunt verwachten. Door alvast na te denken over bezwaren en hoe je

hierop kunt reageren, versterk je je kracht als duurzaam leider. Het is alleen niet de

bedoeling dat je een database wordt die overal een passend argument voor heeft. Als je

anderen mee wilt nemen op reis, vormt dit slechts een klein onderdeel van je set aan

kwaliteiten.

Hieronder twee kwaliteiten, die naast een goede inhoudelijke reactie ook belangrijk zijn om te

ontwikkelen en in te zetten.

Kom je iemand tegen die jouw plannen of ideeën niets vindt,

of duurzaamheid slecht voor het bedrijf vindt, verplaats je dan

volledig in die ander. Probeer eerst te achterhalen en te

begrijpen waar die ander vandaan komt. Wees respectvol en

ga er vanuit dat de ander zelf volledig gelooft in zijn standpunt,

een redelijk mens is en dat die ander probeert te handelen op de beste manier die hij of zij

kent. Verdiep je in zijn belangen, leer zijn taal spreken. En heel belangrijk; zorg ervoor dat er

altijd ruimte blijft voor de ander op zijn of haar standpunt te veranderen. Zonder

gezichtsverlies te lijden.

Bekwaam jezelf in de kunst van de open dialoog, dit zal je

effectiviteit als veranderaar enorm vergroten. Om een

waardevolle dialoog te voeren, is het zaak dat je je aannames

opzij zet en dat je je bewust bent van je eigen mentale

modellen en voorkeuren. Zoek de balans tussen onderzoeken

en verkennen aan de ene kant en jouw ideeën uitdragen aan de ander kant. Als je het geluk

hebt dan zijn jij en de ander na afloop van jullie gesprek, allebei een beetje een 'ander mens'

geworden. 'If I really believed what you believe, I would do the same"

9. Oefenen in omdenken (e-learning, zelfstudie -middag dag 2)

Het helpt je zeker als je in alle rust nadenkt over de weerstand die je kunt verwachten en

welke inhoudelijke reactie daar volgens jou het best bij aansluit. Je voorbereiden op

weerstand, versterkt ook je eigen inzicht in je eigen motivatie. Dat maakt je sterker als

veranderaar en zorgt ervoor dat je in contact blijft met je intrinsieke motivatie.

Kijk eens naar de lijst ‘Ja, maar….’ die hieronder staat. Kies een ja, maar uit die jij zeker kunt

verwachten, of vul aan met nog meer bezwaren.

Deze heb je misschien al eerder gehoord..

1. Duurzaamheid is te duur in deze moeilijke economische tijden

2. Onze klanten geven niks om duurzaamheid. Zij kiezen altijd voor de laagste prijs.

3. Onze medewerkers geven niks om duurzaamheid, dat betekent vaak alleen maar

extra werk.

4. De wetenschap achter de hele klimaatverandering is nog steeds verdeeld. We

hebben echt wel meer tijd dan men beweert.

5. ……

En meer specifiek gericht op het The Natural Step en het raamwerk voor duurzame

ontwikkeling.

1. Wij gebruiken hiervoor de global development goals en hebben geen eigen

strategische doelen voor duurzaamheid nodig

2. De wetenschappelijke duurzaamheidsprinscipes (spelregels) zijn te lastig voor de

meeste mensen om te begrijpen

3. The Natural Step richt zich teveel op de ecologische aspecten. Duurzaamheid gaat

vooral over de balans vinden tussen ecologie, economie en sociale aspecten.

4. …..

Kies 4 lastigste bezwaren uit en ga aan de slag.

Welke verdiepende vragen zou je stellen? Welke belangen of angsten heeft de ander?

Waar loopt de ander wel warm voor? Wat is belangrijk voor de ander?

Schrijf je inhoudelijke reactie op de bezwaren en gebruik hiervoor het EWR- model

om een goede opbouw van je argumenten te waarborgen.

1. Tot slot leest iemand jullie reactie voor aan de andere groep.

Reflectie: Heb je wat aan hun reactie? Kunnen we samen deze reactie nog sterker maken?

Tips OM in te gaan op bezwaren

Het EWR-model

Verdeel je reactie in drie onderdelen;

Gevoel, Gevoeld, Gevonden

Erkennen

1. Ik kan me voorstellen dat je vindt/voelt dat ……

Waarderen

2. Anderen (noem een ander bedrijf/voorbeeld) hebben ook aangegeven dat ze dit

……zo voelen/ervaren. Geef een of meerdere voorbeelden die de mening van de

ander ondersteunen, geef ook aan of je hier zelf ook mee geworsteld hebt in het

verleden. Blijf wel authentiek en zeg niets dat je niet meent.

Reflecteren

3. Wij hebben echter gemerkt/ontdekt dat …. (noem je ervaring of manier waarop je

dit bezwaar kunt wegnemen).

Voorbeeld; iemand zegt dat duurzaamheid duur is..

Zo iemand is wellicht meer gericht op de risico’s en denkt aan het organisatiebelang. Is

misschien niet op de hoogte van de laatste ontwikkelingen, is niet bekend met de

synergetische voordelen..

1. Ik kan me voorstellen dat je vindt dat duurzaamheid te duur is om nu mee aan de

slag te gaan.

2. Daar lopen we op dit moment allemaal tegenaan. Nieuwe innovaties, zoals een

warmtepomp (of elektrische auto) zijn gewoon ook echt duurder bij aanschaf.

3. Wij hebben wel gemerkt dat steeds meer partners van ons op zoek gaan naar

andere manieren om hier mee aan de slag te gaan. Een aantal oplossingen die wij

in de praktijk tegen komen zijn partijen die ……

a. …samen gaan inkopen, of partners die veel meer naar de gehele

levensduur kijken.

b. ….nieuwe businessmodellen ontwikkelen, waarbij de extra

energieopwekking betaalt voor de extra duurzaamheidmaatregelen die

worden genomen.

c. ….Op zoek gaan naar hele nieuwe manieren van bouwen, waarbij steeds

vaker dat er wordt gezocht naar manier die eerder low-tech zijn. Zoals het

gebruik van een droogplek voor de was of een moderne versie van de

vroegere kelder, die geen energie vraagt.

d. …..Andere geldpotjes weten aan te boren, zoals via waterschap,

gemeenten, verzekeraars, subsidies etc…

e. …..Anders kijken naar de kosten, vanuit total coast of ownership

f. …..Veel meer gunfactor in de markt waardoor….

g. ……gezondere klanten hebben en dus…..

h.

10. Wetenschap van duurzaamheid (e-learning, zelfstudie -

middag dag 2)

Doorloop ter herhaling de online module ‘plannen voor duurzaamheid’

Bespreek samen met een duopartner de kern onderdelen van The Natural Step aanpak en

benoem de kracht van ieder onderdeel;

Benoem de kracht en wat je ermee kunt in je praktijk (je visie/sessie/lezing/project etc) of hoe

je het gaat inzetten.

De trechter

Backcasting vanuit de duurzaamheidsprincipes

De 4 principes

Het ABCD-proces

Noteer hier je inzichten

Meer over de duurzaamheidsprincipes:

1. Geen utopie, maar een systemische aanpak

De duurzaamheidsprincipes zeggen niet dat we nooit meer grondstoffen mogen delven of

chemicaliën mogen gebruiken in een duurzame samenleving. Ze zeggen ook niet dat een

duurzame toekomst een utopisch beeld is. Duurzaamheid gaat over het selecteren en beheren

van grondstoffen en hulpbronnen op een slimme manier, zodat we ons ecologisch en sociaal

systeem in tact houden. Alleen het systematisch ondermijnen van deze systemen zorgt voor een

onduurzame situatie.

2. Sociale en ecologische uitdagingen samenbrengen

Het is verleidelijk om te denken dat de duurzaamheidsprincipes vooral op het milieu gericht zijn.

Maar de waarheid is dat alle vier de principes net zozeer over sociale uitdagingen gaan, gezien de

manier waarop het gebruik van grondstoffen en ecosysteemdiensten direct samenhangt met de

vervulling van onze menselijke behoeften en de manier waarop we met elkaar omgaan op globale

schaal. De principes onderscheiden vier fundamentele mechanismes waarop wij zelf de

voorwaarden voor leven op aarde onmogelijk maken. Onduurzaam handelen heeft altijd invloed

op zowel mens als natuur, daarom is het zo belangrijk dat we met een systeembril op naar het

geheel blijven kijken. Zo voorkomen we dat we problemen verschuiven. Als we bijvoorbeeld van

fossiele brandstof op biobrandstof overstappen, leidt dat tot compleet nieuwe problemen, zoals

ontbossing en landgebruik voor brandstof in plaats voor voedsel. Dit leidt dan weer tot

voedselschaarste, prijsstijgingen, sociale onrust en zo ondermijnen we mensen om in hun

behoeften te kunnen voorzien.

Unieke principes die ontworpen zijn om planning voor duurzaamheid mogelijk te maken

Om effectief voor duurzaamheid te kunnen plannen, hebben we simpele, allesomvattende

principes nodig. Dit is bij de duurzaamheidsprincipes het geval.

Zij zijn:

· Noodzakelijk om duurzaamheid te bereiken- ze voorkomen verwarring met waarden of

discutabele, niet fundamentele behoeften

· Compleet voor duurzaamheid- en hiermee voorkomen ze hiaten in denkpatronen en omvatten

ze alle aspecten

· Algemeen – om cross-sectorale en interdisciplinaire samenwerking mogelijk te maken

· Concreet - om stap voor stap planning mogelijk te maken

· Niet overlappend – helpt om de aanpak te begrijpen en te controleren

3. Waar helpen de duurzaamheidsprincipes ons mee?

Duurzaamheidsprincipes die voldoen aan de eerder genoemde voorwaarden zorgen voor de

unieke kwaliteiten van het raamwerk voor duurzame ontwikkeling.

1. De duurzaamheidsprincipes samen met een heldere definitie van succes, maakt zichtbaar wat de échte ambities van een organisatie zijn op het gebied van duurzaamheid.

2. We kunnen de beschikbare hoeveelheid grondstoffen en hulpbronnen berekenen in een duurzame toekomst en inspelen op veranderende of conflicterende behoeften.

3. We kunnen compromissen sluiten op een strategisch, logische manier. 4. We kunnen systematisch plannen met een open eind. 5. Het maakt samenwerken tussen verschillende disciplines en branches mogelijk.

4. Wetenschappelijke formulering

De wetenschappelijke formulering helpt om hun waarde als unieke principes te bewaren,

maar ze zijn altijd onderwerp van academisch onderzoek. De verdere ontwikkeling en

uitwerking van de uitgangspunten voor duurzaamheid gebeurt in samenwerking met The

Natural Step en academische instellingen over de hele wereld, onder de naam van Alliantie

voor Strategische Duurzame Ontwikkeling.

5. Formulering als beperkingen

Niemand kan voorspellen hoe een duurzame toekomst eruit zal zien. Het is onmogelijk om

hiervoor samen een blauwdruk te ontwerpen, gezien de beperkingen van onze verbeelding.

Daarom is de enige manier om te bepalen wat duurzaamheid is, begrijpen wat de oorzaak is

van on-duurzaamheid is. Door vervolgens een 'niet' te plaatsen voor die oorzaken, hebben

we de minimale voorwaarden voor duurzaamheid. Dit is de reden waarom de principes van

duurzaamheid zijn neergezet als een kader, als spelregels. De kracht hiervan is dat als je de

spelregels van de aarde eenmaal kent, je oneindig creatief kunt zijn binnen deze

beperkingen.

34

11. Human Needs Theorie (e-learning, zelfstudie -middag dag

2)

Doorloop de e-learning module over de menselijke behoeten en behoeftenbevredigers.

Noteer je vragen voor de off-line sessie zodra we elkaar weer kunnen ontmoeten.

12. Je organisatie analyseren (e-learning, zelfstudie -middag dag 2)

1. Vul de vragenlijst (organisatie quickscan) in met in je achterhoofd je eigen

organisatie/klant of project. Welke nieuwe inzichten geeft dit of welke vragen roept dit

voor je op?

13. Presentatie plan van aanpak (live dag 3)

Op dag 3 presenteer je je eigen ontwikkelplan en je plan van aanpak

Neem de informatie mee uit alle opdrachten, ook de voorbereidende opdracht en uit de

dialogen die je tot nu toe gevoerd hebt. Schrijf voor jezelf een plan van aanpak om te komen

tot een krachtige businesscase voor duurzaamheid.

Bereid een korte presentatie voor met de volgende onderdelen;

• Wat ga je doen

• Wat wil je bereiken? Wanneer zou je met een grote big smile rondlopen?

• Wie is mijn doelgroep en wat is belangrijk voor hen?

• Waar kan duurzaamheid opleveren voor mijn organisatie/klant/collega/doelgroep?

• Bedenk minimaal 3 mijlpalen voor de toekomst, waarvan je hoopt dat die uitkomen

• Wat is mijn kracht als veranderaar en hoe ga ik die inzetten?

• Wat is mijn valkuil en hoe ga ik die voorkomen?

• Een kort stappenplan uitgezet in de tijd

Neem op papier je vragen mee die je graag nog beantwoord wil hebben en waar je feedback

op wilt.

Presenteer in kleine groepjes je plan aan elkaar en help elkaar met tips en aanvulling.

14. Opdracht na afloop dag 3 (terugkom webinar)

1. Werk je visie/sessie/plan of idee verder uit, zodat je in je eigen praktijk aan de slag

kunt. Laat ons weten wanneer je denk je opdracht af te ronden, zodat wij je

eindproduct ook nog kunnen beoordelen.

2. Koppel terug wat je hebt bereikt en hoe je zelf terug kijkt op je aanpak. Zorg voor foto

of filmmateriaal en organiseer je eigen feedback in de praktijk. Vraag bijvoorkeur 3

mensen om wat feedback voor je op papier te zetten.

3. Na afloop kun je ons bereiken voor ondersteuning en coaching bij je opdracht

(ongeveer 1 uur per persoon)

4. Na afronding ontvang je van ons het certificaat ‘leiderschap in duurzaamheid’

Hartelijke bedankt voor je inzet en harde werken.

Groeten Berend en Suzanne

BIJLAGEN

38

Hoe staan we ervoor? (Organisatie Quick Scan)

De volgende vragen helpen om snel een scan uit te voeren van de prestaties van jouw

organisatie op het gebied van duurzaamheid. Zo krijg je een schets van de uitdagingen en

kansen.

De vragenlijst geeft samen met korte interviews (die je kunt houden voor je doelgroep) een

goed beeld van je organisatie.

Het geeft inzicht in;

· Wat er al is? Wat zijn succesvolle initiatieven en pluspunten die helpen om te versnellen

naar duurzaamheid? Voorbeelden zijn programma’s waar je snel bij kunt aansluiten zoals;

anders of slimmer werken, duurzame inzetbaarheid, gezondheidsinitiatieven,

besparingsprogramma’s, verduurzaming eigen gebouwen etc..

· Wat ontbreekt nog?

· Wat roept extra vragen op of verdiend extra aandacht?

Dit onderzoek helpt je bij het ontwerpen van een traject dat past bij je organisatie.

De onderdelen

De vragenlijst is opgebouwd rondom de vijf aandachtsgebieden (bestuur, cultuur,

bedrijfsvoering, producten/diensten en communicatie). Het geeft een globaal beeld van de

uitgangspositie van jouw bedrijf. Het is soms nodig om de vragen aan te passen aan jouw

organisatie/doelgroep. Doe dit gewoon. Het is jouw traject.

Vragenlijst

Geef aan hoe sterk jij het eens of oneens bent met de stellingen over de huidige prestaties van

jouw organisatie in de volgende gebieden. Zet een kruisje onder de bewering van jouw keuze.

Bestuur Zeer

oneens

Oneens Neutraal Mee eens Zeer mee

eens

1 Mijn organisatie heeft een duidelijke en bij iedereen bekende

visie op integrale duurzaamheid.

2 De RvC/directie ondersteunt en houdt toezicht op visie en

strategie voor duurzame ontwikkeling.

3 Er zijn meet- en rapporteersystemen om de

duurzaamheidsprestaties te meten en te volgen.

4 De visie en strategie voor duurzaamheid zijn vertaald naar

planning en financiën (budget).

5 De directie laat een inspirerende voorbeeldrol zien als het op

duurzaam denken en innoveren aankomt

Cultuur Zeer

oneens

Oneens Neutraal Mee eens Zeer mee eens

5 Mijn organisatie geeft ruimte aan medewerkers bij

initiatieven voor verduurzaming en helpt duurzaamheid in de

cultuur verankeren.

6 Medewerkers krijgen voldoende training en hulpmiddelen

om hun dagelijks werk te helpen verduurzamen.

7 Aandacht voor duurzaamheid is zichtbaar in het plannings-

en beoordelingssysteem en via informele waardering.

8 Kwaliteit van leven van onze medewerkers staat voor mijn

organisatie op nummer 1.

9 Mijn organisatie werkt actief aan het creëren van een

werkomgeving waar kwaliteit van werken voorop staat,

bijvoorbeeld door actief diversiteitsbeleid, ontwikkelplannen,

opleidingsbudgetten, heldere kaders, gezondheid- en

bewegingsprogramma’s, goed werkklimaat, gezonde

voeding, inspraakmogelijkheid, veiligheid medewerkers

tevredenheidonderzoek etc.

10 Alle afdelingen hebben/voelen een gedeelde

verantwoordelijkheid voor duurzaamheid en iedereen werkt

hierin samen.

Producten en diensten Zeer

oneens

Oneens Neutraal Mee eens Zeer mee eens

17 Mijn organisatie heeft een visie op duurzaamheid die werkt

als aanjager voor innovatie voor nieuwe producten en

diensten door onze leveranciers.

18 Binnen mijn organisatie ligt de focus op de gehele

levensduur van producten en diensten, van ontwerp tot

hergebruik.

19 Binnen mijn organisatie is duurzaamheid een leidend

principe in logistiek, transport, mobiliteit, verpakking etc.

20 Alle afdelingen in mijn organisatie zijn gezamenlijk

verantwoordelijk voor de duurzaamheid van de diensten en

producten.

21 In mijn organisatie is duurzaamheid altijd een

gespreksthema in de contacten met alle klanten en

leveranciers.

Bedrijfsvoering

Zeer

oneens

Oneens Neutraal Mee eens Zeer mee

eens

11 Mijn organisatie koopt duurzaam in, zowel energie als

materialen, voeding en producten

12 Mijn organisatie werkt met hulpmiddelen die duurzaamheid

meetbaar maken en we vragen dit ook aan onze

leveranciers

13 Mijn organisatie heeft een helder beleid om het gebruik van

grondstoffen te verminderen, hergebruik te stimuleren en

richtlijnen voor het gebruik van producten/materialen die

bewezen onschadelijk voor mens- en milieu

14 Mijn organisatie werkt actief aan een duurzaam gebruik van

grond en water, grondbeleid, watermanagement en

bescherming van natuurlijke leefomgevingen etc.

15 Mijn organisatie werkt actief aan reductie van afval en

beperking van uitstoot van schadelijke stoffen, zoals CO2

reductie, circulaire aanpak, filteren/opvangen van gassen

en vloeistoffen, afvalplan etc.

16 Mijn organisatie werkt actief aan goede

arbeidsomstandigheden in de eigen organisatie, op

productielocaties en bij toeleveranciers in binnen en

buitenland.

Communicatie en Samenwerking

Zeer

oneens

Oneens Neutraal Mee eens Zeer mee eens

22 Mijn organisatie betrekt alle externe stakeholders

(partners, huurders, leveranciers) bij haar

duurzaamheidsplannen en activiteiten.

23 Mijn organisatie is pleitbezorger voor bredere

maatschappelijke verandering richting het creëren van

kwaliteit van leven op een duurzame manier

24 Mijn organisatie deelt haar ervaring en successen met de

samenleving om zo relaties te helpen en aan te moedigen

ook te verduurzamen.

25 Mijn organisatie brengt intern en extern transparant

verslag uit over de voortgang van haar

duurzaamheidsprestaties en stelt zich open voor ideeën,

kritiek, plannen en initiatieven van anderen.

26 Mijn organisatie heeft duurzaamheid in het DNA

verankerd. Dat is zichtbaar in gedrag en resultaat.

The Natural Step Raamwerk en de merknaam

The Natural Step

The Natural Step is een internationale non-profit organisatie, opgericht in Zweden in 1989

door de Zweedse wetenschapper Karl-Henrik Robèrt. The Natural Step is een pionier van de

"Backcasting vanuit principes"-aanpak om de samenleving effectief richting duurzaamheid te

bewegen. De organisatie is toegewijd aan het helpen creëren van een duurzame

samenleving met behulp van The Natural Step Raamwerk, om zo de reikwijdte en omvang

van de huidige duurzaamheidproblematiek te communiceren en individuen in staat te stellen

om strategische oplossingen te creëren.

Gebruik van The Natural Step Raamwerk en de merknaam

The Natural Step Raamwerk is een raamwerk voor planning en besluitvorming in complexe

systemen dat mensen helpt de oorzaken van onduurzaamheid te begrijpen en vervolgens

strategische stappen te zetten in de richting van duurzaamheid. Het Raamwerk (The Natural

Step Framework of Framework for Strategic Sustainable Development) en voor eenieder vrij

te gebruiken. Je bent welkom The Natural Step Raamwerk en vele andere materialen die we

hebben gemaakt in te zetten voor eigen of professioneel gebruik. Onze materialen vallen

onder Creative Commons copyright, http://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.5/ca/, dat

aangeeft hoe je het werk kunt gebruiken en delen.

Het Creative Commons copyright stelt dat:

Je bent vrij om te delen en bewerken:

Delen: het kopiëren, verspreiden en overbrengen van het werk

Bewerken: het werk aanpassen

Onder de volgende voorwaarden:

Naam verwijzing. Je moet het werk toeschrijven op de manier die door de auteur of

licentiegever wordt gespecificeerd (maar niet op een manier waarbij het lijkt dat deze

jou of je gebruik van het werk onderschrijft).

Gelijk delen. Als je het werk aanpast of erop voortbouwt, mag je het resulterende

werk alleen onder hetzelfde of een soortgelijke licentie als deze verspreiden.

Bij de verspreiding of het gebruik van het werk, dien je aan anderen duidelijk te

maken wat de licentievoorwaarden van het werk zijn.

Er kan van de bovenstaande voorwaarden worden afgeweken als hiervoor

toestemming van degene die het copyright ervoor heeft.

De morele rechten van de auteur blijven in deze licentie behouden.

The Natural Step merknaam, handelsmerk en logo: The Natural Step Nederland houdt de

merknaam, het handelsmerk en logo van The Natural Step als organisatie in Nederland.

Alleen personeel van The Natural Step, bestuursleden en formeel erkende Associates van

The Natural Step mogen de merknaam, het handelsmerk en het logo voor hun

werkzaamheden gebruiken. Alle slides en materialen die door The Natural Step zijn gemaakt

moeten worden toegeschreven aan The Natural Step zoals hierboven is beschreven in de

Creative Commons licentie. The Natural Step Nederland