May 2006 - 3 Amptelike nuusblad van die personeel van die UV / Official newsletter of the staff of the UFS / Phatlalatso ya Semmuso ya ba Basebetsi ba Yunivesithi ya Freistata

1

Leading business executives visit UFS

Wynand Moutonrylaan-projek vorder goed

Daar is al ver gevorder aan die ver-keersplan op kampus wat insluitdie ingang na Wynand Mou-

tonrylaan, parkeerplekke, onderdak enandersins. Die Wynand Moutonrylaan-projek is aangepak as deel van die UVse omvattende langtermynvervoernet-werkontwikkelingsplan. Me. EdmaPelzer, Direkteur: Fisiese Hulpbronne enSpesiale Projekte, sê die projek, watbyna voltooi is, spreek die volgende aan:• By die aansluiting van Wynand Mou-tonrylaan met DF Malherberylaan word’n nuwe toegang tot die kampus ge-skep. Die nuwe ingang, wat direk na

During a relationship building project of UFSMarketing to introduce prominent business peopleto the university a group of Gauteng basedbusiness people visited the Main Campus of theuniversity. The group consisted of Mr PeterMalungani, Chairman: PEU Investments, Mr MossMashishi, Chairman: Matemuku Investments, MrMoses Kgosana, Chairman: KPMG, Mr Vuyo Jack,CEO and Founder: Empowerdex, Mr MavusoMsimang, CEO: State Information TechnologyAgency (SITA), Mr Sam Seepei, Senior CorporateSocial Investment Manager: BHP, and Mr QuentinEister, of Interstate Buslines and Chairman of theBlack Management Forum in the Free State.Pictured here are from the left Mr Jack and MrMsimang on a tour of the campus.

Wynand... vervolg op bl.8

Wynand Moutonrylaan lei, is ontwerpom die verhoogde verkeervloei watalgaande ervaar is, te hanteer. • Die verbetering van algemene ver-keersvloei in die suidelike deel van diekampus. Bottelnekke by verskeie stop-strate in daardie gebied is aangespreekdeur die wyse waarop die strate ensirkels uitgelê is.• Parkeerbehoeftes. Veral studente vandie Fakulteit Geneeskunde het grootparkeerprobleme ervaar. Met die nuweuitleg is die aantal formele oop parkeer-plekke meer as verdubbel. Hierdie par-keerruimte is reeds voltooi en ’n see van

motors parkeer daagliks daar. Honderden twintig bykomende afdakke is ookopgerig. Afdakke aan die ooste kant vandie François Retiefgebou is reeds ingebruik geneem hoewel daar nogafrondingswerk te doen is. Die oprigtingvan hierdie afdakke was so beplan datafdakke geografies geïsoleer is, wat totgevolg gehad het dat oop parkeerruimtesen afdakke totaal afsonderlik is om dieveiligheid van personeel se voertuie teverhoog. • Verbetering van fasiliteite vir sekuriteit-spersoneel. Sekuriteitspersoneel wat virbaie jare in wind en weer uitgangbeheer

2

Judge Brand delivers inaugural lecture

Ms Refiloe Seane is the first blackwoman director appointed at theUFS. She was appointed Direc-

tor: Kovsie Counseling and Developmentand has been acting in this position sincelast year. Mrs Seane was appointed atthe UFS in 1997 as counseling psycho-logist at Kovsie Counseling and Devel-opment and in 2003 she was promotedto senior psychologist. With this expe-rience, a B.A. and Honours degree inPsychology as well as a master’s degreein Counseling Psychology and a profes-sional practice in Rocklands where shestill sees clients after hours, Ms Seane isgeared for this position at the UFS.

As Director of Kovsie Counseling andDevelopment Ms Seane is not onlyinvolved in management matters but shealso counsel students and prospectivestudents. She works in a team with fourqualified psychologists, three interns, areading development co-coordinator, aregistered psychometrist and a careerofficer. The disability unit also forms partof Kovsie Counseling and Developmentas well as the Qwaqwa and Vistacampuses counseling services.

Ms Seane identified the shortage ofstaff as one of her biggest challenges inthe division. “We see students for in-dividual and group therapy, study andreading development skills, career coun-seling and guidance. We also presentwellness programmes such as stress

Judge Fritz Brand, Judge of the Supreme Court ofAppeal and for the past ten years involved in

training high court judges, delivered his inaugurallecture, titled Latest developments in liability for

omissions and for pure economic loss. JudgeBrand demonstrated that a confusion of ideas often

exists when determining the concepts ofwrongfulness and negligence. His inaugural lecture

contributed to clarify this matter. At his inaugurallecture was from the left Prof. Johan van

Schalkwyk, Head of the Department Private Law,Judge F.D.J. Brand, professor extraordinary in theDepartment Private Law at the UFS, Judge S.P.B.

Hancke from the Free State High Court andchairperson of the Council of the UFS, and Prof.

Johan Henning, Dean: Faculty of Law.

‘Student counseling being used moreoften,’ says new director

Prof. Basie Verster, Hoof van die Departe-ment Bourekenkunde en Konstruksiebestuuraan die UV, het ’n erepenning van die SAAkademie vir Wetenskap en Kuns ontvang.Prof. Verster verrig baanbrekerswerk omakademiese studie toeganklik te maak deuroorbruggingskursusse en afstandsonderrig enas bourekenaar maak hy groot bydraes omdie professie uit te bou. Hy praktiseer ook asbourekenaar en speel so ’n leidende rol in diebedryf. Hy is nasionale president van dieVereniging van Suid-Afrikaanse Boureke-naars. Hy geniet ook aansien internasionaalby die International Cost Engineering Councilwaarvan hy direkteur is en die Royal Institu-tion of Chartered Surveyors in Brittanje.

Prof. Versterontvang

erepenning management, self-esteem building andrelationship support. Student counselingis a service that is being used more oftenthan in the past. There is increasedawareness of the importance of theservice to students,” Ms Seane said.

The existing staff component is notsufficient enough to render a sufficientservice to all students. In the past threemonths approximately 800 students wereseen for individual and group therapy.This includes both first year and seniorstudents. Most of the time students needto come for follow-up sessions. Despitethis challenge Ms Seane enjoys workingin this team. Ms Seane said: “It is veryrewarding when students come backafter we helped them with a positivefeedback of growth and development intomature individuals.”

“My vision for Kovsie Counseling andDevelopment is to provide a service thatwill enhance academic achievement andproduce balanced graduates who will berole players both nationally andinternationally,” Ms Seane said.

She is a mother of three; Letshego,(24), Kabelo, (22) and Boitumelo, (19)who respectively study at JohannesburgUniversity, Wits University and The Uni-versity of Cape Town. “I relate well withstudents and understand their challengessince I am a mother of students. It is likedealing with children who are like myown children,” she said.

Student counseling... Sotho p.4

3

INEG is ’n nasionale bateDie Argief vir Eietydse Aangeleent-

hede (INEG) spog met meer as940 private dokumenteversame-

lings van bekende ekonome, politici,kerk-, kultuur- en gemeenskapsleiers.“Geen navorser wat die ekonomiese,staatkundige, politieke of kulturele ont-wikkeling van Suid-Afrika as tema het,kan op volledigheid aanspraak maak in-dien daar nie aan INEG ’n besoek ge-bring is nie,” sê me. Esta Jones, Adjunk-direkteur: INEG.

In 1964 het die destydse UOVS met’n insamelingsveldtog van private doku-mente met die oog op die Suid-Afrikaan-se geskiedskrywing begin en in 1970 hetdie Instituut vir Eietydse Geskiedenis(INEG) tot stand gekom. Dit het uit drieafdelings, waaronder ook die Dokumen-tasie-afdeling resorteer het, bestaan. In1998 het die Dokumentasie-afdeling volleoutonomie verkry en staan sedertdien asdie Argief vir Eietydse Aangeleenthedebekend. Aangesien die benaming INEGsó gevestig was in die volksmond, wordhuidiglik ten einde verwarring te vermy,weer eens van die afkorting INEG ge-bruik gemaak.

Die argief is verantwoordelik vir dieinsameling, bewaring en ontsluiting vanargivalia, asook die beskikbaarstellingdaarvan aan navorsers. INEG beskik ookoor ’n klankargief, foto-argief, ’n omvat-tende versameling koerante en koerant-knipsels, amptelike publikasies, ’n unieke

Tydens die aflewering van die Munnik-privaatdokumentversameling is van links prof. François Retief,voormalige Rektor aan die UV, me. Esta Jones, Adjunkdirekteur: INEG, prof. Magda Fourie, Viserektor:Akademiese Beplanning, me. Alida Dippenaar, betrokke by INEG-projekte en ook voormalige hoof van e-Leer aan die UV, en dr. Danie Jacobs, verbonde aan INEG.

pamfletversameling, asook persverkla-rings en toesprake van ministers.

Die dokumente wat INEG oor die jarevan sy bestaan byeen gebring het, be-slaan minstens 2 500 liniêre meter rak-spasie. Prof. François Retief, vorige Rek-tor aan die UV sê: “In Suid-Afrika kangeen ander universiteit naastenby verge-lyk met die aantal dokumente by INEGnie. Dit maak dit dié sentrum vir die land.”

Dr. Danie Jacobs, voormalige Adjunk-direkteur van INEG, sê: “INEG is niealleen ’n goudmyn vir wetenskaplike na-

vorsing nie, maar die toevloei van hon-derde meter unieke en onvervangbaredokumente dui daarop dat dit steeds in ’ndiep gevoelde behoefte voorsien.”

• INEG het onlangs die dokumente-versameling van dr. L.A.P.A. Munnik ont-vang. Dr. Munnik was voorheen ondermeer Volksraadslid vir Caledon en Dur-banville en het vanaf 1979 tot 1986 on-derskeidelik as Minister van Gesondheid,Volkswelsyn en Pensioene; Pos- enTelekommunikasiewese en OpenbareWerke in die kabinet gedien.

SPESIALISEER IN KORTTERMYNVERSEKERINGSPECIALISING IN SHORT-TERM INSURANCE

Puik dienslewering deur persoonlike kontak, effektieweeisebestuur en risiko beperking, wat lei tot lae premies en u

gemoedsrus te bied.

Excellent service delivery through personal contact, effectiveclaims and risk management, which results in lower premiums

to give you peace of mind.

Kontak ons by/ Contact us at Tel: (051) 447 6877 Faks / Fax: (051) 447 5758 of

e-pos / e-mail: mmbloem@mweb.co.za

4

Qwaqwa Campus

Tata ma chance! Qwaqwa Campus getsR3 million for sports facilities

Above, from the left: Mr Daniel Zoko, sports officer on the Qwaqwa Campus, Mr Teboho Manchu, DeputyDirector: Student Affairs, and Prof. Peter Mbati, Campus Principal, discuss the work required to upgradethe campus sports grounds. Below: A view of the run-down soccer and track field that will be upgradedwith funding from the National Lottery Board.

“Exciting, exhilarating, this is sim-ply the greatest news I haveheard for a long time,” was all

Mr Teboho Manchu, Deputy Director:Student Affairs at the Qwaqwa Campus,could say on the news that the NationalLotteries Board had awarded R3 millionto upgrade sports facilities on theQwaqwa Campus.

“Unlike in metropolitan areas wherethere are a wide choice of activities tooccupy students after hours, includingcinema houses and cultural events, thestudents on the Qwaqwa Campus havelimited choices. An increase in sportingcodes is one of the most effective waysto keep the students constructively oc-cupied after school and on weekends.We also have a lot of raw talent here thatcould be harnessed and developed if theright infrastructure was available,” saidMr Manchu.

Prof. Peter Mbati, Campus Principal,congratulated Mr Danile Zoko, SportsOfficer on the Qwaqwa Campus, and MrManchu on this award. He said that thefunding was made possible by the colla-borative efforts of several role playersincluding that of Ms Karin Serfontein fromthe Student Affairs Division on the MainCampus, Ms Cathy Castagno of the UFSMarketing Division in Johannesburg, andProf. Basie Verster from the Departmentof Quantity Surveying and ConstructionManagement on the Main Campus.

5

Qwaqwa Campus

Lets keep the spirit of music alive!

The University of the FreeState Qwaqwa Choral isturning 21 this year. Duringthe official opening of thechoir, new leadership waselected and was urged tocarry forward theachievements of the choir.

Attending the National Library week launch in Phuthaditjhaba are, from the left, back: Ms NthabisengKwadi, LIASA member, Ms Dora Ackerman, Chairperson of LIASA Free State Branch, Mr Martin Hlakoane,Thabo Mofutsanyana, task-team member Thabo Mofutsanyana, task-team member, Ms Joyce Radebe,LIASA member, Ms Zuki member, Mr Mphenetha, LIASA member; front: Ms Sheila Mokhunoane, Ketiwe,Librarian at the Qwaqwa Campus, and Thabo Mofutsanyana, task-team member, and Ms SilwaneMotaung, LIASA member.

Qwaqwa librarians assist with SA Library week

Phuthaditjhaba, meeting place ofthe nations, formed the backdropfor the South African Library

Week launch at the R.J.R. MasieaPublic Library. This year's theme wasLibraries: partners in learning, nationbuilding and development.

Cultural activities with musicians,traditional dancers of the BasothoCultural Village and poetry bymembers of the Phuthaditjhabacommunity gave colour to thismilestone event that was hosted bythe Library and Information Associationof South Africa (LIASA) in partnershipwith the South African Department ofArts and Culture, the Free StateDepartment of Sports, Arts, Culture,Science and Technology and theMaluti-a-Phofung Local Municipality.

The national launch of the SouthAfrican Library Week took place on thestoep of the R.J.R. Masiea PublicLibrary in Phuthaditjhaba. Dr Mzangwa,the Executive Mayor of Maluti-a-Phofung Local Municipality, Ms SusanMnumzana, Free State MEC for Sport,Arts, Culture, Science and Technology,Dr Pallo Jordan, the National Ministerof Arts and Culture, and Mr TommyMatthee, the President of LIASA,addressed the community and officiallylaunched SA Library Week.

Staff from the Qwaqwa Campusalso attended the launch. Ms Zuki

Ketiwe, Librarian at the QwaqwaCampus, and Mr Stoffel Kok, SeniorLibrarian at the Qwaqwa Campus, aremembers of LIASA and serve on theLIASA sub-branch of the Free Statebranch. They were involved in thearrangements of the launch.

During the launch Dr Pallo Jordan,Minister of Arts and Culture, declared

the Phuthaditjhaba Public Library in theFree State Province an officialpublications depository (OPD) underthe Legal Deposit Act.

Children of the community alsobenefited from this event when the FreeState Provincial Library and InformationService offered them a NationalSymbols Educational Programme.

6

Qwaqwa Campus

Third phase ofupgrading on

Qwaqwa Campuskicks off

Phase three of renovations onthe Qwaqwa Campus hastaken off and work is progres-

sing in the administration building,the humanities building and the lec-ture halls. Prof. Peter Mbati, Cam-pus Principal on the Qwaqwa Cam-pus, says that a total of R6 millionhas been set aside and will be uti-lised this year for upgrading infra-structure on the campus. Thescience and library buildings will beattended to later.

Soon after the incorporation ofthe Qwaqwa Campus into the UFS,one of the major complaints from alarge section of the campus com-munity was the near collapse anddecay of the infrastructure on thecampus. There was an urgent needto upgrade the infrastructure in or-der to carry out the mandate of aninstitution of higher learning opti-mally. It was also necessary for thecampus to be attractive to potentialstudents and staff who wished tostudy and work at the QwaqwaCampus. “We are on target in meet-ing our goals of turning around thebasic infrastructure of the campusto a competitive acceptable level,”said Prof. Mbati.

At the launch of the Trac Lab on the Qwaqwa Campus are from the left Prof. Peter Mbati, CampusPrincipal, Mrs Zimbini Zwane, Communications Manager: Sasol Infrachem, Prof. Gerhardt de Klerk, Dean:Faculty of Humanities, Prof. Fred Hugo, Director: TRAC SA, and Prof. Jack van der Linde, Director:Research Institute for Education Planning, UFS.

TRAC lab gives opportunity toengage with community

The Research Institute forEducation Planning (RIEP) of theUFS launch the Sasol TRAC

Laboratory at its Qwaqwa campus. The laboratory will be used to helpgrade 10, 11 and 12 learners andeducators from the Qwaqwa region toconduct experiments from the physicalsciences outcome-based curriculum.

“The Sasol TRAC Laboratoryintroduces learners not only to thelatest technology used by engineersand other scientists in practice but alsoto stimulate the learners’ interest in thefield of science in such a way that moreof them will enter into science relatedcareers,” said Mr Cobus van Breda,Co-ordinator of the TRAC Free StateRegional Centre.

The laboratory will consist of sixwork stations equipped with computersand electronic sensors.

“There is a serious shortage ofsuitable qualified teachers in maths andscience in the Qwaqwa region. Manyschools in the region are not yet part ofthe RIEP project and are in dire need ofassistance. A large number of theseschools are in remote areas notreached regularly by intervention

programmes,” says Prof. Peter Mbati,Principal of the UFS Qwaqwa Campus.

“The establishment of the SasolTRAC Laboratory at the QwaqwaCampus provides us the opportunity toengage with our community and assistin the development and training ofthese vital education subjects. We arepleased that Sasol agreed to fund theproject,” says Prof Mbati.

Students from the Qwaqwa Campuswill also benefit from the TRACprogramme. “Some promising studentswill also undergo further training andbecome assistants for the TRACprogramme,” says Prof Mbati.

“Nurturing science andmathematical skills is of greatimportance in growing our nationaleconomy. Our primary aim is toincrease the number of learners gainingaccess to tertiary education in thescience fields. Therefore, our CorporateSocial Investment (CSI) educationinterventions at secondary school levelfocus on educator development anddirect learner interventions such as theSasol TRAC Laboratory,” explains MsPamilla Mudhray, CSI and SHARPmanager at Sasol.

Bevorderings Mev. H.M.C. Kotze, as Assistent-direkteur,

KovsiesteundiensteDr. G. Lamacraft, as Mede-professor,

Departement AnestesiologieMev. M.J. Bezuidenhout, as Senior Lektor,

Dekaanskantoor: FakulteitGeesteswetenskappe

AanstellingsDr. B. de Klerk, as Senior Lektor,

Departement: GemeenskapsgesondheidDr. R. Venter, as Departementshoof,

Departement Dogmatologie

BedankingsMe. H.M. du Plessis, Departement Menslike

HulpbronneMnr. J.P. Malan, Departement MusiekDr. S.M. Holtzhausen, Sentrum vir Hoër

Onderwys

7

Qwaqwa Campus

Sister Gloria Tsie at an information session to thepersonnel on the Qwaqwa Campus.

Donate blood and save a life

“In any language blood means life,”said Sister Gloria Tsie from theBlood Bank South Africa when

she visited the Qwaqwa Campus on 19April 2006. This was an initiative fromthe Wellness Committee on thecampus.

The purpose of the visit was toinform staff on blood donation. Stafffrom the academic as well as thesupport services on campus attendedthe information session. “This was agood initiative and we intend to have ablood drive on the campus in the nearfuture,” said Ms Helen Pienaar,Psychologist on the Qwaqwa Campus.

‘Phekolo ya Maikutlo ya baithuti e sebediswe ka dinakotsohle,’ ho realo motsamaisi e motjha

Mme Refiloe Seane.

Mme Refiloe Seane ke mosadi wapele wa Moafrika (wa motho emotsho) ya thontsweng

Yunivesithing ya Freistata. O thontswe hoba Motsamaisi, Lefapheng la Phekolo yaMaikutlo la ba ha Kovsie le Ntshetsopelemme haesale e le motshwaredi boemongbona ho tloha selemong se fetileng.

Jwalo ka Motsamaisi ya kasehloohong wa Lefapha la Phekolo yaMaikutlo la ba ha Kovsie le Ntshetsopele,ha a shebana feela le ditaba tsabotsamaisi empa o sa boela a etsamosebetsi wa phekolo ya maikutlo hobaithuti esita le baithuti bao hotshepetsweng ho bona. Yena o sebetsa lesehlopha sa dingaka tsa maikutlo tsenne, ba sa ntsaneng ba ithuta ba bararo,mohokahanyi wa tsa ntshetsopele ya hobala, ngaka e ngodisitsweng ya mahlokoa kelello ebile e le mosebetsi ya kasehloohong ho tsa dithuto tsa boiphediso.Lekala la batho ba qhwadileng e bopakarolo ya Lefapha la Phekolo ya Maikutlole Ntshetsopele esitana le ditshebeletsotsa makala a mang a Yunivesithi ena aQwaQwa le Vista.

tataiso. Re sa boela re fana kamananeho a tsa bophelo bo botle a kangtaolo ya kgatello ya maikutlo, popo yaboitshepo le tshehetso ya dikamano.Phekolo ya maikutlo ya baithuti ketshebeletso e sebediswang hangata hoena le nako e fetileng.

“Pono ya ka ka Lefapha la Pheklo yaMaikutlo la ba ha Kovsie le Ntshetsopeleke ho fana ka tshebeletso ena e tlang hophaella hodima phihlello ho tsa dithuto tsephahameng le ho hlahisa baithuti bathuto e phahameng bao e tla ba sebetsamafapheng le ditabeng tsa bosetjhabaesita le tsa mafatsheng a ka ntle,” horealo Mme Seane.

Ke Mme ya nang le bana ba bararo, eleng Letshego, ya dilemo di 24, Kabeloya dilemo tse 22 le boitumelo ya nang ledilemo tse 19, bao ka ho fapana bakenang diyunivesithing tsa Johannesburg,ya Wits le ya Kapa. “Dikamano tsa ka ketse ntle le baithuti ebile ke utlwisisadiphepetso tsa bona jwalo ka ha ke lemmabaithuti. Ho tshwana feela le ha osebetsana le bana bao e leng ba hao,” arealo.

“Re hlwela baithuti moithuti ka mongesita le ka sehlopha bakeng sa mahlale aphekolo, ho ithuta le ho bala, bakeng saphekolo ya tsa boithuto (phedisano) le

8

Taaldiversiteit die fokus op simposium

Geneeskundige Fisika se naam hoog gehou

By die Simposium oor Meertaligheid was van links prof. Theo du Plessis, Hoof: Eenheid vir Taalfasiliteringen Taalbemagtiging, prof. Bernard Spolsky, Bar-Ilan Universiteit, Israel, en dr. Ezekiël Moraka, Viserektor:Studentesake.

Prof. Charles Herbst van die DepartementGeneeskundige Fisika wat herkies is op die Raad

van die Suid-Afrikaanse Vereniging van Fisici inGeneeskunde en Biologie.

Die Eenheid vir Taalbestuur aandie UV het ’n internasionale sim-posium gehou oor meertaligheid

en uitsluiting in samewerking met dieUniversiteite van Gent en Antwerpen.

Die simposium het die aandag daar-op gevestig dat diskoerse oor taaldiver-siteit taaldiversiteit bou: dit skep, her-skep, naturaliseer, vries of bepaal wetlikdie waargenome verskille en ooreen-

Die Departement GeneeskundigeFisika het die Fakulteit Gesond-heidswetenskappe aan die UV

se naam hoog gehou tydens die Suid-Afrikaanse Vereniging van Fisici inGeneeskunde en Biologie se kongreswat in Kaapstad plaasgevind het.Nie minder nie as drie akademiesepryse is aan twee huidige en een voor-malige lid van die departement toege-ken. Mnr. Willie Shaw het die aanspo-ringsprys vir die beste jong wetenskap-like ontvang, terwyl dr. Freek du Plessisdie prys vir die beste referaat tydensdie kongres gelewer, ontvang het.’n Vorige personeellid van diedepartement, mnr. Johan Engelbrecht,het met die louere weggestap in dieafdeling vir beste plakkaataanbieding.

komste tussen, asook binne, tale. Dit ishierdie meganismes asook die manierwaarop samelewings en politieke mag-te meertaligheid hanteer, wat landsbur-gers se toegang tot inligting, hulle deel-name aan die verspreiding van sosio-ekonomiese hulpbronne, betrokkenheidby beleid en wetgewing, asook hulleposisie in ’n gemeenskap, burgerskapen kulturele keuse direk beïnvloed.

Wynand ... vanaf bl.1

toegepas het, sal na voltooiing vandie nuwe waghuis, soos by dieNelson Mandelarylaan-ingang, onderdak kan werk en toegang hê tot toilet-en kombuisfasiliteite. • Gerieflike en veilige voetganger-vloei. Die verbinding tussen die sen-traalkampus en die François Retief-gebou is aanvanklik geskep tot by dieStabilusplein. Die roete word nou vol-tooi, met genoeg beligting, bome enbankies op gepaste plekke.• Landskapbeplanning. Die algemenevoorkoms van die area kry besondereaandag. Tweehonderd inheemse bo-me soos olienhout, wit karee, soetdo-ring, namabessie en vaderslandwilgeren ander plante sal in hierdie areagevestig word sodra die konstruksie-werk voltooi is, om vir beide motorge-bruikers en voetgangers 'n koel,groen, parkatmosfeer te skep. Diehele Wynand Moutonrylaaningangsge-bied gaan groener as ooit te vorewees.

Afhandeling van konstruksie wasbeplan vir einde van April. As gevolgvan die aaneenlopende reën wat inFebruarie en Maart geval het, is dieprojek vertraag. Alles word egter ge-doen om te verseker dat al diefasiliteite met die aanvang van dietweede semester in gebruik geneemsal kan word. “Kampusgebruikers segeduld word gevra vir nog 'n paarweke,” sê me. Pelzer.

’nSkitterende spanpoging metdie SA Studente Atletiek Kam-pioenskap het daartoe gelei

dat die Kovsiemans geskiedenis ge-maak het deur die manskompetisiedie eerste keer sedert 1997 te wen.Hulle het 13 medaljes gewen. Diegroot uitblinkers was Johan Cronjé,Jan van der Merwe, Boy Soke enCharles le Roux.

’n Totaal van 53 atlete het Kovsiesby die SA Studente Atletiek Kam-pioenskap verteenwoordig. Kovsieshet vier goue, vyf silwer en vyf brons-medaljes huis toe gebring en algeheel4de plek behaal.

Jan van der Merwe (400), JohanCronjé (1500) en Boy Soke (5000/10000) is almal in die SA Studente-span wat in Julie aan die Afrika Stu-dente-spele in Pretoria gaan deel-neem, ingesluit.

Kovsies is kampioen opatletiekbaan

9

Koppie koffie met...

Dr. Renalde Huysamen is onlangsas die Hoof: Personeelontwikke-ling en Prestasiebestuur by die

Sentrum vir Hoëronderwysstudies enontwikkeling (SHOSO) aangestel. Maardie UV is beslis nie haar eerste ontmoe-ting met hoëronderwysstudies of ontwik-keling nie.

Dr. Huysamen se loopbaan het in dieDepartement Onderwys begin, waarnasy by opleiding en onderwys by dieSAUK in Johannesburg betrokke was.Na die sluiting van die departement enaflegging van personeel, het sy haar eiebesigheid as konsultant begin. Sy wasook vir ongeveer dertien jaar deeltydslektrise by vyf verskillende tersiêre instel-lings, waar sy vir voorgraadse sowel asnagraadse studente klas gegee het inonderskeidelik Menslike Hulpbronne, Or-ganisasiegedrag, Bemarking en Besig-heidsbestuur.

As konsultant het sy goeie ondervin-ding in die implementering van verande-ringsintervensies soos prestasiebestuuropgedoen. Dr. Huysamen sê: “Die teoriewat ek in die akademie geleer het, het ekin die besigheidswêreld geïmplementeeren die probleme wat ek in die besig-heidswêreld ondervind het kon ek asvoorbeelde vir studente gebruik vir wieek klas gegee het.” Met haar aanstellingby die universiteit sal sy ook die kennisen ondervinding kan gebruik om pre-stasiebestuur en die akademie te inte-greer. “Dit is soos ’n plan waar twee wê-relde bymekaar kom in my lewe,” sê sy.

“Ons spandeer ’n groot deel van onslewe by die werk en moet dit dus geniet.’n Werksomgewing wat produktiwiteitaanhelp is belangrik. As konsultant was

dit altyd my strewe om ’n instelling ’nbeter plek agter te laat wanneer ek klaarwas. My doel is om produktiwiteit te ver-hoog deur ander te help om emosionelegesondheid in die werkplek te vind. In ’nomgewing met baie onsekerhede waarmense voortdurend met veranderinge indie werksplek gebombardeer word, worddit moeiliker vir personeel om die ver-andering te hanteer. Ek het al self onder-vind hoe moeilik verandering kan wees.Dit is die onsekerheid in verandering watmense kwaad en bang maak en hul teenverandering laat vasskop. Kommunikasieen die oplossing van probleme is diesleutel tot produktiwiteit. Ons moet

onthou dat ondervinding ’n meningomtrent iets vooruitloop. As ons dusverandering in ’n instelling implementeer,het mense gewoonlik negatiewe meningsomtrent intervensies soos pre-stasiebestuur, hoofsaaklik omdat hulle indie verlede negatiewe ondervindinge ge-had het. Ons moet die vrees wat tradi-sionele prestasiebestuur voorheen intersiêre instellings geskep het, verwyder.Alhoewel prestasiebestuur ’n pynlike pro-ses is, is ek baie positief dat ons dit welsal regkry,” sê dr. Huysamen.

In haar persoonlike lewe sê dr.Huysamen: “Ek het die neiging om teveel te wil dink oor iets. Om my sover tekry om op iets anders te konsentreer,hou ek daarvan om toneelstukke te gaankyk. Ek het by die Scaena-klub by dieUV aangesluit en sedert my aanstellingin November 2005 twee produksies gaankyk. Ek hou ook van die natuur. Dit laatmy nader aan my Maker voel. Ek ont-span ook as ek in die tuin werk.

“Ons moenie werk as hoofsaaklikpynlik en ons stokperdjies as hoofsaaklikaangenaam sien nie. Soos Mary Poppinssou sê: Ons moet glo dat alle werk ’nelement van pret het. So, vind die pret!Maandae is mos maar blouerig, so ekspot altyd met die mense in my kantooren se nee ons moet sê 'Thank God it isMonday'; in plaas van 'Thank God it isFriday'.”

Dr. Renalde Huysamen.

Law awards achievers

The Faculty of Law at the UFS honoured students who have excelled in 2005. During thisfunction the Moritz Bobbert Medal was awarded to students who got their LL.B degree cumlaude. Front from the left: Prof. Johan Henning, Dean: Faculty of Law, Ms Anna Bobbert, donatorof the medals, and Ms Marcelle Pieters; back: Mr Lucien Companie, Ms Nicolene Schoemanand Ms Valerie Pienaar.

“Ek wil iemand weeswat ander kan help”

10

The UFS awarded honorary doctorates during its autumn diploma and graduation ceremony to Mr Pieter Coxand Mr Terry Moss. Mr Cox is the non-executive chairperson of Sasol Limited and was honoured for beingthe driving force behind Sasol's global expansion and the subsequent listing of Sasol on the New York StockExchange. Mr Moss is General Manager: Generation Business Enhancement at Eskom and was honouredfor his dedication to the development and promotion of the hydroelectric power industry and other sources ofrenewable electrical energy. From the left are Dr Franklin Sonn, Chancellor of the UFS, Mr Terry Moss, MrPieter Cox and Prof. Frederick Fourie, Rector and Vice-Chancellor of the UFS.

Ms Melody Mentz received herHonours in B.Com. Psychology aswell as the Dean's Medal for being

the best honours student in theFaculty of the Humanities. She is

busy with her master's studies andplans to follow a research and

academics career.

’n Trotse groep assistentnavorsers van die Departement Landbou-ekonomieaan die UV het B.Sc.Agric.- en B.Agric.-grade ontvang. Voor van links is mnr.Leon Kotzé, B.Sc.Agric., mnr. Diekus van Wyk, B.Sc.Agric. - cum laude, mnr.Olu Oyewumi, M.Sc.Agric. - cum laude, dekaans- en senaatsmedalje, me.Lindie Botha, M.Sc.Agric. - cum laude, mnr. Jurgens Twyman, B.Agric.Honneurs, mnr. Nicolaas Kotzé, B.Sc.Agric. Honneurs en agter: mnr. PhillipFourie, B.Sc.Agric., mnr. Thabiso Koatla, B.Agric., mnr. David Spies,M.Sc.Agric., mnr. David Uchezuba, M.Sc.Agric. - cum laude, mnr. Marcel vanWyk, B.Sc.Agric, mnr. Martin Monk, B.Sc.Agric, mnr. Wilhelm van Heerden,B.Agric. en mnr. Henry Jordaan, B.Sc.Agric. Honneurs.

Drie personeellede aan die UV het hulmeestersgraadstudies in onderskeie studies indie Fakulteit Geesteswetenskappe voltooi. Van

links is me. Erica du Preez, fakulteitsbestuurderin die Fakulteit: Ekonomiese en

Bestuurswetenskappe wat haar meestersgraadin Taalpraktyk met ’n onderskeiding behaal het,

mnr. Vincent Khetha, hoof van deeltydseinwoners by Kovsie Steundienste wat sy

meestersgraad in Geskiedenis ontvang het enmev. Susan Lombaard van die Eenheid vir

Taalbestuur wat haar meestersgraad inTaalstudie met ’n onderskeiding behaal het.

Autumn diploma and graduation ceremony

The UFS awarded 857 diplomasand 2 579 degrees during itsautumn diploma and graduation

ceremony. Students from the MainCampus and Vista Campus participatedin the ceremony.

20

11

Herfs diploma- en gradeplegtigheid

Michael von Maltitz and Sean van der Merwe, both fromthe Department Statistical Mathematics respectivelyreceived their M Com in Economics and StatisticalMathematics. Sean also received the Deans Medal forbeing the best student in the Faculty of Agricultural andNatural Science as well as the Senates Medal.

Rorisang Mafereka is a junior lector inEconomics at the UFS. He received hisB.Com. Honours in Money and Banking.Rorisang who grew up in Lesotho is busywith his master's studies in FinancialEconomics and Investment Management.

Die UV het 35 doktorsgrade toegeken op die herfsgrade- en -diplomaplegtigheid vanjaar. Van diegaste wat die gelukwensingsdinee vir doktorandi bygewoon het, was van links prof. Gert van Zyl,Hoof: Skool vir Geneeskunde aan die UV, dr. Roelf Beukes, dosent aan die UV se DepartementSielkunde, prof. André Venter, Hoof: Departement Pediatrie en Kindergesondheid aan die UV, dr.Hannemarie Bezuidenhout, Ph.D.-student in Gesondheidsberoepe-onderwys, en dr. Thereza Bothma,Ph.D.-student in Sielkunde.

06

12

13

5MinuteIt's a dog's life - in winter!

Ja, julle dink nog dis tyd vir tan toebibber die boudjies al! Bring maarsolank die konka, die koolstoof,

kerse, gaslamp en stofie en die houtjiesnader vir die kaggel. So is die lewe vireen pond sewe! Vandag is dit bibber,môre is dit bewe! Ons weet nie hoe gaandie korrelbed daar by Koeberg dié winterkrummel nie! Miskien oortuig die kouetóg ’n paar studente dat die naeltjie vandie mens verkieslik toegehou moet word.Maar ek twyfel!

Ek hou net meer van die somer!Soos Zaza Gabor gesê het toe sy haarsomerrokkie se materiaal só vat-vat: “Insummer, it's just more convenient to getrid of all thís when you're hot!” Diemelkboer stem saam. Hy staan vyfuur indie winter op en trek hom knuppeldik aanvir die koue. Ou, Swaerie! Ek sit mosnou daar en dis net ’n getjier-tjor soosons melk. Nou luister‚’n getjier-tjor virmeer as ’n uur lank het ’n effék op ’nman. Nou hol ek maar huis toe en skopdie kleinkamertjie se deur toe. Maar ommet daai lae klere en onder druk diesaak van essensie te bereik, is wragtig ’ngroter gestoei as al daai deelnemers seveldtog deur die oerwoude in episodeeen van Survivor in Guatamala!

But be warned – all you VolksbladFestival visitors in July! The shivers andshakes are going to be with us this year.We've been lucky in the past. So weplead in one voice: “Bring back BenBotma and his Konkakol to the originalspot on the Red Square! Supply him withall the timber and los plankies that's lyingaround after all the renovations and let'smake the biggest bonfire since the daythat Chuck Norris decided to have a bitof a braai!”

Met accessories! Soos C.J.Langenhoven in die ongepubliseerdeboekie, “Hoe om te oorleef tussenonnooslike mense”, tereg opgemerk het:“Wie is dit wat daar so struikelendstrompel? Wat klingel daar so in joubinnesak? Is dit geld of dalk ’n glasie?Indien wel geld, gaat maar voort, maarandersins kom staat by my!” Niks is solekker soos ’n glasie soetwyn op ’nkunstefees of om ’n vuurtjie in die veld

na ’n jagtog nie! Is die manne gereed engelisensieerd? Ek bedoel nou juljagwapens! Alles moet mos desedae ’nlisensie hê! Plêstik of papier. Ek wasreeds verlede jaar so gedertien-meneerdom te gaan jag. Veral toe ’n student sepa my nogal genooi het. Gratis! Haarpunte het ongelooflik gestyg in die tydwat ek die jag afgewag het. Helaas!Slaat ’n verkoue my drie dae voor die jagen ek kan nie gaan nie. Haar punte hetdaarna weer na normaal teruggekeer –45%. Maar dis nie waaroor die storiegaan nie! Dis gaan oor alles ’n lisensiemoet hê.

Ek het ’n 1954- blink blikplaatlisensie– ’n hondelisensie vir Ore. My oorle oupase hond. ’n Foksterriër. Die hond is ookdood. Hy was in my oupa se woorde: “ ’nHeilige hond waarvoor mens ’n liksêns

Education, agriculture and development discussed

Bultjie

In her inaugural lecture Prof. Alice Pell, professor extraordinary in the Centre for SustainableAgriculture at the UFS, discussed issues around education, agriculture and development. She isDirector of the Cornell Institute for Food, Agriculture and Environment. At her inaugural lecture were infront from the left: Prof. Magda Fourie, Vice-Rector: Academic Planning at the UFS, and Prof. Pell;back: Prof. Herman van Schalkwyk, Dean: Faculty of Natural and Agricultural Sciences, and Prof.Frans Swanepoel, Director: Research Development.

kon koop en betaal.” Die ander hondewas sommer net honne. “On-ontmoetlike honne wat teen jou beneopspring en aan mense ruik van wattergeslag hulle is!” Ore was ’n Hónd. Punt.“Daarom erf jy sy liksêns, want dit het diedatum van jou geboortejaar op. Pas ditop en onthou waar jy vandaan kom enas jy op vreemde plekke beland enallermansgiere kry.” Ek wou hom laternog sê dat ek minder geneig is totallermansgiere en dat allervrougieremeer in my aard is, maar toe's hy dood.Die punt is die liksêns hang saam metmy army dog tags langs my mooistedasse op ’n ereplek. Mooi storie, nè? Totnou toe!

14

Digitale dokumentasiebestuurstelsel sal werk vergemaklik

Met die toename in studente hetdie papierlading bykans verdub-beld. Na aanleiding van die alge-

mene toename in papierkopieë wat per-soneel in sekere afdelings aan die UVondervind, het ds. Kiepie Jaftha, Hoof-direkteur: Samelewingsdiens, aanbeveeldat ’n digitale dokumentasiebestuur-stelsel gevestig word.

Die universiteit in geheel sal voordeeltrek uit die stelsel, veral die universiteitse posdiens en personeel wat met stu-denteregistrasies, finansies, strategiesebeplanning en menslike hulpbronnewerk. Die stelsel sal toeganklikheid totinligting vergemaklik. ’n Personeellid salnie meer deur massas papierwerk hoefte soek na ’n dokument nie. Dokument-nasporing sal nou elektronies kangeskied.

“Papierkopieë van dokumente raakmeer en stoorplek raak minder. Tans isdaar 3,7 miljoen papierfolio's en elke dagword daar nog bygevoeg. Per studentwat bykom word tussen 20 en 30 blad-sye by die massas papier gevoeg. Al-hoewel die stelsel nie heeltemal papier-loos is nie, sal daar beslis minder papiergebruik word,” sê mnr. Sakkie Janse vanRensburg, Direkteur: Rekenaardienste.

Die proses is tans in die voorberei-dingsfase waar 124 760 papierlêers deur’n groep kontrakwerkers in die Bruin Ka-mer van die UV uitgesorteer en reggekry

Besig om die papierlêers gereed te kry vir skandering, is van links mee. Dot Wilken, Magriet Grobbelaar,Marie van den Hende, Hetta van den Heever, agter: mnr. Francois Marais, Assistentdirekteur:Rekenaardienste, me. Miemie Joubert, Assistentdirekteur: Rekenaardienste, mnr. Sakkie Janse vanRensburg, Direkteur: Rekenaardienste, en me. Elené Laing.

word vir skandering. Die skanderingspro-ses sal in Mei 2006 ’n aanvang neem.

“Die proses sal beslis ’n waardetoe-voeging tot die universiteit wees. Ek isbly om deel daarvan te wees,” sê mnr.Francois Marais, Assistentdirekteur: Re-kenaardienste. Mnr. Marais, me. MiemieJoubert, Assistentdirekteur: Rekenaar-dienste en mnr. Janse van Rensburg leidie projek. “Dit sal egter ’n uitdaging

wees om die stelsel so glad en verbrui-kersvriendelik as moontlik op die been tebring en met PeopleSoft te integreer,” sêmnr. Janse van Rensburg. Personeel saldeur middel van PeopleSoft toegang totlêers verkry. Die Uitvoerende Bestuur hetop ’n geskikte stelsel besluit. Die stelselwat geïmplementeer gaan word, isImageNow. ImageNow word tans byverskeie universiteite wêreldwyd gebruik.

Die Skool vir Verpleegkundeaan die UV het bande ge-smee met die Emelia Huis

as deel van ’n samelewingsdiens-leerprojek. Verstandelike en intel-lektuele gestremde kinders word byEmelia versorg. Emelia is verbondeaan die Vereniging vir Persone metGestremdhede en Dowes (APD).

Verpleegkunde-studente isreeds by verskeie gemeenskaps-projekte betrokke. “Huis Emelia isnie net ’n goeie opleidingsgeleent-heid vir die studente nie, maar dit isook ’n lekker geleentheid om inspanverband met ander departe-mente saam te werk,” sê dr. Idalia

Verpleging vorm band met Emelia HuisVenter van die Skool vir Verpleeg-kunde aan die UV. Studente van dieDepartemente Arbeidsterapie enLandbou is ook by die projekbetrokke.

Studente wat reeds hul diplomavoltooi het en in psigiatrie wilspesialiseer, word by inrigtings soosHuis Emelia geplaas om praktieseondervinding op te doen. Dr. Ventersê: “Dit is belangrik dat die kindersgestimuleer word. Die kinders hetook ekstra hulp nodig met anderbasiese takies. Die studente deel hulkennis met die versorgers en helphulle ook om na die kinders om tesien.”

Drama’s productionsingled out at KKNK

'Ipekonders' was well received by audiences atthe Klein Karoo National Arts Festival. Front,left: Prof. Nico Luwes – who translated the textinto Afrikaans and who was also the director –with the rest of the cast.

15

UFS involved in ASGI-SA

The National Programme for the Creation of Small Enterprises and Jobs in the Second Economy formspart of the Accelerated and Shared Growth Initiative of South Africa (ASGI-SA). Prof. Frans Swanepoeland Dr Aldo Stroebel from the Directorate Research Development and the Centre for SustainableAgriculture are playing a significant role in this initiative. At the two-day conceptualisation colloquium andstakeholder dialogue were from the left: Dr Aldo Stroebel, Directorate Research Development and theCentre for Sustainable Agriculture at the UFS, Dr Edith Vries, Acting CEO, at the IndependentDevelopment Trust, and Prof. Frans Swanepoel, from the Directorate Research Development and theCentre for Sustainable Agriculture at the UFS.

UFS and Mexico forge links

The Centre for Plant Health Management (CePHMa) in the Department of Plant Sciences at the UFSpresented its first international conference. South Africa and Mexico have a lot in common as far asagricultural practices in semi-arid areas and the role of the cactus pear are concerned. CePHMa and theUniversity of Chapingo (Universidad Autonoma Chapingo) in Mexico signed a memorandum ofunderstanding (MOU) during the conference. The guests at the prickly pear gala dinner were, from the left:Dr Candelario Mondragon-Jacobo (int), researcher from Mexico, Prof. Sakkie Pretorius from theDepartment of Plant Sciences, Prof. Seef Pretorius from the Department of Soil, Crop and ClimateSciences, and Prof. Wijnand Swart, Chairperson: Centre for Plant Health Management at the UFS.

Dates to diarise20 May 2006 – Family ScienceProgramme, contact 051-4012924.

24, 25 May 2006 – CustomerService Workshop, contactSuzelle Bester at 051-4013580,bestersh.rd@mail.uovs.ac.za orClidean Swiegelaar 051-4019268.

25 May 2006 – MoshoeshoeMemorial Lecture. Interestedparties can phone Tumi at 051-4012828.

9 June 2006 – Amazing RainbowRally. Contact Ilse Olivier, tel. 051-4012415 or Adéle van Aswegen,tel: 051-4013535.

16-18 June 2006 – All AfricanStudents Conference (AASC),Towards economic freedom forAfrica and its diaspora. Interestedparties can contact Dr ChoiceMakhetha atmakhetk.rd@mail.uovs.ac.za.

Kovsies blink uit in kompetisie

Die Geïntegreerde Bemar-kingskommunikasiestudentevan die Departement Kom-

munikasie en Inligtingstudie aan dieUV het onlangs ’n praktiese projek,die Battle of the Creatives, saammet OFM en Altech AutoPage aan-gepak. Die studente het saam ge-span met bemarkingsagentskappein Bloemfontein en moes ’n nuwebemarkingstrategie vir AltechAutoPage formuleer.

“Die bemarkingsagentskap Migh-tyK en sy groep bemarkingskommu-nikasiestudente het die Battle of theCreatives titel voor sterk kompetisieweggeraap”, sê me. Dalmé Muldervan die Departement Kommunikasieen Inligtingstudie. Die Battle of theCreatives-projek gaan voortaan ’njaarlikse instelling wees om aan dieGeïntegreerde Bemarkingskommu-nikasiestudente die geleentheid tebied om praktykservaring op tedoen.

16

Statistics SA presents new book to UFS students

Statistics South Africa haslaunched a new book, TheDemography of South Africa.Mr Risenga Maluleke,Executive Manager: Office ofthe Statistician-General atStatistics South Africa,handed ten copies of the bookto the third-year Sociologyclass in Population Dynamicsand Environment Issues atthe University of the FreeState. Mr Maluleke addressedthe class on the importance ofstatisticians in South Africa.Mr Maluleke hands a copy ofthe book to Dr ZacheusMatebesi, lecturer inSociology at the UFS.

UV-projek bekendgestel

Prof. Hanneke Messerschmidt.

Prof. Hanneke Messerschmidt van dieDepartement Kurrikulumstudie aan die UVhet ’n internasionale werkswinkel ter viering

van die tienjarige herdenking van die same-werkingsooreenkoms tussen Vlaandere en Suid-Afrika bygewoon. Die werkswinkel, wat aangebiedis deur die Departement Wetenskap enTegnologie en die Nasionale Navorsingsraad, wasgetiteld: RSA – Flanders, ten years celebration forscience co-operation.

Prof. Messerschmidt het die geleentheidgehad om die Departement Kurrikulumstudie semoedertaalprojek by die werkswinkel aan te bied.Die projek was een van tien projekte wat uit 97ander projekte, wat deur die NNR befonds word,gekies is vir bekendstelling by die werkswinkel.Die moedertaalprojek het bestaan uit empiriesenavorsing oor die invloed van moedertaal teenoor’n vreemde taal as onderrigmedium. Die be-kendstelling van die projek het ’n geïllustreerdeartikel in die feesbrosjure, ’n oorsigplakkaat en ’nreferaat gevolg deur bespreking, ingesluit. “Ekwas bevoorreg om hierdie projek bekend te stelen sodoende my departement, die fakulteit en dieUV te verteenwoordig,” sê prof. Messerschmidt.

’n Oorsigsessie het twee opwindendegebeurtenisse ingesluit. Prins Philippe van België,sy eggenote, Prinses Mathilde, en ministers vandie Vlaamse en Suid-Afrikaanse regerings het dieverrigtinge besoek en ’n samewerkings-ooreenkoms vir die volgende tien jaar is geteken.

Finesse celebrates 25 years

17

Dr. Lizelle Piater en dr. Esta van Heerden.

At 25th birthday of the Finesse Ladies Club were, from the left Mss Suzan Mshumpela, UFSMarketing, Rina Immelman, Department Geology, Lorene van Wyk, Exam Division, MariccaCoetsee, Academic Student Services, Henna Nel and Helena Herselman of the Faculty of Theology.

“Meer mense begin agterkom datbakterieë nie net siekteveroorsaak of slegte gevolge

het nie, maar ook goeie eienskappe het.Vandag is mense meer bewus van die rolvan mikro-organismes in hul omgewing asvoorheen en dit veroorsaak ’n groteraanvraag na omgewingsimpakstudies,” sêdr. Esta van Heerden van die De-partement Mikrobiese, Biochemiese enVoedselbiotegnologie aan die UV. Sygesels oor ’n paar van die projekte waarbydie Departement Mikrobiese, Biochemieseen Voedselbiotegnologie betrokke is.

“Een van ons grootste projekte is ombakterieë in ekstreme omgewings te soek,unieke eienskappe en proteïene teidentifiseer, die gene vir die proteïene tekloneer en hierdie besonderseeienskappe dan in praktiese toepassingsaan te wend. ’n Goeie voorbeeld hiervanis om hierdie bakterieë op besoedeldeterreine soos by stortingspunte vir toksie-se afval en olie, waar die grondwatergekontamineer is, te plaas vir bioreme-diëring. ’n Unieke eienskap van die bak-terieë wat kan oorleef waar dié chemiesestowwe gestort is, is dat dit toksiese afvalkan verwyder en dan die omgewing kanskoonmaak as dit reg toegepas word.Hierdie tegnieke word algemeen in Ameri-ka en Europa gebruik om besoedelingskoon te maak,” sê dr. Van Heerden.

Terwyl wetenskaplikes moet ingryp omoliestortings in Amerika en Europaonskadelik te stel, het die Suid-Afrikaanseregering ook die hulp van ’n span van dieDepartement Mikrobiese, Biochemiese enVoedselbiotegnologie ingeroep met diemaagkoorskrisis wat verlede jaar inDelmas plaasgevind het en vier lewensgeëis het. Dr. Lizelle Piater van dié depart-ement sê: “Ons het van die tegnieke watons geleer het, soortgelyk aan die watforensiese polisie in die CSI-reeksgebruik, by die Delmas-krisis toegepasom die water vir tekens van die DNS vanSalmonella typhi te toets. Hierdie toetse isbaie sensitief en kan DNS-profiele van diebakterieë opspoor al is dit reeds dood.Deur toepassing van al ons tegnieke hetons gevind dat daar salmonella in diewater teenwoordig was en steeds geleefhet. Op ons aanbeveling het diemunisipaliteit die boorgate gechlorineer enis die probleem toe opgelos.”

Navorsers in dié departement doenook studies oor die verwydering van ra-dioaktiewe materiaal, chroom en arseenuit die omgewing. Radioaktiewe materiaal

Bakterieë ook goed vir omgewing

kan lank nadat dit in die grond gestort is,die grondwater van daardie gebied kon-tamineer. “Ons kweek bakterieë vir biore-mediëring en pas ook biostimulasie toe.Die bakterieë is dan baie handig in dieremediëring van stortingsterreine vanmynmaatskappye, want dit kan metalesoos radioaktiewe uraan verwyder enchroom minder gevaarlik vir die mensmaak. Dit kan ook metaalekstraksies enherwinning uit die erts aanhelp. Sulke bio-logiese rehabilitasiemetodes kan meer

koste-effektief en omgewingsvriendelikwees as die alternatiewe chemiese enmeganiese tegnieke,” sê dr. Van Heerden.

Dr. Van Heerden raak opgewondeomdat die meeste navorsing waarmee hulbesig is in Suid-Afrikaanse myne plaas-vind met Suid-Afrikaanse mikro-organis-mes. “Wat goed is van ons navorsing isdat dit ’n wye veld dek. Ek voel positief datas studente hier weggaan hulle goedtoegerus is om in ’n verskeidenheidnywerhede te gaan werk.”

18

Meer voordele van rooibostee onthul in UV-navorsing

Rooibostee is so vroeg as 1772deur Carl Thunberg, ’n botanis,geïdentifiseer. Sedertdien gis en

gons dit in Suid-Afrika, en ooktoenemend in die buiteland, oor diékoppie tee wat voordelig vir jougesondheid is. Die rooibosplant(Aspalathus linearis) wat internasionalestatus verwerf het, is uniek aan Suid-Afrika en Suid-Afrikaners kan met reghierdie plant en die naam “Rooibos” ashulle eiendom opeis. Die aansprakewat deur die jare oor rooibosteegemaak is, is wetenskaplik ondersoekdeur prof. Kobus Steenkamp,medeprofessor in die afdelingOrganiese Chemie en dr. CharleneMarais wat haar M.Sc.- en Ph.D.-graadin Chemie aan die UV verwerf het met’n studie oor die rooibosekstrak.

Volgens prof. Steenkamp het diegebruik van ekstrakte van plante enbome oor die eeue ’n rol gespeel in dievoortdurende soeke van die mens nageneesmiddels om siektes te beveg.Die geskiedenis het gewys dat diegenesende en voorkomendeeienskappe van die aktiewe chemieseverbindings in die natuur niewolhaarstories is nie en daar wordwêreldwyd en onverpoos in die natuurna nuwe geneesmiddels gesoek.

Na verkennende gesprekke vanprof. Steenkamp metgesaghebbendes by dieLandbounavorsingsraad (LNR),het woordvoerders van die LNRdie Departement Chemie aandie UV genader om diegesondheidsaansprake vanrooibosteevervaardigerswetenskaplik te ondersoek sodatdie internasionale bemarkingvan dié tee ’n hupstootkon kry. Prof.Steenkamp en dr.Marais het insamewerking metprof. DaneelFerreira,voorheenverbonde aandieDepartementChemie,onverwyld aan die

werk gespring om die geheime vanrooibos te ontrafel.

Hul studie het steun verleen aan dieaansprake dat rooibostee diepotensiaal het om in die voorkomingvan ’n wye spektrum van siektes soosallergieë, velsiektes (ekseem),lewersiektes, diabetes en hoëbloeddruk, ’n positiewe rol te vertolk.Die navorsingsresultate is in tydskriftesoos die Bult (1996) en joernale(plaaslik en internasionaal) bekendgemaak, en het tot ’n ongekendebelangstelling by persone ingesondheids- en kosmetiese kringegelei.

Hierdie tee voldoen dus aan diemoderne mens se behoefte aannatuurlike produkte met voordeligegesondheidseienskappe, bv. hoë vlakkevan anti-oksidante wat in staat is omreaktiewe en skadelike vry radikale tevernietig. Etlike kosmetiese produkte envoedingsupplemente het op die markverskyn met rooibosektrak as dieaktiewe bestanddeel. “Daar bestaanmin twyfel dat die bekendmaking vanons en ander navorsers (bv. dr. LizetteJoubert by

Infruitec) se resultate tot rooibos-gebaseerde produkontwikkeling van

miljoene

rande gelei het,” sê prof. Steenkamp.Verder het verskeie plaaslike eninternasionale navorsers inspirasie uithierdie resultate geput en is daartoenemend meer navorsing oorrooibostee gedoen en het diekommersiële toepassings nie agterweëgebly nie. Van hierdie navorsers hetinteressante ontdekkings gemaak, soosdat daar antikanker- enantivigskomponente in rooibostee is.

Onlangs het dr. Jeanine Marnewickvan die Mediese Navorsingsraad byTygerberg opvolgnavorsing oor dierooibosekstrak gedoen en het syinderdaad antikankereienskappegevind. Met voorlopertoetse opSalmonella en op muise, het sy gevinddat rooibosekstrak antimutagenieseeienskappe het, en dat die ontwikkelingvan tumors (in die velle van muise)verminder en vertraag word.

’n Groep navorsers in Japan hetgevind dat rooibosekstrak dieakkumulasie van lipiedperoksiede (watveroudering aanhelp) verminder. Ook inJapan het ’n ander groep navorsersontdek dat rooibosekstrak ’n antiviraleinvloed op die MIV-virus het. Dieekstrak is in die laboratorium op MT4-selle, wat met die vigsvirus geïnfekteeris, getoets. Prof. Steenkamp maak ditegter baie duidelik dat dit slegs ’nvoorlopertoets is en dat daar nog geenbewyse is dat die rooibosekstrak ’neffektiewe kuur teen MIV/vigs is nie.

Rooibostee beskik dus, op grondvan die chemiese verbindings wat

geïsoleer is, oor ’nverskeidenheid potensiëlegesondheidsbevorderendeeienskappe. Alhoewellaboratoriumtoetse in proefbuiseen op lewende diere dieverskeidenheid voordele van

rooibostee bewys het, is daarnog weinig toetse op die

mens self gedoen en gaannavorsers voort om die

potensiaal van diéwonderkuur te

ontgin. Intussen kan

’n koppie of drieper dag diedokter laat wag...

of ’nrooibosroompie

die plooitjiesvertraag…

19

Committee ensures wellness

The Wellness Committee plans wellness days for 16, 17 and 19 May 2006. The committee on campus are,from the left, Mr Emile Langeveld, Department Human Movement Sciences, Mr Lourens Geyer,Department Human Resources, Ms Riana Johnson, Kovsie Health, Dr Louis Holtzhausen, Chairman of theWellness Committee, Ms Suzelle Bester, Centre for Higher Education Studies and Development (SHOSO),Dr Henriette van den Berg, Department Psychology, Ms Lenie Kotze, Kovsie Support Services, Ds ChristoLouw, Dr Roelf Reynecke, Department Social Work, Ms Arina Otto, Kovsie Health, Dr Jan Albert van denBerg, Department Practical Theology, and Ms Anette Prins, SHOSO.

Klippies in my skoen“Ons vra gereserveerde afdakke”

Marietjie van der Walt skryf: Personeel van die George du Toit-gebou het ’n dringende behoefte aanmeer onderdakparkering. Tans isdaar slegs 40 onderdakparkeerplekkebeskikbaar by die gebou en daar issprake dat parkeerplekke nie meertoegeken gaan word aan personeel-lede nie omdat die parkeerplekke inkantore omskep gaan word.

Daar is tans 156 personeelledewerksaam in die gebou, en daar is’n dringende behoefte aan addisio-nele onderdakparkering. Hier isheelwat personeellede wat jarelangediens aan die UV het, en nie dievoorreg kan geniet om soggenswerk toe te ry en te parkeer sonderom ’n plekkie in die koelte te soeknie. Verder is ons reg oorkant die

Callie Human-sentrum geleë en metverskeie geleenthede in die CallieHuman, veral in eksamentye, is daarglad nie vir ons parkering naby onskantore nie. Dit is wel so dat daar ’npaar personeellede is wat afdakkeagter die Callie Human-sentrum huur,maar dié afdakke is redelik afgeleë enalmal is nie so gerus om hul motorsdaar te parkeer nie.

Ons vra dus u gunstige oorwegingom van die fondse wat ons jaarliks sogetrou betaal om parkeerskyfies opons motors aan te bring, aan te wendom of:• in die perdehoef, voor die gebou(nagenoeg 40 afdakke),• of aan die noordweste kant van dieBenedictus Kock-studentesentrum(nagenoeg plek vir 30 afdakke),

• of in die parkeerarea van dieOdeon, in die omgewing wat dietaxi's gebruik (ruimte om baie afdak-ke op te rig), vir ons gereserveerdeafdakke aan te bring.

Edma Pelzer, Direkteur:Fisiese Hulpbronne en SpesialeProgramme, antwoord:Nuwe onderdakparkeerplekke wordeersdaags by die Scaena-teateropgerig. Die beplanning daarvan isreeds afgehandel. Ons vertrou datdit tot ’n groot mate ook sal voorsienin die behoeftes van die personeelin die George du Toit-gebou. Dieplekke wat Marietjie vir afdakkevoorstel is ongelukkig niebeskikbaar nie om allerlei beplan-ningsredes. Dumela het in die vorige

Klippies ... vervolg op bl.20

Prof. Dingie van Rensburg het die Outstand-ing Award in Excellence, ’n goue toekenningvir leierskap in navorsing en ontwikkeling,van die Premier van die Vrystaat ontvang. Sytoewyding en innovering het gelei totuitsonderlike en voortdurende bydraes watnie net op die UV gefokus was nie, maar ookop groei en ontwikkeling in die Vrystaat inveral gesondheidsisteme, gesondheids-dienste en gemeenskappe in die provinsie.

Prof kry toekenning

20

Prof. Bennie and his team win golf day

The Faculty Natural and Agricultural Sciences held its annual golf day. Prof. Herman van Schalkwyk,Dean: Faculty Natural and Agricultural Sciences (far left) handed the trophy to the winning team. Fromleft are: Dr Esta van Heerden, Department Microbial, Biochemical and Food Biotechnology, MsMarieta Cawood, Department Soil and Crop and Climate Sciences, Ms Chantal Smith, DepartmentMicrobial, Biochemical and Food Biotechnology, and Prof. Bennie Viljoen, Department Microbial,Biochemical and Food Biotechnology.

Adresplakker

dumela.stg@mail.uovs.ac.za

http://www.uovs.ac.za/publicationshttp://www.uovs.ac.za/publikasies

PublikasiebesonderhedeDumela word saamgestel deur UV: Strategiese

Kommunikasie.Redakteur: Leonie Bolleurs

Uitleg: Chrysalis Advertising & PublishingDrukwerk: PrintAbility

Menings wat in Dumela gelug word, weerspieëlnie noodwendig die van die redakteur, Afdeling:

Strategiese Kommunikasie, of die UV nie.

Riverview LodgeSPECIALISTS IN SPORTS

TOURS & LARGE GROUPS

ACCOMMODATIONSTUDENT ACCOMMODATION

(CAPE TOWN)

• Ideal for large/small groups(Sports groups/academic/holiday accommodation)

• Five star budget accommodation• Conveniently situated close to

UCT and all that Cape Town offers

Rate:From R85 per person sharing

(Bed & Budget Breakfast)Meals available upon request

Ph: (021) 447 9056Fax: (021) 447 5192

E-mail: info@riverview.co.zaGo to our website:

www.riverview.co.za orwww.capebudgetaccomodation.co.za

uitgawe berig oor die UB sebesluite in verband met parkering.Die geleidelike implementeringdaarvan (soos finansies en anderhulpbronne beskikbaar kom)behoort mettertyd parkeerverligtingte bring. Wees verseker daarvandat ons toegewyd daaraan werk omdie stres wat kampusgangers asgevolg van parkeerkwessies ervaar,te verminder.

Klippies... vervolg van bl.18