LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid...

60
PRC Bouwcentrum B.V. Bodegraven, 24 november 1999 JS/RS LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid (Venlo – Echt) Eindrapport Projectnummer: 440.089 Auteurs: ir. J.H.J.M. Smeets, drs. R.R. Seijdel

Transcript of LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid...

Page 1: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

PRC Bouwcentrum B.V.Bodegraven, 24 november 1999JS/RS

LCA VerhardingsconstructieRijksweg 73-Zuid (Venlo – Echt)Eindrapport

Projectnummer: 440.089

Auteurs: ir. J.H.J.M. Smeets, drs. R.R. Seijdel

Page 2: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 1 - 24 november 1999

INHOUDSOPGAVE pagina

SAMENVATTING................................................................................................................... 1

1 INLEIDING...................................................................................................................... 3

1.1 ACHTERGROND ............................................................................................................. 31.2 DOELSTELLING ............................................................................................................... 41.3 EINDRESULTAAT ............................................................................................................. 41.4 OPBOUW RAPPORT........................................................................................................ 41.5 PROJECTORGANISATIE..................................................................................................... 5

2 SELECTIE VERHARDINGSCONSTRUCTIES...................................................................... 6

3 DOELBEPALING ............................................................................................................. 8

3.1 INLEIDING...................................................................................................................... 83.2 FUNCTIONELE EENHEID.................................................................................................... 83.3 ONTWERPSPECIFICATIES: TECHNISCHE UITGANGSPUNTEN EN KEUZES ..................................... 8

3.3.1 Inleiding............................................................................................................... 83.3.2 Technische uitgangspunten .................................................................................. 93.3.3 Keuzes.................................................................................................................. 9

4 MILIEUBEOORDELING: INVENTARISATIE.................................................................... 16

4.1 SYSTEEMGRENZEN ........................................................................................................ 164.2 GEGEVENSVERGARING................................................................................................... 164.3 INVULLING PROCESGEGEVENS......................................................................................... 16

4.3.1 Bitumen- en asfaltproductie en -uitvoering........................................................ 164.3.2 Secundaire materialen........................................................................................ 174.3.3 Onderhoud ........................................................................................................ 174.3.4 Afvalscenario ..................................................................................................... 184.3.5 Achtergrondprocessen ........................................................................................ 184.3.6 Transportafstanden ............................................................................................ 18

4.4 BRONNEN ................................................................................................................... 194.5 UITWERKING TOEREKENINGSREGELS ................................................................................ 19

4.5.1 Closed loop recycling ......................................................................................... 204.5.2 Open loop recycling........................................................................................... 20

4.6 OPSTELLEN INGREEPTABEL ............................................................................................. 21

5 KARAKTERISATIE & NORMALISATIE ........................................................................... 22

5.1 INLEIDING.................................................................................................................... 225.2 SELECTIE MILIEUEFFECTEN .............................................................................................. 225.3 KARAKTERISATIE........................................................................................................... 235.4 NORMALISATIE ............................................................................................................ 255.5 CONCLUSIES KARAKTERISATIE EN NORMALISATIE............................................................... 27

6 ZWAARTEPUNTANALYSE ............................................................................................ 28

6.1 INLEIDING.................................................................................................................... 286.2 RESULTATEN ................................................................................................................ 286.3 CONCLUSIES................................................................................................................ 29

Page 3: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid 24 november 1999

7 EVALUATIE................................................................................................................... 30

7.1 WEGING ..................................................................................................................... 307.1.1 NSAEL ................................................................................................................ 317.1.2 PANEL................................................................................................................ 327.1.3 MET ................................................................................................................... 337.1.4 Eco-indicator 1995 (EI-95) ................................................................................. 347.1.5 CUR D36-methode ............................................................................................ 35

7.2 CONCLUSIES TOEPASSING WEGINGMETHODIEKEN ............................................................. 367.3 VERGELIJKING ALLE VARIANTEN (ZONDER CLUSTERING)...................................................... 367.4 NIET GEKWANTIFICEERDE EFFECTEN................................................................................. 38

8 GEVOELIGHEIDSANALYSE ........................................................................................... 39

8.1 INLEIDING.................................................................................................................... 398.2 ALLOCATIEMETHODE IN RELATIE TOT HERGEBRUIK ............................................................ 398.3 IN SITU HERGEBRUIK VERSUS HERGEBRUIK VIA BEWERKINGSINSTALLATIES .............................. 428.4 LEVENSDUUR WEG 40 JAAR IN PLAATS VAN 30 JAAR ......................................................... 448.5 PRODUCTIE VAN BITUMEN............................................................................................. 468.6 DE CEMENTSOORT VOOR AGRAC EN CEMENTBETONCONSTRUCTIES .................................. 478.7 DE PRODUCTIE VAN BETONSTAAL ................................................................................... 498.8 HET PERCENTAGE SECUNDAIR ASFALT IN VERHARDINGSCONSTRUCTIES................................. 51

9 CONCLUSIES & INTEGRALE AFWEGING ..................................................................... 52

9.1 ALGEMENE CONCLUSIES ................................................................................................ 529.2 CONCLUSIES STANDAARDBEOORDELING.......................................................................... 539.3 CONCLUSIES ZWAARTEPUNTANALYSE.............................................................................. 539.4 CONCLUSIES WEEGMETHODIEKEN................................................................................... 549.5 CONCLUSIES OP BASIS VAN GEVOELIGHEIDSANALYSE ......................................................... 549.6 INTEGRALE AFWEGING................................................................................................... 54

10 REFERENTIES ................................................................................................................ 57

BIJLAGEN (SEPARAAT BIJLAGENRAPPORT)

Bijlage 1: Toelichting LCA-methodeBijlage 2: Methodische uitgangspuntenBijlage 3: IngreeptabelBijlage 4: Karakterisatie-, normalisatie- en weegfactorenBijlage 5: Karakterisatie- en normalisatiescoresBijlage 6: ProcesgegevensBijlage 7: Ontwerpuitgangspunten verhardingsconstructiesBijlage 8: Samenvatting beschouwde verhardingsconstructiesBijlage 9: AfkortingenBijlage 10: LandschapsaantastingBijlage 11: Zwaartepuntanalyse

Page 4: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 1 - 24 november 1999

SAMENVATTING

InleidingTer ondersteuning van de besluitvorming met betrekking tot de verhardingsconstructievoor Rijksweg 73-Zuid (Venlo-Echt) is een milieugerichte levenscyclusanalyse (LCA)uitgevoerd voor een tiental mogelijke verhardingsconstructies, welke zichonderscheiden door de opbouw van de constructie en de aard van de deklaag. In hetvolgende schema is de opbouw van de beschouwde constructies weergegeven.

Opbouw van de verhardingsconstructie (lagen)Nr. Constructietype

1 2 3 4 5 6a Asfaltconstructie op MGR ZOAB STAB GAB GAB GAB MGR

1b Asfaltconstructie op MGR ZOABDL STAB GAB GAB GAB MGRa Asfaltconstructie op AGRAC ZOAB STAB GAB GAB AGRAC

2b Asfaltconstructie op AGRAC ZOABDL STAB GAB GAB AGRACa Asfaltconstructie op MGR ZOAB STAB STAB STAB STAB MGR

3b Asfaltconstructie op MGR ZOABDL STAB STAB STAB STAB MGRa Asfaltconstructie op AGRAC ZOAB STAB STAB STAB AGRAC

4b Asfaltconstructie op AGRAC ZOABDL STAB STAB STAB AGRACa Cementbetonconstructie op MGR ZOAB CB GAB MGR

5b Cementbetonconstructie op MGR ZOABDL CB GAB MGR

ZOAB = zeer open asfaltbetonZOABDL = dubbellaags ZOAB

STAB = steenslagasfaltbetonGAB = grindasfaltbeton

MGR = menggranulaatAGRAC = asfaltgranulaatcement

Het onderhavige rapport dient uitsluitend gebruikt te worden voor advisering van deDienst Weg- en Waterbouwkunde naar en voor de besluitvorming door hetprojectbureau Rijksweg 73-Zuid. In dit besluitvormingsproces zal de LCA wordengebruikt in samenhang met andere criteria, zoals invloed op verkeer (filevorming) enaanleg- en onderhoudskosten. De resultaten van de LCA zijn niet geschikt voor hetdoen van algemene uitspraken over asfalt- en betonconstructies. Met name aannamesen uitgangspunten met betrekking tot gebruiksduur, specifieke toeslagmaterialen,transportafstanden en hergebruik kunnen als specifiek voor dit project wordenbeschouwd.

HoofdconclusiesEen beoordeling op basis van standaarduitgangspunten ten aanzien vanmilieugegevens en methodiek resulteert in de volgende conclusies:• Er kan een eenduidige milieuvoorkeur worden uitgesproken voor enkellaags-

ZOAB varianten boven dubbellaags-ZOAB varianten.• Met betrekking tot de onderlinge afweging van de ZOAB en ZOABDL varianten is

sprake van de volgende indicatieve milieuvoorkeur: 1 = varianten 1 en 3 (asfaltconstructie op MGR fundering) 2 = varianten 2 en 4 (asfaltconstructie op AGRAC fundering) 3 = variant 5 (CB-constructie)

• De productie van bitumen, portland klinker voor AGRAC en cementbeton en deproductie van betonstaal voor cementbeton komen uit de zwaartepuntanalysenaar voren als relatief dominant.

Page 5: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 2 - 24 november 1999

• Belangrijke (methodische) uitgangspunten met een grote invloed op heteindresultaat zijn de keuze van de allocatiemethode bij hergebruik, de keuze voorin situ hergebruik of hergebruik via bewerkingsinstallaties en de keuze van eengebruiksduur van de verhardingsconstructie van 30 jaar.

• Indien gebruik wordt gemaakt van 5 (indicatieve) kwantitatieve weegmethoden,blijft bij vier weegmethoden (PANEL, MET, CUR en EI-95 de bovengenoemdevoorkeursvolgorde intact. Bij toepassing van de NSAEL-factoren scoortverhardingsconstructie 1 het meest gunstig en scoren constructies 2, 3 en 4vergelijkbaar. In alle weegmethoden blijven cementbetonconstructies het minstgunstig scoren.

Een gevoeligheidsanalyse is uitgevoerd waarin de invloed van onder andere detoegepaste allocatiemethode (knip i.p.v. substitutie), hergebruikscenario (in situ ofniet), gebruiksduur van de weg (40 i.p.v. 30 jaar), cementtype (hoogovencementi.p.v. portlandcement), type betonstaal (electrostaal i.p.v gewoon staal) en een hogerof lager percentage secundair asfalt is doorgerekend.Uit de gevoeligheidsanalyse is gebleken dat bepaalde uitgangspunten een dusdanigeinvloed op de resultaten hebben, dat de geconstateerde milieuvoorkeur vanasfaltconstructies boven betonconstructies vervalt of minder uitgesproken wordt. Hetgaat hier om de volgende aspecten:• Indien voor de gebruiksduur van de weg wordt uitgegaan van 40 jaar in plaats

van 30 jaar, vervalt de duidelijke algemene voorkeur van asfaltconstructies bovenbetonconstructies en is alleen nog sprake van een lichte voorkeur van constructies1 en 3 boven constructie5.

• Indien wordt uitgegaan van hoogovencement in plaats van portlandcement isgeen sprake meer van een duidelijke voorkeur voor asfaltconstructies, maar vaneen matige voorkeur.

• Indien voor betonstaal wordt uitgegaan van 100 % secundair staal (electrostaal)in plaats van oxystaal, in combinatie met toepassen van de knipmethode voorallocatie bij recycling is eveneens geen sprake meer van een duidelijke voorkeurvoor asfaltconstructies, maar van een matige voorkeur.

Een aantal andere parameters die in de gevoeligheidsanalyse zijn beschouwdresulteren erin dat het onderscheid tussen asfaltconstructies op menggranulaat enAGRAC verdwijnt. Wel scoren de asfaltconstructies als groep gunstiger dancementbetonconstructies. Het gaat hier om de volgende punten:• Indien wordt uitgegaan van de knip methode voor allocatie bij recycling.• Indien wordt uitgegaan van in situ hergebruik in plaats van hergebruik via

bewerkingsinstallaties.

Page 6: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999

1 INLEIDING

1.1 Achtergrond

Binnen het aanlegproject van Rijksweg 73-Zuid (Venlo–Echt) wordt aandacht besteedaan duurzaam bouwen, waarbij een werkgroep Duurzaam Bouwen over ditonderwerp de projectorganisatie adviseert. In eerste instantie heeft de werkgroep zichgericht op de duurzaamheidaspecten van het ruimtegebruik. Dit heeft geresulteerd inhet rapport “Duurzaam bouwen voor Rijksweg 73-Zuid: Op weg naar de toekomst.”

In het vervolgtraject wil de werkgroep zicht richten op de overige aspecten vanduurzaam bouwen, waaronder de keuze van de verhardingsconstructie van dehoofdrijbaan van Rijksweg 73-Zuid. Verwacht wordt dat deze constructie, met daaringrote hoeveelheden hoogwaardige materialen, een aanzienlijk deel van de niet-locatiegebonden milieubelasting van de weg veroorzaakt. Om een integrale afwegingte kunnen maken is door het projectbureau Rijksweg 73-Zuid aan de Dienst Weg- enWaterbouwkunde (DWW) gevraagd een verhardingsadvies voor Rijksweg 73-Zuid opte stellen. Gezien het belang dat wordt gehecht aan een verantwoorde keuze op basisvan objectieve informatie, is door DWW besloten om met een milieugerichtelevenscyclusanalyse (LCA) ondersteunende informatie te verkrijgen. De LCA wordtdoor DWW als het best beschikbare instrument beschouwd voor de onderbouwingvan deze specifieke adviesaanvraag.

Voor de uitvoering van deze LCA is opdracht verleend aan PRC Bouwcentrum BV teBodegraven. Er zijn in totaal vijf wegconstructies onderzocht, waarvan vier gebaseerdop een asfaltverharding en één gebaseerd op een cementbetonverharding. Perconstructie zijn twee subvarianten onderzocht, welke zich onderscheiden door detoplaag. Deze toplaag bestaat ofwel uit Zeer Open Asfalt Beton (ZOAB) of eenvariant hierop: dubbellaags ZOAB. Het totaal aan varianten komt hiermee op tien. Deopbouw, samenstelling en dimensies van de weg- en verhardingsvarianten zijn doorRijkswaterstaat aangeleverd en/of uit de Standaard RAW Bepalingen 1995, 1998(CROW) overgenomen.

Het onderhavige rapport heeft een duidelijk intern karakter (ISO: comparativeassessment for internal purposes). Derhalve is dit geen rapport voor algemenedoeleinden en dient uitsluitend gebruikt te worden voor advisering van de DienstWeg- en Waterbouwkunde naar en voor de besluitvorming door het projectbureauRijksweg 73-Zuid. In dit besluitvormingsproces zal de LCA worden gebruikt insamenhang met andere criteria, zoals invloed op verkeer (filevorming) en aanleg- enonderhoudskosten.

Page 7: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 4 - 24 november 1999

1.2 Doelstelling

Doel van dit project is het leveren van objectieve kwantitatieve informatie over demilieubelasting van enkele mogelijke varianten voor de verhardingsconstructie van dehoofdrijbaan van Rijksweg 73-Zuid te Limburg.

1.3 Eindresultaat

Het eindresultaat van het project is een rapport waarin op basis van een LCA duidelijkwordt welke verhardingsvariant, zoals die door Rijkswaterstaat zijn opgebouwd engedimensioneerd, op gebied van milieu het beste scoort. Dit rapport geeft tevens eenoverzicht van de gebruikte LCA-methode (bijlage 1), een overzicht van de doorSimaPro (LCA-software) gebruikte basisgegevens (bijlage 6), inzichten in demilieuprofielen (bijlage 5) en de gemaakte gevoeligheidsanalyses ten aanzien van debelangrijkste aannamen.

1.4 Opbouw rapport

De opbouw van deze rapportage is als volgt.• In Hoofdstuk 1 “Inleiding” wordt de algemene inleiding gegeven met daarin de

aanleiding, de doelstelling, het eindresultaat en de projectorganisatie.• In hoofdstuk 2 worden kort de door Rijkswaterstaat geselecteerde en

aangeleverde verhardingsconstructies beschreven.• Hoofdstuk 3, de doelbepaling, beschrijft het doel van de milieubeoordeling, met

aandacht voor de functionele eenheid en de ontwerpspecificaties van deverschillende onderzochte verhardingsconstructies.

• De inventarisatiefase van de LCA wordt gegeven in hoofdstuk 4, met aandachtvoor de systeemgrens, het vergaren van de gegevens, de invulling van deprocesgegevens, het afvalscenario, het hergebruikscenario, deachtergrondprocessen en de databronnen. Ook is er een uitwerking gegeven vande toerekeningsregels en is een ingreeptabel opgesteld.

• In hoofdstuk 5 worden de resultaten van het onderzoek gepresenteerd, metdaarin aandacht voor de karakterisatie en de normalisatie.

• Een zwaartepuntanalyse is uitgevoerd en gerapporteerd in hoofdstuk 6.• In hoofdstuk 7 worden de resultaten geëvalueerd aan de hand van enkele

kwantitatieve weegmethoden en een kwalitatieve beoordeling van nietgekwantificeerde milieueffecten.

• In hoofdstuk 8 zijn de resultaten van diverse gevoeligheidsanalysesgerapporteerd.

• Het rapport wordt afgesloten met hoofdstuk 9, waarin de conclusies en eenintegrale afweging zijn gepresenteerd.

Page 8: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 5 - 24 november 1999

1.5 Projectorganisatie

In het kader van het project “LCA verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid” is eenprojectgroep geformeerd, waarin de volgende personen participeren:• de heer J. Broers (Rijkswaterstaat, Dienst Weg- en Waterbouwkunde);

Projectleider;• de heer H. Hooimeijer (Rijkswaterstaat, Dienst Weg- en Waterbouwkunde);• de heer T. Ruijters (Rijkswaterstaat, Directie Limburg);• de heer H. van Wanrooij (Rijkswaterstaat, Directie Limburg); Corresponderend lid;• de heer G. Schweitzer (Rijkswaterstaat, Bouwdienst);• de heer R. Seijdel (PRC Bouwcentrum B.V., divisie Advies);• de heer J. Smeets (PRC Bouwcentrum B.V., divisie Advies).

Aangezien het een interne studie betreft werd het in aansluiting bij de ISO-norm nietnodig geacht een review te laten plaatsvinden door belanghebbenden (aannemers entoeleveranciers). Wel is de VBW-Asfalt geraadpleegd i.v.m. de benodigdebasisinformatie en is van de gevalideerde en geverifieerde VNC LCA-database gebruikgemaakt.

Page 9: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 6 - 24 november 1999

2 SELECTIE VERHARDINGSCONSTRUCTIES

Door Rijkswaterstaat is een keuze gemaakt uit een aantal verhardingsvarianten. Voorde opbouw en dimensionering van deze varianten is de “Handleiding wegenbouw -Ontwerp verhardingen” (4e editie, december 1998) en het programma Ascon (versie2.0) gebruikt. Er zijn twee categorieën verhardingsvarianten beschouwd,respectievelijk op basis van asfaltverharding en op basis van cementbeton. De varianten zijn opgebouwd uit de volgende mengsels en funderingsmaterialen (uitStandaard RAW Bepalingen 1995 en november 1998; CROW):• ZOAB: Zeer Open Asfalt Beton is een warm bereid mengsel, bestaande uit

steenslag, brekerzand, vulstof en bitumen (80/100). Belangrijke eigenschap vanZOAB is de open structuur, zodat geen steenslag C2/6 mag worden gebruikt.

• ZOABDL: Dubbellaags Zeer Open Asfalt Beton heeft een met ZOAB vergelijkbaresamenstelling, maar wordt om technische redenen uitgevoerd met eengemodificeerd bindmiddel. ZOABDL bestaat uit twee lagen: een toplaag metZOAB 4/8 en een onderlaag ZOAB 6/11.

• GAB: Grindasfaltbeton is een warm bereid mengsel, bestaande uit grind, zand,grindzand, zwakke vulstof en bitumen (45/60). Ten hoogste 50% van hetmineraal aggregaat mag worden vervangen door asfaltgranulaat.

• STAB: Steenslagasfaltbeton is een warm bereid mengsel bestaande uit steenslag,zand, zwakke vulstof en bitumen (45/60). Ook voor STAB geldt dat ten hoogste50% van het mineraal aggregaat mag worden vervangen door asfaltgranulaat.

• AGRAC: Asfaltgranulaatcement is een cementgebonden fundering waarbijasfaltgranulaat wordt gebonden met een cementmortel. Grofweg is desamenstelling van AGRAC als volgt: 20 delen asfaltgranulaat, 2 delen zand en 1deel cement.

• MGR; Menggranulaat is een lichtgebonden funderingsmateriaal bestaande uit50% gebroken betonpuin en 50% gebroken metselwerkpuin.

• CB: Cementbeton is een mengsel van grof toeslagmateriaal, zand, cement (incasu portlandvliegascement) en water. De sterkte is B45 bij milieuklasse 3(volgens VBT 1995).

Voor de asfaltvarianten zijn door Rijkswaterstaat, op basis van bovenstaandemengsels, vier verhardingsconstructies ontworpen. Deze verhardingsconstructieshebben alle een toplaag van ZOAB of dubbellaags ZOAB (ZOABDL). Voorcementbeton is één verhardingsconstructie ontworpen, eveneens uitgevoerd met eenZOAB toplaag of met een mengsel van dubbellaags ZOAB (ZOABDL)1. In feiteworden in dit onderzoek twee vergelijkingen uitgevoerd, respectievelijk voor deenkellaags- en de dubbellaags ZOAB varianten. Voor een nadere beschrijving van deconstructies wordt verwezen naar de door RWS opgestelde notitieverhardingsvarianten1.

Page 10: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 7 - 24 november 1999

Onderstaand zijn de in totaal tien verhardingsconstructies samengevat:

Tabel 1: Opbouw verhardingsconstructies

Constructietype Opbouw van de verhardingsconstructie

Lagen

Nr.

1 2 3 4 5 6a Asfaltconstructie op MGR ZOAB STAB GAB GAB GAB MGR

1b Asfaltconstructie op MGR ZOABDL STAB GAB GAB GAB MGRa Asfaltconstructie op AGRAC ZOAB STAB GAB GAB AGRAC

2b Asfaltconstructie op AGRAC ZOABDL STAB GAB GAB AGRACa Asfaltconstructie op MGR ZOAB STAB STAB STAB STAB MGR

3b Asfaltconstructie op MGR ZOABDL STAB STAB STAB STAB MGRa Asfaltconstructie op AGRAC ZOAB STAB STAB STAB AGRAC

4b Asfaltconstructie op AGRAC ZOABDL STAB STAB STAB AGRACa Cementbetonconstructie op MGR ZOAB CB GAB MGR

5b Cementbetonconstructie op MGR ZOABDL CB GAB MGR

ZOAB = zeer open asfaltbetonZOABDL = dubbellaags ZOAB

STAB = steenslagasfaltbetonGAB = grindasfaltbeton

MGR = menggranulaatAGRAC = Asfaltgranulaatcement

Page 11: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 8 - 24 november 1999

3 DOELBEPALING

3.1 Inleiding

De eerste fase van de LCA is de doelbepaling. Hierin wordt eerst het onderwerp vande LCA nauwkeurig gedefinieerd in de vorm van de functionele eenheid. Vervolgensworden de ontwerpspecificaties van de in aanmerking komende alternatieven be-schreven, waarbij tevens aandacht wordt geschonken aan de gehanteerde technischeuitgangspunten en de gemaakte ontwerpkeuzes.

3.2 Functionele eenheid

De functionele eenheid omschrijft de centrale functie van de in de studiemeegenomen verhardingsconstructies. De functionele eenheid heeft betrekking op dehoeveelheid, aard en levensduur van de benodigde materialen, waarbij ook hetonderhoud en eventueel hergebruik is inbegrepen. In deze studie is uitgegaan van eenspecifieke situatie: de aanleg van een verhardingsconstructie voor Rijksweg 73-Zuid teLimburg. De uitgevoerde LCA is specifiek voor dit traject en doet op die grond geenalgemene uitspraken over verhardingsconstructies in de GWW.

De definitie van de functionele eenheid luidt als volgt:

“Een strekkende meter van één hoofdrijbaan van Rijksweg 73-Zuiddie gedurende 30 jaar functioneert”

Op basis van gegevens van onder andere Rijkswaterstaat is bepaald uit welkematerialen en op welke wijze de verhardingsconstructies zijn geconstrueerd1. Eénstrekkende meter van de hoofdrijbaan van Rijksweg 73-Zuid wordt uitgevoerd inverschillende verhardingsconstructies zoals die in de volgende paragraaf ter sprakezullen komen.

3.3 Ontwerpspecificaties: technische uitgangspunten en keuzes

3.3.1 Inleiding

In deze paragraaf worden de ontwerpspecificaties van de verhardingsconstructiesbeschreven. Doordat de functionele eenheid voor alle constructies gelijk is, kan eengoed vergelijk worden gemaakt van de verschillende constructies. Deverhardingsconstructies worden uit verschillende mengsels opgebouwd, in hoofdstuk2 is aangegeven op welke wijze de ontwerpspecificaties zijn vastgesteld. In dezeparagraaf zal daar nog concreter op worden ingegaan, waarbij zal worden vastgesteldwelke technische uitgangspunten zijn gehanteerd en welke keuzes zijn gemaakt in hetkader van de LCA.

Page 12: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 9 - 24 november 1999

3.3.2 Technische uitgangspunten

• De breedte van de deklaag van de verhardingsconstructie is 12,5 meter, echterelke onderliggende laag zal aan beide zijden elk 0,1 meter breder zijn zodat detotale breedte per laag met 0,2 meter toeneemt.

• De soortelijke massa van de verschillende lagen is als volgt ingevoerd:o ZOAB Zeer open asfalt beton 2150 kg/m3

o ZOABDL Dubbellaags Zeer open asfalt beton 2150 kg/m3

o GAB Grindasfaltbeton 2500 kg/m3

o STAB Steenslagasfaltbeton 2500 kg/m3

o CB Cementbeton 2250 kg/m3

o MGR Menggranulaat 2100 kg/m3

o AGRAC Asfaltgranulaatcement 2500 kg/m3

• Steenslag voor STAB is gebroken Nederlands grind.• Steenslag voor ZOAB en ZOAB DL, onderlaag is gebroken Nederlands grind, voor

ZOAB DL toplaag is grauwkwartsiet gebruikt uit Duitsland.• Cement voor AGRAC is Portland cement.• Voor ZOAB DL is SBS-gemodificeerd bitumen toegepast;• menggranulaat (MGR) is opgebouwd uit 50% metselwerkpuingranulaat en 50%

betonpuingranulaat.• voor de betonsamenstelling met een sterkte B45 geldt een milieuklasse 3 (volgens

het VBT 1995), hierbij is portlandvliegascement (CEM II/B-V) toegepast.• voor de langswapening geldt een wapeningspercentage van 0,7 en een

staalkwaliteit FeB HWL (∅20-180).• voor de dwarswapening geldt een wapeningspercentage van 0,1 en een

staalkwaliteit FeB HWL (∅12-700).• de beton- en asfaltsamenstelling zijn als volgt:

o asfalt: standaard RAW-bestek6;o beton: VNC12;o AGRAC: Standaard RAW-bestek6.

3.3.3 Keuzes

• Overgangsconstructies, wegmeubilair en markeringen blijven buitenbeschouwing, aangezien deze gelijk zijn voor alle varianten.

• Er is geen rekening gehouden met de invloed van de deklaag op geluidwerendevoorzieningen (met dubbellaags ZOAB is in theorie een lagere geluidwerendevoorziening mogelijk). Uit indicatieve berekeningen is het effect van de deklaagminimaal geblekeni.

• Uitgegaan wordt van één standaard verhardingsconstructie voor het gehelewegtrace van de Rijksweg 73-Zuid, dat wil zeggen dat er geen rekening

i De massa van 2 cm extra asfalt over de hele wegbreedte, incl. vervangen gedurende de levenscyclus, bedraagt 0,02

m * 12,5 m * 2,56 * 2,2 ton/m3=1,4 ton/FE). Een betonnen scherm van 4 m hoog weegt ca. 3 ton/m1 [ref. LCA voorA12]. Een ‘iets lager’ scherm weegt indicatief 10% minder, d.w.z. 0,3 ton/FE. Dit is gering, maar niet verwaarloos-baar, vergeleken met het extra materiaalgebruik voor dubbellaags ZOAB. Daarbij komt dat niet de gehele weg-lengte van schermen wordt voorzien.

Page 13: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 10 - 24 november 1999

gehouden wordt met lokale verschillen in ondergrond en verkeersintensiteit. Dit isop voorhand lastig in te schatten en leid naar verwacht niet tot onevenredigeverschillen tussen de beschouwde verhardingsconstructies.

• Er wordt geen rekening gehouden met de invloed van de verhardingsconstructieop het verkeer op de weg (bijvoorbeeld: het energieverbruik van auto’s in relatietot het wegoppervlak wordt niet meegenomen).

• Uitloging van de bouwstoffen blijft om praktische redenen buiten beschouwing.Het vertalen van laboratoriummetingen voor uitloging naar praktische immissiesin de bodem is vooral voor organische verbindingen nog zeer lastig. Daarnaast ishet binnen de LCA-methodiek nog niet goed opgelost hoe men metuitloogemissies omgaat die pas op zeer lange termijn optreden, bijv. de emissiesuit stortplaatsen.

• Geluid tijdens de aanleg, het gebruik en onderhoud wordt in het geheel nietmeegenomen. Veelal ontbreken hiervoor de geschikte LCA-data (aanleg enonderhoud). Tevens is het zo dat de in de vergelijking wordt uitgegaan van gelijketoplagen (ZOAB of ZOABDL), zodat tijdens de gebruikfase geen verschillen zijnte verwachten.

Bovenstaande keuzes zijn bewust gemaakt door RWS, teneinde de omvang encomplexiteit van de studie te beperken. Bij het maken van afwegingen dienen overigerelevante aspecten die niet in deze studie zijn meegenomen, eveneens worden teworden meegenomen.

In de onderstaande figuren is de constructieve opbouw voor elk van de beschouwdevarianten weergegeven, waarbij de volgende afkortingen zijn gehanteerd:• ZOAB : Zeer Open Asfalt Beton• ZOABDL : Dubbellaags Zeer Open Asfalt Beton• GAB : Grindasfaltbeton• STAB : Steenslagasfaltbeton• AGRAC : Asfaltgranulaatcement• MGR : Menggranulaat• CB : Cementbeton

Page 14: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 11 - 24 november 1999

1. Constructievariant 1A

Asfaltconstructie: ZOAB op STAB op GAB op MGR:0.05 m ZOAB 0/160.06 m STAB 0/220.06 m GAB 0/320.07 m GAB 0/320.07 m GAB 0/320.25 m MGR 0/40

2. Constructievariant 1B

Asfaltconstructie: ZOABDL op STAB op GAB op MGR:0.025 m ZOABDL 4/8 (met gemodificeerd bindmiddel)0.045 m ZOABDL 11/16 (met gemodificeerd bindmiddel)0.06 m STAB 0/220.06 m GAB 0/320.07 m GAB 0/320.07 m GAB 0/320.25 m MGR 0/40

12,5 meter

12,5 meter

Page 15: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 12 - 24 november 1999

3. Constructievariant 2A:

Asfaltconstructie: ZOAB op STAB op GAB op AGRAC0.05 m ZOAB 0/160.06 m STAB 0/220.06 m GAB 0/320.07 m GAB 0/320.25m AGRAC 0/40

4. Constructievariant 2B:

Asfaltconstructie: ZOABDL op STAB op GAB op AGRAC0.025 m ZOABDL 4/8 (met gemodificeerd bindmiddel)0.045 m ZOABDL 11/16 (met gemodificeerd bindmiddel)0.06 m STAB 0/220.06 m GAB 0/320.07 m GAB 0/320.25 m AGRAC 0/40

12,5 meter

12,5 meter

Page 16: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 13 - 24 november 1999

5. Constructievariant 3A:

Asfaltconstructie: ZOAB op STAB op MGR0.05 m ZOAB 0/160.06 m STAB 0/220.06 m STAB 0/320.07 m STAB 0/320.07 m STAB 0/320.25 m MGR 0/40

6. Constructievariant 3B:

Asfaltconstructie: ZOABDL op STAB op MGR0.025 m ZOABDL 4/8 (met gemodificeerd bindmiddel)0.045 m ZOABDL 11/16 (met gemodificeerd bindmiddel)0.06 m STAB 0/220.06 m STAB 0/320.07 m STAB 0/320.07 m STAB 0/320.25 m MGR 0/40

12,5 meter

12,5 meter

Page 17: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 14 - 24 november 1999

7. Constructievariant 4A:

Asfaltconstructie: ZOAB op STAB op AGRAC0.05 m ZOAB 0/160.06 m STAB 0/220.06 m STAB 0/320.07 m STAB 0/320,25 m AGRAC 0/40

8. Constructievariant 4B:

Asfaltconstructie: ZOABDL op STAB op AGRAC0.025 m ZOABDL 4/8 (met gemodificeerd bindmiddel)0.045 m ZOABDL 11/16 (met gemodificeerd bindmiddel0.06 m STAB 0/220.06 m STAB 0/320.07 m STAB 0/320.25 m AGRAC 0/40

12,5 meter

12,5 meter

Page 18: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 15 - 24 november 1999

9. Constructievariant 5A:

ZOAB op gewapend cementbetonconstructie op GAB op MGR0.05 m ZOAB 0/160,25 m CB B450.06m GAB 0/320.25 m MGR 0/32

10. Constructievariant 5B:

ZOABDL op doorgaand gewapend cementbeton op GAB op MGR0.025 m ZOABDL 4/8 (met gemodificeerd bindmiddel)0.045 m ZOABDL 11/16 (met gemodificeerd bindmiddel0,25 m CB B450.06 m GAB 0/320.25 m MGR 0/32

12,5 meter

12,5 meter

Page 19: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 16 - 24 november 1999

4 MILIEUBEOORDELING: INVENTARISATIE

4.1 Systeemgrenzen

Het vaststellen van systeemgrenzen helpt de LCA hanteerbaar te houden en geeft aanwelke processen wel en niet worden meegenomen. Tijdens het uitvoeren van een LCAligt immers het gevaar van ‘een eindeloze regressie’ op de loer: de machine waarmeede wegverhardingen op de onderliggende funderingsconstructie worden gerold, is zelfook ooit geproduceerd, gebruik makend van onder meer staal en energie. Dit staal isooit over een weg getransporteerd, die mede voor dit doel is aangelegd. Om ditprobleem te voorkómen, worden vooraf de systeemgrenzen gedefinieerd. Desysteemgrenzen van de onderhavige LCA zijn weergegeven in bijlage 2. Bij hetopstellen van de uitgangspunten is gebruik gemaakt van het plan van aanpak vanRWS/DWW2.

4.2 Gegevensvergaring

Met betrekking tot het verzamelen van milieugegevens van de voor dit projectrelevante processen is het volgende voorkeurstraject aangehouden:• Primaire procesgegevens;• Gevalideerde openbare databases;• Openbare databases, rapporten en publicaties;• Database PRC Bouwcentrum;• Educated guess.

4.3 Invulling procesgegevens

De procesgegevens die een nadere toelichting behoeven zijn:• Bitumen- en asfaltproduktie en -uitvoering;• Toepassing secundaire materialen;• Onderhoud;• Afvalscenario;• Achtergrondprocessen;• Transportafstanden.

Voor de overige gebruikte procesgegevens is een nadere toelichting niet nodig, omdatdeze niet bepalend zijn voor de uitkomst van de LCA of omdat de kwaliteit van debeschikbare gegevens voldoende is.

4.3.1 Bitumen- en asfaltproductie en -uitvoering

Voor bitumenproductie bleken bij navraag geen recente gegevens, representatief voorNederland beschikbaar. Derhalve is gebruik gemaakt van de database Ivam 2.03,waarin op basis van gegevens van ETH4 een bitumenproces is samengesteld. HetIvam-proces is op zijn beurt door PRC Bouwcentrum aangepast. In de procesgegevens(bijlage 6) zijn deze aanpassingen aangegeven. Met betrekking tot asfaltproductie zijn

Page 20: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 17 - 24 november 1999

geen recente gegevens voorhanden over energieverbruik en emissies. Gebruik isgemaakt van enigszins verouderde gegevens van Ivam5, aangevuld met gegevens uitde standaard RAW-bepalingen 19956, CUR-rapport 94-16a7 en een rapport van deMilieudienst Amsterdam8. Op basis van deze rapporten is een proces samengesteld.Met betrekking tot het energieverbruik zijn de gegevens (mondeling) geverifieerd bijhet CROW. Kort samengevat zijn de volgende gegevens aangehouden:• Mengselsamenstelling conform RAW;• Thermisch energieverbruik (gasgestookt) 320 MJ/t;• Elektrisch energieverbruik 20 MJ/t;• Overig mechanische energie (shovels, intern transport e.d.) 20 MJ/t;• Emissies en afval conform IVAM-rapport;• Asfaltspreidmachine 3,5 m breed, 50 kW motor, snelheid 8 m/minuut;• Asfalt walsen: wals 1,8 m breed, 50 kW motor, snelheid 5 km/u.

4.3.2 Secundaire materialen

Standaard is uitgegaan van de volgende percentages secundaire materialen (naastvliegas):• ZOAB geen;• ZOABDL geen;• GAB 40 % secundair asfalt;• STAB 40 % secundair asfalt;• MGR 50 % beton- en 50 % metselwerkgranulaat;• AGRAC 91 % asfaltgranulaat;• CB geen.

Het percentage granulaat in GAB en STAB is ontleend aan een rapport van de VBWAsfalt9. De andere percentages zijn huidige praktijkwaarden. In degevoeligheidsanalyse is de invloed van andere percentages secundaire materialendoorgerekend.

4.3.3 Onderhoud

Het onderhoudscenario is gebaseerd op een structurele ontwerpperiode van 30 jaar.• Na 8 jaar wordt het ZOAB beton op de rechterrijstroken vervangen (3,5m).• Na 16 jaar vervangen gehele ZOAB laag (12,5m).• Na 24 jaar weer vervangen ZOAB op de rijstroken.

Na 30 jaar wordt de verhardingsconstructie gereconstrueerd. Al met al wordt deZOAB deklaag 2,56 keer aangelegd.

Page 21: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 18 - 24 november 1999

4.3.4 Afvalscenario

Standaard is uitgegaan van de volgende toepassing van afkomende materialen nasloop:• ZOAB 100 % warm hergebruik (in centrale).• ZOABDL 100 % koud hergebruik (via breker).• GAB 100 % warm hergebruik (in centrale).• STAB 100 % warm hergebruik (in centrale).• MGR 100 % toepassing als wegfundering (via breker).• AGRAC 100 % hergebruik in AGRAC (via breker).• CB 100 % als wegfundering (via breker).• Wapeningsstaal 100 % schrot bij staalproductie.

4.3.5 Achtergrondprocessen

Achtergrondprocessen zijn niet projectspecifieke basisprocessen zoalselektriciteitopwekking, opwekking van energie en transport. Met betrekking tot dezeprocessen is getracht de werkelijke situatie in beeld te brengen. Indien geen gegevensbeschikbaar waren, zijn landelijke gegevens of Europese gemiddelden gebruikt.

4.3.6 Transportafstanden

In deze studie zijn de volgende transportafstanden aangehouden:• Grind naar centrale 25 km per as• Gebroken grind naar centrale 25 km per as• Steenslag (uit buitenland) naar centrale 100 km per as• Cement naar centrale 50 km per boot• Zand naar centrale 25 km per as• Beton van centrale (mobiele centrale nabij werk): 10 km per as• Asfalt van centrale (Venlo, Echt, Roermond, Sittard): 25 km per as• Granulaten (vanaf breker) naar centrale 50 km per as• Vulstoffen naar centrale 150 km per as• Bitumen naar centrale 150 km per as• Wapening naar werk 150 km per as

Transportafstanden zijn aangeleverd door RWS. Indien geen gegevens beschikbaarwaren, is gerekend met standaardafstanden zoals die zijn vastgesteld voor het MRPI-project.10

Page 22: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 19 - 24 november 1999

4.4 Bronnen

In onderstaande tabel is een opsomming gegeven van de bronnen voor dehoofdconstructiematerialen en processen, alsmede een beoordeling van dedatakwaliteit.

Tabel 2: Beoordeling kwaliteit procesgegevens

Materiaal / Bron Kwaliteit

Proces R H C O

Bitumen IVAM database 2.03 (1998), ETH4 (1996), Database PRCBC 0 0 0 0Polymeermodificaties IVAM database 2.0, APME11, Database PRCBC + + + +Asfaltproductie enuitvoering

CROW6, IVAM 0/- 0/- 0/- 0/-

Vliegas VNC12 (1998) 0 0 0 0Steenslag IVAM database 2.0, Database PRCBC 0 + + 0/+Grind VNC12 + + + +Brekerzand VNC12 (= gebroken grind) + + + +Beton VNC12, SPIN13, Database PRCBC + + + +Cement VNC12, SPIN13 0 + + 0/+Zand VNC12 + + + +Betonstaal VNC12, SPIN13 (131/1993) 0 + + 0/+Brandstofproductie ETH4, BUWAL 25014 + 0 + 0/+Elektriciteit BUWAL 250 + 0 + 0/+Thermische energie BUWAL 250 + 0 + 0/+Energiedragers APME15, BUWAL 250 0 + 0 0Transport BUWAL 250 + 0 + 0/+

AfvalverwerkingDatabase PRCBCBUWAL 250

0+

00

0+

00/+

Kwaliteit:R : Representativiteit voor deze studie + : beter dan gemiddeldH : Helderheid 0 : gemiddeldC : Compleetheid - : slechter dan gemiddeldO : Overall-kwaliteit

Samengevat wordt de kwaliteit van de in deze studie toegepaste bronnen alsgemiddeld beoordeeld.

4.5 Uitwerking toerekeningsregels

Wanneer sprake is van processen en/of systemen met een meervoudige input en/ofoutput, moet de milieubelasting van dat proces worden verdeeld over de betreffendeinputs en/of outputs. Dit wordt toerekening genoemd. Als geen toerekeningplaatsvindt, kan dit leiden tot onevenwichtige en onrechtvaardige resultaten.Er kunnen drie situaties worden onderscheiden, waar toerekening een rol speelt:coproductie, gecombineerde afvalverwerking en recycling. In de onderhavige studieheeft met name toerekening van recycling invloed op de resultaten. In de volgendetwee subparagrafen wordt het onderdeel toerekening bij recycling daarom aparttoegelicht. Onderscheid is gemaakt tussen recycling in dezelfde keten (closed loop

Page 23: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 20 - 24 november 1999

recycling) en recycling in andere ketens of toepassingen (open loop recycling). Eenvoorbeeld van closed loop recycling is warm hergebruik van asfalt. Koud hergebruikvan asfalt in AGRAC is een voorbeeld van open loop recycling. In bijlage 2 wordt inalgemene zin beschreven op welke wijze met toerekening is omgegaan.

4.5.1 Closed loop recycling

Indien sprake is van closed loop recycling (zoals bij warm hergebruik van GAB, STABen recycling van betonstaal), dan wordt dit verrekend via de grondstofsamenstelling:er zijn dan immers minder primaire grondstoffen nodig.Voor STAB en GAB is uitgegaan van 40 % closed loop recycling, hetgeen volgensopgave van RWS de huidige praktijk weergeeft. Er is rekening gehouden met enkeleprocessen die nodig zijn om asfaltgranulaat geschikt te maken voor warm hergebruik(o.a. verjongingsolie). Voor wapeningsstaal is uitgegaan van 12 % closed looprecycling, dit is het percentage dat is aangehouden in de LCA-database van de VNC.In de gevoeligheidsanalyse is de invloed van andere percentages closed loop recyclingdoorgerekend.

4.5.2 Open loop recycling

Open loop recycling is nadrukkelijk aan de orde in de onderhavige studie: alletoegepaste materialen worden na sloop op de een of andere wijze hergebruikt. Erontstaat geen afval dat moet worden gestort of verbrand. In het geval van open looprecycling is als standaardmethode de substitutiemethode gehanteerd, aangezienhergebruik in deze methode het best tot zijn recht komt. De methode wordttoegepast op de materiaalstromen die niet reeds in de ‘closed loop’ wordenmeegenomen. Substitutie is gebaseerd op het principe van de vermedenmilieubelasting. Door materialen te recyclen wordt immers de milieubelasting van eenequivalente hoeveelheid primaire materialen voorkomen. Dit hoeven niet altijddezelfde materialen te zijn: door koud hergebruik van asfalt in AGRAC wordtbijvoorbeeld voorkomen dat primair grind moet worden gewonnen.Bij substitutie worden in het geval van hergebruik van materialen na sloop, de milieu-ingrepen van de gesubstitueerde materialen afgetrokken van het bestudeerdesysteem. In de onderhavige studie zijn alleen de ingrepen van winning enbewerkingen afgetrokken en niet de ingrepen van transportprocessen, aangezien dittot onevenwichtige situaties kan leiden (door de keuze van een te substituerenmateriaal uit een ver land, kan een gunstiger score worden behaald). Bij substitutie isuitgegaan van de volgende gesubstitueerde (primaire) materialen:• Bij warm hergebruik van asfalt: corresponderende primaire asfaltgrondstoffen*.• Bij koud hergebruik van asfalt in (AGRAC): riviergrind*.• Hergebruik van AGRAC (in AGRAC): riviergrind*.• Hergebruik van AGRAC als wegfundering (in situ): primaire

funderingsmaterialen**.• Hergebruik van cementbeton als funderingsmateriaal: de primaire

funderingsmaterialen slakmengselii en steenslag*.

ii Alhoewel slakmengsel geen primair materiaal in de gangbare betekenis is, maar een bijproduct van de staalproduc-

tie, valt het LCA-technisch wel als een primaire grondstof te beschouwen

Page 24: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 21 - 24 november 1999

• Hergebruik van cementbeton als grindvervanger: riviergrind**.• Hergebruik van menggranulaat: primaire funderingsmaterialen*.• Hergebruik van wapeningsstaal: primair ruwijzer*. * = standaardscenario ** = gevoeligheidsanalyse Bij het consequent toepassen van de substitutiemethode dient te worden voldaan aande ‘100 % regel’. Deze regel schrijft voor dat door het toepassen van allocatie- ensubstitutiemethoden geen milieubelasting mag ‘verdwijnen’. Een voorbeeld: als asfaltna sloop en opwerking weer geschikt is als grondstof voor nieuw asfalt, worden in desubstitutiemethode de ingrepen van de ‘vermeden’ primaire asfaltgrondstoffenafgetrokken van het systeem waaruit het materiaal afkomstig is. Als echter eentweede systeem gebruik maakt van dit secundaire materiaal, dan dienen de in heteerste systeem afgetrokken milieu-ingrepen te worden opgeteld bij het tweedesysteem. Het is derhalve van belang om te weten waar deze situaties zich voordoen inde onderhavige studie en tevens welke oplossingen zijn gekozen. Onderstaand eenoverzicht:• Menggranulaat toegepast als fundering is een vervanger van primaire

funderingsmaterialen, zoals slakmengsel en groevesteen. Teneinde aan de 100 %regel te voldoen, zijn de milieu-ingrepen van een equivalente hoeveelheidslakmengsel en groevesteen toegerekend aan menggranulaat. Alleen milieu-ingrepen van winning en bewerking zijn toegerekend en niet de ingrepen vantransport (geldt overal).

• Asfaltgranulaat vervangt in AGRAC grind en zand en in STAB en GAB primaireasfaltgrondstoffen. Aangezien de praktijk is dat alle STAB en GAB warm wordthergebruikt, en in AGRAC toegepast asfaltgranulaat niet meer warm kan wordenhergebruikt, is voor oude AGRAC hergebruik in nieuw AGRAC de enige optie.Om deze reden is er van uitgegaan dat asfaltgranulaat in AGRAC een vervangeris van grind en zand (bijvoorbeeld teerhoudend granulaat, of granulaat vanZOABDL) en dat asfaltgranulaat in STAB en GAB primaire asfaltgrondstoffenvervangt. Samengevat zijn aan asfaltgranulaat toegepast in AGRAC de ingrepenvan de winning van grind toegerekend en aan asfaltgranulaat toegepast in asfaltde milieu-ingrepen van primaire asfaltgrondstoffen.

• Wapeningsstaal bevat een percentage secundair materiaal. In deze studie is deVNC-database gebruikt waarin wordt uitgegaan van 12 % secundair materiaal.Aan het secundaire materiaal zijn de ingrepen van primair ruwijzer toegerekend.

4.6 Opstellen ingreeptabel

Als alle procesgegevens zijn verzameld en de toerekeningsregels zijn toegepast,kunnen de in- en uitstromen naar het milieu worden opgeteld, waarmee deingreeptabel ontstaat. De ingreeptabel is het formele eindresultaat van deinventarisatie en is opgenomen in bijlage 3.

Page 25: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 22 - 24 november 1999

5 KARAKTERISATIE & NORMALISATIE

5.1 Inleiding

De in dit hoofdstuk opgenomen informatie is met name bedoeld als een legitimatie enonderbouwing van het onderzoek. De tekst is in een aantal gevallen technisch vanaard en gericht op LCA-deskundigen. Voor het beoordelen van de evaluatie,conclusies en aanbevelingen is het lezen van dit hoofdstuk niet strikt noodzakelijk.Kort samengevat wordt eerst behandeld welke milieueffecten wel en niet in dezestudie zijn meegenomen (selectie milieueffecten). In de karakterisatie zijn vervolgensde berekende scores per milieueffect gepresenteerd. Vervolgens zijn degenormaliseerde effectscores gepresenteerd en worden conclusies getrokken.

5.2 Selectie milieueffecten

In tabel 3 zijn de in deze studie kwantitatief meegenomen milieueffecten en -aspectenweergegeven.

Tabel 3: Meegenomen milieueffecten en -aspecten

milieueffecten / milieuaspecten

Nederlands Engels Afkorting methodeUitputting abiotischegrondstoffen

abiotic depletion ADP CML (1992)

Broeikaseffect global warming GWPCML (1992)GWP-100 (IPCC)

Ozonlaagaantasting ozone depletion ODP CML (1992)humane toxiciteit human toxicity HCT CML (1992)Aquatische toxiciteit Aquatic toxicity ECA CML (1992)Zomersmog Smog POCP CML (1992)Verzuring acidification AP CML (1992)Eutrofiëring (vermesting) nutriphication NP CML (1992)Landschapsaantasting 1,2 land use LU*t PRCBC (1997)energie (verbruik) 3 cumulative energy demand CED+ IFIAS (1974)

afval 4solid wastetoxic waste

W-NTW-T

MBB (1993)16

MBB (1993)1 Landschapsaantasting is door PRC Bouwcentrum gekwantificeerd door de bezette oppervlakte

vermenigvuldigd met de tijd waarin het landschap aangetast blijft (productietijd + recultivatietijd +hersteltijd). Zie ook bijlage 10.

2 Er is geen gebruik gemaakt van de IVAM-methode voor landschapsaantasting, dit bleek als gevolgvan een probleem met de Simapro software niet mogelijk (het gehele project is nogmaals ingevoerd,ditmaal met gegevens uit de IVAM-database. Bij het doorrekenen gaf het programma vervolgenseen foutmelding). In bijlage 10 is nader ingegaan op de wijze waarop in deze studie met het aspectlandschapsaantasting is omgegaan.

3 Energie wordt gekwantificeerd inclusief grondstofenergie.4 Met betrekking tot afval onderscheid PRC Bouwcentrum twee stromen: finaal afval en een finaal

gevaarlijk afval volgens definitie BAGA.

Page 26: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 23 - 24 november 1999

De resterende milieueffecten zijn niet meegenomen in deze studie door het ontbrekenvan voldoende kwantitatieve gegevens, karakterisatiefactoren, doordat nog geenmodel is ontwikkeld dat het mogelijk maakt het milieueffect te beoordelen of omdatze niet relevant zijn voor onderhavige studie. Het gaat hierbij om de volgendeeffecten:

• Uitputting biotische grondstoffen• Terrestrische ecotoxiciteit• Afvalwarmte

• Lawaai• Stank• Straling

• Verdroging• Slachtoffers

Deze niet gekwantificeerde effecten worden behandeld in hfdstk. 7.

5.3 Karakterisatie

In tabel 4 zijn de karakterisatiescores weergegeven. Voor tabel 4 geldt dat deeffectscores van verschillende milieueffecten niet met elkaar mogen wordenvergeleken. De gebruikte afkortingen zijn samengevat aan het eind van hethoofdrapport. De constructieopbouw kan tevens worden afgeleid uit de naamgeving(bijvoorbeeld: 4a ZSSSA= zoab-stab-stab-stab-agrac).

Tabel 4: Karakterisatiescores standaard scenario

Class Unit1a

ZSGGGM2a

ZSGGA3a

ZSSSSM4a

ZSSSA5a

ZCGM1b

ZZSGGGM2b

ZZSGGA3b

ZZSSSSM4b

ZZSSSA5b

ZZCGM

ADP - 143 138 147 141 125 237 233 241 236 220

GWP Kg 878 1,21E+03 908 1,23E+03 1,67E+03 949 1,29E+03 979 1,31E+03 1,75E+03

ODP Kg 0,000428 0,00048 0,000461 0,000501 0,000579 0,000441 0,000494 0,000475 0,000516 0,000595

HCT Kg 7,64 8,21 8,11 8,52 11 8,61 9,19 9,08 9,5 12

ECA m3 7,13E+03 9,29E+03 7,45E+03 9,49E+03 1,10E+04 7,32E+03 9,51E+03 7,64E+03 9,72E+03 1,12E+04

POCP Kg 1,19 1,23 1,26 1,28 1,42 1,42 1,46 1,49 1,51 1,66

AP Kg 6,31 6,69 6,71 6,95 7,61 7,08 7,47 7,49 7,73 8,41

NP Kg 0,922 0,943 0,989 0,987 1,12 1,04 1,06 1,11 1,11 1,24

LU*t m2.yr 1,7 2,37 1,7 2,37 13,6 7,76 8,44 7,76 8,44 19,9

CED+ MJ lhv 1,64E+04 1,74E+04 1,68E+04 1,76E+04 1,75E+04 2,57E+04 2,67E+04 2,61E+04 2,70E+04 2,68E+04

W-NT Kg 1,2 8,57 1,2 8,57 46,1 1,65 9,14 1,65 9,14 47,2

W-T Kg 0,545 -0,0945 0,545 -0,0945 18,5 0,893 0,244 0,893 0,244 19,1 Z = ZOAB ZZ = dubbellaags ZOAB

M = Menggranulaat G = GAB

S = STAB A = AGRAC

Uit tabel 4 blijkt dat gemiddeld de B-varianten met dubbellaags ZOAB (ZOABDL)hoger scoren dan de A-varianten met enkellaags-ZOAB (ZOAB). Dit wordtveroorzaakt omdat ten eerste er kwantitatief gezien meer asfalt is verwerkt inZOABDL. Ten tweede kan ZOABDL alleen koud worden hergebruikt, hetgeen minderpositief doorwerkt in het milieuprofiel dan warm hergebruik. Op basis van hetkarakterisatieprofiel kan derhalve een eenduidige milieuvoorkeur worden uitgesprokenvoor ZOAB-varianten boven de ZOABDL-varianten. Teneinde een onderlingebeoordeling van de ZOAB en ZOAB DL varianten te vereenvoudigen, zijn in devolgende twee figuren voor de enkellaags- en de dubbellaags ZOAB varianten deresultaten van de karakterisatie separaat weergegeven.

Page 27: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 24 - 24 november 1999

Figuur 1: Karakterisatie enkellaags-ZOAB varianten

Figuur 1b: Karakterisatie dubbellaags–ZOAB varianten

Op basis van de figuren kan worden vastgesteld dat de verschillen klein zijn, alhoeweluit tabel 4 blijkt dat dubbellaags-ZOAB absoluut gezien duidelijk hoger scoort. Geziendit beeld is de uitkomst van de onderlinge beoordeling van enerzijds de enkellaags- enanderzijds de dubbellaags-ZOAB varianten hetzelfde. Om deze reden zijn de figuren

Page 28: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 25 - 24 november 1999

gezamenlijk besproken. Deze aanpak is mogelijk, omdat de keuze voor enkellaags- ofdubbellaags-ZOAB losstaat van de keuze van de verhardingsconstructie.

Bespreking karakterisatieprofielen• Het algemene beeld is dat de scores van de asfaltconstructies op de meeste

milieueffecten gunstiger scoren dan de betonconstructies. Alleen op het aspectabiotische uitputting scoren CB-constructies iets gunstiger. Opvallend zijn deongunstige scores van de CB-constructies voor de aspecten afval (W-nt) engevaarlijk afval (W-t). Dit wordt veroorzaakt door afval dat ontstaat bij deproductie van betonstaal. Tevens scoort de betonconstructie ongunstig op hetaspect landgebruik, dit komt omdat veel grind nodig is dat hoger scoort oplandgebruik dan de toeslagstoffen in asfalt.

• Onderling verschillen de asfaltconstructies weinig. Dit is niet verwonderlijk,aangezien veel gelijksoortige materialen worden toegepast, in vergelijkbarehoeveelheden. Dit laatste betekent overigens tevens dat relatief kleine verschillentoch als significant kunnen worden beschouwd. De op MGR gebaseerdeasfaltconstructies 1 en 3 scoren gemiddeld genomen gunstiger dan de op AGRACgebaseerde asfaltconstructies, waarbij constructie 1 zelfs op de meeste effectenhet gunstigst scoort van alle constructies.

• Samengevat kan op basis van het karakterisatieprofiel een voorkeur wordenuitgesproken voor asfaltconstructies boven betonconstructies. In de onderlingevergelijking van asfaltconstructies is sprake van een lichte voorkeur voor op MGRgefundeerde constructies (1 en 3) boven op AGRAC gefundeerde constructies (2en 4). Deze conclusies gelden voor de onderlinge vergelijking van de enkellaags-en dubbellaags-ZOAB varianten.

5.4 Normalisatie

Normalisatiescores worden verkregen door de karakterisatiescores te delen door dekarakterisatiescores van een bepaald gebied gedurende een bepaalde tijdsduur(bijvoorbeeld Nederland in 1994). Hiermee wordt inzicht verkregen in de omvang vande bijdrage aan de totale milieueffecten in een bepaald gebied. De in deze studiegebruikte normalisatiewaarden hebben betrekking op de Nederlandse eindconsumptieen zijn overgenomen uit ‘Drie referentieniveaus voor normalisatie in LCA’ (IVAM-Environmental Research, Pré-consultants en Universiteit Utrecht, juli 1997)’. Meerinformatie over de gebruikte normalisatiewaarden is opgenomen in bijlage 4. Deresultaten van de normalisatie zijn gegeven in figuur 2a/b. Voor dit figuur geldt dathoe hoger de score van een verhardingsconstructie voor een bepaald milieueffect, hoehoger de bijdrage aan dat effect. De normalisatiescores hebben dezelfde eenheid (jr)en kunnen voor wat betreft de omvang (niet de ernst) van de bijdrage aan deNederlandse milieubelasting met elkaar worden vergeleken.

Page 29: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 26 - 24 november 1999

Figuur 2a: Normalisatieprofiel enkellaags-ZOAB varianten

Figuur 2b: Normalisatieprofiel dubbellaags-ZOAB varianten

Page 30: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 27 - 24 november 1999

Bespreking normalisatie profielen• Met name ADF (uitputting), GWP (broeikaseffect), HCT (humane toxiciteit),

POCP (smog), AP (verzuring), CED (energie) en W-T (gevaarlijk afval) zijn quaomvang belangrijke aspecten.

• Op ADP (uitputting) en CED (energie), twee qua omvang belangrijke aspectentreden duidelijke verschillen op tussen de ZOAB en ZOABDL varianten.

• Op het qua omvang belangrijke aspect gevaarlijk afval scoren beide CB-varianten(5a en 5b) ongunstig.

• Indien de ZOAB en ZOABDL varianten onderling worden vergeleken, wordt devoorkeur op basis van de karakterisatie enigszins versterkt, omdat juist op enkelequa omvang belangrijke effecten verschillen optreden.

5.5 Conclusies karakterisatie en normalisatie

Samengevat zijn de belangrijkste conclusies op basis van de karakterisatie ennormalisatie:• Enkellaags-ZOAB varianten verdienen de (milieu)voorkeur boven dubbellaags-

ZOAB varianten.• Bij de onderlinge vergelijking van enkellaags- en dubbellaags-ZOAB varianten kan

een duidelijke voorkeur worden uitgesproken voor asfaltconstructies bovencementbetonconstructies.

• Indien asfaltconstructies onderling worden vergeleken, is sprake van een lichtemilieuvoorkeur voor op MGR gefundeerde constructies boven op AGRACgefundeerde constructies

Samengevat:Milieuvoorkeur 1: constructie 1 en 3Milieuvoorkeur 1/2: constructies 2 en 4Milieuvoorkeur 3: constructie 5

Page 31: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 28 - 24 november 1999

6 ZWAARTEPUNTANALYSE

6.1 Inleiding

Een zwaartepuntanalyse heeft als doel het vaststellen van die processen die eendominante bijdrage leveren aan de milieubelasting van een verhardingsconstructie.Gecombineerd met gegevens ober de betrouwbaarheid en kwaliteit vanprocesgegevens kunnen met de resultaten van de zwaartepuntanalyse processenworden geselecteerd voor de gevoeligheidsanalyse. Een zwaartepuntanalyse isuitgevoerd aan de hand van zogenaamde opbouw-milieuprofielen, waarin de bijdragevan de verschillende processen aan de totale milieubelasting is weergegeven. Dezezwaartepuntanalyse is opgenomen in bijlage 11. In dit hoofdstuk zijn de belangrijksteresultaten en conclusies opgenomen.

6.2 Resultaten

In de volgende tabel zijn de dominante processen per constructieonderdeelsamengevat:

Tabel 6: Resultaten zwaartepuntanalyse

CONSTRUCTIEONDERDEEL

DOMINANTE PROCESSEN(top 3)

TOELICHTING

Transport Veel transport door buitenlandse steenslag

BitumenproductieAls verder wordt ingezoomd blijkt de milieubelasting vanbitumen weer te worden gedomineerd door de productievan olieSTAB

AsfaltproductieDe milieubelasting van asfaltproductie wordt veroor-zaaktdoor procesemissies, thermische energieop-wekking (gas),intern transport en elektriciteitverbruik.

BitumenproductieAsfaltmengenGABTransport Relatief weinig transport vergeleken met STAB

Bitumenproductie Indien gemodificeerd bitumen wordt gebruikt is milieube-lasting 25 % hoger, door toevoeging van SBS

AsfaltmengenZOAB (alletypen)

Transport

GRANULAAT‘Opgetelde ‘ milieube-lasting(toepassen substitutiemetho-de)

In dit specifieke geval is de milieubelasting van slak enbreuksteen opgeteld

Productie betonstaal Standaard: VNC-database = oxystaal. Milieubelasting komtvoor rekening van ruwijzerproductieCEMENT-

BETON Productie portlandvliegasce-ment

Met name de productie van portland klinker

Productie portlandcement Met name de productie portland klinkerTransport

AGRAC‘Opgetelde ‘ milieu belasting In dit geval betreft het de opgetelde milieubelasting van

riviergrind

Page 32: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 29 - 24 november 1999

6.3 Conclusies

Uit de zwaartepuntanalyse zijn de volgende conclusies naar voren gekomen:• Voor alle constructies geldt dat de in de constructie verwerkte materialen de

milieubelasting domineren.• In het algemeen is de milieubelasting tamelijk homogeen verdeeld over de

verschillende samenstellende materialen per constructie. Dit komt omdat het overhet algemeen gaat om bulkmaterialen waarbij voor de productie gebruik wordtgemaakt van processen met een vergelijkbare milieubelasting (vnl. mechanischeenergie, elektriciteit en transportprocessen).

De volgende processen komen naar voren als dominante processen (exclusiefachtergrondprocessen zoals transport en elektriciteitsopwekking):• De productie van bitumen voor de enkellaags ZOAB varianten.• De productie van gemodificeerd bitumen voor de dubbellaags ZOAB varianten.• De productie van portland klinker voor AGRAC en Cementbeton.• De productie van betonstaal voor cementbeton.

In aanvulling op deze dominante processen, zijn de volgende aannames enuitgangspunten met een belangrijke invloed op de resultaten onderscheiden:• De keuze van de allocatiemethode bij hergebruik.• De aard van het hergebruik, met aan de ene kant hergebruik via afvoer naar

bewerkingsinstallaties en aan de andere kant in situ hergebruik.• De keuze van een gebruiksduur van de verhardingsconstructie van 30 jaar.• Het percentage secundair asfalt.

Daarnaast zijn de resultaten gevoelig voor aannames ten aanzien vantransportafstanden en transportmiddelen. Aangezien in deze studie zoveel mogelijkgewerkt is met locatiespecifieke gegevens en niet met algemene generieke data,speelt dit in de onderhavige studie geen rol.

In de gevoeligheidsanalyse worden bovengenoemde aspecten nader geanalyseerd.

Page 33: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 30 - 24 november 1999

7 EVALUATIE

7.1 Weging

Op basis van de karakterisatie- en normalisatiescores zijn eenduidige conclusies vaaklastig en/of niet mogelijk. Dit probleem is opgelost indien de diverse milieueffectenonderling qua “ernst” kunnen worden afgewogen en dus bij elkaar kunnen wordenopgeteld tot één getal. Een algemeen geaccepteerde of complete weegmethode is opdit moment echter niet beschikbaar. Wel zijn er enkele indicatieve en experimentelemethoden voorhanden, waarvan er hier vijf worden toegepast:1. NSAEL methode17;2. PANEL methode;3. MET-methode18;4. Ecoindicator 9519;5. CUR D36-methode20.

Voor het bepalen van de significantie van verschillen in LCA resultaten zijn geenalgemeen aanvaarde criteria voorhanden. Een veel gebruikt criterium is gebaseerd opeen betrouwbaarheid van LCA resultaten van +/- 10 %. In deze studie is uitgegaanvan +/- 5 % aangezien er veel gebruik is gemaakt van specifieke gegevens enbovendien de milieubelasting van alle constructies voor het merendeel wordtveroorzaakt door dezelfde processen. Bij verschillen groter dan 20 % zal wordengesproken van een duidelijke milieuvoorkeur.

Samengevat:Verschil < 5% : niet significantVerschil 5 – 10 % : indicatieve voorkeurVerschil 10 – 20 % : matige voorkeurVerschil > 20 % : duidelijke voorkeur

Deze indeling dient te worden gezien als een hulpmiddel bij het interpreteren van deresultaten en is niet consequent toegepast bij het beschrijven van de resultaten, omdatdan alle constructies steeds paarsgewijs met elkaar zouden moeten wordenvergeleken. Dit zou een weinig inzichtelijk beeld opleveren. De indeling is tevensgebruikt als hulpmiddel bij het interpreteren van de resultaten van degevoeligheidsanalyse.

Page 34: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 31 - 24 november 1999

7.1.1 NSAEL

In een studie van IVAM en CE uit 1994 zijn voor 5 milieueffecten (broeikaseffect,ozonlaagaantasting, humane toxiciteit, vermesting, verzuring) weegfactoren bepaald,gebaseerd op no-effect levels. Toepassing van deze weegfactoren geeft het in figuur3 gepresenteerde resultaat.

Figuur 3: NSAEL-indicator

Het figuur spreekt voor zich: de ZOAB-varianten scoren beter dan decorresponderende ZOABDL-varianten. Onderling scoren de asfaltconstructies duidelijkgunstiger dan de betonconstructies. Constructie 1 scoort duidelijk het gunstigst, zowelbij de enkellaags- als de dubbellaags-ZOAB varianten. De verschillen zijn tussenasfaltconstructies 2, 3 en 4 zijn relatief gering en rechtvaardigen geen verdererangordening. Samengevat:Milieuvoorkeur 1: constructie 1Milieuvoorkeur 1/2: constructies 2, 3 en 4Milieuvoorkeur 3: constructie 5

Page 35: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 32 - 24 november 1999

7.1.2 PANEL

In de bovengenoemde studie van IVAM en CE zijn tevens voor dezelfde 5milieueffecten weegfactoren afgeleid met behulp van een panel van deskundigen. Deresultaten van het toepassen van de PANEL-methode zijn gegeven in figuur 4.

Figuur 4: PANEL-indicator

Op basis van bovenstaande figuur kan de volgende milieuvoorkeur worden afgeleid:Milieuvoorkeur 1: constructie 1 en 3Milieuvoorkeur 2: constructies 2 en 4Milieuvoorkeur 3: constructie 5

Page 36: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 33 - 24 november 1999

7.1.3 MET

De met methode is in 1994 ontwikkeld. De MET-weegfactoren zijn gebaseerd op‘country target effect scores’. Dit wil zeggen afgeleid van de Nederlandsemilieudoelstellingen van de overheid. In de MET-methode zijn 8 milieueffectenmeegenomen: uitputting abiotische grondstoffen, vermesting, verzuring, humanetoxiciteit, smog, broeikaseffect, ecotoxiciteit en ozonlaagaantasting. In figuur 5 zijn deresultaten verkregen middels de MET-methode weergegeven.

Figuur 5: MET-indicator

Het resultaat van het toepassen van de MET-weegfactoren levert hetzelfde beeld opals in de vorige subparagraaf, de verschillen tussen de asfaltconstructies onderling zijnechter geringer. Wel duidelijk is het verschil tussen enerzijds de asfaltconstructies enanderzijds de betonconstructie. Samengevat:Milieuvoorkeur 1: constructie 1Milieuvoorkeur 1/2: constructie 3Milieuvoorkeur 2: constructies 2 en 4Milieuvoorkeur 3: constructie 5

Page 37: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 34 - 24 november 1999

7.1.4 Eco-indicator 1995 (EI-95)

De EI-95 is een door het bureau Pre ontwikkelde classificatie- en wegingsmodel21 datde milieubelasting weergeeft in één getal. Waar mogelijk is aangesloten bij degangbare LCA-praktijk (CML-methode). Verschillen met de CML-methode in hetvolgende overzicht.

Toegevoegde effecten / aspecten Niet opgenomen CML milieueffectenPesticiden Uitputting abiotische stoffenWintersmog Humane toxiciteitCarcinogene stoffen Aquatische toxiciteitZware metalen Terrestrische toxiciteit

Deze verschillen hebben een praktische oorzaak: het bleek niet mogelijk voor alleCML-effecten weegfactoren af te leiden. In figuur 6 is de EI-95 toegepast.

Figuur 6: Eco-indicator 95

Op basis van het figuur kan worden geconcludeerd dat CB-constructies duidelijkminder gunstig scoren dan de overige constructies. De reden voor dit grote verschil isdat de Ecoindicator methode zware metalen relatief zwaar meeweegt. CB-constructiesscoren minder gunstig op dit aspect als gevolg van emissies die optreden bij deproductie van betonstaal. De verschillen tussen op MGR- of AGRAC gefundeerdeasfaltconstructies zijn geringer, maar wel significant, zodat de milieuvoorkeurhetzelfde is als bij de MET- en PANEL-methode.

Page 38: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 35 - 24 november 1999

7.1.5 CUR D36-methode

De CUR D36-methode is een milieueconomische waarderingsmethode(monetarisering). Voor een zestal stoffen (stofgroepen) is vastgesteld hoeveel het kostom emissies terug te brengen tot een zeker duurzaamheidniveau (bijv. huidigebeleidsdoelstellingen of ‘duurzame’ beleidsdoelstellingen). In figuur 7 zijn deresultaten verkregen met deze methode weergegeven. Uitgegaan is van de kosten bijeen duurzaam beleid.

Figuur 7: CUR D36-methode

Het figuur is te vergelijken met figuur 4 (PANEL-methode), de verschillen zijn echtergroter. Derhalve is de volgende milieuvoorkeur afgeleid:Milieuvoorkeur 1: constructie 1 en 3Milieuvoorkeur 2: constructies 2 en 4Milieuvoorkeur 3: constructie 5

Page 39: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 36 - 24 november 1999

7.2 Conclusies toepassing wegingmethodieken

Er zijn een vijftal indicatieve en experimentele weegmethoden toegepast:1. NSAEL methode22;2. PANEL methode;3. MET-methode18;4. Ecoindicator 9519;5. CUR D36-methode20.

Alle toegepaste weegmethoden laten in grote lijnen hetzelfde beeld zien metbetrekking tot de onderlinge vergelijking van de ZOAB en ZOABDL varianten (d.w.z.de a-varianten onderling en de b-varianten onderling). Op basis van het vertoondebeeld kan de volgende milieuvoorkeur worden uitgesproken:Milieuvoorkeur 1 = varianten 1 en 3 (asfaltconstructie op MGR fundering);Milieuvoorkeur 2 = varianten 2 en 4 (asfaltconstructie op AGRAC fundering);Milieuvoorkeur 3 = variant 5 (CB-constructie).

7.3 Vergelijking alle varianten (zonder clustering)

Alle wegingen hebben betrekking op de onderlinge beoordeling van de ZOAB enZOABDL varianten en niet op de beoordeling van alle varianten, onafhankelijk van detoplaag. Reeds eerder is vast komen te staan dat, per constructietype, de ZOABvariant altijd beter scoort dan de ZOABDL variant. Er is voor deze presentatiewijzegekozen omdat aangenomen is dat de keuze voor een bepaalde constructie los staatvan de keuze voor dubbel- of enkellaags ZOAB. Indien deze twee keuzes nietonafhankelijk van elkaar zouden zijn, zou er sprake zijn van een andere wijze van hetvaststellen van de milieuvoorkeursvolgorde.

In het volgende figuur zijn alle varianten met elkaar vergeleken, dus ZOAB enZOABDL door elkaar. In het figuur is het gemiddelde van de 5 reeds eerder besprokenweegmethoden gepresenteerd. Hiertoe zijn per weegmethode eerst de scores gedeelddoor de hoogste score, teneinde ze onderling vergelijkbaar te maken.

Page 40: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 37 - 24 november 1999

Figuur 8: Rangschikking op basis van 5 weegmethoden

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

6,00

1a ZSGGGM

3a ZSSSSM

1b ZZSGGGM

2a ZSGGA

3b ZZSSSSM

4a ZSSSA

2b ZZSGGA

4b ZZSSSA

5a ZCGM

5b ZZCGM

EI 95PANELNSAELMETCUR

Deze paragraaf is toegevoegd voor het geval dat de keuze voor zowel constructietypeals deklaag onafhankelijk van elkaar mogelijk zijn. In het verdere vervolg en deconclusies is deze paragraaf niet meegenomen.

Page 41: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 38 - 24 november 1999

7.4 Niet gekwantificeerde effecten

In onderstaande tabel is een overzicht gegeven van de invloed van niet-kwantitatiefmeegenomen milieueffecten.

Tabel 6: Niet gekwantificeerde milieueffecten

Milieueffect Opmerkingen / eventuele invloed

uitputting biotischegrondstoffen

Voor dit milieueffect zijn slechts in beperkte mate karakterisatiefactorenbeschikbaar. Gezien de aard van de processen is het onwaarschijnlijk dat ditmilieueffect een rol van betekenis speelt bij de beschouwde varianten

afvalwarmte

Dit milieueffect heeft betrekking op emissie van warmte naaroppervlaktewater en is wegens onvoldoende kwantitatieve gegevens niet inde analyse meegenomen. Indien afvalwarmte wel zou worden meegenomen,heeft dit naar verwachting een relatief gunstig effect op cementbetonvarianten, aangezien de energie-inhoud iets geringer is.

stank

Stank is niet meegenomen omdat in beperkte mate karakterisatiefactoren enkwantitatieve gegevens beschikbaar zijn. Daarnaast wordt stank beschouwdals een lokaal hindereffect, waaraan minder gewicht wordt toegekend. Naarverwachting scoort asfalt minder gunstig op dit effect, wegens stank bijproductie en uitvoering van asfalt.

lawaai

Vanwege het ontbreken van kwantitatieve gegevens is dit hinderaspect nietmeegenomen in de analyse. De invloed van het wel meenemen van lawaai zalweinig invloed hebben, aangezien de verhardingen op dit punt vergelijkbaarpresteren. Mogelijk scoren asfaltconstructies iets minder gunstig (meer lawaaibij uitvoering)

verdrogingHierover zijn geen kwantitatieve gegevens beschikbaar. Het is te verwachtendat alternatieven met veel primaire grondstoffen minder gunstig scoren. Deeventuele invloed op het milieuprofiel is op dit moment niet vast te stellen.

slachtoffersHierover zijn geen kwantitatieve gegevens beschikbaar. De eventuele invloedop het milieuprofiel is op dit moment niet vast te stellen.

stralingHierover zijn beperkte gegevens beschikbaar, maar methodisch is dit aspectnog niet uitgewerkt. De eventuele invloed op het milieuprofiel is op ditmoment niet vast te stellen.

Samengevat is het niet te verwachten dat het uitbreiden van de LCA metkwantitatieve gegevens over bovengenoemde effecten zal leiden tot andere resultatenen conclusies.

Page 42: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 39 - 24 november 1999

8 GEVOELIGHEIDSANALYSE

8.1 Inleiding

In een gevoeligheidsanalyse wordt de invloed op de resultaten bepaald vanaannamen, uitgangspunten en veranderingen in dominante processen. Hiermee wordtinzicht verkregen in de “hardheid” van de resultaten. Een gevoeligheidsanalyse isuitgevoerd voor de volgende aspecten:• De allocatiemethode in relatie tot de hergebruikkwaliteit van vrijkomende

materialen.• In situ hergebruik versus hergebruik via bewerkingsinstallaties.• Levensduur weg van 40 jaar in plaats van 30 jaar.• De productie van bitumen.• De productie van portland klinker voor AGRAC en Cementbeton.• De productie van betonstaal voor cementbeton.• Het percentage secundair asfalt in de constructie.

Van al deze situaties zijn nieuwe berekeningen gemaakt voor de enkellaags-ZOABvarianten. Voor de duidelijkheid zijn in de karakterisatieprofielen de op MGR (1 en 3)en op AGRAC (2 en 4) gefundeerde constructies samengenomen. In de gewogenfiguren zijn alle constructies separaat weergegeven.

8.2 Allocatiemethode in relatie tot hergebruik

Standaard is uitgegaan van maximaal hoogwaardig hergebruik van asfalt in combina-tie met de substitutiemethode, waarbij bij voor GAB, STAB en betonstaal tevens spra-ke was van een deel closed-loop recycling. Voor beton is uitgegaan van toepassing alsfunderingsmateriaal. De substitutiemethode beloont vooral hoogwaardig hergebruik(lagere scores). Uit eerdere studies blijkt dat substitutiemethode de laagste scores tezien geeft en in die zin als een extreem kan worden beschouwd. Het standaardscena-rio kan, gezien het bovenstaande, als ‘asfaltvriendelijk’ worden beschouwd. Een an-dere veel toegepaste methode is de knipmethode, deze methode rekent geen voor-deel toe aan vrijkomende herbruikbare secundaire materialen en geeft vaak hogerescores te zien. Daarom is in de gevoeligheidsanalyse een knipscenario doorgerekend.Het is aannemelijk dat dit laatste scenario relatief ‘betonvriendelijke’ resultaten geeft.Bij de knipmethode is tevens de toerekening van opwerkingsprocessen van belang.Indien wordt uitgegaan van een negatieve waarde van vrijkomende materialen nasloop en er sprake is van een positieve waarde na opwerking, zal ergens in het opwer-kingstraject de waarde 0 worden bereikt. Alle processen voorafgaand aan het waarde-0 punt worden toegerekend aan de ontdoener, alle processen erna aan de gebruiker.In deze studie speelde dit bij de opwerking van asfalt tot asfaltgranulaat en de opwer-king van beton tot betongranulaat. In tabel 7 zijn de uitgangspunten van de scenario’ssamengevat.

Page 43: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 40 - 24 november 1999

Tabel 7: Uitgangspunten standaardscenario en knipscenario

Standaardscenariovermeend ‘asfaltvriendelijk’

Knipscenariovermeend ‘betonvriendelijk’

Allocatiemeth. Closed loop / substitutie Closed loop / knipmethodeToerekening opwerkingsprocessenCB > granulaat 100 % aan ontdoener 33,3 % ontdoener / 66,6 % gebruiker

Asfalt > granulaat 100 % aan ontdoener alles tot poort centrale aan ontdoener,rest aan gebruiker

Kwaliteit hergebruikZOAB 100 % warm hergebruikZOABDL 100 % koud hergebruikGAB 100 % warm hergebruikSTAB 100 % warm hergebruikMGR 100 % toepassing als wegfunderingAGRAC 100 % hergebruik in AGRACCB 100 % als wegfunderingBetonstaal 100 % schrot bij staalproductie.

Niet relevant

In figuren 9a/b zijn steeds links de standaard- en rechts de knipvarianten met elkaarvergeleken. Alleen de enkellaags constructies zijn in het figuur weergegeven, omdathet effect op de dubbellaags varianten gelijk is.

Figuur 9a: Karakterisatiescores standaardscenario en knipscenario

Ter illustratie zijn in figuur 9b de gewogen scores volgens de MET-methodeweergegeven (de MET-methode is het meest compleet). In het gewogen profiel zijnlinks alle ‘standaard’ enkellaags-ZOAB varianten weergegeven en rechts alleenkellaags-ZOAB varianten volgens de knip-methode.

Page 44: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 41 - 24 november 1999

Figuur 9b: Gewogen scores standaardscenario en knipscenario

Bespreking• De absolute waarden liggen bij het knipscenario hoger, vergeleken met het

standaard scenario.• Uit het figuur blijkt dat de verschillen tussen de asfaltvarianten onderling kleiner

zijn geworden. Dit komt omdat de oorspronkelijke verschillen deels hunoorsprong hadden in het toepassen van de substitutiemethode.

• De verschillen tussen asfaltvarianten en cementbeton zijn groter geworden. Ditkomt omdat hergebruik van betonstaal door de knipmethode niet beloond wordt.Hierdoor verdwijnt een aantrekkelijke ‘aftrekpost’ voor CB. Weliswaar verdwijntvoor asfalt ook een aftrekpost (bij warm hergebruik), dit weegt hier echter niettegen op.

• De scores voor afval vertonen een merkwaardig beeld. De op MGR gefundeerdevarianten scoren relatief veel hoger in het knipscenario. Dit komt omdat in hetknipscenario het breken van metselwerk, waarbij relatief veel zeefzand ontstaatdat moet worden gestort, volledig wordt toegerekend aan de constructie. In hetsubstitutiescenario wordt aan het eind van de levenscyclus uitgegaan vanhergebruik als wegfundering. Hiervoor is dan geen extra breken meer nodig (hetis al granulaat), waardoor er ook geen zeefzand ontstaat.

Door toepassing van de knipmethode verschuift de beoordeling in het nadeel van deCB-constructies, resulterend in de volgende rangschikking :Milieuvoorkeur 1: constructie 1Milieuvoorkeur 1/2: constructie 2, 3 en 4Milieuvoorkeur 3: constructie 5

Page 45: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 42 - 24 november 1999

8.3 In situ hergebruik versus hergebruik via bewerkingsinstallaties

Standaard is voor de diverse materialen uitgegaan van hergebruik via eenbewerkingsinrichting voor bouw- en sloopafval. Dit betekent dat naast slopen tevensrekening is gehouden met afvoer- en bewerkingsprocessen. In de praktijk is voormaterialen die niet warm kunnen worden hergebruikt, in situ hergebruik ookgangbaar. Daarom is ook een in situ scenario doorgerekend. Ook hierbij is desubstitutiemethode toegepast op de materialen die niet closed loop wordenhergebruikt, met enkele verschillen t.a.v. de gesubstitueerde materialen. In hetvolgende schema zijn de uitgangspunten van de beide scenario’s vergelekeniii.

Tabel 8: Uitgangspunten standaardscenario en in situ scenarioStandaardscenario in situ-scenario

Allocatiemethode Closed loop / substitutie Closed loop / substitutiemethodeToerekening opwerkingsprocessenCB > granulaat 100 % aan ontdoener 100 % aan ontdoenerAsfalt > granulaat 100 % aan ontdoener 100 % aan ontdoenerKwaliteit hergebruik / gesubstitueerd materiaal

ZOAB 100 % warm (centrale)/primaire asfaltgrondstoffen

100 % warm (centrale) /primaire asfaltgrondstoffen

ZOABDL 100 % koud in AGRAC (breker) /grind

100 % koud in AGRAC (centrale)* /grind

GAB 100 % warm (centrale) /primaire asfaltgrondstoffen

100 % warm (centrale) /primaire asfaltgrondstoffen

STAB 100 % warm (centrale) /primaire asfaltgrondstoffen

100 % warm (centrale) /primaire asfaltgrondstoffen

MGR 100 % wegfundering (breker)/primaire funderingsmaterialen

100 % wegfundering (in situ) /primaire funderingsmaterialen

AGRAC 100 % in AGRAC (breker)/grind

100 % wegfundering (in situ) /primaire funderingsmaterialen

CB 100 % als wegfundering (breker)/primaire funderingsmaterialen

100 % wegfundering (in situ) /primaire funderingsmaterialen

Wapeningsstaal 100 % schrot bij staalproductie/Primair ruwijzer.

100 % schrot bij staalproductie/Primair ruwijzer.

*aangenomen is dat ZOABDL om uitvoeringstechnische redenen niet in-situ wordt hergebruikt

In figuur 10a (karakterisatiescores) en 10b (gewogen scores) zijn de beide scenario’smet elkaar vergeleken, wederom alleen voor de enkellaags ZOAB-varianten (links destandaard- en rechts de in situ varianten).

iii Er is geen rekening mee gehouden dat bij in situ hergebruik de wegfundering mogelijk dikker is dan technisch

noodzakelijk. Als dit het geval zou zijn, zou op het ‘teveel’ aan materiaal geen substitutie mogen worden toegepast.

Page 46: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 43 - 24 november 1999

Figuur 10a: Karakterisatiescores standaardscenario en in situ-scenario

Figuur 10b: Gewogen scores standaardscenario en in situ-scenario

Page 47: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 44 - 24 november 1999

BesprekingHet algemene beeld is dat de betonconstructie het meest ongunstig scoren, maar datde verschillen tussen de asfaltconstructies onderling vrijwel nihil zijn geworden.Klaarblijkelijk levert in situ hergebruik op AGRAC gefundeerde asfaltconstructies meervoordeel op dan asfaltconstructies op MGR. Een uitzondering wordt gevormd doorhet aspect landschapsaantasting (Lu *t). Hier is voor AGRAC constructies hettegenovergestelde het geval. Dit is een neveneffect van het toepassen van desubstitutiemethode: in het geval van gewoon hergebruik wordt riviergrindvoorkomen, met een relatief hoge score voor dit aspect, terwijl in het geval van in situhergebruik 50 % slak (met een verwaarloosbare score) en 50 % breuksteen (met eenlagere score dan riviergrind) wordt voorkomen. Samengevat kan op basis van het in-situ scenario de volgende voorkeursvolgorde worden vastgesteld:Milieuvoorkeur 1: constructie 1, 2, 3 en 4Milieuvoorkeur 2: constructie 5

8.4 Levensduur weg 40 jaar in plaats van 30 jaar

Een verhardingsconstructie op basis van CB heeft een langere technische levensduurdan een asfaltconstructie. Om de invloed van de levensduur zichtbaar te maken is eenscenario doorgerekend waarin is uitgegaan van een levensduur van 40 jaar. In figuren11a/b zijn profielen gepresenteerd waarin de invloed van een langere levensduurzichtbaar is.

Figuur 11a: Karakteriesatiescores levensduur 40 jaar

Page 48: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 45 - 24 november 1999

Figuur 11b: Gewogen scores levensduur 40 jaar

BesprekingDuidelijk is dat verlenging van de gebruiksduur een positieve invloed heeft op hetmilieuprofiel van de cementbetonconstructies. In feite resteren alleen de ongunstigescores voor de aspecten landschapsaantasting en afval. Op de CML-effecten scoort decementbeton constructie beter of vergelijkbaar dan de asfaltconstructies. In het gevalvan een gebruiksduur van 40 jaar kan derhalve alleen een lichte milieuvoorkeurworden uitgesproken voor asfaltconstructie 1.

Page 49: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 46 - 24 november 1999

8.5 Productie van bitumen

Standaard is gebruik gemaakt van een door PRC Bouwcentrum aangepast proces vanIVAM3. Dit proces is gebaseerd op gegevens van ETH4, waarbij door PRCBouwcentrum de IVAM-data voor olie en nafta zijn vervangen door gegevens vanAPME23 . Om de invloed van deze aanpassing te bepalen is het standaardscenariotevens doorgerekend gebruik makend van de originele IVAM-dataset (figuur 12).

Figuur 12: Bitumenproductie

Uitgaande van het standaardscenario heeft het gebruik maken van de IVAM datasetgeen invloed op de totaalvergelijking.

n.b. Het wordt niet uitgesloten geacht dat bij het gebruik van andere weegmethoden wél sprake is vaninvloed op de resultaten. Hier is indicatief naar gekeken, waaruit niet naar voren is gekomen dat ersprake zou zijn van een omslag in de milieuvoorkeur.

Op dit moment wordt in EAPA-verband gewerkt aan milieuprofielen voor asfalt,waarin mogelijk ook verbeterde bitumengegevens worden gegenereerd. Aanbevolenwordt de onderhavige studie te toetsen aan deze nieuwe gegevens, zodra dezebeschikbaar zijn.

Page 50: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 47 - 24 november 1999

8.6 De cementsoort voor AGRAC en cementbetonconstructies

In het standaardscenario is voor cementbeton en AGRAC uitgegaan vanportlandcement. Om uitvoeringstechnische redenen wordt veelal deze cementsoorttoegepast. Uit informatie van RWS blijkt dat het technisch mogelijk is omcementbeton en AGRAC uit te voeren met hoogovencement. In de volgende figurenzijn de standaard enkellaags-constructies vergeleken met twee varianten waarbijachtereenvolgens voor AGRAC en cementbeton gebruik is gemaakt vanhoogovencement (in de figuren: achtervoegsel HC).

Figuur 13a: Karakterisatiescores Hoogovencement varianten

Page 51: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 48 - 24 november 1999

Figuur 13b: Gewogen scores hoogovencement varianten

BesprekingToepassing van hoogovencement geeft voor vrijwel alle CML-effecten eensubstantiële verlaging te zien. Voor de CB-constructie is deze verlaging het grootst(meer cement). Voor de aspecten afval en landschapsaantasting verandert er weinigaan het beeld. Indien gebruik zou worden gemaakt van hoogovencement, is sprakevan de volgende voorkeursvolgorde:Milieuvoorkeur 1: constructie 1Milieuvoorkeur 1/2: constructies 2, 3 en 4Milieuvoorkeur 2/3: constructie 5

Page 52: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 49 - 24 november 1999

8.7 De productie van betonstaal

In het standaardscenario is voor betonstaal gebruik gemaakt van de VNC-database.Betonstaal wordt geacht te zijn geproduceerd uit oxystaal met 12 % secundairmateriaal. In de praktijk wordt ‘lang’ staal veelal geproduceerd met electrostaal (=100% secundair). Gezien de grote bijdrage van betonstaal aan de milieubelasting vancementbetonconstructies is voor dit aspect een gevoeligheidsanalyse uitgevoerd. Opbasis van de eigenschappen van de standaard toegepaste substitutiemethode vervaltgeen grote invloed te verwachten. De substitutiemethode ‘beloond’ vooral recyclingaan het einde van de levensduuriv, en hierin treden geen verschillen op tussen oxystaalen electrostaal. Voor de knipmethode zal het echter wel een grote invloed hebbenindien gerekend wordt met electrostaal, omdat hier geen doorbelasting plaats vindtvan primaire milieubelasting uit vorige systemen. Om deze reden is degevoeligheidsanalyse uitgevoerd voor beide allocatiemethoden. In figuur 13a en 13bzijn de resultaten weergegeven.

Figuur 14a: Gewogen scores electrostaal / substitutie scenario

iv Aan sec. materialen wordt de milieubelasting opgeteld van het vervangen primaire materiaal (100 % regel).

Page 53: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 50 - 24 november 1999

Figuur 14b: Gewogen scores electrostaal / knip scenario

BesprekingZoals verwacht heeft toepassing van electrostaal een beperkte invloed op hetmilieuprofiel indien wordt uitgegaan van de substitutiemethode, zodat de conclusiesop basis van het standaardscenario intact blijven. In het geval van de combinatieelectrostaal en knipmethode is wel sprake van een aanzienlijke milieuverbetering vande cementbeton constructie, zodat slechts sprake is van een indicatieve voorkeur voorasfaltconstructies. Samengevat kan op basis van het electrostaalscenario de volgendevoorkeursvolgorde worden vastgesteld:

SubstitutievariantMilieuvoorkeur 1: constructies 1 en 3Milieuvoorkeur 1/2: constructies 2 en 4Milieuvoorkeur 3: constructie 5

KnipvariantMilieuvoorkeur 1: constructies 1, 2, 3, 4Milieuvoorkeur 2: constructie 5

Page 54: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 51 - 24 november 1999

8.8 Het percentage secundair asfalt in verhardingsconstructies

Standaard is uitgegaan van 40 % secundair asfalt in STAB en GAB. In dezegevoeligheidsanalyse is de invloed bepaald van twee extremen: 0 % en 100 %secundair materiaal. Bij de berekening is uitgegaan van de standaard allocatiemethode(substitutie). In figuur 14 zijn achtereenvolgens de standaardvarianten (40 %secundair materiaal) en de beide extremen weergegeven.

Figuur 15: Percentage secundair asfalt 40 % (standaard), 0 % en 100 %.

BesprekingUit figuur 14 blijkt dat variaties in het aandeel secundair asfalt nauwelijks invloedhebben op de resultaten. Dit is een uitvloeisel van de toegepaste allocatiemethode(substitutie). Zoals reeds eerder gezegd grijpt de substitutiemethode vooral in opoutputrecycling, na het einde van de gebruiksfase. Voor alle varianten is uitgegaanvan volledig warm hergebruik (huidige praktijk). Het hanteren van andere percentagessecundair materiaal bij de aanleg van constructies levert ten opzichte van hetstandaardscenario geen andere conclusies op.

Page 55: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 52 - 24 november 1999

9 CONCLUSIES & INTEGRALE AFWEGING

9.1 Algemene conclusies

• Ter ondersteuning van de besluitvorming met betrekking tot deverhardingsconstructie voor Rijksweg 73-Zuid (Venlo – Echt) is een milieugerichtelevenscyclusanalyse uitgevoerd voor een tiental mogelijkeverhardingsconstructies. Het doel van deze studie is het leveren vanondersteunende informatie. De nadruk van de LCA ligt derhalve bij devergelijking van de diverse varianten.

• De volgende alternatieven zijn in de LCA beschouwd:

Constructietype Opbouw van de verhardingsconstructie

Lagen

Nr.

1 2 3 4 5 6a Asfaltconstructie op MGR ZOAB STAB GAB GAB GAB MGR

1b Asfaltconstructie op MGR ZOABDL STAB GAB GAB GAB MGRa Asfaltconstructie op AGRAC ZOAB STAB GAB GAB AGRAC

2b Asfaltconstructie op AGRAC ZOABDL STAB GAB GAB AGRACa Asfaltconstructie op MGR ZOAB STAB STAB STAB STAB MGR

3b Asfaltconstructie op MGR ZOABDL STAB STAB STAB STAB MGRa Asfaltconstructie op AGRAC ZOAB STAB STAB STAB AGRAC

4b Asfaltconstructie op AGRAC ZOABDL STAB STAB STAB AGRACa Cementbetonconstructie op MGR ZOAB CB GAB MGR

5b Cementbetonconstructie op MGR ZOABDL CB GAB MGR

ZOAB = zeer open asfaltbetonZOABDL = dubbellaags ZOAB

STAB = steenslagasfaltbetonGAB = grindasfaltbeton

MGR = menggranulaatAGRAC = asfaltgranulaatcement

• De ontwerpspecificaties van de constructies zijn aangeleverd door RRWS/DWWen/of overgenomen uit de standaard RAW-bepalingen.

• De kwaliteit van de gebruikte milieudata is redelijk. Met name de data voorbitumen- en asfaltproductie komen in aanmerking voor verbetering. In de opinievan de onderzoekers is de kwaliteit van de gebruikte gegevens voldoende voorhet beoogde doel.

• De studie is uitgevoerd volgens de in ontwikkeling zijnde ISO-normen. In destandaardbeoordeling is uitgegaan van classificatiemethoden en -factoren volgenshet Centrum voor Milieukunde in Leiden. In de evaluatie wordt tevens gebruikgemaakt van de Eco-indicator 95, de MET-methode, de NSAEL-methode, dePANEL-methode en de CUR methode.

• Het onderhavige rapport heeft een duidelijk intern karakter (ISO: comparativeassessment for internal purposes). Derhalve is dit geen rapport voor algemenedoeleinden en dient het uitsluitend gebruikt te worden voor advisering van deDienst Weg- en Waterbouwkunde naar en voor de besluitvorming door hetprojectbureau Rijksweg 73-Zuid. In dit besluitvormingsproces zal de LCA wordengebruikt in samenhang met andere criteria, zoals invloed op verkeer (filevorming)en aanleg- en onderhoudskosten.

Page 56: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 53 - 24 november 1999

• Aangezien het een interne studie betreft, werd het in aansluiting bij de ISO-normniet nodig geacht een review te laten plaatsvinden door belanghebbenden(aannemers en toeleveranciers). Wel is de VBW Asfalt geraadpleegd i.v.m. debenodigde basisinformatie en is van de VNC de LCA-database gebruikt.

• Op dit moment wordt in EAPA-verband gewerkt aan milieuprofielen voor asfalt,waarin mogelijk ook verbeterde bitumengegevens worden gegenereerd. Aanbe-volen wordt de onderhavige studie t.z.t. te toetsen aan de EAPA-gegevens.

• De resultaten van deze LCA zijn niet geschikt voor het doen van algemeneuitspraken over asfalt- en betonconstructies. Met name aannames enuitgangspunten met betrekking tot gebruiksduur, specifieke toeslagmaterialen,transportafstanden en hergebruikscenario’s kunnen als specifiek voor dit projectworden beschouwd.

9.2 Conclusies standaardbeoordeling

Op basis van de karakterisatie, normalisatie en een afweging van nietgekwantificeerde effecten zijn de volgende hoofdconclusies getrokken:• Enkellaags-ZOAB varianten verdienen de (milieu)voorkeur boven dubbellaags-

ZOAB varianten.• Bij de onderlinge vergelijking van enkellaags- en dubbellaags-ZOAB varianten kan

een duidelijke voorkeur worden uitgesproken voor asfaltconstructies bovencementbetonconstructies.

• Indien asfaltconstructies onderling met elkaar worden vergeleken, is sprake vaneen lichte milieuvoorkeur voor op MGR gefundeerde constructies boven opAGRAC gefundeerde constructies.

• Samengevat resulteert de standaardbeoordeling in de volgendemilieuvoorkeursvolgorde:1. varianten 1 en 3 (asfaltconstructie op MGR fundering).2. varianten 2 en 4 (asfaltconstructie op AGRAC fundering).3. variant 5 (CB-constructie).

9.3 Conclusies zwaartepuntanalyse

Bij alle beschouwde constructies wordt de milieubelasting voor het grootste deelveroorzaakt door de in de constructie verwerkte materialen. De volgende processenkomen naar voren als relatief dominante processen (exclusief achtergrondprocessenzoals transport en elektriciteitsopwekking).• De productie van bitumen.• De productie van portland klinker voor AGRAC en cementbeton.• De productie van betonstaal voor cementbeton.

In aanvulling op deze dominante processen, zijn de volgende aannames enuitgangspunten met een belangrijke invloed op de resultaten onderscheiden:• De keuze van de allocatiemethode bij hergebruik.• De aard van het hergebruik, met aan de ene kant hergebruik via afvoer naar

bewerkingsinstallaties en aan de andere kant in situ hergebruik.• De keuze van een gebruiksduur van de verhardingsconstructie van 30 jaar.

Page 57: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 54 - 24 november 1999

9.4 Conclusies weegmethodieken

Indien gebruik wordt gemaakt van 5 (indicatieve) kwantitatieve weegmethoden, blijftbij vier weegmethoden (PANEL, MET, CUR en Ecoindicator-95) de bovengenoemdevoorkeursvolgorde intact. Bij toepassing van de NSAEL-factoren scoortverhardingsconstructie 1 het meest gunstig en scoren constructies 2, 3 en 4vergelijkbaar. In alle weegmethoden blijven cementbetonconstructies het minstgunstig scoren.

9.5 Conclusies op basis van gevoeligheidsanalyse

Uit de gevoeligheidsanalyse is gebleken dat bepaalde uitgangspunten een dusdanigeinvloed op de resultaten hebben, dat de geconstateerde milieuvoorkeur vanasfaltconstructies boven betonconstructies vervalt of minder uitgesproken wordt. Hetgaat hier om de volgende aspecten:• Indien voor de gebruiksduur van de weg wordt uitgegaan van 40 jaar in plaats

van 30 jaar, vervalt de duidelijke algemene voorkeur van asfaltconstructies bovenbetonconstructies en is alleen nog sprake van een lichte voorkeur van constructies1 en 3 boven constructie5.

• Indien wordt uitgegaan van hoogovencement in plaats van portlandcement isgeen sprake meer van een duidelijke voorkeur (> 20 %) van asfaltconstructies,maar van een matige voorkeur (circa10 %).

• Indien voor betonstaal wordt uitgegaan van 100 % secundair staal (electrostaal)in plaats van oxystaal, in combinatie met toepassen van de knipmethode voorallocatie bij recycling is eveneens geen sprake meer van een duidelijke voorkeurvoor asfaltconstructies, maar van een matige voorkeur.

Een aantal andere parameters die in de gevoeligheidsanalyse zijn beschouwd,resulteren erin dat het onderscheid tussen asfaltconstructies op menggranulaat enAGRAC verdwijnt. Wel scoren de asfaltconstructies als groep gunstiger dancementbetonconstructies. Het gaat hier om de volgende punten:• Indien wordt uitgegaan van de knip methode voor allocatie bij recycling.• Indien wordt uitgegaan van in situ hergebruik in plaats van hergebruik via

bewerkingsinstallaties.

Tenslotte is uit de gevoeligheidsanalyse een aantal uitgangspunten gebleken die geeninvloed hebben op de conclusies op basis van de standaardsituatie:• Indien wordt uitgegaan van bitumen op basis van andersoortige olie.• Indien voor betonstaal wordt uitgegaan van 100 % secundair staal (electrostaal)

in plaats van oxystaal.• Indien wordt uitgegaan van een hoger (100%) of lager (0%) percentage

secundair asfalt.

9.6 Integrale afweging

Samenvattend zijn in tabel 9 de resultaten van de standaardbeoordeling weergegeven,alsmede de beoordeling op basis van de (indicatieve) weging en de gevoeligheid-analyse. In tabel 9 is wederom de eerder aangebrachte clustering aangehouden. In detabel is voor de onderlinge vergelijking van de ZOAB- en ZOABDL varianten demilieuvoorkeursvolgorde aangegeven.

Page 58: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 55 - 24 november 1999

Tabel 9: Integrale afweging

STANDAARDBEOORDELING WEGINGSMETHODEN (indicatief) GEVOELIGHEIDSANALYSE

CML-methodiek

Constructies

Kwant. Kwal. NSAEL PANEL METECO-

95CUR

Knipscenario

i.p.v.substitutie

In situscenario

Voorhergebruik

L = 40scenario

Bitumen

HO-cement

ipv.portland

100 %Electro-staal

i.p.v. oxystaal+ substitutie

100 %Electro-staal

i.p.v. oxystaal+ knip

0 %secundair

asfalti.p.v. 40 %

100 %secundair

asfalti.p.v. 40 %

1a / 1b 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

2a / 2b 1/2 0 1/2 2 2 2 2 1/2 1 1/2 2 1/2 1/2 1 22

3a / 3b 1 0 1/2 1/2 1 1 1 1/2 1 1/2 1 1/2 1 11 1

4a / 4b 1/2 0 1/2 2 2 2 2 1/2 1 1/2 2 1/2 1/2 1 2 2

5a / 5b 3 0 3 3 3 3 3 3 2 1/2 3 2/3 3 2 3 3

Legenda

1a = ZSGGGM2a = ZSGGA3a = ZSSSSM4a = ZSSSA5a = ZCGM

1b = ZZSGGGM2b = ZZSGGA3b = ZZSSSSM4b = ZZSSSA5b = ZZCGM

Z = ZOABZZ = dubbellaags ZOABA = AGRACG = GABS = STABM = Menggranulaat

• Indien sprake is van een matige of duidelijke voorkeur is dit aangegeven door een eenduidige classificatie en drie klassen (1, 2 en 3)• Indien sprake is van een lichte voorkeur is dit aangegeven door een gemengde klassenindeling (bijvoorbeeld 1, 1/2 en 3• De beoordeling is van toepassing op enerzijds de a-varianten en anderzijds de b-varianten, maar niet op de ‘gemengde’ varianten

Page 59: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 56 - 24 november 1999

AFKORTINGEN

Milieueffecten

ADP = depletion abiotic resources = abiotische uitputtingGWP = greenhouse effect = broeikaseffectODP = ozone layer depletion = ozonlaag aantastingHCT = toxicity for humans = humane toxiciteitECA = aquatic eco-toxicity = aquatische ecotoxiciteitPOCP = summer smog = smogvormingAP = acidification = verzuringNP = nutrification = vermestingLU*t = land use = landgebruik

Milieuaspecten

CED+ = cumulative energy demand = energieinhoud (incl.grondstofenergie)

W-NT = waste, non-toxic = finaal afvalW-T = waste, toxic = finaal gevaarlijk afval

Page 60: LCA Verhardingsconstructie Rijksweg 73-Zuid …publicaties.minienm.nl/download-bijlage/5524/integrale...LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 3 - 24 november 1999 1 INLEIDING 1.1

LCA Verhardingsconstructie RW 73-Zuid - 57 - 24 november 1999

10 REFERENTIES

1 H. Hooimeijer, RWS/DWW - Notitie verhardingsvarianten, mei 1999.2 RWS/DWW- Plan van aanpak LCA verhardingsconstructies RIJKSWEG 73-ZUID, mei 1999.3 IVAM LCA data 2.0. Amsterdam, November 1998.4 Frischknecht, R., P. Hofstetter, I. Knoepfel, M. Ménard, R. Dones & E. Zollinger (eds.), 1996.

Ökoinventare für Energiesystemen. Grundlagen für den ökologischen Vergleich von Energie-systemen und den Einbezug von Energiesystemen in Ökobilanzen für die Schweiz. Eidgenössi-sche Technische Hochschule, Zürich. (in German). Uberarbeitete 3. Auflage, 1996

5 IVAM - Milieuvergelijking aanbruggen. Amsterdam, 1993.6 CROW - Standaard RAW-bepalingen; wijziging november 19987 CUR 94-16a: Deterministische en probabilistische uitwerking milieumaten in de bouw (samen-

vatting) Proefproject weg8 Milieudienst Amsterdam - Milieurendement ZOAB, 1997.9 VBW Asfalt, Asfalthergebruik, Resultaten Enquête 1996, 7.5700-103.HRO/ang, 24 juni 1997).10 Stichting NVTB projecten (SNP) – Handleiding Milieurelevante Product Informatie (MRPI). Drie-

bergen, 1999.11 APME (1997) - Ecoprofiles of the European plastics industry. Report 4, Polystyrene (second

edition), table 28 - 33, page 26.12 Vereniging Nederlandse Cementindustrie (Dutch Cement Industry Association) - LCA database,

prepared by Intron, verified by Kema and DHV. Den Bosch, The Netherlands, 1998.13 RIVM – Procesbeschrijvingen Industrie Nederland (SPIN). Laatste gebundelde uitgave, 1997.14 Life Cycle Inventories for Packagings,part I and II. Second improved edition, Available in Eng-

lish, French and German langauge, SAEFL 1998 .15 APME - Ecoprofiles of the European Plastics Industry, report 1/2, Brussels, 199316 Milieuberaad Bouw - Milieumatensystematiek17 IVAM / CE - Weegfactoren volgens NSAEL en PANEL-methode, Amsterdam, 199418 Kalisvaart & Remmerswaal - MET-methode, 4th SETAC-Europe Congress April 1994 proceed-

ings19 Pre Consultants - Ecoindicator 95, Amersfoort 199620 CUR/CROW - Naar een methode voor milieuwaardering in de GWW-sector. Rapport van

CUR/CROW-commissie D 36D. CUR-rapport 98-821 Pre – Eco-indicator 95. Amersfoort, 199522 IVAM / CE - Weegfactoren volgens NSAEL en PANEL-methode, Amsterdam, 199423 APME (1993) - Ecoprofiles of the European plastics industry. Report 1 & 2.