1

Voorwoord Dit is het tweede boekje met 50 verhalen over een andere kant, de legendarische kant en de culturele kleur van stenen, rotsen, bergen en zand. De keuze van de titel verplichtte me er ook wat over schelpen en botten aan toe te voegen, en wie botten zegt denkt allicht aan relieken. Hopelijk is 'Steen en Been' net zo lezenswaardig als 'Mineralen en hun Verhalen' Ik heb in ieder geval plezier beleefd aan het schrijven, en al schrijvend een hoop geleerd. En dat is nooit weg. Loes Modderman Nijmegen 2012

2

INHOUD 1. Holey Stones 2. Tibetaanse mandala's 3. Het kristal van Atlantis 4. De heilige dZi kraal 5. Rotsgeesten 6. Het raadsel van de Moai 7. Uit het binnenste 8. Wee het gebeente 9. De Ica stenen van Peru 10. Het medium zand 11. Cowrie schelpen 12. Uit de lucht 13. Het wonder van de hondentand 14. The Devil's Arrows 15. Versteende bliksem 16. Van de elfen 17. Pokaini Forest 18. Leven hoe dan ook 19. Reuzenknikkers 20. Schitterend 21. Stenen met een verhaal 22. Schelp aan je oor 23. Glass Beach 24. Verstening 25. Forams als kunst 26. Dames op stenen 27. De Loggan Wiebelsteen 28. Mount Roraima 29. De stem van stenen 30. De vloek van de steenmensen 31. Lichtgevend geluk 32. Megaboeddha 33. Ongemeen groot 34. Vallende sterren 35. Dromen op gewijde plaatsen 36. Zandloperpreken 37. De Emerald Boeddha 38. Bling Bling voor een skelet 39. De ziel van stenen 40. De blauwe grotten van Patagonië 41. Palermo mummies 42. De stenen aap 43. De berg Bugarach 44. Battalia de steneneter 45. De Guidestones 46. De heilige berg E'mei 47. De Blarney Stone 48. Botjes divinatie 49. Alie de Soerabajaanse steentoetser 50. In de aarde

3

1. HOLEY STONES Op mijn kamer ligt een 'holey stone' , een grote, van vuursteen. Ooit meegebracht uit Engeland, gevonden ergens en meegenomen omdat je stenen met een gat erin nou eenmaal niet zo vaak ziet. Pas later kwam ik erachter dat mijn 'holey stone' een soort 'holy stone' is; een steen met een magische betekenis. Holey Stones, of Hag stones, of Fairy stones, of Odin stones, komen natuurlijk over de hele wereld voor, want het gat ontstaat door erosie, en de meesten zijn te vinden in water of daar in de buurt. Hoewel ook in andere culturen stenen met een gat betekenis hebben, en die gaten er soms opzettelijk ingeboord werden, gaat het hier alleen om Keltische en voor-Keltische Holey Stones met een natuurlijk gat.

Het grootste gat is in het bezit van 'Mên-an-Tol' in Cornwall. Het wordt aangenomen dat het gat natuurlijk is ontstaan, maar door de eeuwen zal het zijn uitgesleten. Want volgens de overlevering was het heilzaam naakte kinderen drie maal door het gat te halen in oostelijke richting.. Daarmee zouden ze gespaard blijven voor of genezen van levens -bedreigende kwalen. Volwassen zochten verlichting van reuma, rugpijn en koortsaanvallen. Daarvoor moesten ze negen maal door het gat kruipen, tegen de zon in. Men-an-Tol, dat niets anders betekent dan steen-met-een-gat, had ook profetische eigenschappen. Als twee koperen spelden gekruist op de steen werden gelegd en de steen een vraag werd voorgelegd, dan kwamen de spelden in beweging. Nee, niet door de wind. Door de goden. Als u er bent kunt u het proberen.

De Britse eilanden hebben diverse megalieten met gaten, o.a op de Orkney eilanden. Al die stenen hebben van oudsher een naam, in verband met genezingen, huwelijksbeloften en andere mooie dingen. En dan zijn er de meer handzame stenen met een gat erin. Die zijn bezig aan een come-back, en geliefd bij moderne paganisten. Op eBay brengen ze veel geld op. Het geloof dat zulke stenen beschermende eigenschappen hebben dateert al van vóór de Keltische beschaving. Het feit dat volgens de overlevering stromend water ongevoelig is

voor magie, draagt bij tot het geloof dat holey stones waarvan het gat door water is ontstaan, bescherming bieden tegen heksen, vloeken, nachtmerries en andere onaangenaamheden.

De stenen worden vaak om de nek gedragen, maar ook opgehangen boven de wieg van de baby, aan de boeg van een boot, of in de ingang van de koeienstal. Tegenwoordig is het niet ongewoon een gatensteen bungelend in een auto aan te treffen. Dat alles is al genoeg reden zuinig te zijn op je holey stone, maar nog mooier is dat je door het gat een blik wordt gegund in het Elfenrijk. Probeer het maar.... Het gat is een poort naar een andere wereld, en maakt de kijker helderziend. Het bekendste voorbeeld van helderziendheid met behulp van een holed stone is de Schot Kenneth Mackenzie, de 'Brahan Seer' ◄ die profeteerde aan de hand van wat hij door het gat gewaar werd. Hij leefde in de 17de eeuw (zegt de legende) en vond de steen op een morgen naast zijn bed. En vanaf dat moment... Het liep niet goed met hem af, want mensen zijn machtiger dan stenen. Desondanks: vind je een steen met een gat, vergeet niet er doorheen te kijken....

4

2. TIBETAANSE MANDALA's Ze komen een enkele keer wel eens naar Nederland, die mandalamakers uit Tibet. Een paar jaar geleden werden ze in het Gooi achternagezeten door fundamentele Christenen met spandoeken waarop de Tibetanen werden afgeschilderd als handlangers van de Duivel. Projectie, zou ik zeggen, maar of die monniken daarna noch op herhaling wilden in ons landje is de vraag. Hoe dan ook, wie aan gekleurd zand denkt, denkt aan Tibetaanse mandala's. Scheppen is iets wat de meeste mensen zó doen dat het blijft. Zelfs blijft als wij zelf er niet meer zijn. Niemand schrijft een boek om het de volgende week in de open haard te gooien, of maakt zijn mooiste schilderij

op closetpapier. Wij houden van het permanente. Zo niet de Tibetaanse monnik, die zich veel meer dan wij bewust is dat alles voorbijgaat, en het aardse er niet zo toe doet. Maar men moet wel een hele bijzondere geestesgesteldheid hebben om zoveel moeite te doen en zoveel tijd te

stoppen in iets wat in enkele dagen weer bij elkaar geveegd gaat worden. Dat is waarlijke mindfulness. Maar wat een kunst! Ik heb het zien ontstaan, zo'n mandala, in de Lange Jan van Amersfoort. Vier monniken met lapjes voor hun mond en neus - blazen of niezen kan rampzalig zijn - met verschillende maten tuutjes (chakpu) van koper met aan beide kanten een gat en ribbeltjes waar heel zachtjes met een ander tuutje of koperen staafje overheen gestreken wordt, ◄ zodat er precies de juiste hoeveelheid korreltjes uit het tuutje komt op precies de juiste plaats. Die monniken moeten goeie ogen hebben en een goeie rug, want ze staan uren achter elkaar gebogen over het wordende zandtafereel, in opperste concentratie.

Het ontwerp voor de mandala wordt eerst getekend op een vlakke ondergrond of tafel, een theg-pu, nadat er een aantal basis oriëntatielijnen zijn getrokken. ► Alles moet natuurlijk heel zorgvuldig worden uitgemeten met linealen en gradenbogen. Een kleine afwijking en de mandala wordt scheef. Er wordt geen enkel plakmiddel gebruikt, de korrels liggen los en kunnen dus ook makkelijk weer bij elkaar geveegd worden als de ceremonie is voltooid.

Een Tibetaanse mandala heet een 'kyil-khor' , letterlijk betekent kyil-khor 'dat wat het centrum omcirkelt' . In het centrum ligt de betekenis, in de mandala eromheen de uitleg. Een zand mandala hoeft niet per se rond te zijn, er zijn ook vierkante variaties. Ook het formaat is niet gebonden aan regels. De grootste zandmandala ooit, met een doorsnede

van ruim 30 meter, werd gemaakt in 1932 in Peking. Een mandala is eigenlijk een twee dimensionale uitvoering van een 3D voorstelling. ► De mandala verbeeldt een 'Siddha' uit het Tantrisch Boeddhisme. Tantra's zijn rituele teksten die volgens de overlevering van Boeddha afkomstig zijn en in India door 84 tantrische heiligen (Siddha's) verder

5

zijn ontwikkeld en onderwezen. In de mandala wordt het totaal van de betreffende heilige en zijn tantrische leer symbolisch gerepresenteerd. Het doel van de mandala is om leerlingen te onderwijzen in de betreffende tantra en de leerling binnen te leiden in het wezen van de godheid. Mandala's zijn dus instructie 'kaarten' van de leer. Er kan op gemediteerd worden, en aan de hand van de mandala wordt de tantra uitgelegd. Tantrische Mandala's hoeven niet van zand te zijn. Soms worden ze gemaakt

van bloemen of gekleurde rijst, of van gekleurde steentjes. Ook worden ze geschilderd (Tankha) of in de geest gevormd tijdens meditaties. Voor een zandmandala gemaakt gaat worden, vindt er een openingsceremonie plaats, waarin gebeden wordt en rituelen worden uitgevoerd. ◄ Wanneer het maken van de zandmandala voorbij is en alle ceremonies daaromheen op hun eind lopen, wordt het prachtige kunstwerk bij elkaar geveegd en in een laatste ritueel wordt door monniken met de karakteristieke hoofdtooi het mandalazand in stromend water uitgegoten. ▲

In de Tibetaanse cultuur neemt de Kalachakra Tantra een unieke plaats in. De Kalachakra is door Boeddha gegeven voor de hele gemeenschap, als een inwijdings tantra. Kalachakra betekent 'wiel van de tijd' . De Kalachakra siddha representeert alwetendheid, want hij is meester van de tijd en weet dus alles. Het 'wiel' is het symbool voor de cyclische tijd en voor de Boeddhistische leer. Vanuit het centrum straalt verlichting naar alle levende wezens. De Kalachakra heeft drie lagen van instructie: de kosmos en astrologie, de werking van het menselijk lichaam, en de meditatieve innerlijke weg naar verlichting. De Kalachakra zand mandala is een visuele representatie van de Kalachakra Tantra, en een platte representatie van het 5 verdiepingen tellende paleis van de Kalachakra godheid waarin 722 goden verblijven, met Kalachakra en zijn vrouw Vishvamata innig verenigd in het

centrum. ▲ Hier een antiek model van dat paleis dat te zien is in de Potala in Lhasa. Monniken die de Kalachakra en andere mandala's maken plaatsen zich binnen de invloedssfeer van de godheid. Zij zijn niet bezig iets uiterlijks te maken, maar iets wat er al is, in de geestelijke wereld. Daarmee hopen ze zichzelf en anderen op een hoger geestelijk pijl te brengen. Kalachakra initiaties worden regelmatig gehouden in verschillende delen van de wereld. Daarbij zijn duizenden mensen aanwezig, zoals ▼ hier in januari 2006, in Amarvati, Andhra Pradesh, India, waar 100.000 monniken tegelijk werden ingewijd die van heinde en ver komen om de Dalai Lama te horen spreken en ingewijd te worden in de Kalachakra Tantra. Bij zulke gelegenheden worden enorme Mandala's gemaakt, zoals hier in Maleisië in 2007 ►

Voorbereiding voor de initiatie duurt enige tijd. Negen dagen van zuivering en heiliging, ceremonies en rituelen gaan er vooraf vóór de studenten de mandala ruimte mogen betreden. In die voorbereidingstijd is ook de mandala gemaakt. In juli van 2011 werd er een Kalachakra ceremonie gehouden in Washington D.C.. Tibetaanse gemeenschappen zijn overal, maar de massale opkomst zoals die in India werd niet gehaald. De ceremonie stond in het teken van wereldvrede en werd begeleid door de Dalai Lama.

6

3. HET KRISTAL VAN ATLANTIS Atlantis, ooit niet meer dan een mythe waarover we geen informatie hebben dan van Plato, heeft in de aanloop tot de New Age cultuur een mooie revival gevonden. De laatste 200 jaar zijn de theorieën niet van de lucht geweest, en de locatie van Atlantis is de hele wereld overgereisd, van Zuid Afrika tot Groenland. Als er iemand heeft bijgedragen aan de belangstelling voor het mythische werelddeel dan is het Edgar Cayce (1877-1945), de helderziende genezer die gedetailleerde beschrijvingen heeft gegeven van bloei en ondergang van het continent. Op grond van zijn beschrijvingen zijn er in vanaf 2002 duikers afgedaald rond Bimini en Andros, eilanden van de Bahama's in het Caraïbisch gebied, nadat in 2001 en 2002 vanuit een satelliet onderwaterstructuren waren gezien. Die structuren waren lange donkere lijnen (sindsdien bekend als de 'Bimini Road') en cirkelvormige schaduwen. De laatste van een serie expedities was in 2007. Dat er sprake is van door mensen gemaakte bouwsels in wel duidelijk, maar er zal nog veel onderzoek gedaan moeten worden om definitieve conclusies te kunnen trekken en te bewijzen dat het hier inderdaad om overblijfselen van Atlantis gaat. In 1970 was een Dr. Brown ►, een alternatieve

medicus uit Mesa, Arizona, met vrienden op een duiktrip naar gezonken schatten, zo'n 75 mijl ten oosten van Bimini. Schatduiken gebeurt veel, omdat de vele schepen die ooit zijn vergaan soms een waardevolle buit aan boord hadden. Het verhaal van Dr. Brown is in vele variaties verteld, en daar is hij zelf in de eerste plaats schuld aan; in de loop van de jaren veranderde hij zijn verhaal aanzienlijk. Wat er precies is gebeurd weten we dus niet, maar een lezing van zijn verhaal is dat toen hij met zijn vrienden op de terugweg was van de schatduikers- expeditie, zij bij Bimini werden overvallen door een storm, waarvoor ze zich enige tijd verankerden in een mangrovebos. De storm joeg de golven over hun boot en hun camera's en andere uitrusting gingen verloren. Toen het opklaarde was het zand in de zee opgewoeld en de duikers hadden hoop op die plek nog iets van waarde te vinden. Brown was de laatste die dook. Het water was modderig en hij verloor zijn vrienden uit het oog. Toen werd zijn aandacht getrokken door kolommen op de bodem van de zee en een vage gloed. Daar zwom hij naartoe. Het licht bleek uit de top van een piramide te komen waarvan het grootste deel onder het zand verborgen

was. Er was een opening, en Brown ging naar binnen. Door de opwaartse stroming kwam hij bovenin de piramide terecht. Daar trof hij een voetstuk aan met een paar gouden handen. In die handen rustte een gave kwartskristallen bol. Brown probeerde de handen af te breken, maar moest genoegen nemen met alleen het kristal; de rest zat te vast om los te wrikken. Hij verborg het kristal in zijn duikerspak en begon de terugweg naar het oppervlak. Zijn vrienden vertelde hij nog even niet over de vondst. Pas toen ze in Miami aan land gingen onthulde hij wat hij had gevonden. De autoriteiten vertelde hij niets, uit angst dat hij het kristal zou moeten afstaan. Pas in 1975 maakte hij zijn vondst bekend, en werd het kristal voor de eerste keer publiekelijk getoond. Sinds die tijd gaf Brown lezingen waarbij hij het wonderbaarlijke kristal ► liet zien.

Sommige mensen ondergingen een vreemde invloed. Enkelen zagen dat er oorspronkelijk 4 van zulke kristallen zijn geweest. Velen zagen een oog in het kristal dat hen aankeek en dat zefs gefotografeerd schijnt te zijn. Anderen hoorden stemmen of voelde een tintelende atmosfeer rond het kristal, of een onverklaarbare wind. Brown stierf in 1992 op 89 jarige leeftijd. Nu is het kristal in het bezit van een Arthur Fanning uit Arizona. De laatste keer dat het werd tentoongesteld was op 10-10 '10 in het Edgar Cayce Centrum in new York. Wanneer we het weer kunnen zien is nog even afwachten, maar de kans is groot dat dat op 11-11 '11 zal zijn. De kennis om een kwartskristallen bol van een dergelijke perfectie te maken dateert in onze tijd van na 1900. Is het verhaal waar, of heeft Dr. Brown een mooie legende geschapen? We houden het open.

7

4. DE HEILIGE dZi KRAAL

Het gebruik van kralen komt in elke cultuur voor. Zowat elk materiaal komt in aanmerking om er kralen van te maken. Er zijn boeken vol geschreven over het rituele gebruik van kralen en de patronen die men er mee kan maken. Geen wonder dat de uitgekookte handelaren vroeger met kralen en spiegeltjes kostbare waar uit Afrika probeerden te 'kopen' . Kralen kennen hun eigen adelstand. Neem nou de dZi kralen die in Tibet al eeuwenlang hoog in aanzien staan. Een antieke dZI kraal is, letterlijk, goud waard.

Waarom? Zulke dingen zijn moeilijk voor een buitenstaander. Het is niet zozeer de kraal zelf die zoveel waarde heeft, maar de traditionele waarde die eraan gehecht wordt. Antieke dZi kralen kunnen gemaakt zijn van witte en rode jade, carneool, vuuragaat, calcedoon, of meteoriet gesteente. Zulke oude en veelgedragen dZi's onderscheiden zich door hun verweerde uiterlijk: cracks, gaatjes, een onregelmatig oppervlak en soms natuurlijk beschadigingen.

Maar wat deze kralen zo waardevol en 'magisch' maakt is hun energie, die voelbaar schijnt te zijn. Hoe ouder hoe energieker. Antieke dZi's hebben een magnetisch veld waar je u tegen zegt, en ze channelen kosmische energie naar de drager. Dat is geen onzin: kwartskristallen geven gemiddeld 4 volt af, dZi's 13. Hun hardheid is ongeveer gelijk aan die van kwarts. Nieuwere Tibetaanse dZi's zijn meestal gemaakt van agaat, calcedoon en gesmolten jade en worden in

kloosters vervaardigd door sommige families die dat al sinds jaar en dag traditioneel doen. Want de vraag naar dZi kralen is groot, en niet iedereen kan de antieke betalen. Dzi kralen worden in Tibet al 2500 jaar gedragen. Ze maakten deel uit van het bezit van families en werden als betaalmiddel gebruikt voor bruiden en land. In de oudheid was een dZi evenveel waard als 100 Yaks. Kloosters en

landgoederen werden ermee bekostigd. De dZi was niet alleen een kostbaar maar ook een spiritueel bezit. Men dichtte er helende vermogens aan toe en een verhoging van het spirituele leven. Onheil en ziekte werd erdoor afgewend en goede geesten werden er door aangetrokken. Voor een dZi werd gebogen. Dat is nog altijd zo, de dZi heeft niets aan waarde ingeboet. In de Jokhang temple in Lhasa zit een rijkversierde Boeddha ◄ wiens kraag en kroon vol antieke dZi kralen zit. De techniek om ze te bewerken is even oud als de kralen en stamt uit India. Hoe dat precies gebeurde weten we maar ten dele. Kralen met een donkere kleur en een sterk contrasterend patroon worden geacht meer kracht te hebben dan de blekere soorten. Maar veel Tibetanen geloven dat de oorspronkelijke dZi niet

door mensen gemaakt zijn maar van goddelijke en miraculeuze oorsprong zijn. Ook het gat is er niet in geboord maar natuurlijk ontstaan. Zo'n geloof is uiteraard de voedingsbodem voor veel legenden rond de dZi kralen, bijvoorbeeld dat ze de uitwerpselen zijn van de mythische Garuda vogel uit de Hindoe en Boeddhistische mythologie, de beschermer van verborgen schatten. Of door de Goden worden rondgestrooid voor de gelukkige vinder. Of een mythisch creatuur dat in een dZi bead verandert als het wordt aangeraakt, of dat Yaks ze uitscheiden.

8

Garuda Trading

bescherming tegen het boze oog, zoals dat ook in het Midden Oosten en in Griekenland gebruikelijk is. Ieder aantal ogen heeft een eigen betekenis. Ook andere decoraties zijn gewild: boeddhistische symbolen, of symbolen die te maken hebben met een bepaalde godheid. 9 ogige dZi's zijn het meest gewild en daardoor het kostbaarst. Prijzen variëren tussen $100.000 en $ 1.000.000. Astronomische bedragen voor een enkele kraal, maar omdat het extreem moeilijk is om aan antieke dZi's te komen met 9 ogen is er maar heel weinig handel mogelijk. Behalve het aantal ogen is ook het unieke patroon belangrijk. 'Goedkope' originele antieke dZi's zijn toch al gauw duizenden dollars waard, iets wat de vraag alleen doet toenemen, zowel in Azië als in Europa en Amerika. Natuurlijk roept die gewildheid om bedrog. Op eBay worden recent gemaakt dZi's aangeboden voor antiek, en in Tibet en Nepal worden ze volop voor veel geld aan toeristen verkocht. De grote leveranciers van imitatie dZi beads

zijn China en Taiwan, die daarvoor agaat uit Brazilië importeren. Veel van zulke dZi's zijn knappe imitaties, en je moet een kenner zijn om het verschil te zien tussen antieke echte dZi's en zulke moderne namaak kralen. Behalve de originele 'pure' dZi zijn er de Chong dZi, kralen met een grotere variëteit aan kleuren en modellen ►. Ook deze kralen kunnen heel oud zijn en ze zijn meestal van agaat gemaakt of van calcedoon. De Tibetaanse toevoeging 'Chong' geeft aan dat ze door mensen gemaakt zijn, en dat onderscheid ze van de originele dZi's, die volgens de

Tibetaanse overlevering van goddelijke oorsprong zijn. Dan zijn er nog de 'Phum dZi'. Die zijn gedecoreerd met het Chinese teken voor

een lang leven. ▲ Deze is 2000 jaar oud. Phum dZi worden geacht de aller- oudste te zijn die er in Tibet zijn gevonden. Ze zijn plomper en breder dan de andere dZi kralen en bijzonder kostbaar.

Een andere kraal die erop lijkt is de Chin Pumtek kraal ◄ uit Myanmar, waarvan de oudsten ook al 1000 jaar geleden gemaakt werden door de Pyu, de oorspronkelijke bevolking van Birma, uit versteend hout. Voor de Chin, een volk uit Myanmar en oost India hebben ze grote waarde en worden ze gedragen bij speciale gelegenheden. ◄ Vanaf begin 20ste eeuw werden er kopieën

gemaakt, vaak van hoorn. De kralen, oude en nieuwere zijn nu heel gewild en er is een hele industrie ontstaan. Maar de kralen die de meest legendarische en bijzondere betekenis en geschiedenis hebben zijn de dZi. Dat zal iedere Tibetaan bevestigen. De antieke kralen zijn dan ook niet bedoeld als een leuk of curieus item, maar als een heilig amulet dat met eerbied en trots gedragen moet worden ►, al was het alleen maar om dit bijzondere stukje cultuurgoed te bewaren voor toekomstige generaties.

9

5. ROTSGEESTEN We kennen allemaal de gezichten van een aantal Amerikaanse Presidenten in de rotsen van Mt. Rushmore. Mooier en mysterieuzer zijn de Moai ► van Paaseiland, die enigmatische en zware koppen waar niemand het fijne van weet, maar die niet ophouden te intrigeren. Maar soms zijn er mensen die meer anoniem een gooi doen naar vereeuwiging, en een geschikte steen uitzoeken om er een gezicht van te maken. ◄ Deze rotsgeest werd in 1910 gevonden op het strand van Coney

Island

Niet door mensen gemaakte rotsgeesten zijn misschien het meest intrigerend. Onlangs vond ik een boek: Faces in the Rocks, van een echtpaar dat jaren bezig is geweest in de bergen van Denver te zoeken naar gezichten, en die te fotograferen. Het is ongelofelijk zoveel gezichten er in een beperkt gebied te vinden zijn, als je goed kijkt, Het boek biedt behalve heel veel prachtige foto's ook zorgvuldig uitgekozen teksten bij iedere 'rotsgeest'.

Maar voor allen geldt de uitspraak van de Franse schrijver Marcel Proust: "De ontdekkingsreis zit niet in het zoeken van nieuwe landschappen, maar in kijken met nieuwe ogen." Vincent van Gogh zei: "Als je werkelijk van de natuur houdt dan zul je overal schoonheid vinden." Het wonderlijke is dat zulke foto's je geen idee geven van hun formaat. Het blijken

enorme gezichten te zijn, maar ook hele kleine, vlak bij de grond, waar je volkomen aan voorbij zou gaan als je een wandelaar was. Sommige gezichten brokkelden af of raken beschadigd, en een kleine verandering en een rotsgezicht is niets anders meer dan een stuk steen. Randy Brown, de fotograaf, zegt: "Het was op een van mijn wandelingen dat ik het eerste gezicht ontdekte. Ik luisterde naar de stilte van de bergen, en ik zag hem - aan de andere kant van het pad, recht voor me. Hij staarde naar me door de takken van een bosje langs het pad. Nooit had ik zo duidelijk een gezicht in de rotsen gezien. Het was een wonderlijk moment. De volgende dag ging ik terug met mijn camera. Het was behoorlijk moeilijk om de gezichten te vinden. Ze verborgen zich. Soms kon je ze alleen zien als de zon genoeg schaduwen wierp. De volgende dag, op een ander uur, waren ze onzichtbaar. Een ander moment, een andere hoek, en weg was het gezicht. Soms was het puur geluk."

Van rotsgeesten verwacht je niet anders.

10

6. HET RAADSEL VAN DE MOAI Of er onder ons veel mensen zijn die zich interesseren voor oude culturen en de raadselen van de menselijke geschiedenis weet ik niet, maar ik waag het er toch maar op om mijn eigen interesse in zulke onderwerpen af en toe met de lezer te delen. Zo kwam ik een artikel tegen van Robert Schoch ►, een geoloog die bekend is geworden in het alternatieve circuit door zijn herdatering van de Egyptische Sfinx. ergens in de 80er jaren. Schoch ontdekte dat het verweringspatroon van de sfinx duidde op erosie door water, in plaats van door zand, zoals je zou mogen verwachten in de woestijn. Dat zou betekenen dat de Sfinx duizenden jaren ouder is als gedacht, en stamt uit een tijd toen de Sahara nog een vruchtbaar en regenrijk gebied was. Andere geologen waren het op grond van detailfoto's met hem eens, tot ze ontdekten dat Schoch het over de Sfinx had, waarna hun mening ineens 180º draaide.... Op Schoch is sindsdien natuurlijk vaker een beroep gedaan als het gaat om controversiële vondsten, en met bewonderenswaardige diplomatie heeft hij zich door de jaren als wetenschapper weten te handhaven, en tussen vriend en vijand weten door te laveren zonder z'n mond te willen houden.

Deze keer gaat het over een onderzoek dat hij zelf deed op Paaseiland, of liever 'Rapa Nui', zoals de echte naam luidt. U kent ze wel, de 'Moai' , die merkwaardige beelden waar het kleine eiland in de Pacific zo rijk aan is. Wie hakten de honderden beelden, wat hadden ze voor doel en betekenis, en vooral: hoe kreeg men ze op hun plaats? Want de maat van de Moai varieert tussen de 4 en 10 meter hoog en de massieve beelden wegen vele tonnen; niet iets wat je op een verloren zondagmiddag even vele kilometers over de rotsige grond sleept. Schoch, die zijn huwelijksreis op Rapa Nui doorbracht, greep de gelegenheid aan om zijn geologisch geschoolde blik over de beelden en hun raadsels te laten gaan, en hij deed daarbij merkwaardige ontdekkingen.

De heersende theorie is dat de Moai voornamelijk dateren uit het eerste Millennium AD, en dat er met het hakken van beelden is doorgegaan tot de Europeanen het eiland in 1722 ontdekten en de beschaving snel en efficiënt om zeep hielpen. Verschillende Moai liggen nog half uitgehakt in de groeves, en daar is er een bij van 25 meter hoog, die 250 ton zou wegen. Volgens de theorie heeft zich een ecologische ramp voltrokken; voor het verplaatsen van de Moai met boomstamrollers werd het eiland ontbost en kon erosie z'n gang gaan. Daarvoor, zegt Schoch, zijn geen bewijzen. Het is een theorie die de blanken wel goed uitkwam, maar de werkelijke ramp voor het eiland waren zij zelf. De meeste Moai zijn van vulkanisch gesteente, want vulkanisme is er volop op het eiland. Maar Schoch ontdekte dat de oudste Maoi van graniet zijn, en er zijn geen groeves op het eiland waar graniet Moai's gehakt kunnen zijn. Zijn theorie is dat die onder de zeespiegel liggen. Wat zou betekenen dat delen van het eiland onder water kwamen te staan. Wanneer? Aan het eind van de laatste ijstijd, 10.000 jaar geleden, toen de zeespiegels mondiaal stegen. Schoch is van plan zelf te gaan duiken naar onderwatergroeves. Als hij gelijk heeft dateert de Moai cultuur dus van vóór het einde van de laatste ijstijd. Dat is behoorlijk wat ouder dan tot nu toe werd aangenomen. Bij gebrek aan aanwijzingen over hoe de beelden zijn verplaatst, speculeert Schoch dat een eilandbeschaving die 2.000 tot 3.000 km verwijderd is van andere eilanden, noodzakelijkerwijs een heel eigen ontwikkeling doormaakt. Zijn voorlopige conclusie is dat parapsychologische fenomenen in die ontwikkeling misschien een rol hebben gespeeld. De mythologie van Rapa Nui maakt gewag van 'mana' als middel om de beelden op hun plaats te krijgen. Mana is het Polynesische woord voor levenskracht, datgene wat in de Starwars-mythologie 'The Force' wordt genoemd, en wat door alle oorspronkelijke culturen erkend wordt als de bezieling van levende zowel als niet-levende dingen. Mana is de kernkracht waarop magie berust. Paaseiland mythologie spreekt van Moai die door mana door de lucht verplaatst werden. Levitatie - het opheffen van de zwaartekracht - is een bewezen fenomeen, en heel vaak is er al over gespeculeerd dat zo de piramiden zijn gebouwd, steencirkels zijn aangelegd en ook de Moai uit de groeven naar hun plek gebracht zijn. Ook Tibet heeft op dat gebied een reputatie. Schoch acht het niet uitgesloten dat de Moai inderdaad via telekinetische krachten verplaatst zijn, vooral ook omdat een kleine populatie op een zo afgelegen eiland bepaalde paranormale vermogens, maar ook lang verloren technieken heeft kunnen cultiveren en doorgeven.

11

7. UIT HET BINNENSTE Voor alles is een oplossing. In een tijd waarin vorsten vaak het slachtoffer werden van vergiftiging, was de roep om een betrouwbaar middel tegen streken vanzelfsprekend groot. Men bedacht dat de stenen die herkauwers soms in hun ingewanden hebben een middel konden zijn om op magische wijze vergiftigingen te neutraliseren. Hoe mensen op zo'n idee komen is meestal niet meer na te gaan. De stenen werden ontdekt bij het slachten, en door hun soms grillige maar ook wel afgeronde vormen opgezadeld met een magische werking. Wat men niet begrijpt wordt makkelijk opgetild naar hogere regionen. In 1575 beschreef de Franse chirurgijn Ambroise Paré een

experiment om de anti-gif werking van de Bezoar-steen te testen. Paré was sceptisch. Een kok aan het Franse hof werd betrapt op het stelen van zilverwaar; een kapitale fout, en een kans voor Paré. De man stemde in met het experiment, z'n kop zou anders toch wel rollen. Hij dronk een giftig drankje met een bezoar steen in het glas ...en stierf na enkele uren een pijnlijke dood.

In 1603 werd er een proces gevoerd om de echtheid van een Bezoar steen. Uit deze en andere gedocumenteerde gevallen blijkt dat de magische eigenschappen van de Bezoarsteen eeuwenlang ernstig werden genomen. Intussen is gebleken dat veel dieren zulke stenen in hun binnenste vormen, vergelijkbaar met een haarbal of galstenen: niet- lichaamseigen stoffen worden in de 4de maag van herkauwers of in de ingewanden van paarden en zelfs olifanten ► verhard en gaandeweg groter door kalkafzetting, net als nierstenen in de mens, die meer pijnlijk dan magisch zijn. De eerste stenen kwamen van de Bezoar geit, vandaar de naam. De Bezoar geit is een wilde geit die o.a.voorkomt in Griekenland, Turkije en Iran. De handel in Bezoarstenen, echte en namaak, nam lucratieve vormen aan. In de

18de eeuw werden ze niet alleen in drankjes gelegd die mogelijk vergif bevatten, maar ook als amulet om de hals gedragen en vermalen als medicijn. Op den duur werden ook secreties in rotsen die vormen hadden die aan Bezoarstenen deden denken voor veel geld verkocht voor

het echte product. Soms waren die stenen z.g. coprolieten, versteende uitwerpselen. Ach, wat maakt het uit. Hoe dan ook, Bezoarstenen werden ook in de 19de eeuw nog gekoesterd om hun bijzondere herkomst en mogelijk magische eigenschappen. Soms werden ze bewaard in prachtig bewerkte doosjes. ▲ In 1879 werd in Texas nog een Bezoarsteen geveild voor $250, wat in die tijd een groot bedrag was. Tegenwoordig kan men ze op internet bestellen. In China, waar men alles uit de natuur weet aan te wenden voor voedsel of

medicijnen, worden Bezoarstenen nog altijd als middel tegen giftige stoffen in het lichaam aangeboden.

12

8. WEE HET GEBEENTE Botten. En schedels. Het enige stevige dat ons weke lichaam beschermt tegen instortingsgevaar. Symbool van onze sterfelijkheid, dat ook. Of van kwaadaardigheid: een schedel met gekruiste botten. Symboliek die we allemaal begrijpen en waar we niet gek op zijn. Onze voorouders dachten anders over die dingen. Op een studeerkamer stonden symbolen van de dood en vergankelijkheid: een schedel, of een zandloper. Het leven was eindig, en vol verrassingen die dat einde snel dichterbij konden

brengen. Daarom bereidde men zich er liever op voor. 'Memento Mori' : Herinner u dat ge sterfelijk zijt. Op veel schilderijen en houtsnedes uit de Renaissance vinden we zulke symbolen terug. Het was een goede Middeleeuwse gewoonte om beenderen en schedels op te slaan in een z.g. 'Ossuarium' , een beenderplaats. Kloosters en abdijen hadden vaak een ossuarium, maar ook werd dikwijls ruimte bespaard op kleine begraafplaatsen, door mensen in een tijdelijk graf te begraven en daar later plaats te maken door de beenderen naar een ossuarium te brengen. Er zijn ossuaria in steden en kerken en crypten en er zijn zelfs ossuaria waar de beenderen van onbekende soldaten zijn samengebracht in één monument.

Maar het meest bijzondere ossuarium is ongetwijfeld dat van Sedlec in Tsjechië. Aan de samenstelling van dit bizarre monument gaat een interessante geschiedenis vooraf. Op deze plek werd in het jaar 1142 een Cisterciënzer abdij gesticht. In 1278 werd Henry, de abt van de abdij, op een diplomatieke missie gestuurd naar het Heilige Land. Toen hij terugkwam had hij uit Jeruzalem wat aarde meegenomen van Golgotha, en dat verspreidde hij over de graven van het klooster. Daardoor werd de begraafplaats beroemd, en veel mensen wilden daar hun laatste rustplaats. In 1318 waren al 30.000 mensen begraven op het inmiddels groter gemaakte kerkhof. Begin 15de eeuw verrees een Gotische kerk in het midden van de begraafplaats, met een kapel in de catacomben voor de beenderen van geruimde graven. Ruimte is nu eenmaal niet eeuwig rekbaar. Begin 18de eeuw werd die kapel in barokstijl opnieuw

gedecoreerd door een beroemde architect van Italiaanse afkomst.

Maar in 1870 was er een houtsnijder, Frantisek Rint, die de opdracht kreeg de botten netjes te ordenen. Blijkbaar ging Rint helemaal uit z'n dak van de artistieke potentie van al die beenderen, want hij maakte er iets unieks van dat in de hele wereld dit ossuarium op de kaart heeft gezet. Daar deed hij 40 jaar over.

Het bizarre ossuarium bevat de beenderen van 40.000 mensen. Het moet een paradijs zijn voor orthopeden, craniometristen en anderen die er hun beroep van maken beenderen te meten en te identificeren. Het meesterstuk is de centrale kroon : een weelde aan botten. Maar ook de vele details zoals de beker ◄ en de monstrans ► zijn een nadere beschouwing waard. Hoeveel geesten zouden er rondwaren in dit unieke bottenbouwwerk? En belangrijker: zijn ze gelukkig met hun artistieke bijdrage, of lagen ze toch liever gewoon onder de grond?

13

9. DE ICA STENEN VAN PERU Zo nu en dan komt er een artifact boven water dat archeologen en paleontologen nachtmerries bezorgt. De meest gebruikelijke reactie is dan meestal om zo'n vondst te negeren, of hem af te doen als bedrog, zodat er verder geen aandacht aan gegeven hoeft te worden. De Ica stenen, gevonden in de buurt van de Nazca lines van Peru, waren zo'n vondst. Dr. Javier Cabrera ontving in 1966 een gegraveerde steen voor zijn verjaardag. Hij identificeerde de afbeelding op de steen als die van een miljoenen jaren geleden uitgestorven vis. Carlos en Pablo Soldi, beide verzamelaars van opgegraven voorwerpen, hadden een hele verzameling van deze stenen waarvoor ze de interesse van de archeologische gemeenschap tot nu toe niet hadden weten te wekken. Zij verkochten 241 soortgelijke stenen aan Dr. Cabrera. Zo ontstond een enorme verzameling, want in de 35 jaren na zijn eerste steen verzamelde Dr. Cabrera er ongeveer 15.000, voornamelijk gevonden door inwoners van het gebied.

De meeste stenen werden in de grond gevonden, en een theorie is dat ze aan de doden werden meegegeven.. De stenen hebben heel verschillende afmetingen, van tennisbal tot voetbal. Alle stenen zijn van Andesiet, een grijs tot zwarte, soms bruinige variatie harde vulkanische steen. In lichtere tinten zijn ze gegraveerd met een grote variatie aan patronen. Wat die patronen zo ongelofelijk maakt is dat dinosauriërs en mensen er samen op staan afgebeeld. Als de stenen echt zijn, dan betekent dat dat de hele menselijke geschie- denis herschreven moet worden. Traditionele koolstofdatering, de betrouwbare manier om organische vondsten te dateren, werkt niet met steen, maar het oppervlak van de stenen is 'gevernist' door de inwerking van bacteriën, een natuurlijk proces bij steen. Door het graveren ontstonden de lichtere patronen: de echt kleur van de stenen. Omdat ook daar vaak weer een laag 'vernis' overheen is gegroeid, lijkt het waarschijnlijk dat de stenen inderdaad heel oud zijn. Behalve prehistorische en uitgestorven dieren zijn er kaarten op de stenen gegraveerd met vreemde continenten, menselijke scènes, seksuele interactie, technologische voorstellingen en zelfs operaties. Is er werkelijk sprake van afbeeldingen uit een beschaving die zo lang geleden bestond dat we er er niets van weten? Of is er een kunstzinnige grappenmaker aan het werk geweest? Zo iemand moet er een levenswerk van gemaakt hebben, want de 15.000 tot nu toe gevonden stenen zijn rondom bedekt met voorstellingen van grote artisticiteit en complexiteit. Wie zou tientallen jaren van zijn leven willen geven om de wetenschap te misleiden?

Dr. Cabrera stichtte een museum om zijn stenen onder te brengen, maar een serieuze belangstelling van wetenschappelijke zijde heeft hij nooit gekregen. Intussen - overtuigd als hij was van de echtheid van de vondsten - deed hij er alles aan om een tijdlijn vast te stellen op grond van de voorstellingen op de stenen. Zijn idee was dat de stenen afkomstig waren van een buitenaards ras. Omdat ze in de buut van de Nazca woestijn zijn gevonden, theoretiseerde hij dat de Nazca vlakte een landingsplaats was voor buitenaards verkeer, en een vertrekpunt, toen hun werk hier op aarde er op zat. Geologen hebben bevestigd dat de kaarten op de stenen de wereld weergeven zoals die er 13.000.000 jaar geleden uitzag. Dat er continenten zijn geweest met ontwikkelde beschavingen is geen nieuw idee.

Er zijn op de wereld heel veel door mensen gemaakte voorwerpen gevonden in lagen van miljoenen jaren oud, uit een tijd toen er nog geen sprake was van iets wat op mensen leek - denken wij. In o.a.de Indiase mythologie is er wel sprake van zulke lang verloren werelden, veel ouder dan Atlantis of Mu. Intussen worden de Ica stenen officieel doodgezwegen. Omdat de wetenschap ze voor vervalsingen houdt en er geen onderzoek naar wil doen, vermoedelijk uit angst dat ze misschien echt blijken, zal de controverse zo nu en dan wel weer oplaaien. Komt u ooit in Peru, dan kunt u ze gaan bekijken.

14

10. HET MEDIUM ZAND Wat westerse culturen doen met een OUIJA bord, doen Chinezen met zand. Fuji, heet dat. Waarschijnlijk een veel oudere techniek dan het OUIJA bord, dat nog helemaal niet oud is, althans niet in de huidige vorm.

Fuji gaat zo. Men neme een bak met een dunne laag zand. Iemand houdt een perzik- of wilgentak vast. In sommige gebieden wordt liever gebruik gemaakt van een soort 'planchette': een gevlochten mand met een stok eraan. ▼ Beide vormen heten 'jishou' . Voor men met de geesten aan het werk gaat wordt de gewenste spirit of godheid aangeroepen, de 'shen' of de 'xian'. Men wacht dus niet af wie er toevallig langskomt, maar richt zijn verzoek tot een specifieke entiteit. De stok zal dan Chinese karakters in het zand schrijven, meestal niet meer dan één tegelijk, om verwarring te voorkomen. Ons ABC heeft beslist voordelen! Er zijn drie mensen nodig buiten het medium: een dujizhe - de planchette lezer die de karakters leest als ze geschreven zijn, een chaojishe, die het opschrijft en de pingsha die de zandtafel, de 'Shapan' gladmaakt zodat het volgende karakter kan worden geschreven.

De Chinezen zijn buitengewoon beleefd en respectvol naar de geesten en voor dit zandmediumschap wordt verricht is er al heel wat aan vooraf gegaan. De naam van de entiteit die men iets wil vragen is op speciaal geel papier gekalligrafeerd, een piao, Wierook wordt gebrand, teksten worden gereciteerd, en pas als alles in orde is kan men met het werkelijke mediumschap beginnen. Chinezen begrijpen dat contact maken met de andere wereld niet iets is wat men tussen neus en lippen door doet. De stemming is plechtig en somber. In China denkt men niet dat de spirits de stok bewegen of het medium, maar dat het een gezamenlijke actie is, met wederzijds goedvinden en in samenwerking ondernomen. In de tijd van de Song-Dynastie (960-1279) was Fuji ook een middel om met dode dichters te communiceren die dan gedichten doorgaven aan de aanwezigen. Nu nog worden er tijdens bijeenkomsten van een bepaalde groep Taoïsten die 'Meester Tjhin' ► als hun geestelijk leider zien, zulke Fiji bijeenkomsten gehouden. Master Tjhin Kuan Tai werd geboren in 1888 in

de Chinese provincie Jiang Xi. In 1938 werd hij tijdens een bezoek aan Shang Hai ingewijd in Tao, door Tao meesteer Shi Zun. Kort daarna stichtte hij de Tjhin Family Temple in Shang Hai. Na de dood van Shi Zun en de communistische invasie in China in 1949 vluchtte Master Tjhin naar HongKong, en later naar Indonesia, waar hij de leer verbreidde en tempels werden gesticht in zijn naam. Uiteindelijk keerde Tjhin terug naar China, waar hij werd gearresteerd en doodgeschoten door de communisten. Maar zijn geest - de 'Grote Tao Beschermer' zoals hij postuum genoemd wordt, leeft voort, en die is het

ook waar zijn volgelingen tijdens hun Fuji zandrituelen mee in contact proberen te komen. Vanaf de andere kant geeft hij nu zijn leringen door.

15

11. COWRIE SCHELPEN Toen Afrika nog niet zo bedorven was door onze opdringende culturele manipulaties, werd in grote delen van het continent gehandeld met schelpen. Cowrie-schelpen. Cowries - of Kauries - zijn er in verschillende maten en kleuren. Er zijn meer dan 200 soorten bekend. Ze komen op veel plaatsen op de wereld voor, in warme zeeën. Dat ze altijd al een functie hebben gehad blijkt uit het feit dat er miljoenen van zijn gevonden in Egyptische graven. Ons woord

porcelein komt van de cowrie schelp, die prachtig glimt en door de Romeinen Porculi - klein varkentje - of Porceletta werd genoemd. Die naam gaven mensen aan fijn aardewerk dat uit het verre Oosten werd geïmporteerd, omdat het mooie glanzende aardewerk ze deed denken aan de porceletta-schelp, die inmiddels ook overal in Europa bekend was door de handel met West Afrika. Zo komen we aan 'porcelein'. De schelp is de behuizing van een zeeslak die zich helemaal om de schelp heen vouwt, waardoor de schelp op den duur zo prachtig glad wordt.

Cowrie schelpen zijn al duizenden jaren populair. Niet alleen in Afrika werden ze gebruikt als betaalmiddel, maar 2000 v.chr werden ze al gebruikt in China, en wat later in India

en Egypte, en in Polynesië. In Afrika stond de waarde van de cowrie schelp vast: in 1911 was dat 2500 schelpen voor een koe, 500 voor een geit en 25 voor een kip. In sommige streken is de cowrie een vruchtbaarheidssymbool, en wordt hij gebruikt als talisman om een voorspoedige bevalling te bevorderen. Cowries werden meegeweven in visnetten om de vangst te zegenen, genaaid op ▲ gordels en kleding en verwerkt in amuletten, want men gelooft dat de cowrie beschermt tegen het Boze Oog. De gouden cowrie van de Fiji eilanden is een symbool van macht, en wordt speciaal gereserveerd voor clan-hoofden. Deze Siberische Sjamaan is behangen met cowrie schelpen. ▲ Door het veelvuldige gebruik en door de vervuiling van de zee worden veel cowrie-soorten met uitsterven bedreigd. Toch zie je ze nog veel in Afrikaanse ornamenten, en zelfs op ons Waterlooplein in Amsterdam kun je sierraden kopen van cowrie schelpen.

De veelzijdigheid van de cowrie schelp wordt nog eens benadrukt in de divinatie. De kunst van het voorspellen met de hulp van cowrie schelpen begon bij de priesters van de Yoruba in Nigeria, rond de 16de eeuw. Het werd IFA divinatie genoemd en werd door mannen uitgevoerd. In de 17de en 18de eeuw bracht de slavenhandel het systeem naar Amerika. Tegenwoordig wordt de kunst door mannen en vrouwen beoefend. Er zijn veel variaties in hoe de cowrie schelpen worden geworpen. Een bedreven waarzegger kan wonderen doen met zijn set schelpen. Ieder aantal schelpen heeft zijn eigen betekenis en mogelijkheden. De gedachte erachter is dat de 'Orisha's', de Spirits, door de configuraties van de schelpen te beïnvloeden, hun wil doorgeven, met name door de 'Obi',

een spirit die verantwoordelijk is voor divinatie. De Sjamaan stelt vragen, en de Obi antwoordt. Men gebruikt een set schelpen die gedeeltelijk 'open' (de ronde achterkant is verwijderd) en gedeeltelijk 'gesloten' is. Sommige systemen maken gebruik van 16 open cowries. Dat werkt volgens hetzelfde principe als de I Ching: het aantal open cowries verwijst naar een vers in een lijvige verzameling teksten, waarin de betekenis van die worp staat beschreven. Zulke 'Diloggun' divinaties kunnen alleen door ingewijden worden gedaan. Maar het is ook mogelijk om bijvoorbeeld met 4 cowries te werpen, en dat gaat als volgt: 4 open cowries is 'Alafia' - 'JA', met de zegeningen van de Orisha's. 3 open en 1 gesloten is 'Etawa' , dwz je krijgt wat je hebben wilt maar je moet er hard voor werken. 2 open en 2 gesloten:' Ejife' is ook 'JA' , maar in een precair evenwicht. Vraag niet verder! 1 open en 3 dicht is ' Okanran'- 'NEE'. En 4 gesloten is 'Oyeku', 'NEE' , met de kanttekening dat je behoorlijk veel negatiefs om je heen hebt en een rituele reiniging moet ondergaan. Het is maar dat je 't weet.

16

12. UIT DE LUCHT Hebt u bijgeval een stukje moldaviet in huis? Nee? Da's nou spijtig. Want ik wed dat u net als ik graag een UFO zou willen zien, en liefst zou willen aanroepen. Dat kan. Met moldaviet, lees ik in FATE. Moldaviet is een groene steen, glasachtig, die gebruikt wordt voor sieraden. Het eerst werd de steen ontdekt in de buurt van de Moldau in wat toen nog Tsjechoslowakije was. Vermoedelijk is de steensoort ontstaan door de impact van een meteoriet, 15 miljoen

jaar geleden. Misschien is het deze ruimte-link die sommigen op het idee heeft gebracht dat UFO's ermee naar beneden geroepen kunnen worden. Ik sta er niet voor in dat dat lukt, maar ik heb dan ook geen moldaviet binnen handbereik. Een andere steen die voor hetzelfde doel geschikt is, is Benitoiet. Dat mineraal is behoorlijk zeldzaam en komt alleen in California voor. Blauw. Mooi. New Agers zeggen dat het een krachtige 'lemuriaanse vibratie' heeft. Ik kan er alweer niet over meepraten. Maar mocht u zich naar Californië begeven, met name naar de regio rond Mt. Shasta, waar de Lemurians zich schijnen op te houden, voorzie uzelf dat van een benetoiet. Niet goedkoop, maar effectief, verzekert de schrijfster. ET's en Lemurians zijn er dol op.

13. HET WONDER VAN DE HONDENTAND Uit Alexandra David - Neel: Mystiek en Magie in Thibet, vert. J.H.W.Boelens 1938

De oude moeder van een koopman die elk jaar naar India ging, vroeg haar zoon op zekere dag een reliek uit het heilige land voor haar mee te brengen. (Voor de Tibetanen is India, de bakermat van het Boeddhisme, het Helilige Land) De koopman beloofde dat te zullen doen, maar doordat zijn zaken hem voortdurend bezighielden, vergat hij het. De oude Tibetaanse was diep bedroefd, en toen een jaar later de karavaan van haar zoon opnieuw naar India trok, liet ze hem nogmaals beloven dat hij een reliek voor haar mee zou brengen. De zoon beloofde het...maar vergat het ook nu weer. Nog een jaar daarna deed zich precies hetzelfde voor. Maar bij deze derde gelegenheid schoot de koopman op de terugweg het verzoek van zijn moeder te binnen, waarbij de gedachte aan haar hevige verdriet dat hij de vrome vrouw nu al voor de derde keer zou berokkenen, hem oprecht bedroefd deed zijn. Terwijl hij nadacht over een middel om de aangelegenheid toch nog in orde te kunnen brengen, viel zijn blik op een langs de kant van de weg liggend afgebroken stuk van een hondenkaak. Toen kreeg hij opeens een ingeving.

Hij maakte uit het verdorde kaakbeen een tand los, ontdeed die van de laag stof waarmee hij bedekt was, en wikkelde hem daarna in een lapje zijde. Bij zijn thuiskomst bood hij zijn moeder dit voorwerp aan als een zeer waardevolle reliek: een tand van de grote Saripoetra (een leerling van Boeddha). Buiten zichzelf van blijdschap en vol verering, legde de goede vrouw de tand in een relikwieën-kastje dat op het huisaltaar stond. Ieder dag verrichtte ze er een eredienst voor, waarbij ze lampen aanstak en wierook brandde. Er voegden zich nog andere gelovigen bij haar, en na verloop van tijd begon de tot heilige reliek gepromoveerde hondentand licht uit te stralen...

17

14. DE DEVIL'S ARROWS In Boroughbridge, North Yorkshire, staan drie megalieten die o.a. de naam The Devil's Arrows hebben gekregen (naast The Three Sisters en The Devil's Bolts') In de 19de eeuw ontwikkelde zich een uitgebreide legende rond deze stenen, die vanwege hun vorm vragen om een mystieke uitleg. Het komt niet veel voor dat megalieten in het landschap zulke groeven hebben en zo strak van vorm zijn.

De legende vond ik in een prachtig boek 'Megaliths' met foto's van David Corio.

Een aantal apostelen , hoeveel en welke vertelt het verhaal niet kwamen uit Palestina via Glastonbury naar de Keltische stad Iseur om aldaar het Evangelie te verkondigen. Daar werden ze ontvangen door een plaatselijke vorst en ze kregen toestemming om in debat te gaan met de Druïden, de Keltische priesters, om hun respectievelijke religie aan elkaar uit te leggen. Maar onder de Druïden zat de duivel in vermomming, en hij hield een gloeiende speech tegen het Christendom, waarmee hij veel bijval en applaus kreeg van de aanwezige Druïden. Maar de duivel is niet ongevoelig voor trots, en hij raakte opgewonden van zijn eigen welsprekendheid, waardoor zijn hoef begon te gloeien. De rots waarop hij stond smolt, en bleef, net als heel asfalt, aan zijn hoef plakken. Dat ontging de apostelen niet, en een van hen roep 'Satan, ik daag je uit!' Toen zijn jas en zijn valse baard afvielen werd de duivel onthuld in al zijn gruwelijke lelijkheid. Woedend vloog hij

weg, waarbij de stank van zwavel nog lang bleef hangen. De gesmolten rots ging mee de lucht in, want die kon hij zo snel niet van zijn hoef schrapen. Natuurlijk werden de Kelten bekeerd. De duivel zwoor wraak en wilde de stad Iseur vernietigen. Van de rots aan z'n hoef maakte hij 4 massieve obilisken en die nam hij mee naar How-Hill om ze naar de stad te slingeren, waarbij hij brulde in machteloze woede...en miste. Blijkbaar was hij geen handige stenenwerper. Drie van de vier stenen vielen in de grond tussen de stad en de rivier de Ure. Verhalen kunnen niet mooi genoeg zijn;in een versiering van de legende

heeft de duivel zich in opperste frustratie opgehangen aan de langste steen (7m) , en bij die actie probeerde hij ook zijn grootmoeder op te hangen. Eind 1800 opperde de krant 'The Gazette' dat iemand eens zou proberen 's nachts drie maal om een steen te lopen, omdat volgens de overlevering dan de duivel verschijnt. Dat leek de krant een afdoende manier om de relatie met de duivel vast te stellen. Of het ooit geprobeerd is weet niemand. Waarschijnlijk toch een beetje eng of zo. Hoewel de groeven doen veronderstellen dat het mensenwerk is, zijn ze een product van erosie. De Plumpton Rocks, negen mijl verderop en afkomstig uit dezelfde groeve, hebben ook zo'n verweringspatroon. Over de werkelijke achtergrond van de drie enigmatische stenen is niets bekend, hoewel er natuurlijk veel theorieën op zijn lostgelaten. Het debat tussen archeologen gaat er vooral over of de stenen ooit deel hebben uitgemaakt van een cirkel, of dat ze een weg hebben gemarkeerd. Hoe dan ook, de streek heeft er een mooie legende aan overgehouden.

18

15. VERSTEENDE BLIKSEM Hoewel het voorwerp op de foto lijkt op een loden pijp die een ongelukje heeft gehad, is het in werkelijkheid een grote 'fulguriet', ontstaan door smeltend zand waar de bliksem is ingeslagen. Vooral in woestijngebieden kan men zulke grillige natuurproducten aantreffen, want de bliksem kan overal inslaan, en niet alleen maar in kerktorens, bomen of koeien. Zoals te begrijpen valt zijn fulgurieten geen algemeen verschijnsel. Ten eerste moet men de bliksem welhaast zien inslaan om ze te lokaliseren, en ten tweede is de woestijn groot en de wereld nog groter. Het is dan ook meestal toeval als men zo'n smeltproduct tegenkomt. De naam is ontleend aan het Latijnse woord voor bliksem: Fulgur, en de temperatuur moet op z'n minst 1800° C. zijn om het zand in glas te veranderen en aan elkaar te smelten. Soms zijn fulgurieten gevormd als een versteende bliksemschicht, met vertakkingen, en het valt niet mee om die heelhuids uit het omringende zand te graven. Soms zijn ze ook maar klein en makkelijker te hanteren. De zandstructuur is dan vaak nog goed te zien. Er worden fulguriten gevonden die eeuwen of misschien wel duizenden jaren oud zijn, en aanwijzingen geven over de geologie van lang geleden. Het gevormde glas wordt lechatelieriet genoemd, en heeft een zelfde samenstelling als glas dat door vulkanische activiteit of door een meteoorinslag ontstaat.

Gave fulguriten zijn bijna zo zeldzaam als goud, schrijft Peter Viemeister in zijn boek over de bliksem. Veel fulgurieten worden nooit gevonden, omdat ze ergens ontstaan zijn waar het zand ze snel bedekt. Maar aangezien er jaarlijks ontelbare thunderstorms over de wereld razen, moet het aantal fulgurieten dat verborgen ligt in woestijngebieden enorm zijn, ook al zullen de meesten verbrokkelen en misschien voor grillige stenen worden aangezien. Dat er halverwege de 19de eeuw nog veel twijfel bestond over de oorsprong van fulguriten, blijkt uit een artikel in het American Journal of Science uit 1843. In de State New York, bij een natuurlijk kanaal dat Fish Creek heet, werd een 25 m. hoge vlam waargenomen op een zandbank, en velen spoedden zich erheen om de oorzaak van de brand te vinden. Toen het vuur gedoofd was begon men te graven, en op een diepte van ongeveer een meter ontdekte met een lange vertakte buis waarvan de binnenkant van glas leek en de buitenkant ruw was. Men had geen idee wat het kon zijn, en groef dieper en dieper. Uiteindelijk was het onmogelijk om de buis verder te volgen, want hij begaf zich in zijwaartse richting en het water maakte verder graven onmogelijk. De lengte werd

geschat op 17m, waarmee deze fulguriet de langste is die ooit werd gevonden. Helaas is hij nooit uit de grond gekomen. De geleerde schrijver bepeinst de mogelijkheden. Dat zulke vormen het product van de bliksem zijn vindt hij hoogst onwaarschijnlijk, want waarom zouden ze dan niet massief zijn in plaats van hol. Waarschijnlijker lijkt hem dat het hier om de wortels van planten gaat die langzaam zijn verteerd, een versteend omhulsel in het zand achterlatend.

Intussen weten we beter. De grootste fulguriet die ooit heelhuids uit het zand is gegraven is er eentje van rond de 6 m, kunstmatig geproduceerd in 1996 in noord Florida. Die haalde het Guinness Book of Records. Maar een penetratie van rond de 15 m. komt soms voor. Helaas zijn natuurlijke fulgurieten broos en mede door hun grillige vorm heel moeilijk uit te graven.

19

16. VAN DE ELFEN Voor zover ik weet is het elfen vaak nagedragen dat ze geen ziel hebben. Daarmee stonden ze op het niveau van dieren. In onze menselijke arrogantie vonden wij het altijd vanzelfsprekend dat eeuwig leven alleen aan ons toebehoorde, en dat alle andere

levende wezens daarvan waren uitgesloten. Want wat zou het anders voor zin hebben dat wij ons voor het behoud van onze ziel tot God, of liever: de Kerk wenden, als dat ons niet zou onderscheiden van de rest van de schepping. We vinden het idee van de zielloze, en daarom hunkerende natuurgeest terug in heel wat overleveringen. Niet altijd wordt het ook benoemd, en soms is er sprake van een elf of meermin die mens wil zijn. Zij verliezen daardoor een lang leven, maar winnen een ziel. Soms is het de mens

die z'n ziel wil geven voor leven met zijn geliefde. Helaas gaat er altijd iets mis. Mensen noch elfen ontkomen aan hun lot. Maar in het rijk van de menselijke fantasie is alles mogelijk, en het mogelijke hoeft niet consequent te zijn. Dus is het ook niet zo gek dat de kleine natuurlijk gevormde stenen van het mineraal stauroliet in de vorm van een kruis 'Elfenkruisen' werden genoemd. Mineralogisch een bekend verschijnsel: twee kristallen groeien in elkaar, en maken hoeken van 60° of 90°. Dit type kruisvormige stenen is zeldzaam, en wordt maar op enkele plaatsen op de wereld gevonden. Waarom dat vooral in 'Fairy Stone Park' in Virginia is, hangt natuurlijk samen met de geologie van die plek, en niet met het aantal elfen dat zich daar heeft gevestigd. Elfenkruisen zijn er al sinds mensenheugenis, en een oude Indiaanse legende verklaart de naam: "Vele honderden jaren voor de Chief Powhatan stamhoofd was, dansten en speelden elfen, woud- en watergeesten rond een bron, toen er een elfenboodschapper verscheen uit een ver land. Hij bracht het nieuws dat Christus was gestorven. Toen de elfen het verhaal hoorden van de kruisiging, huilden ze. Hun tranen vielen op de aarde, en kristalliseerden in de vorm van een kruis." Een gevoelig verhaal. Klinkt wat mij betreft verre van zielloos. Het park in Virginia wordt vooral bezocht vanwege de Fairy Crosses. Er worden sierraden van gemaakt, en men gebruikt ze als talismans die het kwaad buiten de deur houden, de liefde bevorderen en geluk brengen. Genoeg om veel mensen tot zoeken te bewegen, want de 'magie' werkt het best als men ze zelf heeft gevonden.

Een ander soort steen, van calciet, wordt ook 'fairy stone' genoemd, maar waarom is niet duidelijk. Die stenen worden vooral gevonden in Quebec, Canada. ◄ Ongetwijfeld komt de naam ergens vandaan, maar dat heb ik niet kunnen vinden. Wie ooit in Cappadocië in Turkije is geweest kent de

wonderlijke 'Fairy Chimneys': bizarre erosieproducten van zachte zandsteen met een granieten 'hoed' die, zolang de wind het toestaat, de toren behoedt voor totale afbrokkeling. Dit gebied in Turkije heeft een stokoude en nog niet volledig begrepen geschiedenis. De ► Fairy Chimneys zijn bewoond geweest, want ruimtes uithakken was niet moeilijk in de zachte steen. De ondergrond zit vol gangen en kamers en zelfs kerken met voor-christelijke symboliek, identiek aan duizenden jaren oude afbeeldingen die elders in Turkije zijn gevonden . De ondergrondse 'steden' dateren van voor de jaartelling, en men moet er vaak op de knieën breken om door de gangen en openingen te geraken. Islamitische legenden over dit landschap zitten vol djinns, verwijzingen naar koning Salomo, maagden en engelen. Het is waarschijnlijk dat de 'Fairies' hier identiek zijn aan de 'djinns', onberekenbare geesten die verwant zijn aan gevallen engelen.

Een ander heel merkwaardig fenomeen is de 'Fairy Circle'. Daarvoor moeten we naar Afrika, Namibië. Elfencirkels bevinden zich in een gebied van 3500 km², voornamelijk in het westelijk deel van Kaokoland. ◄ Geologen, biologen en botanici hebben zich de laatste decennia stevig op het hoofd gekrabd omtrent de oorsprong van de geheimzinnige cirkels, die een diameter hebben tussen de 5 en 8 meter. Binnenin zijn ze kaal, maar langs de rand begroeid met vegetatie, hoger dan in het omringend gebied buiten de cirkels. Niet alleen het onverklaarbare heeft hen de naam ' fairy circles' bezorgd; we kennen tenslotte ook bij ons de elfenkringen die door paddestoelen in het gras worden gevormd. Maar dat is net zo weinig mysterieus als elfen-

bankjes. Verschillende verklaringen zijn geopperd voor de mysterieuze cirkels in de woestijn: ondergrondse activiteit van termieten, een onvruchtbaar makend gewas, en natuurlijk UFO's. De Fairy Circles roepen associaties op met graancirkels. Aards? Bovenaards? Een raadsel. Dat in ieder geval.

20

17. POKAINI - EEN RAADSELACHTIGE PLAATS Niet ver van Riga, de hoofdstad van Letland, ligt het Pokaini bos. In 1996 vertelde Ivar Viks, een wetenschapper uit Riga in een vraaggesprek journalisten over de meteologische afwijkingen in de omgeving, en over de mysterieuze eigenschappen van sommige lokale rotsen. Viks uitspraken brachten discussies op gang van voor en tegenstanders, en daarbij bleek dat er nog meer vreemde dingen gebeurden in en rond Poikani die niet anders te verklaren waren dan door paranormale activiteit. Kort na het interview stierf de wetenschapper aan een onbekende kwaal. De reseach werd voortgezet door Yevgeny Sidorov, een andere Letse wetenschapper. Hij ontdekte dat het

Pokainibos al van oudsher een plaats van pelgrimage was, vanwege een helende reputatie die nu ontdekt is door toeristen. Inderdaad is het bos mysterieus. Het terrein is heuvelachtig, vele heuvels maken het bos onoverzichtelijk. De eiken hebben maar aan een kant blad, wat kan wijzen op negatieve energie die maakt dat ze de andere kant op groeien. Maar het grootste raadsel zijn de stenen. Legenden zeggen dat ze er door pelgrims neergelegd zijn, als boetedoening voor hun zonden, maar het is duidelijk dat de grotere stenen deel uitmaken van de geologische make-up van het gebied. Waar de kleinere steenhopen vandaan komen en sinds wanneer die er liggen is een onopgeloste vraag. In vroegere eeuwen werd het Pokaini bos beschouwd als een heilige plek, en er zijn veel legenden die daarmee te maken hebben. Een legende rept over een vreemd object dat is verborgen onder een van de rotsen. De meningen lopen uiteen: van een radioactieve meteoriet tot een antiek graf. Archeologen die opgravingen hebben verricht hebben geen bewijs gevonden van graven onder de stenen. Maar er is genoeg bewijs dat de keien ongewoon zijn; sommige blijken bij aanraking warm te zijn, en ze genezen verschillende ziekten, zoals reumatische of gynaecologische kwalen. Er zijn ook negatief geladen stenen waar mensen een akelig gevoel bij krijgen. Zulke stenen kunnen degene die ze verplaatst of meeneemt ziek maken of een ongeluk bezorgen. Een andere anomalie is op een open plek, onder een pijnboom. De

temperatuur is daar altijd hoger dan in de omgeving, en lijkt van onder de grond te komen. Zelfs in de winter is die warmte waarneembaar. In de 'Valley of the Spirits' worden orbs waargenomen, die intelligent lijken te zijn. Ze kunnen opgeroepen worden door meditatie. En net als bij graancirkels lopen batterijen leeg en horloges en kompassen worden onbruikbaar.

In de 90er jaren is het bos opgeschoond en beter begaanbaar gemaakt. Er zijn paden aangelegd en bij die werkzaamheden kwamen ook veel van de stenen weer in zicht. Daardoor trekt het nu veel bezoekers, waaronder mensen met een esoterische belangstelling, healers en mensen die genezing zoeken. Ook is het bos een bijzondere plek voor wichelroedelopers. Iedereen is het er over eens dat de stenen iets 'hebben' , en velen voelen de energie die ervan uit gaat. Blijkbaar voelen de bomen dat ook, want sommige lijken de stenen met hun wortels te omhelzen....

21

18. LEVEN, HOE DAN OOK Eens in de zoveel tijd horen we van nieuwe ecosystemen op plekken in of op de aarde of in de diepzee die nooit eerder door mensen zijn gezien. Het is niet zonder risico om zulke plekken te verkennen. Hoewel er veel technologie tot onze beschikking staat, moeten toch mensen zich wagen in onbekende en vaak fysiek nauwelijks levensvatbare plaatsen. Vooral grotten zijn moeilijk en gevaarlijk, want raakt men er de weg kwijt of gewond dan is de terugweg vaak niet meer mogelijk. Zulke grotten bevinden zich op veel plaatsen, en er zijn schattingen dat we nog maar een heel klein gedeelte daarvan ontdekt hebben. Roemenië bijvoorbeeld is waarschijnlijk voor een deel 'hol' van binnen. Enkele grotten werden in de 80er jaren

ontsloten, en wat men daar tegenkwam was een geweldige opsteker voor evolutionisten. In de hete, 25 meter onder de aarde liggende Movile cave, heeft het leven al 5.000.000 jaar haar gang kunnen gaan, zonder enige uitwisseling met het oppervlak. Dat heeft geleid tot de groei en ontwikkeling van talloze bizarre vormen van leven die zich perfect hebben aangepast aan de abnormale omstandigheden.

In 1986 werd de grot ontdekt door Cristian Lascu, een paar kilometer van de kust van de Zwarte Zee. De grot bleek te wemelen van leven. 44 species werden geteld, waarvan 33 endemisch (alleen daar voorkomend) Die dieren hebben 5,5 miljoen jaar de tijd gehad zich zonder inmenging van buiten te ontwikkelen; een broedplaats van evolutie. Hun metabolisme is afhankelijk van chemosynthese en niet, zoals bij alle daglichtlevensvormen, van fotosynthese. Veel organismen hebben extra lange voelhoorns ontwikkeld om hun gebrek aan ogen te compenseren. Het wonderbaarlijkste is dat deze grotten überhaupt leven bevatten, want hun water is zwavelrijk, en dat is giftig voor de meeste organismen. Er is een ingewikkeld ecosysteem ontstaan dat perfect gebruik maakt van de extreme omstandigheden. Bacteriën breken in het onderaardse meer de zwavel af,

zwammen en schimmels eten die bacteriën en vormen 2 cm dikke gelatineachtige drijvende plakken op het water, waar ze voedsel vormen voor eencelligen die in het water leven. Die diertjes vormen weer voedsel voor grotere waterdieren zoals een witte waterschorpioen en bloedzuigers. Ook de grond en de wanden van de grotten zijn bedekt met bacterie kolonies, waar slakken en mijten van leven, die op hun beurt weer voedsel zijn voor spinnen en schorpioenachtigen. Interessant is dat de spinnen met 8 ogen worden geboren, die ze in de loop van hun leven verliezen. Het ecosysteem is te vergelijken met wat de onderzee capsule 'Alvin' in de 80er jaren ontdekte in de buurt van de Galapagos Eilanden, en sindsdien op meerdere plaatsen met onderzees vulkanisme: de 'hydrothermal vent'. Grote en kleine levensvormen werden ontdekt in wat een totaal levensvijandig milieu leek, het meest opvallend de grote kokerwormen van meer dan een meter lang. ◄ Naast het gebrek aan licht is er ook de gloeiende hitte waar die organismen kennelijk van houden. Ook daar werden witte kreeftjes gevonden en talloze andere typische dieren en planten, waarbij niet altijd duidelijk is wat onder het een of het ander valt. In een klap kan zo'n rijke plek uitsterven, omdat een nieuwe uitbarsting al het leven vernietigt. Maar ergens anders begint het dan gewoon weer opnieuw.

Het leven lijkt onverwoestbaar en schijnt zich, als het de tijd krijgt, eindeloos te kunnen aanpassen.

22

19. REUZENKNIKKERS Er zijn op de wereld een hoop enigma's die nog steeds op een verklaring wachten. Soms zijn ze ook nog een toeristische attractie. Dat is het geval bij de honderden stenen ballen van Costa Rica. Niemand weet waarom ze daar liggen, wie ze gemaakt heeft, hoe oud ze precies zijn, en waarvoor ze gediend hebben. Hun afmetingen variëren van een paar centimeter tot ruim 2 meter in doorsnee, met een gewicht van 16 ton. De meerderheid is gemaakt van granodioriet, een harde steensoort, verwant aan graniet, maar er zijn er ook een aantal van coquina, een

kalksteensoort die bestaat uit schelpen en schelpfragmenten. De bollen werden ontdekt toen in de 30er jaren het oerwoud werd gekapt om plaats te maken voor fruitteelt. Arbeiders herinnerden zich plotseling een oude legende, dat er een kern van goud in de bollen zou zitten, en met dynamiet werden er velen vernietigd - zonder dat er een spoor van goud werd gevonden. Desondanks zijn er nog een paar honderd over, die intussen over het hele eiland zijn verplaatst. Nog maar zes ervan liggen op hun de originele locaties. Vanaf 1943 zijn de bollen bestudeerd, en talloze theorieën hebben het licht gezien. Ze zouden oude graven hebben gemarkeerd, of gediend hebben als kalender, of een representatie zijn van planeten van ons of een ander zonnestelsel, of te maken hebben gehad met een bepaalde cultus. Sommige geologen hebben zelfs geopperd dat de stenen niet door mensen zijn gemaakt maar een natuurlijk fenomeen zijn: bubbels van magma die na een vulkaanuitbarsting deze vorm aannemen. We kunnen ons dan met recht afvragen waarom alleen Costa Rica vol ligt met zulke bollen, terwijl er toch heel wat vulkanen op de wereld zijn. Ook heeft men wanhopig bedacht dat de bollen misschien zo mooi rond werden van water dat er langs stroomde als ze op de bodem van een natuurlijk bron werden gelegd. Wetenschappers hebben een hoop fantasie, maar geen van al die 'verklaringen' klinkt geloofwaardig, en dus blijft het fenomeen onverklaard. Nog ingewikkelder dan hun ontstaan is hun ouderdom. Ook daarover zijn de meningen verdeeld, van Atlantis tot beschavingsperiodes tussen 100 en 1500 AD. Take your pick. Speculeren kan iedereen, maar met wetenschap heeft dat niks te maken. De ballen zijn lang niet altijd perfect rond, al lijkt dat wel zo. Soms is de afwijking wel 5 cm. Blijkbaar hadden de makers niet de technische hulpmiddelen tot hun beschikking waarmee graniet perfect rond gehakt kan worden. Evengoed een hele prestatie, we doen het ze niet na.

Onlangs zijn er in Bosnië ook zulke bollen ontdekt, op verschillende plekken, maar de meesten liggen bij de stad Zavidovici en Grab. Daar vindt men ook een 'verklaring' die zegt dat in 1936 er zoveel regen viel dat rivieren en beken buiten hun oevers traden. Volgens het verhaal zijn toen alle steenballen van hoger gelegen plaatsen naar beneden gespoeld. Wie weet. Ballen rollen van bergen af, zeker als zo'n berg een glijbaan wordt. Maar dat verklaart nog niets. Ook moeten we geen verklaring zoeken in het veel leukere verhaal: dat bruilofsgasten op de plaats waar nu veel ballen liggen ruzie kregen en toen zelf in stenen ballen veranderden. Je zal de stenen de kost geven die vroeger mensen zijn geweest.....

23

20. SCHITTEREND Misschien bent u wel eens in het Diamantmuseum van Antwerpen geweest? Hoewel het meeste wat daar ligt uiteraard (goeie) fake is, staan er toch bijna net zoveel bewakers als er diamanten liggen. Een koude boel. Knap geslepen, maar verder ...Geef mij maar kiezelstenen. Dat mensen zoveel geld overhebben voor iets wat schittert en erg gevaarlijk is in het gebruik, nou ja. En dan te bedenken dat al die schittering alleen geperste koolstof is. Een van de eerste boeken die Harry Mulish schreef was 'de diamant' (1954). Dat boek maakte op mij als puber grote indruk, omdat Mulish de absurditeit van de menselijke hebzucht zo fantastisch in een spannend verhaal giet. Een tragisch verhaal ook, met een beroerd einde, voor diamant en eigenaar.

Hoewel het verhaal over de omzwervingen van een grote diamant fictief is, had hij bij het schrijven waarschijnlijk de 'Hope-diamant' ▲ voor ogen. Het verhaal van die 45 karaats blauwe diamant en de vloek die er volgens de overlevering op rustte is interessant. Het begon, in de legende, zo. Iemand, een onbehouwen versie van Indiana Jones, beroofde eeuwen geleden een beeld van de Hindoe godin Sita van de diamant in haar voorhoofd. Hij kon het niet laten. Maar zoiets doe je niet ongestraft, dat spreekt. Het verhaal gaat dat hij kort daarop door een pak wilde honden werd verscheurd. In 1642 kocht Jean Baptiste Tavernier, een Franse juwelier die veel reisde, in India een 112 karaat blauwe diamant. In 1668 was hij weer terug in Frankrijk, met nog steeds de diamant op zak, die toen veel groter was dan nu, want hij is verschillende malen gespleten en opnieuw bewerkt. Koning Lodewijk XIV, altijd in voor rijkdom, kocht de diamant plus nog een handvol andere diamanten van Tavernier, en verhief hem in de adelstand. Tavernier werd 84. Lodewijk liet de diamant opnieuw bewerken om hem nog stralender te maken, waardoor hij van 112 karaat naar 67 karaat ging. De Zonnekoning droeg hem regelmatig om de koninklijke nek. Zijn achterkleinzoon Lodewijk XV liet er in 1749 een decoratie van maken. Lodewijk VI erfde hem. Hij en zijn vrouw Marie Antoinette werden onthoofd, maar dat was de Franse Revolutie en niet de vloek. De kroonjuwelen, waaronder de blauwe diamant werden tijdens die bloedige periode ondergebracht op een plek waar stelen peanuts was. De meeste kostbaarheden werden teruggevonden, maar de Hope diamant bleef onvindbaar. Waarschijnlijk dook hij in 1813 weer op bij een juwilier die Daniel Eliason heette, maar er was geen zekerheid dat het inderdaad dezelfde diamant was, want hij was opnieuw bewerkt, misschien om zijn afkomst te maskeren. De opgedoken diamant was 44 karaat, een stuk kleiner dan die van Lodewijk XIV. Waarschijnlijk werd de diamand gekocht door koning George IV van Engeland, en na diens dood weer verkocht. Tegen het jaar 1839, misschien eerder, kwam de zwerfsteen in het bezit van Henry Philip Hope, en sindsdien staat hij te boek als de 'Hope diamant' . Met de Hope familie ging het minder goed. Henry, die geen kinderen had, liet de diamant na aan de oudste van drie neven, Henry Thomas Hope. Henry Thomas stierf, en zijn weduwe liet de diamant na aan haar kleinzoon , de tweede van 5 kinderen, Lord Francis Hope. Francis Hope was een gokker en had ernstig geldgebrek. In 1898 voerde hij een proces om de diamant te kunnen verkopen. Zijn broers en zussen staken daar een stokje voor, maar uiteindelijk werd hij in 1901 toch verkocht aan Simon Frankel die de diamant meenam naar Amerika. Daar ging de diamant in verschillende handen over. Volgens een krantenbericht waren dat Jacques Colet, die zelfmoord pleegde, Prince Iwan kanitovitsky, die vermoord werd, Sultan Abdul van Turkije die afgezet werd en zijn geliefde die werd vermoord, en tenslotte Simon Montharides wiens koets door een op hol geslagen paard over een klip werd geslingerd. Hoe historisch deze lijst is valt te bezien, maar in ieder geval kwam de Hope diamant in 1910 terecht bij de Fransman Pierre Cartier, die hem doorverkocht aan de rijke Evalyn Mc.Lean, nadat Cartier er eerst een andere setting voor had gemaakt. Het kan zijn dat Cartier het verhaal van de vloek heeft bedacht, om de diamant extra aantrekkelijk te maken. In ieder geval duikt de vloek pas op in literatuur van de 20ste eeuw. Evalyn McLean droeg de diamant voortdurend, en ze wilde hem zelfs voor een operatie niet afdoen. Het was haar gelukstalisman. Hoe gelukkig ze er van werd valt te bezien. Haar oudste zoon Vinson stierf bij een auto-ongeluk, 9 jaar oud. Haar dochter pleegde zelfmoord op haar 25ste. Haar echtgenoot werd gek verklaard en in een inrichting opgesloten tot zijn dood in 1941. Toen zij in 1947 stierf wilde ze de diamant nalaten aan haar 6 kleinkinderen, maar twee jaar na haar dood werd hij verkocht aan Harry Winston, een juwelier in New York. Winston was een idealist, en hij schonk de diamant aan het Smithonian Institute, als begin van een grote edelsteencollectie. In 1958 reisde de diamant die zoveel rijkdom had gezien in een eenvoudig bruin doosje, per aangetekende post naar Washington, waar hij in 2010 opnieuw in een sieraad werd gezet: 'Embracing Hope' . Mooi. Laten we hopen dat hij zijn laatste rustplaats heeft gevonden.

24

21. STENEN MET EEN VERHAAL Er zijn massa's steencirkels in de U.K, en allemaal hebben ze een verhaal en een geschiedenis. Van dat laatste weten we vaak maar weinig, maar van de verhalen die eeuwenlang doorverteld zijn weten we een heleboel. Neem nu de provincie Oxfordshire, waar drie monumenten in elkaars buurt staan: een steencirkel 'the King's Men' ◄, een staande megaliet: de 'King Stone' ► en

een groep stenen die vroeger een grafkelder vormden maar eeuwen geleden tegen elkaar aan zijn gevallen: de Whispering Knights' - de Fluisterende Ridders.▼ Natuurlijk zitten er aan zulke ongewone namen legendes vast. Dat maakt zulke plekken zo interessant. Dit is het verhaal:

Een plaatselijke vorst en zijn leger, met plannen om Engeland aan zijn voeten te krijgen ontmoette onderweg een heks -

sommigen zeggen dat het 'Mother Shipton' was, een fameuze heks die de koning instrueerde zeven lange stappen te nemen, en als hij dan het dorp Long Compton kon zien liggen, zou hij Koning van Engeland worden.

De carrièremaker deed wat de heks zei, roepend "Stick, Stock, Stone,as King of England I shall be known! "

Maar helaas, bij de zevende stap rees de grond omhoog en ontstond de 'Archdruids Barrow' ,een grafheuvel die in de loop der eeuwen is verdwenen. De heks lachte kakelend en zei: "As long as Long Compton thou canst not see, King of England thou shalt not be." (zolang je Long Compton niet kunt zien zul je geen Koning van Engeland worden). Flauw. En zoetgevooisd voegde ze er aan toe dat ze nu de koning en zijn gevolg in stenen ging veranderen, en zichzelf in een vlierstruik. En zo geschiedde; de ambitieuze vorst werd de 'King Stone', de soldaten werden de 'King's Men', en de 'Whispering Knights' zijn de ridders in het gevolg, bezig met een samenzwering. De traditie wil dat ooit de betovering verbroken zal worden. Dan zal de koning en zijn gevolg, verlost van hun verstening, doorgaan met hun inmiddels achterhaalde missie: het veroveren van Engeland.

In werkelijkheid zijn de drie monumenten niet tegelijkertijd opgericht. De steencirkel is waarschijnlijk 1000 jaar ouder dan de King Stone, die misschien als markering bedoeld was voor een begraafplaats. Net als bij Stonehenge zijn er aanwijzingen dat de grote steen ook een astronomische functie had. Maar de legende gaat verder. Mother Shipton's betovering wordt iedere nacht verbroken. De 'King's Men' komen om middernacht weer tot leven en lopen de heuvel af om te

drinken uit de bron van Little Rollright Spinney. De koning gaat alleen als hij de klok van Long Compton heeft horen luiden. Nieuwsgierigen wordt ontraden deze wonderen met eigen ogen te gaan bekijken; of je gaat dood, of je wordt gek. Geen van beide een aantrekkelijk vooruitzicht. Ook het beschadigen van een steen leidt geheid tot narigheid. Een boer uit het dorp Little Rollright die een steen meenam om hem over de stroom te leggen en te gebruiken als brug. Met een vierspan krachtige paarden trok hij de steen naar beneden, een

25

bijna ondoenlijke klus waar hij lang over deed, en toen de steen eenmaal lag vond de boer hem iedere ochtend weer op de kant. Dat schoot niet op, en dus besloot hij de steen de heuvel weer op te slepen. Met het grootste gemak en met maar één paard vloog de kar met

steen terug naar waar hij hoorde: boven op de heuvel. Zo zie je maar, met legendes valt niet te spotten.

Een andere eigenaardigheid van de ´King´s Men´ steencirkel is dat de stenen niet te tellen zijn. Een bakker

zwoer dat hij het juiste aantal zou achterhalen, en bakte een flink aantal broden die hij op de stenen legde. Maar telkens als hij zijn broden telde bleken er enkele verdwenen, foetsie, met hulp van de duvel of de elfen. Het verhaal doet de ronde dat niemand ooit in staat zal zijn bij drie keer tellen steeds hetzelfde aantal te krijgen.

Misschien wilt u het een keer proberen, als u toch in de buurt bent.

Maar vreemd genoeg is het écht moeilijk om het juiste aantal met zekerheid vast te stellen, en moderne bronnen

vermelden vaak andere aantallen. Ook weet men niet welk van de stenen origineel is en welke er later bij zijn geplaatst.

Onder de King Stone en de King´s Men bevinden zich - zegt men - grotten waar de fairies wonen. Om middernacht komen ze tevoorschijn uit een gat aan de oever en dansen in de kring. Krijg het niet in je hoofd dat gat af te sluiten. Volgens volksverhalen verdwijnen er regelmatig mensen in dat gat; meegenomen door de fairies. Gelukkig komen ze meestal weer terug... Onlangs was er een meisje van vier dat met haar ouders de Rollright Stones bezocht. Het kind was angstig vanwege de sfeer bij de stenen. Sindsdien werd ze geplaagd door een terugkerende droom over een vrouw die de grot onder de stenen binnengaat en in een slang verandert. Het is geen wonder dat met de stenen nog altijd een heksen-traditie is verbonden. Al eeuwenlang is de steencirkel een ontmoetingsplaats voor heksen, die worden aangetrokken door de legendarische geschiedenis en de heidense oorsprong van de monumenten. In het dorp Long Compton, 1½ km van de steencirkel, woont van oudsher een onevenredig aantal heksen. De King Stone schijnt vruchtbaarheid te bevorderen. Jonge vrouwen gaan er heen om hem 's nachts aan te raken. De 'Whispering Knights' werden vroeger - en misschien ook nu nog wel - bezocht door jonge meisjes die er hun oor tegenaan legden. Op die manier hoopten ze de naam van hun toekomstige echtgenoot te horen fluisteren....

22. SCHELP AAN JE OOR bewerkt en vertaald uit: Raymond Buckland, Amazing Secrets of the Psychic World

Als je een grote gedraaide schelp aan je oor zet, zul je een ruisend of donderend geluid horen, als de zee op afstand. We weten niet precies wat dat geluid is - het ruisen van je bloed, of het effect van de lucht in de verschillende kamers van de schelp, maar het geluid kennen we allemaal. Maar sommige mensen die een beetje psychisch begaafd zijn horen ook iets anders. Zij horen duidelijke en karakteristieke geluiden in de vorm van gefluisterde of gesproken woorden. Die woorden kunnen verstaanbaar zijn of onsamenhangend als in dromen, ze kunnen je naam zeggen of echte boodschappen doorgeven. Net als bij het kristalkijken, automatisch schrijven en andere technieken is het een manier om het onderbewuste naar buiten te brengen. Maar er kan ook meer aan de hand zijn. Soms kunnen zulke hulpmiddelen het medium zijn voor telepathische boodschappen, voorspellende berichten, of zelfs echte communicatie met geesten. De inhoud van de boodschap, en de helderheid ervan is het criterium om te

beoordelen wat de herkomst is van wat je hoort. Als je alleen verwarde onzin hoort kun je er zeker van zijn dat het je eigen onderbewuste is. Zulke geluiden kun je rustig vergeten. Maar als ze zinvol zijn en je hebt reden om aan te nemen dat het gesprokene echt ergens vandaan komt, luister er dan naar. Schelp -horen is een van de meest plezierige methoden die je kunt gebruiken. De stemmen die je hoort kunnen herkenbaar of onherkenbaar zijn, maar ook kun je soms muziek horen die moeilijk te omschrijven valt. Wees wel gewaarschuwd: als je ook stemmen gaat horen als je geen schelp aan je oor hebt, hou dan voorlopig op met experimenteren. Zorg dat je altijd controle houdt over je experimenten, en als iets uit de hand dreigt te lopen, stop er dan meteen mee, en ga eerst werken aan je innerlijke weerstand.

26

23. GLASS BEACH

In de laatste jaren van de 19de eeuw kwam men op het idee om een dumpplaats te maken van het strand bij Fort Bragg in Californië. Tenslotte, stranden zijn er genoeg, dus de troep lag niemand in de weg. Dus gooide de plaatselijke bevolking z'n afval over de klippen, en waarschijnlijk verwachtte men dat het meeste wel door de zee zou worden meegenomen. En waar men eenmaal begint met kieperen houdt men niet meer op. Het stuk strand kreeg de naam 'The Dump'. Pas in de jaren '60 besloot de gemeente de illegale stort te sluiten. Het ergste grof vuil werd verwijderd. Maar de tonnen glas die in de loop van de decennia op het strand waren gegooid waren een eigen leven gaan leiden - in samenwerking met het getij. Kapotte flessen en potten zijn net als stenen onderhevig aan erosie: groot wordt kleiner. Het gekleurde glas werd grof zand, niet meer scherp maar mooi afgerond, als zandkorrels op het strand. Een prachtig gezicht! 'The Dump' werd 'Glass Beach' . Het strand werd gekocht door California State Park, met de bedoeling het toe te voegen aan het omringende MacKerricher State Park. Dat gebeurde, nadat het strand opnieuw was opgeschoond. Nu is het strand een beschermde bezienswaardigheid. Men mag geen zand meenemen, al doen veel mensen dat

natuurlijk toch. Fort Bragg is niet de enige glass beach in de wereld. Ook op het Hawaiiaanse eiland Kauai is er een, in het industriegebied van Hanapepe. Maar omdat het meenemen van glas daar nooit verboden is geweest, zijn de interessante kleuren allemaal verdwenen. Alleen het bruine en witte glas is over. ▼ Maar buiten die bekende stranden kan 'sea glass' overal gevonden worden, want menselijk afval komt voortdurend in zee terecht. Er zijn verzamelaars van zeeglas die er sieraden van maken of er voorwerpen mee versieren. Het is een leuk idee dat veel van dat glas al oud is, en een hele geschiedenis heeft.

Op internet zijn veel websites van zeeglas verzamelaars en mensen die er mooie dingen van maken. De grillige en onvoorspelbare vormen maken de grotere stukjes glas daar

bijzonder geschikt voor. Er zijn verenigingen en tijdschriften gewijd aan sea glass. Ook hier op

onze stranden liggen natuurlijk stukjes verweerd glas. Kijk er eens naar uit!

27

24. VERSTENING

Wie kent er niet het mooie verhaal van de vrouw van Lot, die toch, tegen de waarschuwing van de engel in, omkeek naar de verwoesting van Sodom en Gomorrah, en van schrik in een zoutpilaar ◄ veranderde.(Gen 19:18-26) De pilaar die haar naam draagt is niet van rotszout, het zg Haliet waaruit de hele omgeving bestaat. Het is niet ongewoon dat levende dingen in steen veranderen, hoewel dat vaak een proces van miljoenen jaren is en niet iets wat in een ogenblik kan gebeuren. We kennen het 'Petrified Forest' van Arizona, een Nationaal Park waar men het schitterende versteende hout kan bewonderen, zo hard als steen maar de structuur van het oorspronkelijke hout is bewaard gebleven. Versteend hout ontstaat wanneer bomen onder de

aarde komen te liggen en er geen zuurstof meer bij kan. Het cellulose van de houtstructuur zuigt zich vol met de minerale componenten in de aarde, die kristallen vormen en het hout van binnen uit verstenen. Tegenwoordig kan men dat proces in enkele uren imiteren. Hout wordt in een oplossing gedoopt en dan gekookt. Dat is een procedure waarbij diverse chemische processen gemoeid zijn en verhitting tot meer dan 1000° Het hout verandert dan in een silica product: keramiek. Soms gaat verstening ook buiten het laboratorium snel. De bewoners van Pompeï werden in 79 onder de as bedolven en hun lichamen, omgeven door een laag verhard lava en puimsteen, konden in de oorspronkelijke

houdingen bewaard worden dankzij een procedé waarbij de omhullende laag werd volgegoten met gips, en daarna de lava weggehakt. Archeoloog Guiseppe Fiorelli ontwikkelde het procedé vanaf 1863. Zo kon de oorspronkelijke vorm van langvergane mensen, dieren en voorwerpen gereconstrueerd worden, en kunnen wij nu natuurgetrouwe beelden zien van wat er bijna 2000 jaar geleden gebeurde.. Alles in de natuur kan verstenen. Dat zien we aan fossielen. Meestal zijn het alleen de harde delen, botten, schelpen, koralen. De weke delen vergaan lang voor de processen in de natuur ze kunnen vereeuwigen. Ook zand versteent als het zich ophoopt en mineralen de korrels aan elkaar kitten. Zo ontstaat zandsteen,

waaruit zich de prachtigste en meest bizarre landschappen vormen van rotsen, die op hun beurt weer verweren en zand worden... Even terug naar Lots vrouw. Haar verhaal is misschien het meest bekende maar zeker niet de enige legende over mensen die in steen veranderden. Of wezens die dat kunnen bereiken door hun ogen op iemand te richten. Medusa bijvoorbeeld, die met haar hoofd vol slangen zo'n gruwelijke aanblik bood dat de toeschouwer versteende. Of de Basilisk, zo echt in het leven

geroepen door J.K. Rowling: Harry Potters draak, die hij natuurlijk verslaat. De Griekse Niobe, trotse moeder van 7 zonen en 7 dochters over wier verdiensten ze haar mond niet kan houden, moet eerst toezien hoe haar kinderen worden afgeschoten, de meisjes door Artemis en de jongens door Apollo. Geen halve maatregelen bij de Griekse goden. Vervolgens wordt Amphion, de vader, doorgeschoten door Apollo, omdat hij wraak zweert. Neem het hem eens kwalijk. Niobe vlucht naar Mount Sipylus, in Turkije. Daar verandert ze in een rots waaruit water komt: haar tranen. De rots staat daarom bekend als

28

'Weeping Rock' . De poreuze steen laat regenwater makkelijk door. Hier lopen dus twee tradities door elkaar heen, de een Grieks mythologisch verhaal, de ander een latere Grieks/turkse duiding geïnspireerd door een merkwaardige rots. Ook Engeland kent verhalen over versteningen die duidelijk hun oorsprong vonden in het landschap en haar gesteenten. Zoals de legende van de drie stenen op Moelfre Hill, Carnarvonshire ►, maar die intussen naar beneden zijn gerold. Ze waren ieder ongeveer 1.20m, vertelt Wirt Sikes in zijn boek 'British Goblins' uit 1880, en een was rood als bloed, de ander wit en een derde zacht blauw. De traditie wil dat drie vrouwen op zondagmorgen in plaats van naar de kerk naar de heuvel gingen om hun graan te wannen. Enkele buurvrouwen, bezorgd voor hun ziel, kwamen de heuvel op om hen te waarschuwen, maar de vrouwen lachten om het vierde gebod, en met het oog op mogelijke winst gingen ze door met de arbeid. O wee. Want op datzelfde moment veranderden ze in stenen, iedere steen in de kleur van de jurk die de vrouw aanhad toen ze nog van vlees en bloed was. De Heer straft fel en onmiddellijk.

Net goed, zal men in het dorp gedacht hebben. Toch een beetje over-reacting van Godswege. Zoals ook in het geval van de vreemdgevormde menhir bij Llandyfrydog, Anglesey. Met een beetje fantasie kan men daar een gebochelde man in zien, en hij wordt plaatselijk aangeduid als Carreg y Lleidr ◄, ofwel de Roversteen. De legende is dat een man die de kerkbijbel had gestolen en die op zijn schouder wegdroeg, door de Wrake Gods werd getroffen en in steen veranderde, tot op de Laatste Dag het trompetgeschal hem zal wekken. De Heer treedt niet alleen rigoreus op in gevalletjes van oneerbiedig gedrag. Hij laat zich ook gelden tegenover andere creaturen. St Keyna, de dochter van Prins Brychan van Breconshire, 5de eeuw gaf haar maagdelijkheid aan de Heer en zocht een

afgelegen plaats om zich helemaal te kunnen wijden aan meditatie. Ze maakte een flinke wandeling tot voorbij de rivier de Severn tot ze in een bos kwam dat haar wel beviel. De landeigenaar vroeg ze om toestemming, die hij wel wilde geven, maar, zei hij, het wemelt hier van de slangen, dus weet wat je doet. Mens noch dier waagde zich in die regio. Maar Keyna zou geen St. Keyna geworden zijn als ze voor ieder gat was gevangen. En dus deed ze een beroep op de Heer, om de slangen te verdrijven. Beetje oneerlijk, want de slangen waren eerst, maar goed. Okee. En de Heer versteende alle slangen. Het leuke is dat we die 'slangen' terug kunnen vinden. De hele legende is geboren uit de fossielen van ammonieten waar die streek om bekend staat. Alleen in de tijd van Keyna had men nog geen idee van het bestaan van fossielen of de geschiedenis van de aarde, en zo werden die opgerolde prehistorische schelpdieren de slangen die maar weer eens duidelijk maakten hoe machtig God is. De steen hierboven memoreert aan dit verhaal. In alles zit een moraal, zelfs in stenen en ammonieten.

29

25. FORAMS ALS KUNST

Je moet er maar opkomen: een park te stichten dat vol staat met micro-organismen, duizendvoudig vergroot, als beeldhouwwerk. Natuurkunst, en wat voor kunst! Het Foraminifera Sculpture Park in Guangzhou Province, China, is uniek in de wereld. Tien jaar geleden ontstond het idee bij marine-geoloog Bilal Haq, nadat hij een aantal onderwijsmodellen van forams had gezien in het laboratorium van bioloog Zheng Shouyi in Qingdao in China en hun schoonheid had bewonderd. Zheng overtuigde de autoriteiten, en in 2009 werd het park geopend.

Foraminifera zijn eencellige zee organismen, die hun naam te danken hebben aan de gaatjes die in de skeletjes zitten. Er zijn 40.000 fossiele vormen beschreven, en hun aanwezigheid en diversiteit is een aanwijzing voor de kwaliteit van het zeewater. Daterend uit het Cambrium, 540-480 miljoen jaar geleden, toen ze soms afmetingen van 15 cm of meer konden bereiken, zijn de huidige vormen microscopisch klein. Veel zanden bevatten diverse soorten forams, meestal rond de 1mm groot. Er zijn tropische stranden waarvan het zand alleen uit forams bestaat, ongeweten door de toevallige bezoeker. Maar onder de microscoop zijn hun

prachtige vormen een lust voor het oog. Zulke stranden zijn er o.a in de Okinawa Archipel van Japan, waar een speciale soort foram de boventoon voert: het zg 'star-sand'. De gaatjes zijn daar goed te zien.▲ De minuscule organismen die al 330 miljoen jaar de zeeën bevolken, maken hun kunstige skeletjes uit calcium dat ze uit het water halen en samenvoegen met lijm die hun lichaam afscheidt.

30

Als ze sterven blijven alleen die skeletjes over, en door de golven worden die op het strand geworpen. Wonderlijk genoeg blijven ze heel, ook als duizenden voeten over hen heenlopen.

Men vindt heel zelden een kapotte foram. Bioloog Ernst Haeckel (1834-1919) was de eerste die de diversiteit en schoonheid van Forams onder het oog van niet-wetenschappers bracht in enkele van zijn prachtige tekeningen uit de verzameling 'Artforms in Nature' uit 1898. Het schitterende boek, een Dover uitgave, is nog steeds in druk. ◄ De nu nog levende 4.000 soorten bevolken iedere zee op aarde, en zijn voedsel voor talloze zeedieren. Geologen meten de sedimenten van afgestorven forams om de ouderdom van de omringende gesteenten te bepalen, en de skeletjes zijn een belangrijke graadmeter voor de geschiedenis van het klimaat. Ook kan men aan de lagen forams aflezen hoe hun evolutie is verlopen. Zo nu en dan worden er nog nieuwe soorten ontdekt, maar veel verdwijnt ook door de afnemende kwaliteit van het zeewater. Daarom heeft het monumentale park ook een voorlichtende functie: foraminiferen zijn in veel opzichten organismen die wij en het milieu nodig hebben.

Locale beeldhouwers maakten de sculpturen, onder het wakend oog van Zheng.

Het park van 2½ hectare bevat 114 granieten, marmeren en zandstenen sculpturen van forams. Sinds de opening in 2009 hebben een miljoen bezoekers het heuvelachtige park bezocht dat tegenover de baai van HongKong ligt. De bioloog koos voor de sculpturen zowel fossiele vormen als specimen die ook nu nog leven. De oudsten zijn uit het Carboon en het Jura tijdperk. Zheng ontdekte zelf 6 nieuwe forams, die een plaats hebben gekregen bij de ingang van het park. Voor haar zijn dat de favoriete sculpturen. De bezoeker wordt herinnerd aan het feit dat 10.000 jaar geleden het park een ondiepe zee was, waar de foraminiferen samen met andere dieren bij miljoenen hun levenscyclus voltooiden.

31

26. DAMES OP STENEN Maar weer een duikje in de geschiedenis. In 'The World of Wonders', die onuitputtelijke bron van wetenswaardigheden uit 1870, vind ik een artikeltje getiteld 'Pictures in Stones'. Als liefhebber van zand, stenen en geologie kan ik daar niet omheen. Het verhaal is heel merkwaardig. Een steen kan natuurlijk altijd een bepaalde tekening hebben die ons ergens aan doet denken, maar de details die de schrijver hier bij verschillende stenen aantreft doen vermoeden dat ze niet zomaar uit de natuur zijn gekomen..... Ik vertaal:

"Veel merkwaardige en wonderbaarlijke dingen worden er in stenen gevonden. Soms bevatten ze overblijfselen van leven dat allang van de aarde is verdwenen, en in andere gevallen zijn de elementen waaruit ze zijn samengesteld zo vreemd gevormd dat ze meer lijken op kunst dan op natuur. Raap een kiezel op bij de kust. De buitenkant mag er ruw en onaantrekkelijk uitzien, maar binnenin kunnen zich de meest delicate dieren of plantenresten bevinden, die de kunst van het slijpen zal kunnen onthullen. En als er zulke resten niet zijn, dan zullen sommige stenen bij het openbreken en polijsten de mooiste landschappen

vertonen, wanneer het een z.g. landschaps-agaat betreft.◄

De wonderlijke markeringen in stenen werden in de Oudheid al opgemerkt, en veel daarvan werd toegeschreven aan bovennatuurlijke oorsprong. We lezen over een steen die een opmerkelijke gelijkenis vertoonde met het hoofd van een gekroonde koning, en in een ander kon men een rennende man herkennen, maar de meest wonderbaarlijke was een agaat die de representatie bevatte van de god Apollo, omgeven door de negen muzen. Onder deze stenen zijn er van een soort agaat waarvan er velen de natuurlijke representatie laten zien van het menselijk gezicht. Zo levensecht zijn zij dat men ze zo op het eerste gezicht voor een medaillon portret kan verslijten. Het enige dat erop wijst niet werkelijk met een miniatuur te maken te hebben, is de achtergrond die niet effen genoeg is voor artistiek vakmanschap. Maar dat bezwaar geldt niet voor sommige andere stenen. In een ervan zien we het hoofd van een ouden man die eruit ziet alsof hij zo geportretteerd is. De ogen hangen en de expressie van het gezicht is kalm en meditatief, het haar en de baard zijn wit en het hele karakter is buitengewoon eerbiedwaardig. De achtergrond is hier donker en effen, waardoor het gezicht bewonderenswaardig omlijst wordt.

Er is een hele bijzondere tussen de stenen waarvan we niet anders kunnen zeggen dan dat het een uitgelezen portret is van een dame, in hoed en wandelkostuum, de arm naar achteren geworpen, de houding geanimeerd en het gezicht bijzonder sprekend. Als wij even vergeten dat het een werk van de natuur is zien we een vaagheid in de tekening die de indruk geeft dat het hier om een schets gaat. De stenen die we hebben beschreven zijn misschien de allerbeste uit de verzameling, maar anderen zijn bijna even mooi. Een daarvan lijkt sprekend op het gezicht van een jonge vrouw in een biddende houding, de ogen op de hemel gericht, het haar naar achteren en de huid van een transparante bleekheid. Een ander lijkt op een Roomse priester en weer een andere op een kaalhoofdige man in wie we op het eerste gezicht een oude kennis zien. Dan is er ook het hoofd van een paard, duidelijk en uitgesproken in zijn tekening." Ik denk dat iedereen na het lezen van deze beschrijving die stenen wel eens met eigen ogen had willen zien. Van alle stenen die ik in handen heb gehad zijn er veel bijzonder geweest, soms met 'landschappen' en minerale dendrieten, maar met jongedames? Tenzij de schrijver zulke 'stenen' bedoelde? ◄

32

27. DE LOGGAN WIEBELSTEEN Er zijn in de natuur diverse stenen wonderen die bewegen, of net niet, maar waarvan men zich af kan vragen hoe het mogelijk is dat ze niet naar beneden vallen, en hoe hun precaire evenwicht is ontstaan. Over zo'n steen-met-geschiedenis gaat het hier. Bovenop een rotspartij aan de ruige kust van Cornwall bevindt zich de 'Loggan (ook wel Logan) Stone of Treen. Die steen rust op een punt waardoor hij met geringe inspanning van iemand die er met de schouders tegenaan duwt, heen en weer kan wiegen, enkele centimeters, maar duidelijk voelbaar. Hoewel, minder duidelijk dan ooit het geval is geweest. In april 1824 was er een luitenant Hugh Goldsmith, een branieschopper zonder veel verstand, die de Loggan Rocking Stone, met een gewicht tussen de 80 en 90 ton, met mechanische middelen wilde verplaatsen. Daartoe was hij aangespoord door een oude Cornwall profetie, dat geen mens er ooit in zou slagen de Loggan steen uit zijn positie te krijgen. Nou, als er één uitdaging was voor de hersenloze matroos, dan was dat er wel een. Aan het werk dus. Goldsmith verzamelde een aantal vrienden, en waarschijnlijk een aantal kratjes bier, en ging aan de arbeid. Na het plaatsen van koevoeten en synchrone inspanning had de luitenant de diepe voldoening dat een natuurwonder dat ongetelde eeuwen mensen plezier had verschaft in een klap naar de bliksem was. Dan heb je wat gedaan met je leven. Het mag een godswonder heten dat de steen niet met donderend geweld in zee terechtkwam. Een goedgeplaatste richel hield hem tegen. Wat voor de natuur maar ook voor de luitenant een geluk bleek te wezen. Want enkele arbeiders die in de omgeving werkzaam waren hadden de groep luidruchtigen gevolgd, en gezien wat er gebeurde. Zij renden naar de burgemeester om hem op de hoogte te brengen. Heel Cornwall en daarbuiten was in rep en roer. Velen geloofden dat de steen was uitgebalanceerd door de Druïden, maar wat ook de geschiedenis, generaties hadden de rots aan het wiebelen gekregen, en hij was een dierbaar deel van het leven van duizenden. De locale middenstand floreerde vanwege alle toeristen die op de

steen afkwamen, en de herbergiers floreerden omdat er na het wiebelen getoast moest worden. Kortom: men was niet blij met de luitenant. Ook de Admiraal was boos, en liet de matroos vallen. Hij zou uit de marine verwijderd worden als hij niet als de wiedeweerga zorgde dat de steen weer op z'n plaats kwam. Hoe? Dat moest ie zelf maar uitzoeken...en zelf betalen. En zo geschiedde. Het groot materieel kreeg hij gratis uit de haven, maar de werklieden waren voor zijn eigen rekening. Na een week hard werken lag de steen weer op z'n plaats - maar de wiebel was er grotendeels uit. Nooit heeft hij sindsdien meer zo fantastisch bewogen. De balans was niet meer wat ie geweest was.

En matroos Goldsmith kon pas aan het eind van z'n leven de schulden afbetalen. Zijn grap zal als een steen op zijn maag hebben gelegen.

33

28. MOUNT RORAIMA In 1912 schreef Arthur Conan Doyle, de bedenker van Sherlock Homes en een fervent Spiritualist, een verhaal dat hij 'The Lost World' noemde. Daarbij liet hij zich inspireren door de berg Roraima, een tafelberg van bijna 3.000 m. hoog, op de grens van Venezuela, Brazilië en Guyana. Later werd zijn thema weer gebruikt voor de film 'Jurassic Park', waarvan het tweede deel ook 'The Lost World ' heet. Mount Roraima is een 'Tepui', een onaards stuk zandstenen rots dat hoog boven het menselijk niveau uitsteekt. Het plateau is 31 km² groot en de kliffen zijn 400 m hoog. Mount Roraima is door zijn ligging een eiland, en vergelijkbaar met andere afgelegen ecosystemen;

er heeft zich een unieke plantengroei ontwikkeld. Grotere dieren zijn er niet, maar wel veel insecten die zich hebben aangepast aan de harde omstandigheden. Mensen wonen er niet. Ze zouden er alleen met klimtouwen of via de lucht vanaf kunnen komen, en het is niet bepaald een prettige leefomgeving op de hoogvlakte waar het altijd waait, meestal regent en behoorlijk koud is. Tegenwoordig is het een gewilde bestemming voor hikers, die al een dag onderweg zijn om de rots vanuit Venezuela te bereiken. Langer dan een nacht blijven ze er zelden. Er zijn dan ook geen hotels op het plateau. In een artikel in National Geographic uit 1930 was er nog geen sprake van toerisme naar deze onbereikbare plaats. Wat niet betekent dat er geen belangstelling was van de zijde van biologen en geologen. De enkele ontdekkingsreizigers die er in slaagden de rots te beklimmen kwamen

terug met vondsten van de unieke flora en fauna die aantoonden dat er nodig grondig onderzoek gedaan moest worden. Maar dat was in dit geval niet makkelijk. In feite is er weinig veranderd, laat een artikel uit hetzelfde blad uit 2004 zien. Volgens geologen is de rots 1.8 biljoen jaar oud. Hoewel hij er vlak uitziet zijn er wonderlijke rotsformaties te vinden. ► en spleten en ruig terrein maken het vaak onmogelijk goed te belopen terrein te vinden.

De zandsteen erodeert en vormt gaten en gevaarlijke spleten. Het vele water wordt afgevoerd en vormt de hoogste watervallen van de wereld. Het is logisch dat er onder de inheemse Pemon Indianen veel mythen bestaan om het ontstaan van de machtige Tepui te verklaren. De Engelse explorer Sr Walter Raleigh tekende er in 1596 een op: Mt Roraima was ooit een enorme boom waaraan alle vruchten en groenten van de wereld groeiden. Maar op een ongelukkig moment was er een Pemon Indiaan die de boom omhakte, zodat die naar beneden crashte en een enorme vloed veroorzaakte. Mt Roraima is de stomp van die ontzagwekkende boom. De Arecuna Indianen hebben een andere mythe: Lang lang geleden was het hele land zo hoog als Roraima en Kukenam (een andere Tepui, gelegen

in Guyana) en de twee bergen zaten aan elkaar. Veel mensen woonden daar waaronder drie broers, Anticeron, Anike en

Macunama. Maar die kregen ruzie over het vruchtbare land. Ze kapten elkaars bossen en water verdronk de hele wereld. Het land tussen de bergen verzonk, en zo ontstonden Roraima en Kukenam.

34

29. DE STEM VAN STENEN Dat is de titel van een veelbelovend artikel uit 'The World of Wonders' , een tijdschrift uit rond 1870. Ik vertaal: "De oude magiers schijnen heel succesvol geweest te zijn in het manipuleren van de eigenschappen van geluid voor hun eigen doeleinden. In het Labyrint van Egypte, dat 12 paleizen en 1.500 onderaardse kamers bevatte, spraken de goden met donderende stem. Plinius de Oude, die in die tijd leefde, informeert ons dat sommige van die paleizen zo waren geconstrueerd dat hun deuren niet konden worden geopend zonder dat donderslagen werden gehoord binnenin het hele paleis." Voor't geval je nooit van het Egyptische Labyrint hebt gehoord, ( ikzelf bijvoorbeeld) , voel je dan niet onderontwikkeld, want het Labyrint werd pas in 2008 geofysisch onderzocht door

wetenschappers, UNESCO representanten en Zahi Hawass zal er ook wel bij geweest zijn. Het is gelegen bij de plaats Hawara. Het Labyrinth was bekend uit de geschriften van de historici Herodotus en Strabo, die melden dat het een tempelcomplex was met 3000 kamers vol hieroglyphen en fresco's, dat in de afgelopen 2000 jaar onder het zand is bedolven geweest. Herodotus beschrijft het labyrint als een onafzienbaar complex "waarvan het nauwelijks voorstelbaar is dat het om mensenwerk gaat. Tomben van Farao's en van heilige krokodillen zijn erin ondergebracht", en "verbijsterende en ingewikkelde passages van kamer naar kamer en van hof naar hof en vandaar naar galerijen zijn een eindeloos wonder voor mij. Iedere binnenplaats is van wit marmer en versierd met prachtig beeldhouwwerk, omringd door zuilengalerijen..." Meer dan een echo-bepaling van de omtrekken van het complex kan er niet gedaan worden, omdat het zoute grondwater onrustbarend stijgt en de Egyptenaren onder de omstreden Hawass (weer opnieuw in functie) niet happig zijn op buitenlandse inmenging. Hier een mogelijk grondplan...► Terug naar de World of Wonders.... "The Antieken wisten de akoestische eigenschappen van bepaalde soorten steen opmerkelijk goed te benutten. Pausanias vertelt van een prachtige steen die was geplaatst als een soort schildwacht bij de ingang van een schatkamer, en dat rovers werden afgeschrikt door de trompettonen die eruit kwamen. Diverse stenen hebben die eigenschap van resonantie, en het is mogelijk dat een steen zo was opgehangen dat hij , als men hem probeerde te openen, werd aangeslagen door een uitstekend stuk

metaal." De kolossen van Memnon, op de westelijke oever van de Nijl, stonden bekend om hun 'roep' wanneer de zon opging. Volgens de World of Wonders was dit het gevolg van een ingewikkeld mechanisch systeem van lenzen en hamers, waardoor bij de eerste zonnestralen er iets in beweging werd gebracht en een klankrijke steen werd aangeslagen, waardoor de roep over de Nijlvlakte klonk. Dat moet indrukwekkend geweest zijn, maar historisch is het onzin.. Anderen geloven dat het niets anders was dan een priester die op gezette tijden, gebruik makend van de akoestiek, de goden een stem gaf. Dit fenomeen ontstond in ieder geval pas toen in 27 BC een aardbeving

een van de Kolossen zwaar beschadigde. Vanaf dat moment werden de geluiden gehoord. Strabo beschrijft het als een resonerende dreun, terwijl Pausanius het geluid vergelijkt met het breken van de snaar van een lier. Anderen hoorden meer een geluid van slaan op koper, of ook van gefluit. Strabo zegt dat hij het in 20 BC zelf heeft gehoord. Al in de Oudheid bestond het idee dat het horen van de stem van Memnon geluk bracht. De reputatie van het fenomeen reisde de wereld over en een constante stroom van antieke toeristen, waaronder Romeinse keizers, reisde af naar Egypte om gelukkig te worden. Een van hen, Septimus Severus, kreeg het geluid niet te horen en was daardoor blijkbaar zo geschokt dat hij rond 199 AD het gebroken beeld herstelde, waarna hij het voorgoed het zwijgen oplegde. Daarom is het waarschijnlijk dat het hier om een natuurlijk fenomeen ging, en dat er geen priester in het voetstuk zat. Een verklaring zou kunnen zijn dat de poreuze stenen uitzetten bij de rijzende temperaturen, of misschien had ook de wind ermee te maken. Hoe dan ook, Memnon zwijgt. Terwijl hij toch heel wat heeft meegemaakt. Jammer.

35

30. DE VLOEK VAN DE STEENMENSEN Er staan stenen bij de Kampong Penan Muslim Batu in Sarawak, een provincie van het Borneo gedeelte van Maleisië. Die stenen lijken, volgens de plaatselijk bevolking, op mensen, en ze zijn taboe. Men is er daar van overtuigd dat de stenen, en de grond waarop ze staan, vervloekt is. Niemand weet wanneer de legende is ontstaan, maar het verhaal wordt a generaties lang doorverteld. De dorpelingen geloven dat ze de afstammelingen zijn van voorouders die de goden hebben uitgedaagd...en daarvoor zijn gestraft. Hoewel de meeste dorpelingen allang zijn overgegaan tot de Islam, heeft dat het geloof in de oude goden en geesten niet uitgewist. Maar wat is er nou voor verschrikkelijks gebeurd? De voorouders hadden zich te goed gedaan aan verboden vlees, waaronder het vlees van eekhoorns. Ze hadden zich oneerbiedig uitgelaten over de dieren en de kwaliteiten van de verschillende vleessoorten luidruchtig met elkaar vergeleken.

Toen werd de heldere hemel opeens zwart. Een harde wind stak op en een onweer barste los met hevige regen. En toen het over was, waren de dorpelingen in steen veranderd. Die stenen worden nu collectief 'Batu Rasak' genoemd. Ze staan even buiten het dorp, en worden door de inwoners gemeden, omdat ze geloven dat de oude goden daar nog steeds verblijven en over de stenen waken. Een misstap en straf kan niet uitblijven. Over de vloek wordt alleen fluisterend gepraat. Er was een teenager die door de spirits van de stenen was bezeten. Maar gelukkig was hij weer normaal geworden nadat er een ceremonie was gehouden waarbij een gekookte kip in een van de holtes van de stenen was achtergelaten, als offer aan de goden. De stenen zijn verweerd en bedekt met mossen en plantengroei. Omdat niemand zich in de buurt van de stenen waagt is er geen pad, en moet men zich een weg banen door de dichte begroeiing om er te komen.

Maar voor wie durft: het is de moeite waard, want de stenen lijken inderdaad op mensen. De Chief van het dorp, Raini Piee ◄, komt uit een geslacht van Chiefs en kent de legende beter dan wie ook. "Sommige stenen zien eruit als een mens die staat, andere als een zittende figuur.. Er is er zelfs een die sprekend lijkt op een vrouw met een kind op haar arm. Raini denkt dat de overlevering dient om mensen eraan te herinneren dat ze geen verboden vlees mogen eten. De voorouders geloofden dat wilde dieren aan het oerwoud toebehoren en dat op sommigen van hen een taboe rust. Die moeten met rust gelaten worden en kunnen niet

worden gejaagd of gegeten. Hijzelf gelooft in de vloek. Maar, zegt hij, de mensen die nu in het dorp leven zijn afstammelingen van de overlevenden, de mensen die op jacht waren buiten de kampong toen het dorp werd getroffen door de vloek. Hun voorouders zijn niet onder de stenen te vinden. Maar blijkbaar nemen de dorpelingen toch liever het zekere voor het onzekere....

36

31. LICHTGEVEND GELUK Als deze reusachtige groene bol de naam heeft een 'Luminous Pearl' te zijn, dan is die naam een beetje misplaatst, want zelfs in zo'n merkwaardig land als China heeft men geen oesters die zo'n parel kunnen produceren. De bol, hier zo liefderijk omvat door vier Chinese schonen, is dan ook van Fluoriet, een steensoort die soms lichtgevende eigenschappen heeft. Lichtgevende fluoriet bollen, ook de meer bescheiden formaten hebben een speciale betekenis in China. Hen aanraken brengt geluk. Maar er is meer aan de hand. Gewoon fluoriet heeft ook lichtgevende eigenschappen, maar die zijn zwak vergeleken bij deze uitzonderlijke steensoort, die in Chinese legenden wordt genoemd, maar pas ontdekt werd in de 80er jaren ontdekt. Nergens anders dan in China is deze wonderlijke steen te vinden. Sinds de eerste ontdekking is men natuurlijk gaan zoeken,

en men vond afzettingen waar de steensoort plaatselijk overvloedig te vinden is.

Desondanks is de waarde hoger dan die van diamant. In China heten deze stenen 'Yemengzhu' De term voor 'lichtgevend' , fluorescent, is afgeleid van dit mineraal, en op een mineralenbeurs of in een New Age winkel kun je genoeg kleine stukken fluoriet vinden van de 'normale' soort, die ook al prachtig is en in verschillende kleuren

voorkomt, soms meerdere kleuren in een enkel stuk. ◄ Maar de groene lichtgevende versie vinden we hier niet. In 2002 werd de toen grootste en kostbaarste Yemengshu van ruim 1 miljoen dollar tentoongesteld in Shenzhen: 21 cm in doorsnee, 14 kilo gewicht. Sindsdien zijn veel grotere stukken gevonden, zoals die met de vier dames. Maar de kwaliteit van deze enorme steen is minder. Toch wordt hij geschat op $335 miljoen. Het is maar wat de gek, of de gelukszoeker er voor geeft.

37

32. MEGABOEDDHA

'The Mountain is a Buddha and the Buddha is a Mountain' Er zijn wel meer reusachtige Boeddhabeelden in de wereld, maar de Boeddha van Leshan, in de Chinese provincie Szechuan is de allergrootste van de wereld. Daarom heeft hij sinds 1996 ook de UNESCO World Heritage status, samen met de heilige berg E'mei, op wie Boeddha al vanaf het jaar 803 AD uitkijkt. ► Werk aan de enorme Boeddha begon in het jaar 713 AD. Een monnik, Haitong,

bedacht dat een in de rotsen uitgehakte Boeddha misschien de woedende rivier waar veel schepen door in de problemen kwamen, kon temmen. De legende wilde dat er een monster op die plek leefde die veel boten liet kapseizen. De abt van het Lingyun klooster, Haitong, bracht de nodige middelen bij elkaar om het werk aan de Boeddha van Leshan te beginnen. Het doel was niet alleen spiritueel gemotiveerd: de enorme hoeveelheid uitgehakte stenen zou de stroming van de rivier veranderen en de golven kunnen kalmeren.

Bijna een eeuw later was de Boeddha, uitgehakt door generaties monniken, klaar. Na zoveel jaar is het beeld begroeid met vegetatie. De reusachtige Boeddha is 71 m. hoog. Langs de rots is een pad aangelegd waar men de hoogte kan beklimmen. Het uitzicht over de rivier en de heilige berg Mount E'mei is een waardige beloning voor de inspanning. Boven op de rots staat de Lingyun Tempel, vanwaar men op het hoofd van Boeddha kan kijken. Voor wie niet zo hoog

hoeft, de voeten van Boeddha zijn

ook al een klim. De Boeddha is voorzien van drainage systemen om de invloed van het weer zo gering mogelijk te maken. Sinds zijn ontstaan wordt hij liefdevol onderhouden door monniken. Want deze Boeddha is de Maitreya Boeddha, die zal komen als de leringen van Gautama Boeddha zijn verdwenen....Hopelijk niet zo groot...

38

33. ONGEMEEN GROOT....MAAR WAT? Nieuwe Curaçaosche Courant

17-12-1831

Ongemeen groot geraamte van een onbekend dier, in Noord-

Amerika gevonden.

In Noord-Amerika is een riviertje, hetwelk in den Ohio valt, en Big Bone Lick genaamd wordt, dat wil zeggen grootbeenderen zout-riviertje; omdat men elders de ontdekking van dat land, in het bed van dit riviertje oneindig groote geraamten van dieren gevonden heeft, welke tot geene der thans bekende diersoorten kunnen gebragt worden, het is 3¼ myl zuidelyk van Cincinnati, in het kanton Boone, in het noorden van den staat Kentucky; aldaar nu is in de maand December 1830 een geraamte gevonden, van zulk eene verbazende grootte als nog nimmer bevorens is ontdekt of opgedolven geweest. De schedel heeft 10 à 12 ryen

slagtanden, van 1 tot 12 voet lang ; de tanden staan in eene kringvormige orde zoo als de vingers in de hand eens menschen ; de kleinere zyn 4 voet lang en 3 voet breed ; het dier was voor het minst 25 voet hoog, 60 voet lang, de schedel weegt 400 pond. De heer Finney vond dit geraamte 14 voet onder de oppervlakte der aarde ; men heeft hem reeds 5000 dollars voor hetzelve geboden. Dit geheel vreeselyk groot beengebouw is volledig, er ontbreken slechts een paar ribben aan. Wanneer dit ondier geleefd hebbe, is zeer moeyelyk te ontraadselen. De Mammouth zelf is een kind by dit monster, was het vleeschvretend, dan zal een buffel naauwlyks genoeg geweest zyn om het te verzadigen, en leefde het van voedsel uit het plantenryk, dan heeft het waarschynlyk de hoogste boornen afgegeten gelijk een stier het gras van veld eet. Big Bone Lick is een plek waar de paleontologie van de US van start is gegaan met vondsten van vooral mammoeten en Mastodonten. Nu is er een museum en diorama ►

39

34. VALLENDE STERREN

Ons zonnestelsel telt een hoop zwerfstenen, meteoren of soms 'vallende sterren' genoemd. Voor wie niet precies weet wat het zijn: brokken steen afkomstig voor het grootste deel van het gebied tussen de planeet Jupiter en Mars, waar ooit vermoedelijk een planeet uit elkaar is gespat, héél verschrikkelijk lang geleden. Die brokstukken van die planeet heten Planetoïden (planeet-achtigen) of Asteroïden (ster-achtigen), en zij blijven net als de planeten in een vaste baan om de zon. Sommigen zijn heel groot, en hebben namen gekregen. In de loop van miljoenen jaren hebben verschillende planeten zwerfstenen aangetrokken, waaronder de aarde. Zulke stenen beschrijven een baan waarbij ze soms in de buurt van de aarde komen en dat kan gevaar opleveren. Sommigen zijn misschien wel afkomstig van buiten ons zonnestelsel of hebben deel uitgemaakt van een komeet. Onze Maan is pokdalig door de inslagen van zulke brokstukken. Veel van die stenen komen op hun ruimtereis in de buurt van onze aarde terecht. Als ze dicht genoeg in de buurt komen vallen ze in de dampkring. De kleinere verbranden. Dat is niet meer dan ruimtegruis. Als dat gebeurt zien we een z.g. meteoor, een vallende ster, een flits van licht. Ieder jaar beleven we in augustus de Perseïden- en in November de Leoniden-regen: op een heldere nacht zijn er dan veel meer vallende sterren dan gewoonlijk, omdat de aarde enkele dagen lang door een gebied gaat waar er veel door de ruimte zweven. Dat zijn vooral brokken ijs en steen van kometenstaarten die in onze dampkring verdampen en verbranden. Valt zo'n in onze dampkring terechtgekomen meteoor uit elkaar en vallen er brokjes op de aarde die niet zijn opgebrand, dan spreken we van meteorieten: brokken steen met meestal een groot ijzergehalte, maar hun samenstelling kan variëren. Er vallen veel meteorieten op de grond, maar meestal zijn ze zo klein dat ze niet opvallen, en de meeste vallen natuurlijk in zee. Een enkele keer zijn ze groter - zoals de Willamette meteoriet in Oregon, ►, de grootste ooit in de US gevonden - maar dat is (gelukkig) zeldzaam. Hele grote meteoren vormen een reëel gevaar voor onze planeet, en in het verleden zijn er ook een paar gevallen, met grote consequenties voor het leven op aarde. Gelukkig komen de meeste gevaarlijke meteoren niet zo dichtbij dat ze op de aarde storten, maar astronomen kijken goed uit naar zulke ruimtezwervers. Meteorieten zijn bij mineralenverzamelaars erg in trek. Het is dan ook een heel bijzonder gevoel zo'n brok ruimtesteen in je handen te houden en te weten dat het uit de diepten van ons zonnestelsel komt, wie weet hoe oud.....

40

Hieronder een paar bijzondere avonturen met meteorieten..... Ieder jaar vallen er honderden meteorieten op de aarde, waarvan er maar enkelen worden 'geborgen', want zelfs als iemand er een ziet vallen, is het vaak nog heel lastig om hem terug te vinden in het landschap. Tenzij hij natuurlijk op je tafel belandt. Op 8 november 1982 viel er een meteoriet door het dak van een familie in Wethersfield, Connecticut. Dat was bijzonder, omdat er 11 jaar eerder in diezelfde stad ook al een gevallen was, ook door het dak van een huis en door de respectievelijke plafonds. In beide gevallen bleef iedereen

ongedeerd. Wie die avond in de goede richting keek, zag iets adembenemends: een bal vuur die door de lucht vloog, groenachtig met een lange gele staart, die tenslotte met een knal in stukken brak. De Donahues waar de meteoriet terecht was gekomen verleenden alle medewerking aan onderzoek, en wetenschappers stonden in de rij om proeven te doen, want een flinke meteoriet is een zeldzaamheid en korte tijd na de inslag is er het meest aan te ontdekken. Later kwam de steen in een museum terecht. Maar waarom het universum twee keer dezelfde stad uitzocht voor zo'n zeldzame gebeurtenis, dat is een raadsel gebleven. Vooral omdat er in de laatste 135 jaar voor zover we weten maar 11 gebouwen in de hele wereld door meteorieten zijn geraakt.

Maar lang niet altijd zijn meteorieten zo onschuldig. Als je het de gans vraagt die in 1987 met een meteoriet in botsing kwam, dan zou die zeker (als hij het overleefd had) geen goed woord over hebben gehad voor het natuurverschijnsel. Zomin als het paard dat in Ohio in 1860 door een vallende ster werd gedood, of de hond die gevloerd werd in 1911, in Egypte. Ook mensen worden getroffen, een doodenkele keer. En dat is op z'n minst schrikken. Enkelen hebben het niet overleefd, of raakten ledematen kwijt. In 1976 kwamen er een heleboel stenen naar beneden in China, waarvan de grootste meer dan 500 kilo woog en een krater sloeg van 6 meter diep.

Soms worden meteorieten gevonden lang nadat ze zijn gevallen. Hiernaast een postzegel van de Hoba meteoriet, gevallen in Namibia, 60 ton zwaar. Tot op heden is dat de grootste die helemaal heel is gebleven. Daarmee is niet gezegd dat er niet nog ergens hele grote meteorieten op ontdekking liggen te wachten....

De grootste krater gemaakt door een meteoor inslag is die van Arizona. Maar daar zijn nooit grote stenen gevonden, omdat de hemelsteen in fragmenten uit elkaar is gevallen bij de impact. De Arizona krater is bijna een mijl in doorsnee, en bijna 200 m. diep. De inslag gebeurde 50.000 jaar geleden door een meteoor van 40m. doorsnee. Dat lijkt niet zoveel, maar het geeft een ongelofelijke dreun. De snelheid van zo'n projectiel is 10x de snelheid van een geweerskogel. Gelukkig was Arizona in die tijd nog onbewoond.....

41

35. DROMEN OP GEWIJDE PLAATSEN Bron: Paul Devereux in Fortean Times 178

Paul Devereux is een Engelse schrijver die zich intensief bezighoudt met mystiek en mythologie van het landschap, en dan met name in Engeland. Hij is degene die het begrip 'Ley Lines' heeft gepopulariseerd en daar uitvoerig onderzoek naar heeft gedaan. Hij heeft een aantal interessante boeken geschreven waarvan er verschillende ook in het Nederlands vertaald zijn. Het hier gebruikte artikel gaat over het 'Dragon Project' een wetenschappelijk uitgevoerd droomexperiment op gewijde plekken met een oude en mysterieuze geschiedenis. Sinds de oudheid is steen verbonden met healing, dromen en visioenen, en dan vooral steen waaruit een heiligdom is opgetrokken.. In het oude Egypte werd op sommige plaatsen 'Tempelslaap'

bedreven die te maken had met healing, voorspelling of inwijding in de mysteriën. In China maakte tot de 16de eeuw de keizer gebruik van zulke tempels wanneer hij belangrijke beslissingen moest nemen. In Japan had de Keizer in zijn eigen paleis een stenen bed, de kamudoko, waarop hij droomde wanneer staatszaken hem boven het hoofd groeiden. In het antieke Griekenland was de tempelslaap vooral gericht op healing, en er waren 300 tempels speciaal gewijd aan de god van de geneeskunde Aesclepios, waarvan de belangrijkste in Epidaurus stond. De Romeinen namen het idee over en bouwden ook droomtempels. Het verschijnsel Tempelslaap is nog niet uitgestorven. In de buurt van Calcutta is een Shiva-schrijn waar zieken te slapen worden gelegd in de hoop dat hun dromen antwoord geven op vragen rond hun kwalen. Reden genoeg dus om te onderzoeken of ook in onze tijd de resonantie van een heilige plaats dromen kan beïnvloeden. In de 70er jaren kwam het Draken Project tot stand om te onderzoeken wat er waar was van de overlevering en de moderne ervaring dat bij oude tempels en megalithische monumenten zich ongewone energetische verschijnselen voordoen. Pas in de jaren '90 kwam dat onderzoek, met modernere middelen, goed op gang. De vrijwilligers die zich aanmeldden om nachten dromend door te brengen in minder riante omstandigheden liepen oorspronkelijk te hoop, maar velen trokken zich toch weer terug. Zo bleef er uiteindelijk een groep van ongeveer 70 mensen over, van verschillende leeftijden en achtergrond. De vraag was om vóór ze naar Engeland afreisden een droomdagboek bij te houden, en ook na thuiskomst dat nog enige tijd te doen. Dat was nodig om te kunnen vergelijken tussen droombeelden thuis in bed en die in de monumenten. Vier locaties werden gekozen: drie in Cornwall en een in Wales. Het oudste was Carn Ingli, 5.000 v.C, en het meest recente Carn Euny, gedateerd op 500 v.C. ► Helpers zouden de dromers begeleiden, en voorzien van elektroden en meetapparatuur. Regelmatig moesten ze de dromers checken als die eenmaal in hun slaapzakken op de stenen lagen. Als de slapers eenmaal droomden en de verschietende pupillen aangaven dat ze in de REM-fase waren (Rapid Eye Movements, de diepe droomfase), werden ze wakker gemaakt en hun droom werd onmiddellijk op tape vastgelegd. Zo werd voorkomen dat men bij het wakker worden de droom vergeten zou zijn, of niet meer accuraat kon weergeven. Een van de opmerkelijke resultaten van het onderzoek was dat meer slapers lucide dromen rapporteerden dan normaal het geval is. In Carn Euny had iemand een droom die overeenkwam met archeologische vondsten van een dorp om het steenmonument heen, en hij zag zelfs de beschilderingen van de huizen alsof hij er werkelijk rondliep. Redelijk veel mensen droomden beelden die andere deelnemers ook zagen. Maar zoals dat gaat met dromen, de beelden zijn moeilijk te 'pakken' en te vergelijken. Droomonderzoek is geen exacte wetenschap. Een groot probleem was het geringe aantal deelnemers dat uiteindelijk aan alle voorwaarden had voldaan. Van de 70 mensen bleef maar de helft over, omdat de anderen de vereiste droomdagboeken niet hadden bijgehouden. Maar het grootste probleem was geldgebrek. Voor een goede evaluatie en een ruimere opzet was geld nodig, en dat was er niet. In 1993 kwam het uiteindelijke rapport van het experiment, dat wel genoeg aanknopingspunten heeft gegeven om verder onderzoek te rechtvaardigen.

42

36. ZANDLOPER PREKEN Bron: 'The Book of Days' 1872

Het wilde nog wel eens uitlopen,de preken van de reformatorische dominees. De katholieken hielden het kort, maar die hadden dan misschien ook minder te zeggen, omdat ze de Bijbel niet zo lazen. Na de Reformatie veranderde dat drastisch, want dominee zijn is niet zoals het priesterschap een roeping waarmee men al jong wordt belast, maar een zaak van goed kunnen praten, en dus dominee worden. Maar de verenigde gelovigen waren er ook nog, en een twee uur durende preek kan

vermoeiend zijn. Tegenwoordig weten we dat 10 minuten een goed verhaal beter blijft hangen dan urenlang gezever, maar psychologisch was men in de 16de eeuw en later nog niet zo ver. Bij gebrek aan horloges nam men daarom zijn toevlucht tot de zandloper. In veel protestantse kerken werd die binnen handbereik van de dominee in een houder geplaatst, zoals ▲ hier in de kerk van Anloo, Drente, waar de dominee zeker ook van preken hield. De zandlopers liepen een uur - de meest gebruikelijke tijdsduur. Vandaar dat ze in het Engels ook 'hour glass' heten. Zandlopers gingen tot de normale uitrusting van de prediker horen, en zijn assistent liep achter hem aan met Bijbel en zandloper. Vanaf de 17de eeuw werden er ook half-uur glazen vervaardigd, en dan kon de dominee

kiezen: een donderpreek van een half uur of eentje van een uur (of een veelvoud daarvan). Onwillekeurig schiet ons nu de prediker Johannes Brugman te binnen, aan wie we refereren als we het hebben over 'praten als Brugman'. Maar Johannes was een Franciscaan van vóór de Reformatie, en het was meer de bezieling dan de lengte van zijn preken die de geschiedenis inging. Sommige zandlopers waren prachtig bewerkt, zoals deze, uit de kerk van St Alban in Londen ◄ In Hurst, Berkshire was er eentje van smeedijzer met versieringen van eikenbladeren en klimop, waartussen den tekst stond: "as this glass runneth, so man's life passeth." Het frame van de zandloper van St. Dunstan was van massief zilver. Maar mooi of niet, het valt te begrijpen dat de dominee menig maal in het vuur van zijn preek vergat om de zandloper in de gaten te houden. En zo geschiedde dat de koster van een kerk waar

de dominee van geen ophouden wist en al bijna door zijn tweede glas heen was, opstond en de dominee verzocht de kerk zelf af te sluiten en de sleutel onder de deur te schuiven, want hij had er genoeg van. De gemeente was al enige tijd eerder ingeslapen. De gemeenteleden waren niet makkelijk te plezieren. Als de prediker korter preekte dan het zand liep, dan werd hij uitgemaakt voor lui. Maar overschreed zijn preek de loopduur van het zand, dan liet men dat overduidelijk weten door te geeuwen en te rekken, tot men uiteindelijk daadwerkelijk in slaap viel. Ik wed dat dat tegenwoordig niet veel anders is. Zo wordt het nooit wat met de Verlossing.

43

37. DE EMERALD BOEDDHA De grootste schat van Thailand, een land rijk aan kunst en religieuze schatten, is de 'Emerald Boeddha' , een boeddhabeeldje van rond de 70 cm hoog. Dat is in Boeddha -begrippen een dwergje, want er zijn er waarbij vergeleken een mens een insect is, qua grootte dan. Maar wat er om hem heen is gebouwd is buitengewoon: een tempel in klassieke Thaise stijl, met stupa's en torens en gebouwen en uitbouwsels die van binnen versierd zijn met muurschilderingen en van buiten met bladgoud bedekt.

Het tempel complex, de Wat Phra Keo bevindt zich naast het koninklijk paleis in Bangkok, en werd in 1782 gebouwd door koning Rama I, speciaal voor de groene Boeddha, die hij in 1778 als oorlogsbuit in handen had gekregen. Wat maakt nu deze groene Boeddha zo bijzonder, en zo bijzonder waardevol? Het laatste omdat hij gesneden is uit één stuk groene jade. Het eerste omdat er aan het beeld een bijzondere geschiedenis vastzit. Het beeld werd vervaardigd in India, door een Boeddhistische heilige die Nagasena heette. Hij kreeg daarbij hulp van de god Vishnoe. Drie eeuwen lang werd het beeld in India aanbeden, en toen naar Sri Lanka gestuurd om het te beschermen tegen een burgeroorlog. Dat beviel het beeld blijkbaar maar matig, want het schip verging, en het beeld kwam in Cambodja terecht. Daar werd het onherkenbaar gemaakt onder een dikke laag stucwerk, en ondergebracht in een van de tempels van Ankor Wat. Maar deze Boeddha had een eigen willetje, en bij een aardbeving 1436 brak het pleisterwerk, waarbij zijn groene innerlijk tevoorschijn kwam. Volgens de legende wilde een bepaalde koning het beeld wel in zijn paleis hebben, maar de olifanten die het moesten vervoeren weigerden tot drie maal toe om

de rivier over te steken naar het territorium van de inhalige vorst. Nu, sinds de 18de eeuw in Thailand, is alleen de vorst gerechtigd de Emerald Boeddha aan te raken. ◄ Drie maal per jaar voorziet hij het beeld onder groot ceremonieel van een nieuwe outfit, bij het begin van een nieuw seizoen, om de goden van het weer en de oogst gunstig te stemmen. Er zijn drie ceremoniële kledingstukken voor de Boeddha: een kleed

met blauwe accenten voor het regenseizoen, een geëmailleerd gouden kleed voor het koele seizoen en een kleed met diamanten voor het hete seizoen. Normaal staat het beeld op een vergulde en bewerkte verhoging van 11 meter. De rest van Thailand mag er alleen maar naar kijken.

44

38. BLING BLING VOOR EEN SKELET uit: Fortean Times 275

We kunnen het ons nauwelijks voorstellen, maar in 16de eeuws Katholiek Centraal Europa was het heel gewoon om de kale resten van mensen te versieren met het mooiste brokaat, gouden ornamenten en edelstenen. Luguber, zeggen wij. Mooi en passend, dachten ze toen. Goedbeschouwd een vreemde gedachte voor een kerk die zegt in een leven na de dood te geloven. Niet alleen heiligen werden zo opgetuigd. In het Beierse dorp Rott-am-Inn liggen bijvoorbeeld de versierde resten van Constantijn de Grote, voor wie het wil geloven. Het kwam zo: in 1578 werden in de Romeinse catacomben graven herontdekt waarvan men aannam dat ze van Christelijke martelaren waren. Dat kwam goed uit, want de Contra reformatie was in volle gang, en tijdens het concilie van Trente (1545-1563) was besloten in antwoord op de aanvallen van

Protestanten, de reliekenhandel serieus aan te pakken, en, mogelijk of onmogelijk, van een identiteit te voorzien. De vondsten uit de 2de tot de 5de eeuw waren welkom. Met een flinke dosis fantasie kon iedere martelaar er tussen zitten. Dat de graven niet van een naam waren voorzien was jammer maar niet onoverkomelijk; daarvoor had men de hulp van boven. Priesters met helderziende gaven daalden af in de catacomben en stelden mediamiek

de herkomst van de resten vast. Natuurlijk waren de heiligen daarboven maar al te gretig bereid hun boodschappen door te geven. Misschien heeft er wel eens een tevergeefs geroepen "laat mij asjeblieft lekker liggen!". Deze praktijk van identificatie zette zich door tot in de 19de eeuw, en zelfs paus Gregorius de XVI schijnt afgedaald te zijn om de botten postuum te dopen en heiligheid te verlenen. Vergissingen lagen op de loer. Soms werd een skelet helderziende 'geïdentificeerd', terwijl later bleek dat dezelfde heilige al ergens anders was ondergebracht. Dat overkwam bijvoorbeeld St. Pancreas, ◄, in de 17de eeuw opgegraven, terwijl hij toen al eeuwen in de Pancreas basiliek in Rome lag. Geen nood, dan maar twee Pancreassen. Het plaatsje Waldsassen in Duitsland ontving in 1688 een St. Deodatus, terwijl er daar in Italië al twee van waren. Sommige heiligen deden tijdens hun leven aan bilocatie, maar na hun dood kan dat de verklaring niet wezen.

Skeletten waren handel. De kerk was een soort postorderbedrijf. Het Diocees van Konstanz bestelde er 120 in de 17de en 18de eeuw. Identificatie was begrijpelijkerwijs iets waar men zich niet druk over wilde maken. Belangrijker was hoe de skeletten zouden worden gepresenteerd. Dat maakte iedere kerk die een skelet ontving zelf uit, ook weer liefst met mediamieke middelen: Nonnen waren vaak degenen die de kleren moesten maken, en dus baden die over de resten in de hoop inspiratie voor een design door te krijgen. "Heilige zus en zo, hoe wilt u het liefst liggen? Wat wilt u aan? Kunnen we u machtig mooi versieren of geeft u de voorkeur aan een simpeler outfit? Wat zegt u? Iets moois op uw schedel? Niet de benen bloot? Komt in orde."

45

Niet alleen nonnen werkten aan de versieringen. De bekendste kunstenaar die zich ermee bezig hield was de Cisterciënzer broeder Adalbert Eder uit Waldsassen, die bekend was om zijn vermogen direct met de botten te communiceren. De Basiliek van Waldsassen bezit dan ook meer bling-heiligen dan enige andere kerk: 10 stuks, allemaal gemaakt in de 18de eeuw. De laatste aanwinst, St. Maximus, een martelaar, zweeg als het graf. Eder was ten einde raad, zegt de overlevering. Hoe wilde de heilige liggen? Dat is toch een belangrijke vraag in het licht van de eeuwigheid, maar de martelaar liet niet van zich horen. Adalbart Eder deelde zijn frustratie met het

skelet, en zie, toen hij de botten verliet om te gaan eten, bleek bij zijn terugkeer St. Maximus zelf een houding te hebben gekozen. ▲ De gids in de kerk van St. Peter en Paul in Rott-am-Inn in Beieren, meent dat ook al is de identiteit van de bling-heiligen niet met zekerheid vast te stellen, ze een Hoger doel dienen. Skeletten in de kerk maakt dat ook Heavy Metal liefhebbers vinden dat het 'cool' is om naar de kerk gaan....

39. DE ZIEL VAN STENEN Yua is een term die de Yupiit Inuit van Alaska gebruiken voor de spirit die alle dingen bezielt, levend en niet-levend. Een steen heeft evenveel Yua als een kariboe, een spar of een mens, en heeft daardoor recht op evenveel compassie. Als een Yupiit een steen tegenkomt gedeeltelijk verborgen is in de sneeuw, dan pakt hij hem op en legt zijn andere kant boven, zodat die frisse lucht en zon krijgt. Zo zegent hij de yua van de steen. Stenen leven. Het is een mooie gedachte om dat aan te nemen. Ze leven alleen een stuk langzamer dan wij. Stenen kunnen warm zijn, prachtig van vorm, glad en aangenaam om in je

hand te houden, en ze hebben een bijzondere aantrekkelijkheid. Wie heeft er nooit de neiging gehad om een steen op te rapen die tot ons scheen te spreken door zijn kleur of vorm? Een groot deel van onze zichtbare aardbol is van steen: rotsen, heuvels, zand en diepe lagen gesteenten onder onze voeten. Die gesteenten hebben allemaal een ontstaansgeschiedenis: sommigen zijn geboren door vulkaanuitbarstingen, anderen door enorme pressie van hogerliggende lagen, of door het aan elkaar kitten van losse gesteenten of zand door de invloeden van de elementen. Sommige gesteenten - mineralen - zijn gegroeid over miljoenen jaren in alle maten, kleuren en vormen, en andere zijn ontstaan uit biologische componenten: schelpen, zeediertjes, of zelfs hout. Er zijn gesteenten die een prachtig geluid voortbrengen als je er op slaat, z.g. Ringing Rocks, en er bestaan CD's waarop men die rotsmuziek kan beluisteren. Stenen hebben behalve een geologische kant ook een symbolische. Ze staan voor geschiedenis, ouderdom, onvergankelijkheid, eeuwigheid. Stenen doen ons denken aan wat blijft, aan de feitelijke en geestelijke grond onder onze voeten. Daarom is er in Zen-boeddhistisch Japan de stenen tuin ontwikkeld en die elk Zen-klooster bezit : een zandvlakte die in een bepaald patroon wordt geharkt, en op strategische punten wordt voorzien van enkele stenen. Een toonbeeld en geestelijk voorbeeld van harmonie en rust, en dat is precies waar een monnik naar streeft. Ook het harken zelf is een meditatieve bezigheid.

46

De Chinezen zijn van oudsher liefhebbers van bizar gevormde natuurlijke stenen. Uit die liefde ontstonden in de Ming Dynastie (14 tot 17de eeuw A.D.) de z.g. ' Scholar's Rocks' : stenen die in een gestileerde tuin werden geplaatst, of een kleiner formaat dat net als de Japanse Bonzai op een plateau werden gezet, speciaal voor dat doel gemaakt van een mooie houtsoort. Zulke stenen, 'Gongshi' in het Chinees, werden gekozen om hun structuur, vorm en kleur, en waren een voorwerp van schoonheid en spiritualiteit. Men zag ze als een stuk bezielde natuur, vandaar dat ze ook wel ' Spirit Stones' genoemd worden. Vaak werden ze gebruikt als focus voor meditatie, en hun ouderdom en verweerde uiterlijk inspireerde dichters, schilders en filosofen. Veel Gongshi hebben een grillige vorm en weer en wind hebben hen voorzien van holtes en gaten die een bepaald ritme geven aan hun visuele schoonheid. Al die eigenschappen symboliseren verschillende lagen in de contemplatie van de natuur in en buiten de mens. Tegenwoordig zijn ze vooral nog een kostbaar verzamelobject. Op internet is daar veel over te vinden. Bij de Joden is het een oud gebruik om steentjes op iemands graf te leggen, i.p.v. bloemen. Bloemen zijn vergankelijk, stenen niet. Althans niet binnen ons tijdframe. Want ook stenen zullen ooit uit elkaar vallen of worden meegevoerd met een rivier die er, na lange tijd, zand van zal maken. Ook levende dingen kunnen in steen veranderen. Fossielen van planten en dieren zijn ingesloten in de stenen waar we op lopen en waar we onze huizen van bouwen. Het hout van bomen van miljoenen jaren terug kan langzaam in steen veranderen als de atmosferische omstandigheden meewerken. De restanten van sommige oerbossen in Amerika zijn versteend en nu een toeristische trekpleister. En toen las ik een stuk van een zwarte Amerikaan met Indiaans bloed die een droom had. Hij droomde dat hij een steen was. Dit is wat hij schreef: "Stenen spreken tot mij, en ze zijn mijn leermeesters. Ze hebben geen menselijke emoties, ze kunnen de waarheid niet veranderen, ze hebben geen fysieke taal, maar ze weten, puur en simpel. In de droom was ik een extreem oud stuk hout dat sinds het grijze verleden op de grond van het oerwoud lag. Ik had geen herinneringen aan mijn bestaan als boom, maar ik wist dat er een geest in me woonde. Ik voelde hoe ik van binnenuit verhardde in steen, en ik was me bewust van alles wat er in en om mij heen gebeurde. Dat ik deel uitmaakte van zowel het planten als het dierenrijk vervulde me met trots. De tijd ging voorbij. Mensen kwamen soms voorbij. Ze hadden huiden om, en ik voelde de aanwezigheid van de dieren van wie die huiden waren geweest. De aarde sprak tot me in alle verschijnselen en ik was me van alles bewust. Nooit vroeg ik me af wat m'n doel was. Ik was. Ik onderging. Ik ervoer. Toen kwam er een tijd dat het bos lichter werd en minder intens vibrerend. De zon scheen op me en ik werd warm. Voor het eerst in m'n bestaan voelde ik dat er iets niet goed was. Ik zond boodschappen uit naar andere levensvormen, maar alleen mensen konden me naar een andere plek brengen, en die hoorden me niet. Toen kwam er een kraai die me meenam naar zijn nest. Ik voelde me geliefd en ik spiegelde voor de kraaien het zonlicht. Langzaam begonnen we elkaar te begrijpen. Ik zong het lied van Moeder Aarde en de kraaien vertelden over verre plaatsen. En zou werd mijn wereld groter en begon ik te denken over hoe het op andere plaatsen zou zijn....Met die gedachten werd ik wakker, en sindsdien draag ik die droom bij me en de diepe waarheden die erin verborgen liggen." Er zijn massa's legenden waarin stenen een rol spelen, precies vanwege de tegenstelling tussen ons korte leven en het lange bestaan van gesteenten. En er is een paranormale kant: vooral graniet - waar veel kwarts in zit - heeft het vermogen om zijn geschiedenis op te slaan. Psychometristen kunnen die geschiedenis soms weer tevoorschijn brengen. De volgende keer dat u een steen vindt en meeneemt, bedenk dan hoe lang die misschien al bestaat, hoeveel hij heeft meegemaakt in zijn gang van aardverschuiving, berg, rotsblok, steen - en koester hem. Zie hem als een symbool van eeuwig leven. Roger Caillios schreef:

I Speak of naked stones....in which there is both conceiled and reveiled a mystery that is

slower, more vast, and heavier than the destiny of a transitory place..

47

40. DE BLAUWE GROTTEN VAN PATAGONIE Een tamelijk onbekend natuurwonder is te vinden in Chili, in Lake Carrera, Patagonië. Maar wie er eenmaal is geweest kan de schoonheid van de marmeren grotten niet vergeten. Internet staat vol met prachtige foto's van de blauwe grotten, die worden bedreigd door plannen om vijf dammen te bouwen in het meer, dat ligt op de grens van Chili en Argentinië, waar het Carrera meer 'Lake Buenos Aires' heet. Niet voor niets worden de grotten

ook wel 'de kathedraal' genoemd. Geen kerk kan hier tegenop.

De blauwe kleur in talloze schakeringen is ontstaan door chemische invloed op het marmer, dat in de loop der eeuwen door wind

en water steeds meer is uitgesleten. Sierlijke hangende vormen geven deze grotten hun unieke uiterlijk. Meestal kan men er makkelijk met bootjes en kajaks naar binnen, maar soms staat het water

daar te hoog voor. Het is een toeristische bezienswaardigheid, en het is te hopen dat ook na de ingrepen van Chili in het ecosysteem van water en omgeving de grotten bereikbaar blijven voor toeristen en fotografen die willen genieten van de schitterende architectuur van deze aardse 'kathedraal'. YouTube laat het je meebeleven: http://www.youtube.com/watch?v=j99IFE-3L1o

48

41. PALERMO MUMMIES Vlees vergaat, botten blijven. Dat is maar goed ook, want onze kennis van de wereldgeschiedenis zou er anders uitzien als er nooit botten, van mensen en dieren, waren gevonden. In vroeger eeuwen had men een heel andere relatie met de dood. Botten, en vooral schedels, werden niet luguber gevonden, maar waren een aanzet tot filosofie, ter ondersteuning van het adagium: Memento Mori. Dat kloosterorden een speciale relatie hadden met de doden valt te begrijpen. In veel oude abdijen vindt men dan ook 'ossuaria' , een opeenstapeling van schedels en botten waar men in de dood de individualiteit zichtbaar heeft verloren. Maar wie intreedt in een slotklooster doet dat ook niet om zijn ego op te poetsen.

Maar in sommige ossuaria heeft iedere dode nog een gezicht. Dat maakt zulke plekken tot een interessant stuk geschiedenis, en natuurlijk tot een toeristische trekpleister. Zo'n ossuarium is te vinden in de 'Catacombe dei Cappuccini' in Palermo, Sicilië. Toen de begraafplaats van de abdij in de 16de eeuw te klein werd, groeven de monniken crypts onder de begraafplaats. In 1599 mummificeerden ze een recent overleden broeder, Silvestro van Gubbio, en plaatsten hem in de nieuwe crypte. Anderen volgden. Er werden rekken aangelegd langs de wanden, waar de broeders de eeuwigheid konden doorbrengen. Sommige lichamen werden gebalsemd en anderen in glazen kisten gelegd. Monniken hielden meestal hun pij aan. Oorspronkelijk was deze manier van begraven uitsluitend bedoeld voor de Capucijner monniken, maar in latere eeuwen werd het in palermo een statussymbool om daar begraven te worden.. Men gaf opdracht in bepaalde kledij opgesteld te worden en soms zelfs te wisselen van outfit. Priesters ▼ werden opgesteld in hun rituele gewaad. Familie zorgde voor een representabele aanblik. Voor de kosten werd zorg gedragen door de omgeving van de doden. De kerk heeft altijd goed geweten hoe het aardse slijk vermeerderd moest worden, en als familieleden niet langer betaalden voor hun dierbaren, werd het stoffelijk overschot ergens uit het zicht weggeborgen...tot men weer met geld op de proppen kwam. De laatste broeder werd in 1871 bijgezet, en de catacomben werden in 1880 officieel gesloten. Maar toeristen bleven komen, en ook de notabelen die een plaatsje wilden. Een van de laatste mummies is een in de 20er jaren overleden meisje van 2 jaar, Rosalia Lombardo dat ongelofelijk goed bewaard is gebleven. Het lijkt of ze slaapt.

De catacomben bevatten 8000 mummies die hoofdzakelijk langs de wanden zijn opgesteld. Voor de familie zijn er dagen waarop men de gemeenschap van levenden en doden viert en samen bidt.... De catacomben gingen een nieuw tijdperk in toen ze in 2008 grondig werden gerenoveerd. De Capucijnen zijn ervan overtuigd geraakt dat er iets moet gebeuren, want de toeloop van toeristen en de vergankelijkheid tasten de kwaliteit van de mummies aan. Bovendien is hier een interessant studieobject voor genetici en andere wetenschappers. Met geld van de Europese Unie worden de catacomben nu uitgerust met camera's, klimaatbewaking, brandpreventie en koptelefoons voor de toeristen. Fotografe Cynthia Karalia kreeg permissie om close-ups te maken van de figuren, waarvan er maar 1000 met zekerheid te identificeren zijn. Per ongeluk werd ze ingesloten, en moest ze uren in de catacomben doorbrengen met als enig gezelschap de mummies. "Maar", zegt ze, "ik voelde alleen vrede. Ik besloot de mummies te tracteren op hedendaagse muziek terwijl ik ze fotografeerde. Het leek of ze dansten. " Karalia was zich scherp bewust dat ze niet alleen foto's maakte van een

fenomeen, maar ook een glimp opving van de geheimen die iedere mummie tot in eeuwigheid met zich meedraagt; ervaringen en wijsheid die hun aardse resten verbindt met hun eeuwige ziel.

49

42. DE STENEN AAP Antoon Coolen Boeddhistisch uit: 'Gouden Legenden'

Ver, heel ver weg boven in het gebergte van Bloemen en Vruchten, waar nog geen mens ooit een voet heeft gezet, lag een wonderlijk groot stenen ei. Hoe het er kwam en hoe lang het er gelegen had wist geen mens te zeggen, want niemand had het ooit gezien. Maar daar lag het dicht bij de zon, en op een dag spleet het open en er kwam een stenen aap uit tevoorschijn. Het was de schoonste aap die er ooit was geweest. Zijn lichaam van glanzend gepolijst steen straalde in de zon, en hoogmoedig blikte hij op de andere apen neer. Die kwamen van alle kanten in grote menigten, ze bogen voor hem en bespraken onder elkaar opgewonden het wonderbaarlijke geval. Tenslotte riepen ze hem tot hun koning uit, want geen was zo geschikt over hen te heersen als de stenen aap. Onmiddellijk nam hij die waardigheid aan, want hij voelde er zich toe geroepen. Toen hij koning was geworden sprong de aap de bergen af, kwam aan de zee en maakte een rondreis door de hele wereld. Op die tocht verzamelde hij ongewoon veel kennis, en ten laatste ging hij naar de grote tovenaar, om van hem de meest verscheidene kunsten te leren. Zijn wetenschap was ongeëvenaard en alle apen bogen voor hem het hoofd en eerbiedigden hem als een hoger wezen. Niet alleen had hij zich alle geleerdheid van de wereld eigengemaakt, maar zijn toverspreuken openden ook de bergen voor hem, hij drong door tot de diepte der zeeën, sprong tot de hoogte van de hemel omhoog, en niets kon hem verborgen blijven. Zijn wonderbaarlijkste kunst was echter de Grote Luchtsprong. Hij kon namelijk een sprong maken, waarmee hij in een enkel ogenblik in de onmetelijke verten verdwenen was, om het volgend ogenblik weer voor zijn verbaasde toeschouwers te verschijnen. Door de bewondering die alle apen hem lieten blijken, werd hij zelfingenomen en overmoedig. Altijd wilde hij zijn macht vergroten, en daarmee stichtte hij menig onheil. 'Ik ben machtiger dan alle schepselen op aarde!' riep hij uit, 'Ik heb er genoeg van alleen over apen te regeren. Ik wil de Heer des Hemels worden!" Geschrokken zagen allen naar hem op, en de drakenkoning zond in allerijl een bode naar de hemel met de bede dat Boeddha zich over de aarde ontfermen zou en de stenen aap niet in de hemel zou toelaten, want hij had met zijn grenzenloze trots al genoeg onheil over de aarde gebracht. Doch nog vóór Boeddha de boodschap ten einde had aangehoord suisde de aap met zijn toverspreuk reeds door het luchtruim. De Heer des Hemels kwam kalm naar hem toe en vroeg: 'Wat wil je hier, aap?' 'Ik wil de Heer des Hemels worden' , antwoordde de stenen aap, ' want ik ben méér dan al je schepselen. Jijzelf kunt mijn kunsten niet nadoen en ik overtref je in elke lichamelijke vaardigheid. Kun jij bijvoorbeeld zo'n grote luchtsprong maken als ik, en in een oogwenk in de onmetelijke verte verdwenen zijn? Probeer het maar eens.' Toen lachte de Boeddha vermaakt, en zei rustig: 'Goed, we zullen een weddenschap aangaan. Als jij, Aap, uit mijn hand kunt springen die ik onder je houdt, dan zal ik je mijn plaats afstaan, en jij zult Heer des Hemels worden. Maar kan je het niet, dan verlaat je onmiddellijk mijn Hemel en kom je nooit meer onder mijn ogen.' De aap moest zich de buik vasthouden van het lachen om zulk een makkelijke weddenschap en hij zei giechelend: 'Steek je hand maar uit, Vader Boeddha, dan zul je zien wat ik kan!' En Boeddha strekte zijn hand zegenend over de aarde uit. De stenen aap sprong erop, maakte een buiteling en suizend vloog hij door de oneindige ruimte, altijd verder, tot hij aan het einde van de wereld kwam. Daar was een andere eindeloze ruimte, en aan de rand der wereld staken vijf rozerode zuilen omhoog. 'Ha!' riep de aap triomfantelijk, 'nou zal Boeddha zien wie er Heer des Hemels wordt. En ten bewijze dat ik aan het einde van de wereld ben geweest zal ik een teken in een van deze zuilen griffen en het de Heer tonen.' Toen hij dat gedaan had draaide hij zich om, zwaaide zich opnieuw door het luchtruim en zat het volgende ogenblik weer in Boeddha's hand. Toen hoorde hij de stem van de Heer, die aanmanend tot hem zei: 'Nou, aap, wanneer zul je nu eens uit mijn hand springen? ' 'Uit je hand springen?' schreeuwde de aap geërgerd. 'Weet je dan niet dat ik door de lucht ben gesprongen en aan het einde van de wereld ben geweest? Daar stonden vijf zuilen, en het is maar goed dat ik in een daarvan een teken heb gegrift, om het je te bewijzen. Als je zien wilt waar ik geweest ben, ga dan maar op mijn rug zitten en in een oogwenk breng ik je er naar toe.' Maar de Heer des Hemels antwoordde kalm: 'Bedoel je misschien dit kruisje, dat je hier in mijn vinger hebt gekrast? Bekijk het, en weet dat gedurende je hele sprong mijn hand onder je is geweest.' Toen draaide Boeddha z'n hand om, en de aap viel eruit. 'Je ziet', sprak hij , 'waar je ook heen springt, en waarheen je je ook wendt, het is je onmogelijk weg te komen uit mijn hand, want de hele wereld rust erin. Ga terug, en blijf voortaan bescheiden op de plaats die ik je heb aangewezen.'

50

43. DE BERG VAN BUGARACH

Er worden lichten gezien. Vreemde, onverklaarbare lichten, zeggen inwoners van Bugarach, een onopvallend plaatsje in het departement Aude, niet ver van Carcassone in Zuid west Frankrijk. Een streek die door de Katharen al meer dan zijn deel aan beroemdheid en toerisme geniet. En nu is daar de berg van Bugarach bijgekomen; een uitgedoofde vulkaan die niemand beklimt maar waarvan alle 'ingewijden' weten dat die berg straks, als op 21 december ons uur slaat, de enige plek op aarde is die niet door het water, vuur, beving,of wat de goden dan ook maar voor ons in petto

hebben, getroffen zal worden. Of misschien is het zoals velen geloven zo, dat er uit de holle berg UFO's zullen opstijgen die het gelovige zootje ongeregeld dat zich dan in Bugarach bevindt meenemen naar weten wij veel waar UFO's vandaankomen. Het was onlangs op de televisie. De leutige burgemeester van Bugarach was behoorlijk ongerust, al bracht hij die zorg met zuidelijke luchtigheid. Een verzoek om hulp was uitgegaan naar het leger. Want de burgemeester verwacht tijdens de Laatste Weken een toeloop van duizenden die in zijn dorp en op de berg moeten slapen, eten en poepen. Hoe regel je dat. Daar kun je maar beter vroeg voor gaan plannen. En mochten de UFO's niet komen en de wereld ook niet vergaan, dan is het maar de vraag of al die teleurgestelde New Agers weer opgewekt zullen afnokken naar waar ze vandaan gekomen zijn. Als toerist heb je natuurlijk niks aan ze, want wie koopt er souvenirs als de wereld op het punt staat te kantelen. En koffie zetten ze natuurlijk zelf. De plaatselijke nering schiet er niets mee op, want veel wijn zullen ze allicht ook niet drinken. Als de aliens komen kun je niet zat aan boord. De berg is omgeven met legenden en internetgeruchten zingen er rond omheen. De naam Bugarach wordt in verband gebracht met de Ark van het Verbond, die nog steeds niet is opgedoken. De Tempeliers wordt van alles in de schoenen geschoven wat betreft het verbergen van hun schatten, en daar zal best iets van waar zijn. Maar tot nu toe hebben alle aanwijzingen op diverse locaties op de wereld wel een hoop ellende maar niets tastbaars opgeleverd. Er zijn verhalen dat Jules Verne in deze berg de ingang vond naar 'het middelpunt der aarde' en dat Steven Spielberg zijn film 'Close Encounters' heeft laten inspireren op de berg van Bugarach. Nou ja, dan heeft hij toch uiteindelijk te weinig inspiratie gehad om de film daar op te nemen, gezien zijn keuze voor de 'Devil's Tower' in Wyoming. Er doen verhalen de ronde dat zowel de Nazi's als de Mossad aan het graven zijn geweest rond de berg. Wie weet. Maar de Ark is en blijft zoek, tenzij hij zich toch echt in Ethiopië bevindt. Laat ons maar dankbaar zijn dat de Nazi's hem niet in handen hebben gekregen. Wat mij bijzonder vermaakt in deze treurige geschiedenis is dat talloze mensen campings en ander logies hebben besproken van drie weken voor de Ondergang tot minstens een week erna. Dat kenmerkt de ware gelovige; mocht ie niet vergaan, dan hoef ik niet in de openlucht te slapen. Persoonlijk vind ik dat een giller. Intussen trekt de berg nu al gekken uit de hele wereld aan. Men loopt er naakt rond, voert rituelen uit, bidt dat het een Hemelse lust is en bereid zich geestelijk voor op een ruimtereis. Het valt ernstig te hopen voor de kleine bevolking van het plaatsje dat zij ook mee mogen in de UFO, want na al het geleden ongemak zou het toch jammer zijn als ze het nakijken hadden. Als ze tenminste willen. Want ik zou me ook kunnen voorstellen dat ze maar liever blijven waar ze zijn, in afwachting van de volgende voorspelling...

51

44. BATTALIA DE STENENETER

Er zijn mensen die eten niets, of alleen maar zonlicht. Daar komen we nog wel een keer op. Er zijn er ook die eten elkaar, of honden en katten, maar daar zie ik geen brood in. Er zijn ook kostgangers op de wereld die genieten van een bordje zand, of een smakelijke steen. Je kunt het je niet voorstellen, maar het is werkelijk waar. Zulke mensen hebben een afwijking die 'pica' heet, wat zoveel betekent als behoefte hebben aan voedsel dat geen voedsel is. Dat kan van alles zijn, ook het smullen van een stuk papier, een levende kikker of een roestige spijker is pica. Wat de grond-stoffen betreft schijnt 't 'm te zitten in een behoefte aan ontbrekende mineralen waar zulk voedsel blijkbaar in kan voorzien. Ik zou

zeggen: neem een voedingssupplement, maar nee, die rode aarde, dat zwarte zand, of die kiezel, daar kan niets tegenop. Kilo's worden er verorberd, en zulke liefhebbers hebben soms een probleem als het favoriete zand door een verhuizing niet meer makkelijk te bekomen is. Op internet kunt u er van alles over vinden, met foto's van smullende mensen. Maar nu vind ik in een boek van Henry Wilson uit 1842 over 'Remarkable Characters' een stuk over Francis Battalia, de steneneter. En omdat dat zo mooi is vertaal ik het hier. Battalia leefde in de 17de eeuw, en dus had Wilson het weer van een ander. "De mens komt op de wereld en gaat weer heen zonder iets in zijn handen. Maar gisteren zag ik in Londen een Italiaan bij de naam Francis Battalia, ongeveer 30 jaar oud, die was geboren met twee stenen in zijn ene hand en een steen in de andere. Toen hem de borst werd geboden weigerde hij te zuigen, en ook de pap die hem werd aangeboden wilde hij niet eten. De vroedvrouw en de min overlegden met enkele dokters. Gezien de vreemdheid van zijn geboorte was de vraag wat hen nu te doen stond. Toen de artsen zagen dat het kind elke voeding weigerde zeiden ze tegen de vrouwen dat het kind blijkbaar zijn vlees had meegebracht in de wereld en dat de min hem een steen in een beetje water moest geven, wat hij tot zich nam. Daarna gaven ze hem nog twee stenen en ook die verslond hij. Toen adviseerden de dokters de min om wat kiezelstenen te zoeken, ongeveer zo groot als degenen waarmee hij geboren was, en met dat voedsel werd hij grootgebracht. Nu heeft hij nog steeds geen ander voedsel nodig dan stenen die hem gezond en wel houden en goedkoop en makkelijk te vinden zijn. Hij doet drie of vier stenen op een lepel en eet ze een voor een, waarna hij een glas bier achterover slaat. Zo eet hij heel wat stenen, iedere dag, en als hij op zijn maag slaat of zijn lichaam heen en weer schudt dan hoort men de stenen rammelen alsof ze in een zak zitten.. In 24 uur zijn ze verteerd, en een keer per drie weken scheidt hij een grote hoeveelheid zand uit, en heeft daarna weer een frisse eetlust in nieuwe stenen zoals wij dat hebben in een hartige maaltijd. En daaruit bestaat, met een glas bier en een pijp tabak zijn hele voeding. Hij heeft geprobeerd om vlees en brood, melk en zulke voedsel te eten waarop de meeste stervelingen teren, maar hij kon die nooit binnenkrijgen en er geen voeding aan ontlenen.

Hij is een donkere, lenige kleine man, actief en sterk genoeg, en hij is een soldaat geweest in Ierland waar hij zijn gave goed kon gebruiken, want hij verkocht zijn rantsoen aan anderen en verdiende daar flink op. Het schijnt dat toen hij in dienst kwam hij werd aangezien voor een bedrieger en daarom werd hij eerst een maand opgesloten met twee potten bier en een ons tabak, maar later werd hij vrijgelaten en vrijgesproken van iedere verdenking van bedrog." Een andere historicus noemt Battalia, en zegt: "Niet lang geleden was er in Engeland een soldaat die beroemd was voor het eten van stenen. Iemand die hem persoonlijk kende was dagenlang in zijn nabijheid gebleven en zag dat hij in die tijd niets dan stenen at, en

dat zijn ontlasting voornamelijk uit een zanderige substantie bestond, alsof de stenen in zijn lichaam oplosten, en tot zand verkruimelden." De Schijf van Vijf was aan Battalia niet besteed. Iemand trek gekregen in een verse kiezel?

52

45. DE GUIDESTONES VAN R.C. CHRISTIAN Misschien roept het plaatje een associatie op met Stonehenge. Maar het monument staat in Georgia, op een heuvel ten noorden van de plaats Elberton, bekend om zijn granietgroeves.. En het is een van de meest raadselachtige monumenten die er zijn. In tegenstelling tot Stonehenge en andere oude steencirkels roepen de 'guidestones' van Elberton heel gemengde gevoelens op bij heel veel mensen, en het monument wordt dan ook regelmatig beklad. Het is ook niet oud. De geschiedenis gaat zo: In mei 1979 verscheen er een man in Eberton die zich

R.C.Christian noemde. Hij bestelde stenen voor een 'Amerikaans Stonehenge' , Toen het ruim 6 m. hoge monument eenmaal was opgericht woog het 119 ton, en bestond het uit 5 vertikaal opgerichte stenen, een centrale pilaar en een 'capstone'. Dat was in 1980. Gegraveerd in de stenen zijn New Age variaties op de Tien geboden, in Engels, Spaans, Swahili, Hindi, Hebreeuws, Arabisch, Chinees en Russisch, en op de Capstone staan inscripties in Egyptische hiëroglyfen, Babylonisch cuneïform, Sanskriet en klassiek Grieks. Voor Latijn was blijkbaar geen steen meer over. Dit is geen gewoon monument. Er gebeurden tijdens de bouw vreemde dingen. Een locale zandstraler, Charlie Clamp was honderden uren zoet met het etsen van de 4.000 verschillende karakters. Tijdens die werkzaamheden hoorde hij stemmen en vreemde muziek. De mannen die de fundering legden hoorden ook muziek en voelden zich vaak duizelig. Bij de inwijding verklaarde een lokale dominee (Georgia is een extreem Christelijke staat) dat de stenen waren voor zon aanbidders, cultisten en voor de verering van de duivel. De teksten zouden volgens hem een wereldregering promoten waar de Antichrist de scepter zou zwaaien. Toen de dominee het veld ruimde begon een 'heks' het monument te zegenen. Dit is de tekst van de stenen:

Houd de mensheid onder de 500 miljoen, in voortdurende harmonie met de natuur. Begeleid de voortplanting wijs, en bevorder gezondheid en diversiteit.

Verenig de mensheid met een nieuwe levende taal. Bedrijf passie, geloof, traditie en alle dingen met matigheid.

Bescherm mensen en naties met eerlijke wetten en rechtvaardige rechtspraak. Laat alle naties zichzelf regeren, en externe conflicten oplossen voor een wereldrechtbank.

Vermijd onnodige wetten en overbodige ambtenaren. Breng persoonlijke rechten in evenwicht met sociale plichten.

Prijs waarheid, schoonheid, liefde ---zoek harmonie met het Oneindige. Wees geen kanker op aarde....laat ruimte voor de natuur.

Hoewel we waarschijnlijk veel kunnen onderschrijven van deze 'tien geboden' , is er ook het een en ander dat ons zou moeten verontrusten. Want een wereldbevolking van 500 miljoen betekent dat 95% van de wereldbevolking 'te veel' is. Overbevolking is een groot probleem, dat weten we allemaal, maar geen weldenkend mens zou miljarden mensen willen elimineren. We zijn God niet. Een ander controversieel punt is de voortplanting. Gebod nr 2 riekt naar eugenetica, en waar dat toe leidt hebben de Nazi's ons laten zien. Wat, in 's hemelsnaam, is de bedoeling van dit geheimzinnige bouwsel?

53

Joe Fendley, de president van Elberton Granite Inc. vroeg aan R.C. Christian, nadat hij van zijn verbazing over de enorme order was bekomen, wat de man in vredesnaam met die stenen van plan was. Christian legde uit dat hij een monument in gedachten had dat zou functioneren als een kompas, kalender en klok, naast de inscripties die erop moesten komen. En het zou de meest catastrofale gebeurtenissen moeten kunnen weerstaan, zodat de resten van een verspreide mensheid na een wereldramp richtlijnen zou hebben voor een betere maatschappij. Fendley dacht met een gek te doen te hebben en wilde van hem af. Kon Christian wel betalen voor deze onderneming? Dat kon hij. Fendley belde zijn bank en gaf door dat een mafkees een monument wilde, en dat hij Christian door zou sturen. Op de bank werd Christian ontvangen door Wyatt Martin, president van de Granite City

Bank. Christian legde uit dat de naam Christian een pseudoniem was, en dat een kleine groep mensen die absoluut anoniem wilden blijven 20 jaar geleden waren begonnen het idee van het monument in het geheim te ontwikkelen. Na het gesprek met Martin die hem enkele monumenten in de buurt liet zien, huurde Christian een vliegtuigje om een geschikte locatie in de buurt vanuit de lucht te selecteren. De volgende maandag verscheen hij weer bij de bank. Deze keer zei Martin dat hij echt zou moeten weten wat Christian's echte naam was, omdat hij met zo'n groot bedrag geen risico's kon nemen. Uiteindelijk stemde Christian toe, op voorwaarde dat Martin de enige contactpersoon zou zijn, en dat hij aan niemand zou onthullen wat hem verteld zou worden. Martin tekende de overeenkomst, die ook inhield dat hij, na het realiseren van het project, alle papieren met betrekking tot het monument zou vernietigen. Het geld zou vanaf verschillende banken in het land naar Elberton gestuurd worden zodat de herkomst niet kon worden getraceerd. Enige dagen later bracht Christian Fendley een schoenendoos met een houten model van het te bouwen monument, plus 10 pagina's gedetailleerde instructies. Fendley bleef sceptisch, tot hij een deposit van $10.000.- op zijn rekening kreeg, als aanbetaling. Daarna ging hij meteen aan het werk, want hij hield van uitdagingen. Het terrein wat tenslotte gekozen werd was de top van een lage platte heuvel, met uitzicht naar alle kanten. In de zomer van 1979 werd met de constructie begonnen. Fendley's bedrijf documenteerde het hele proces, van het hakken van de enorme stenen tot het plaatsen op de heuvel. Christian wachtte dat allemaal niet af. Toen de zaak was beklonken zei hij Fendley goedendag en zei dat ze elkaar nooit meer zouden zien. Toen vertrok hij, zonder hem zelfs een hand te geven. Vanaf dat moment liep de communicatie alleen via Martin, die brieven van Christian steeds vanuit een andere plaats kreeg. De Guidestones zijn zo geplaatst dat ze ook astronomisch informatie doorgeven, net als Stonehenge dat doet. Zomer en winter solstice en de equinox van lente en herfst worden gezien door een spleet in de centrale kolom, waarin ook een gat is aangebracht waardoor men de poolster kan zien. In de capstone zit een opening waardoorheen de zon schijnt om 12 uur 's middags, en de zon schijnt veel in Georgia. De winter van 1979 werden de werkzaamheden onder zwart plastic uitgevoerd en het voltooide monument wachtte op de equinox van maart 1980 om te worden onthuld. Maar al voor die tijd was er een stevige controverse, waarbij Fendley en Martin werden beschuldigd van samenzwering en men elkaar in de haren vloog. Georgia staat niet bepaald bekend om z'n ruimdenkendheid. Met lede ogen zag men hoe een coven van heksen er paganistische rituelen uitvoerde. Ook bij Druïden en Native Americans waren de Guidestones in trek voor hun ceremonies. Op den duur verloren de media aandacht voor de identiteit van R.C.Christian en zijn Guidestones. Christian en Martin bleven in contact, en schreven en zagen elkaar regelmatig. Maar nooit kwam de groep waartoe Christian behoorde ter sprake. Rond 2002 hielden de brieven op. Martin denk dat Christian toen is overleden, hij was al 85. De vele documenten rond de Guidestones heeft Martin nog steeds niet vernietigd. Vanzelfsprekend hebben velen theorieën bedacht over de herkomst van de stenen en hun tekst die op zoveel manieren wordt geïnterpreteerd. Maar de stenen blijven een enigma. De theorie die misschien het meest hout snijdt is dat Christian en zijn groep Rozenkruisers zijn - een esoterische organisatie die zich baseert op de middeleeuwse Christian Rosenkreutz. Martin is de enige die het weet, en hij zou graag zijn kennis overdragen en de vele kwaadaardige theorieën tegenspreken, maar hij heeft een belofte gedaan. Op de vraag of hij al die kennis mee in het graf zal nemen antwoordt hij: Dat zou Christian gewild hebben. Zo werken mysteries. In 1982 werd een UFO laag boven de Guidestones gezien. De mare gaat dat als je twee uitgestrekte armen naar de stenen richt, een met de palm op en de ander neer, je een psychische boodschap krijgt over de stenen......

54

46. DE HEILIGE BERG E'MEI Deze in oude stijl geschilderde afbeelding van Mount Emei is van de Chinese schilder Zhang, en dateert uit 1953. Maar de berg heeft al heel vroeg veel kunstenaars geïnspireerd. In 1996 werd hij door de UNESCO op de lijst van Werelderfgoed geplaatst, samen met zijn overbuurman, de reusachtige Boeddha van Leshan. Mount E'Mei is een heilige berg in de provincie Sechuan in het zuiden van China. De berg is 31.00 m. hoog, en op het hoogste punt staat de gouden 'Golden Summit' tempel ► Maar op de hele uitgestrekte berg zijn meer dan 100 kloosters en tempels gebouwd, want sinds de introductie van het Boeddhisme in China is Mount E'Mei een bijzondere plaats geweest waar velen een toevlucht zochten. Een van de belangrijkste kloosters is het Wannian klooster, met een gouden beeld van de Puxian Bodhisatva gezeten op een witte olifant met 6 slagtanden. Het wrijven van de achterpoten van de olifant schijnt geluk te brengen. ► De berg is door zijn vele bezienswaardigheden een trekpleister voor gelovigen en toeristen. Onderweg zijn er ook taferelen zoals hieronder uit de

stenen gehakt, en het uitzicht vanaf verschillende punten langs de route is fenomenaal. Op internet staan veel foto's die er een beeld van geven.

Bijzonder zijn de 'vier speciale fenomenen' van Mount E'Mei. Dat zijn de zonsopgang, de zee van wolken, de Boeddha stralen en de heilige lampen.

De zonsopgang wordt beschreven in dichterlijke taal: de wolken veranderen van kleur van diep paars naar rose, voor de zon werkelijk opkomt als een stralend rode schijf. Na zonsopkomst schieten er miljoenen stralen over het landschap en Mt E'Mei baadt in een gouden licht. De zee van wolken is misschien bijzonderder. De wolken in een berglandschap geven altijd een mysterieuze tint aan de omgeving, maar hier is dat nog meer het geval. Die wolken die een deel van de rijke vegetatie onzichtbaar

55

maken vinden we in alle oude Chinese afbeeldingen terug. Wie hoog genoeg op de berg staat, ziet neer op de wolken die zich vaak in kolommen vormen en bij een sterke wind golven als water in de zee. Bergtoppen lijken op eilanden in een onafzienbare wolkenoceaan. De Boeddha stralen zijn een verschijnsel dat in de meteorologie het Spectrum van Brocken heet. Er vormt zich een halo die soms alle kleuren van de regenboog heeft aan de overkant van de waarnemer. Die ziet zichzelf in het midden van de kring, en wie het verschijnsel niet kent zal allicht denken dat er een goddelijke figuur op de berg of in de lucht troont.... Deze foto werd door een toerist gemaakt. ▼

De Heilige lampen zijn het meest mysterieus. Ik vertaal wat ik er over gevonden heb: "In de donkere nachten op de top van de Golden Summit kun je soms, als je geluk hebt en de omstandigheden gunstig zijn, een punt van licht zien drijven in de vallei, dat overgaat in meerdere lichten en tenslotte in een hele massa. Dat zijn de beroemde heilige lichten van Mount E'Mei." Er zijn vier condities waar de atmosfeer aan moet voldoen om de lichten te kunnen zien: helder weer vlak na de regen, geen maan aan de hemel, geen wolken aan de voet van de berg en geen hevige wind of regen op de berg. Het is duidelijk waarom de lichten zo zeldzaam

zijn.... De berg was 10.000 jaar geleden al bewoond, en oorspronkelijk een

Taoïstisch retraite oord, tot het in de 3de eeuw AD een Boeddhistische heilige berg werd. De Golden Summit is van de eerste eeuw. In de derde eeuw werd de Puxian vorm van Boeddhisme geïntroduceerd, een vorm die de devotie van Bodhisatva Puxian centraal stelt. De Wannian temple heette vroeger de Puxian tempel, en werd gebouwd door de Chinese monnik Huichi. De Bodisatva Puxian gezeten op de witte olifant is niet

alleen in de Wannian Temple maar op meerdere plaatsen op de berg te vinden, zoals in de prachtige scene hierboven, uitgehakt in de rode berg. Behalve witte olifanten zijn er ook veel mantelbavianen die door de pelgrims en toeristen worden gevoed. Of dat ook in de winter gebeurt?

56

47. DE BLARNEY STONE Ierland heeft net als Engeland en Schotland veel aparte tradities rond stenen. Een van de velen is het kussen van de Blarney steen. De veelgezoende steen is een brok graniet in de muur van Blarney Castle, 8 km van Cork, Ierland. Wie denkt dat die intieme handeling zo gepiept is heeft het mis. Iemand die er toe over wil gaan moet op de grond gaan liggen, zich vastklemmen aan een ijzeren railing en zijn ruggegraat riskeren om bij de steen te komen. Maar dan heb je ook wat, want het kussen van de steen verzekert de waaghals van sociale vaardigheden. Het woord 'Blarney' betekent zoveel als 'bedreven vleierij'. Er zijn verschillende legenden die de oorsprong van de steen verklaren. Ooit was hij deel van het Schotse eiland Iona, en is St. Columba, die daar een gemeenschap stichtte in de 6de eeuw AD, op de steen gestorven. Later werd de steen naar het Schotse vasteland gebracht, en toen de koning van Munster, Ierse

troepen stuurde om met de Schotten in de 'Battle of Bannockburn' in 1314 tegen de Engelsen te vechten, kregen de Ieren een deel van de steen, uit dank.

Daar ging nog wat aan vooraf, volgens de legende: Cormac MacCarthy, heer en meester van Blarney Castle en het land eromheen, was geen prater. Misschien stotterde hij, of wist hij geen raad met vrouwen. In ieder geval, toen koningin Elizabeth I, van macht bezeten, haar oog liet vallen op de

bezittingen van Cormac MacCarthy, kwam de arme man niet goed uit zijn woorden toen hij de koningin op andere gedachten wilde brengen. Desperaat huiswaarts kerende kwam hem een oude vrouw tegemoet, die hem een geheim toevertrouwde: in de muur van zijn kasteel bevond zich een onbereikbare steen. Als hij er in slaagde die te kussen, dan hoefde hij nooit meer met de mond vol tanden te staan. Cormac slaagde, en Blarney Castle bleef in zijn bezit. Zoals op de foto hierboven blijkt wordt de Blarney legende ook elders gemolken: een steen uit het kasteel staat opgesteld in Fitzgeralds Casino in Las Vegas. Een andere 'unieke' Blarney stone bevindt zich, een stuk makkelijker in verband met het kus-aspect, in Cobh, Ierland. ►

57

48. BOTJES DIVINATIE De methoden om er achter te komen wat de toekomst voor ons verborgen houdt zijn eindeloos divers. Divinatie maakt gebruik van zo ongeveer alle materialen die er te bedenken zijn, van theebladeren tot geiten -darmen. Maar welke traditie men ook volgt, het gaat maar om één doel: te

weten komen hoe onze persoonlijke vork in de steel zit. In Afrika, maar ook in Azië zijn er culturen die daarvoor van oudsher botjes

gebruiken, een methode die ook binnen de Wicca gemeenschap weer aan populariteit wint. Bekend zijn de 'Sangoma's' uit Zuidelijk Afrika, en wie meer wil weten over de opleiding van een Sangoma, hij leze het boeiende boek 'Sangoma' van James Hall, die als Amerikaan het divineren met de traditionele middelen leerde beheersen. Feitelijk bestaan de 'Divining Bones' uit botjes van verschillende dieren, cowrie schelpen, geld, kristallen, dobbelstenen, stokjes, zaden en wat verder de persoonlijke voorkeur van de Sangoma heeft. Al die voorwerpen hebben een betekenis, en met elkaar bestrijken ze het hele scala van menselijke emoties en handelingen. Daarnaast is er de plaats die ze bij het werpen innemen, die de Sangoma informatie geeft over heden en toekomst. Een vaardige Sangoma is een goede psycholoog. Een Sangoma is ook een healer. Mensen komen om raad wanneer ze door een kwaal zijn getroffen, en de Sangoma vindt de oorzaak in de Divining Bones, en kan van daaruit de nodige rituelen vaststellen om de patiënt te helpen.

Voor hij de inhoud van zijn buidel werpt zal de Sangoma eerst met een ritueel de voorouders aanroepen en een reukoffer brengen . Dan volgt er een algemene reading, waarna de cliënt vragen kan stellen die aan de hand van aparte worpen worden beantwoord. Ook in West Afrika wordt deze vorm van divinatie toegepast. Malidoma Somé, een Dagara Sjamaan uit Burkina Faso die op zijn rondreizen door de wereld de bone divinatie beoefent, schrijft in zijn boek "The Healing Wisdom of Africa": "Dag in dag uit zat ik naast Guisso, de wichelaar terwijl hij consulten gaf, waarbij hij de situatie van ieder persoon interpreteerde met symbolen in een traditionele en mystiek taal. Die taal was besloten in cowrie schelpen, oude botten, versleten stukjes metaal, stenen van verschillende vormen en grootte." Dag in dag uit getuige zijn van de interpretaties van Guisso, en soms heel organisch het proces overnemend als zijn mentor andere besognes heeft midden in een divinatie, maakt dat Malidoma leert wat hij moet weten, zonder zichzelf daar echt rekenschap van te geven. Het 'gevoel' voor de divinatie wordt niet bewust geleerd; het is een proces dat zich afspeelt in het onderbewuste, de associaties, de inzichten. Alleen door waarnemen, luisteren en in het diepe springen leert Malidoma - en elka Sangoma of Sjamaan - op zijn eigen intuïtie te vertrouwen.

58

In Azië is bottendivinatie al heel oud. In China zijn uit de Shang Dynastie ( 1751-1112 B.C.) dierenbotten gevonden met inscripties; de alleroudste voorwerpen met Chinees schrift. De orakelbotten zijn getuigenis van het begin van de schrijfcultuur in China en zijn daarom archeologisch en historisch van enorme waarde. Hierboven schedel- en andere botten, een

enkelbot van een os en het schedeldak met gewei van een hert, alles beschreven en be-tekend. De meeste orakel inscripties zijn gegraveerd op schildpad schilden en dierenbotten. Wonderlijk is dat de eerste sporen van kalligrafie op deze 3000 jaar oude artifacten te vinden zijn. Dat betekent dat de Shang-dynastie schrijvers over extreem goed materiaal hebben beschikt, want zelfs het rode pigment die soms gebruikt werd heeft nog niets van zijn kleur verloren. Orakelbotten en materialen werden eerst zo dun mogelijk geslepen, waarna men er zwakke plekken in aanbracht. Gedurende de divinatie werd een smeulende stok in de zwakke plekken gezet, waardoor het materiaal barstte. Die barsten - bu zhao - waren wat eigenlijk 'gelezen' werd. Dezelfde methode werd toegepast door de Kalmyk van Centraal Azië, die de schouderbladen van hun vee gebruikten om te divineren. Het bot werd verhit en de ontstane barsten werden geïnterpreteerd. ►

Voor meer recente divinatie in Mongolië werden, en worden nog, de spronggewrichten van schapen gebruikt. De vier zijden van zo'n botje worden genummerd, en afhankelijk van hoe ze vallen worden ze geïnterpreteerd. Grappig is dat wij vroeger precies dezelfde botjes gebruikten voor het

lang uitgestorven bikkelspel. Hier een paar opgegraven bikkels uit Dordrecht ► Op internet vond ik een artikel van een sjamaan uit Laos die een traditie beschrijft van de Kammu uit noord Laos, die in samenwerking met een Zweedse antropoloog er zijn levensopdracht van maakt de Kammu tradities voor uitsterven te bewaren en ze vast te leggen. Verscheurd door oorlog en de moderne tijd kennen alleen de ouderen

de rituelen nog, en geven die meestal niet meer door aan de jongeren. De Kammu geloven in het Lot, en hopen, als ieder mens, op voorspoed. Ze gebruiken kippenbotjes om te divineren. Dat doen ze door een haan te offeren, en zijn dijbeenbotten te gebruiken. Daar zitten holtes in die geteld worden. Die holtes voorspellen voor- en tegenspoed, en er worden stukjes ingestoken. Zitten in de bovenkant van het bot meer stokjes dan in de onderkant, dan is het wel in orde; het verstand zal iemand helpen zijn brood te verdienen. Maar andersom is niet best. Het ontbreekt die persoon dan aan verstand en inzicht en zijn vooruitzichten zijn niet gunstig. Ook aan andere delen van dieren wordt voorspellende waarde gehecht, zoals aan de snavel van een kip. ◄ Betekenis kan overal gevonden worden. Misschien moeten wij aan onze kippenbotjes ook eens zin zien te ontlenen.

59

49. ALIE, DE SOERABAJASCHE STEENTOETSER Nederlands Indië was voor Nederlanders een land om nooit te vergeten. De natuurlijke 'Goena Goena' , 'stille kracht' van de bevolking was zowel intrigerend als bedreigend. In het spiritistische blad 'Het Toekomstig Leven' van 1910 staat een artikel over een ervaring van een Nederlander die een verhaal vertelt die tegelijk een tijdbeeld geeft. Noodgedwongen is het hier en daar ingekort. De oude spelling is gehandhaafd. "Tijdens mijn kort verblijf in Soerabaja werd ik door vrienden in de gelegenheid gesteld kennis te maken met "Alie", den te Soerabaja bekenden steentoetser, en hem tevens te zien experimenteren. Ik kwam bij Alie een ring bij mij hebbend, waarvan de steen - een Indische - een zoogenaamde "Bidoeri Ketjoeboeng' was. Alie vond ik dadelijk bereid om de kracht van den steen te onderzoeken. Op een onbekleeden houten divan gezeten, van alle kanten open, waarop slechts een rieten matje uitgespreid lag, noodigde Alie mij uit plaats te nemen in zijne directe nabijheid, zoodat ik hem goed op de vingers kon zien. Intusschen had ik mij overtuigd dat ook alles onder den divan correct was. Alie haalde daarna tevoorschijn wat hij voor het experiment nodig had, n.l. een aarden wierookpotje, een witten en

zwarten rozenkrans en eindelijk het voornaamste, dat ik duidelijkheidshalve eerst dien te omschrijven: een blad carton als de omslag van een boek, in geopenden toestand een vierkant vormend. Aan één kant is het geheel beplakt met wit papier, waarop verscheidene stralen en cirkels uit het middelpunt getrokken zijn, het blad aldus in een paar honderd vakjes verdeelend. Ieder vakje heeft een nummer met bijschrift in Arabische karakters. De kleinste of middencirkel, waarop de te toetsen steenen voor het experiment geplaatst worden, is blank. Bovendien heeft Alie nog een boekje met losse stukjes genummerd en in Latijnse karakters beschreven papier, correspondeerend met de verschillende beschrijvingen op het blad voorkomende. Alie plaatste mijn ring in het blanke cirkeltje, brandde moestaki - een Arabische gomsoort - en begon nu, daarbij voortdurend biddend en de stukjes van den witten rozenkrans tellend en knijpend. De zwarte wordt slechts dán gebruikt als het niet goed vlotten wil, en om er als het ware meer kracht bij te zetten. Ook zag ik Alie zijn rechterhand, na haar eerst bewierookt te hebben, geopend boven den ring houden, zooals men pleegt te doen als

een voorwerp gemagnetiseerd wordt. Spoedig ontwaarde ik beweging. Het blad danste op en neer, steeds in kracht toenemend. De ring verplaatste zich daardoor in verschillende richtingen en nu en dan - als het ware maling hebbend aan de wetten der zwaartekracht - helling op. Na een paar minuten hielden de bewegingen plotseling op en viel het blad met een smak meer. De ring was terechtgekomen in het vakje No. 5, en de inscriptie meldde: "tevredenheid in het huiselijke leven en bewaard voor armoede." Voorwaar geen slechte eigenschappen. Na eenige dagen ging ik terug met een ◄

maansteen. Ditmaal vlotte het niet zo goed. Alie moest den zwarten rozenkrans in gebruik stellen, 't geen voor hem een onmiskenbaar teken is dat de steen slechte eigenschappen heeft. De juistheid zijner vermoedens bleek dan ook, want nadat het blad de bewegingen gestaakt had, toonde de beschrijving van het vakje, waarin de maansteen geplaatst werd, dat die steen slechte invloeden met zich droeg. Alie gaf mij den gemoedelijken raad mij van die steen te ontdoen en hem in de rivier te gooien. "Wilt gij hem niet hebben, Alie? "vroeg ik. "Dank u vriendelijk, mijnheer, ik zou zoo'n invloed niet gaarne in huis willen hebben." Over het honorarium zij men gerust, want Alie vraagt geen belooning. Ieder stopt hem echter bij het afscheid, terwijl men hem de hand drukt, een kleinigheid toe, vanaf een dubbeltje tot een gulden, al naar gelang men 't missen kan, met de woorden: "hier Alie, om wat snoepgoed te kopen." Laat men niets achter, Alie noodigt u toch even vriendelijk uit om uw bezoek te herhalen....".

60

50. IN DE AARDE Mijnbouw is zo oud als de wereld, uit noodzaak om aan grondstoffen te komen en uit hebzucht, want mensen kunnen de verleiding van ertsen en mineralen niet weerstaan. De legenden rond mijnbouw zijn universeel. Misschien heeft het gevoel van onveiligheid dat het afdalen in de ingewanden van de aarde ons geeft iets te maken met de tijd toen we nog onbeschermd in berenvellen rondliepen en vaak voor onderdak van grotten afhankelijk waren, die ze moesten delen met wilde dieren, slangen en andere ongemakken. Overleveringen dat slangen, draken en kwade geesten de toegang tot de aarde bewaken komen overal voor, en ook natuurgeesten spelen een rol in het mee of tegenwerken van mijnwerkers. Want hoe makkelijk kon je niet verdwalen, en hoe licht zat je in het donker! En het instortingsgevaar hing altijd boven de hoofden van de mannen die zich diep in de aarde waagden.

We kunnen ons voorstellen hoe echo's, dansende schaduwen, duistere gangen en dode collega's de verbeelding van veel mijnwerkers hebben geprikkeld, en iedereen die zelf in een mijn is afgedaald of in een druipsteengrot, weet hoe zelfs bij elektrische verlichting de sfeer van zulke plaatsen een beetje griezelig is. In het verleden zijn er plaatselijk toegesneden legenden ontstaan die natuurlijk vaak te maken hebben met de geesten van mijnwerkers die daar ter plekke zijn omgekomen, of met een geest van onbekende herkomst die de mijnwerkers maar beter te vriend konden houden, als hun leven ze lief was. In het Duitse Harzgebergte worden veel mineralen gevonden, waaronder zilver, lood en koper, en van oudsher bloeit daar de mijnbouw. In een boek uit 1898 'Credulities Past and Present' vind ik een legende uit die streek waar we nu over kunnen lachen maar die vroeger voor veel mensen iets was om ernstig rekening mee te houden. De legende betreft 'Meester Hömmerling', of liever: De Monnik van de Bergen. Deze monnik was een geest van behoorlijke afmetingen met een pij en een zwarte capuchon. Merkwaardig genoeg worden zulke figuren van ongeveer 2.50 m ook in deze tijd regelmatig gezien, en zijn ze zelfs gefotografeerd. Maar deze Monnik was plaatsgebonden. Wie zich vrolijk maakte over zijn al of niet bestaan werd daar pijnlijk voor gestraft. Mijnwerkersbazen die hun onderhorigen mishandelden overkwam vroeg of laat iets onaangenaams. Het was dus belangrijk om de Monnik van de Bergen te vriend te houden met gebeden en behoorlijk gedrag. Op een dag waren twee mijnwerkers onder de grond bezig toen ze zagen dat hun lamp niet voldoende olie meer had voor de rest van de dag. Wat moesten ze doen? Eerder naar de oppervlakte gaan zou ze in conflict brengen met hun baas, en blijven waar ze waren was gevaarlijk omdat ze in het donker de weg terug niet meer zouden kunnen vinden. Terwijl ze de voors en tegens van beide opties bespraken, zagen ze in de verte een licht in hun richting komen, en groot was hun schrik toen er aan dat licht een enorme gestalte in de kledij van een monnik vastzat. Zijn lamp was eveneens enorm. "Vreest niet", zij de geest, "ik doe jullie niks, ik kom jullie alleen maar helpen.". Toen nam hij hun lamp en goot daar olie in vanuit die van hemzelf. Daarna nam hij hun pikhouweel over en in een uur tijd had de geest meer gedaan dan een gewone mijnwerker in een week voor elkaar zou krijgen. "Vertel tegen niemand dat je mij hebt gezien", zei de geest. En hij sloeg op een rots, die in tweeën spleet en de mijnwerkers een glimp liet opvangen van een galerij die bekleed was met goud en zilver en zó straalde dat hun ogen erdoor verblind werden. Toen ze hun blik voor een moment afwendden was de galerij verdwenen en had de rots zich weer gesloten. Hadden ze de tegenwoordigheid van geest gehad om naar binnen te gaan of hun houweel naar binnen te gooien, dan was de betovering gebleven en was de rijkdom de hunne geworden. Maar helaas.... Enige tijd later vertelden de mijnwerkers in een dronken bui hun vrienden over het voorval, en toen ze de volgende dag waren afgedaald doofden hun lampen, en niets in de wereld kon die nog aansteken. Van het hele verhaal vind ik dat het diepst. Het breken van een belofte heeft consequenties, niet omdat we onze avonturen niet mogen vertellen, maar vanwege de breuk in vertrouwen. Dat is een terugkerend gegeven in heel veel sprookjes en legenden. Blijkbaar wordt daar zwaar aan getild. Dat kennen we allemaal. Als we iets bijzonders meegemaakt hebben dat ons innerlijk heeft geraakt, is er vaak tegenzin om het aan anderen te vertellen, alsof de kracht van een ervaring juist te maken heeft met de intimiteit ervan. De bijbel zegt van Maria nadat de engel Gabriël haar bezocht heeft: 'en zij bewaarde het in haar hart.' Wat we in ons hart bewaren kan groeien en blijvend kracht geven. Wat we eruit flappen stoot ons geestelijk lek, maakt ons kwetsbaar en devalueert het wonder. Dan dooft het licht.

61

© Loes Modderman 2012