NEXT

Heel recent kreeg ik een grote dac/

processor/lijnvoorversterker in huis

die ongeveer alles kan wat men

zich wensen wil, behalve een ei

bakken. Met een navenant prijs-

kaartje van ver boven de 5000

euro. Dan is het toch een Calimero-

effect als daarna een half zo brede

dac/lijnvoorversterker binnenkomt

die het kunstje moet evenaren. Op

de voorkant staat de naam Leema

Acoustics en dat geeft direct ver-

trouwen, want mijn ervaringen met

het merk in het verleden zijn goed.

Dus snel aan de stroom, nooit meer

uitzetten en heel veel spelen.

Kleinmaar o zo dapper

LEEMA ACOUSTICS ELEMENTS DAC

Leema is bepaald niet bescheiden in de aanhef van de beschrijving. Men noemt de dac een benchmark in digitaal-naar-analoog conversie, in prestatie en in mogelijkheden. De Leema Quattro Infi -nity Multi-dac topologie, met een viertal Cirrus Logic CS4351 converters, is een doorontwikkelde en verbeterde versie van die in de grote Antila IIS ECO cd-speler. De converters kunnen, ondanks

39

test

ed

de bescheiden afmetingen van de Ele-ments DAC, signaal ontvangen van maar liefst drie optische en drie coaxiale S/PDIF-ingangen plus een USB-poort. Zoals tegenwoordig op dit niveau ver-wacht mag worden, is elke ingang ge-schikt voor 24 bit / 192 kHz samplerates. Dit geldt ook voor de asynchrone USB-ingang, waar u voor de hoogste sample-rate wel een driver moet downloaden en installeren op uw pc. Niet dat u daar allemaal zoveel aan heeft, want muziek is merendeels nog steeds 16/44.1 tot hoogstens 24/96, maar daar trekken de marketingmachines zich niets van aan. Veel spannender is dat Leema heel lage jittercijfers specifi ceert, hetgeen zou moeten zorgen voor een haast analoge weergave zonder elektronisch randje. Over analoog gesproken: de dac heeft een voorversterkerfunctie. Naast de di-gitale poorten is één analoge ingang beschikbaar en de multifunctionele vo-lumeregelaar kan gebruikt worden op een vaste stand, maar tevens als echte volumeregelaar, werkend in het analoge deel van de dac. Hij schroeft daarmee niet de resolutie van het digitale signaal terug, iets dat veel andere dac’s met eenzelfde optie helaas vaak wel doen. Met de RCA- en XLR-uitgangen heb-ben we een heel veelzijdig apparaat in een handzaam formaat van 217x90x375 mm voor ons. Zeven digitale ingangen, één analoge ingang. Waarlijk een dac/lijnvoorversterker zoals die vandaag de dag goed van pas komt voor streamen, internetradio, HDTV-ontvangers, Blu-ray spelers en desnoods een platenspeler of analoge tuner. De bediening van de in Engeland gefabriceerde dac is eenvou-

dig: een menutoets, een mute-toets en de regelaar die òf het volume regelt òf de ingang kiest. Daarnaast kunnen met de menufunctie ingangen worden be-noemd, het display kan worden gedimd, het volume is vast of variabel instelbaar, en desnoods kan de hele zaak worden gereset als u de weg bent kwijtgeraakt. Verder zijn nog te noemen: de LIPS-aan-sluiting voor intelligente koppeling met andere Leema-apparaten, de hoofdte-lefoonuitgang, een extra ingang op de voorzijde, een prettige afstandsbedie-ning en een vertrouwen uitstralende ga-rantieperiode van vijf jaar. De prijs voor dit gehele pretpakket is 1550 euro.

Opstellingen

Met de Elements DAC is in twee op-stellingen gespeeld. De voornaamste bron is in beide gevallen een RipButler mediaserver die in de eerste opstelling draadloos is verbonden met een Logi-tech Duet met BOTWS voeding. Uiter-aard kies ik op de Duet de digitale uit-gang en werk met een coaxiale kabel naar de Leema. Vervolgens ga ik ana-loog naar een lijningang op een NAD M2 digitale versterker. De M2 stuurt een set PMC Twenty.23 luidsprekers aan, die ik kan afwisselen met Blumenhofer Fun 10. Enige toelichting is wellicht op zijn plaats in deze setup. De NAD M2 is een geïntegreerde digitale versterker, die voor zijn analoge ingangen gebruik maakt van een analoog/digitaal-conver-ter. De meest logische weg is natuurlijk om een digitale bron direct aan te slui-ten op een M2. Het PCM signaal wordt in dat geval pas naar (PWM) analoog omgezet bij de luidsprekeraansluitingen.

Wanneer ik de Leema in combinatie met de NAD gebruik, maak ik een rare stap: van digitaal naar analoog in de Leema, in de NAD weer terug naar digitaal en vervolgens analoog naar de luidspre-kers. Echter: ik weet dat de M2 prima als eindversterker kan fungeren, zelfs voor analoge bronnen, en dat is de re-den dat ik hem toch kon inzetten. In de andere ruimte staat zwaarder geschut. Hier voorziet een met CAT5 aangeslo-ten Logitech Touch normaliter een Eso-teric D-07 D/A-converter van digitale in-formatie. Deze converter maakt tijdelijk plaats voor de Leema Elements DAC. In dit geval met een vastgezet volume op de Leema omdat ik naar een combinatie ga van een HAT (buizen)lijnvoorversterker en een Audia Flight eindversterker. Die laatste zet een set PMC fact.8 luid-sprekers aan het werk om de ruimte van geluid te voorzien. Dat her en der diver-se netfi lters werken, mag u voor kennis-geving aannemen (Kemp en SEEC). Het gaat bovendien te ver om elke kabel op te noemen; laat ik het er maar op hou-den dat namen genoeg zeggen: Crystal Cable, Inakustik, Chord en Supra. Hebt u het plaatje een beetje in het hoofd? Dan gaan we nu snel muziek maken via de Leema en de NAD.

Op hoogte

Buitengewoon fraaie muziek van W.A. Mozart, fl uitconcerten uitgevoerd door Sharon Bezaly, bijt het spits af. Althans als ik dit ga typen, want de Leema Ele-ments DAC speelt hier al een week of vier. Het zijn vrolijke werken die zich lichtvoetig laten weergeven. Zonder een digitaal randje of een hint van jit-

40

tested

terachtige verschijnselen. Mooi mid-dengebied dat veel aandacht vraagt, zijdezacht hoog en gelukkig geen over-dreven laag. Het geluid hangt een beet-je aan de luidsprekers, iets dat ik niet ken van de set en dat dus wordt geïn-troduceerd door de Leema. Het stereo-beeld is verder goed in alle dimensies uitgespreid. Heel prettig is de volumere-geling die door zijn kleine stapjes mooi precies instelbaar is. Dat maakt voor het geluid niet uit, maar spreekt wel boek-delen over het bedieningsgemak. De totale weergave laat zich het best om-schrijven als aangenaam en rond. Niets is op de spits gedreven, heel neutraal en zuiver. Tegelijk krijg ik niet de neiging om op het puntje van de stoel te gaan zit-ten, althans niet met deze muziek, daar-om over op een ander genre. Van de cd Tango In The Night van Fleetwood Mac speelt ‘Little Lies’. Ook nu staat het niet te spetteren of te schreeuwen, wel la-ten details zich goed beluisteren en kan het volume fl ink worden opgeschroefd voordat het onaangenaam gaat worden. Eigenlijk klinkt een track als ‘Mystifi ed’ lekkerder omdat die meer past in het rustige beeld van de Leema. Stemmen komen dan nog meer tot hun recht, in-strumenten hebben ieder voor zich meer aandacht gekregen. Opvallend hoe ge-weldig goed de instrumenten op hoogte staan. Of stemmen op microfoonhoog-te. Dat laat zich wel eens anders beluis-teren. Hoe anders (en veel beter) is een opname van Francis Cabrel, ‘L’Arbre Va Tomber’ van de cd Samedi Soir Sur La

Leema alleen maar ‘dac’ hoeft te zijn en nog meer zout op elke slak gelegd gaat worden? In de set met puur ana-loge versterking is er geen sprake meer van plakken aan de luidsprekers. Ge-heel vrij speelt ‘House Of The Rising Sun’, uitgevoerd door Cynder Peters op de cd Groove Into Bits. Percussie komt prachtig los met verrassende uithalen en lekkere dynamiek. De betere beka-beling, de betere stroomvoorziening, het werkt allemaal mee om de Elements DAC echt naar een hoger plan te tillen. Gebleven is het rustige karakter dat de dac haast onopvallend in de set laat ver-smelten, terwijl ik iets meer drama wel op prijs zou stellen. Paolo Conte heeft een heel natuurlijke stem, die het gehele ‘Come Di’ verstaanbaar blijft. Ook als hij meer aanzet op de piano en andere in-strumenten zich mengen in het geheel. Weer staat alles op de juiste hoogte, een waarlijk pluspunt van deze D/A-con-verter die zich met gemak door de test slaat. Stereobeeld staat als een huis, strak, naar drie dimensies uitwaaierend, niet overdreven groot, eerder realistisch gezien de positie van de luidsprekers. Wensen? Ja, graag wat meer aanzet in de lage tonen zoals mijn (veel duurde-re) Esoteric kan leveren. Beetje meer dynamiek. Verder eigenlijk niet met de cd, waarvan de gehele klankindruk meer dan goed is. Nu de Logitech Touch aan de beurt is, kan ik high resolution be-standen spelen. Fleetwood Mac op Ru-mours staat in 24/96 genoteerd en ik speel ‘Oh Daddy’. Het voordeel van de

Terre. Gitaar spuit de kasten uit, lage to-nen worden heftiger en het hoog is nog immer zonder enig naar/raar randje. Het ritme wordt goed vastgehouden, waar-door de voeten al snel gaan meebe-wegen op de maat. Naar een ander ui-terste, een bar slechte cd-opname van Adele, maar het nummer ‘Lovesong’ is gewoon heerlijk om naar te luisteren. In-derdaad weet ook de Leema weinig te bakken van de doodgeslagen instru-menten in de band, Adele daarentegen raakt mij weer in het hart. Het is zeker geen geheel waarvan je kwijlend weg-loopt. Het kan toch zoveel beter als de marketingmensen van de muziekmaat-schappij een beetje rekening zouden houden met de audiofi el. Zet maar eens Stacy Kent op, ‘Les Vacances Au Bord Du Mer’ laten de oren gloeien en doen verlangen naar oneindige stranden van de Franse kust. Al met al blijft de indruk van rust en vloeiende weergave in deze opstelling bestaan. Eerder aangenaam dan op topsnelheid door de bocht. Trek ik de Leema er tussenuit, dan komt het geluid op alleen de NAD M2 meer vrij van de luidsprekers, de bas is zwaarder, meer drive, iets meer sprankeling, de-tails zijn opvallender. Mag het ook? Er is een hele schakel van D/A-converter/lijn-voorversterker-via-kabel-naar-A/D-con-verter tussenuit. Dat maakt het eigenlijk zelfs verbazingwekkend op welk niveau de Leema stond te presteren.

Puntig

Hoe is dat in de andere set, waar de NEXT

41

test

ed

hogere sample- en bitrate laat zich di-rect vertalen in een groter stereobeeld, meer impact en een overvloed aan de-tails. De Elements DAC raakt duidelijk in zijn nopjes. Puntig is een woord dat ik graag gebruik om aan te duiden hoe snel de weergave is. Rake, korte klap-pen met veel energie. Een nummer als ‘You Make Loving Fun’ is met de Ele-ments DAC inderdaad pure fun. Zelfs een gedownloade opname van Valerie Joyce, die best saai en traag zingt, leeft op met deze converter. Melodieus is het zeker, ook schoon, nèt niet het niveau halend van wat een echte top-dac kan neerzetten, wel dichtbij en voor de prijs verrassend genoeg. Ik kan niet anders dan constateren dat digitaal/analoog-converters de laatste twee jaar alsmaar groeien in kwaliteit. Nu de industrie zich volop met streamen en dus met dac’s bezig houdt, kan de consument daar heftig van profi teren. Tenslotte werken van Telemann, uitgevoerd door de Hol-land Baroque Society en uitgebracht op Channel Classics. Een erg mooie op-name die als high resolution bestand te downloaden is of als hybride sacd te

koop. Het zijn dit soort werken die be-wijzen dat een hogere resolutie daad-werkelijk meerwaarde heeft. Met groot gemak staat de Elements DAC te spe-len, zonder in dit orkestwerk de muziek dicht te laten lopen. Violen met het juiste randje van scherpte, cello blijvend her-kenbaar, fl uitwerk en klavecimbel kla-terend in de muziek. Laat mij maar ge-nieten van het gedreven werk dat mij geboeid aan de set gekluisterd kan hou-den.

Plezier

Een uitstapje naar mijn eigen conver-ter toont duidelijk aan, dat de Elements DAC heer en meester is in het herschep-pen van diepte in het stereobeeld en plaatsing op de juiste hoogte van stem-men en instrumenten, zelfs ten opzichte van de Esoteric D-07. Waar de Esoteric meer in laagjes kan weergeven, maakt de Elements DAC dat goed in enthou-siasme. De verschillen in weergave mo-gen aanzienlijk zijn (evenals in prijs), de muziekbeleving is onderling niet veel an-ders. Dat zet de Leema Elements DAC op een hoog niveau neer en maakt hem

PRIJS:LEEMA ELEMENTS DAC IN ZILVER OF ZWART € 1.550,-

MONITOR AUDIO NEDERLANDTEL: +31(0)35-6295491E-MAIL: INFO@MONITORAUDIONEDERLAND.NLWWW.MONITORAUDIONEDERLAND.NL

END

tot een begeerlijk apparaat. De veelzij-digheid is groot met de vele ingangen, inclusief een analoge ingang en de zo-wel gebalanceerde als ongebalanceer-de uitgangen. Uitgangen waarvan het volume desgewenst analoog te rege-len is, zodat de Leema Elements DAC inzetbaar is als hoofdtelefoonversterker en lijnvoorversterker. In de weken dat ik met de Leema kon spelen, heeft hij zich bewezen en heb ik nooit de neiging ge-had hem weg te halen. Dat was geen luiheid, integendeel, het is een compli-ment aan de Elements DAC. In mijn bei-de sets was het resultaat erg goed te noemen en de bediening is prettig een-voudig. De concurrentie is hevig in het prijssegment van rond 1500 euro, ter-wijl de kwaliteit niet erg schommelt tus-sen de dac’s onderling. Dac A zal wat frisser klinken, dac B wat beter plaat-sen, dac C geeft wat meer laag. Het is een kwestie van smaak wat de lezer prefereert. Daarom zal veel belangrijker zijn of de totaalindruk positief is, of de dac inspeelt op toekomstige ontwikke-lingen en fl exibel is. Daarbij is de aanwe-zigheid van een groot aantal ingangen belangrijk, gezien de groei in digitale apparatuur in huis. Juist op die merites beoordeeld scoort de Leema veel bo-nuspunten. Dat hij daarbij gewoon de muziek laat vloeien en plezier geeft mag niet worden vergeten. Deze Calimero kan voor een groot deel meespelen in de arena van veel kostbaarder concur-renten en levert waar voor zijn geld. Wie meer wil of verwacht, zal meer geld moe-ten uitgeven, is mijn stellige overtuiging. Prik de Leema Elements DAC aan een digitale bron en aan een eindversterker, dan bent u door een relatief geringe in-vestering aan het spelen en bovendien op de toekomst voorbereid.

René van Es

42

tested