Langer doorwerken en later met pensioen:

is Nederland er klaar voor?

Pensioenexpeditie 2013Achmea, Zeist 20 november 2013

Joop Schippers (REBO)j.j.schippers@uu.nl

Langer doorwerken

1.... is het streven van EU en Nederlandse overheid

2.Zo niet, dan (aanzienlijk) lagere pensioenen ...

3.... en ontstaan mogelijk fricties/ tekorten op de arbeidsmarkt

Leeftijdsverdeling bevolking van Nederland

N.B. Spanje en Italië hebben in 2050 > 35% 65+ -ers

2004 2025 2050 0-14 jr 18,5 16,1 15,8 15-64 jr 67,6 63,3 60,7 65+ 13,9 20,6 23,5

Leeftijdsverdeling bevolking EU25

0

5

10

15

20

25

30

35

40

1950 1975 2000 2025 2050

0-1415-2425-4950-6465-7980+

Leeftijdsverdeling naar sector

0%

10%

20%

30%

40%

50%60%

70%

80%

90%

100%

>54

50-54

40-49

30-39

20-29

< 20

Levensverwachting

Langer werken: nu moeten we

dus wel! Maar hoe (niet)?

Arbeidsparticipatie 55-plus

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

M 15-65 jaar

M 55-65 jaar

V 15-65 jaar

V 55-65 jaar

Langer doorwerken is zaak van ....

• Aanbod (werknemers moeten langer willen en kunnen doorwerken)

• Vraag (werkgevers moeten banen beschikbaar hebben en ouderen willen behouden/werven)

• Institutionele arrangementen

Werknemers (1)

• Velen altijd gewerkt vanuit perspectief van 65 als pensioenleeftijd

• Aangewakkerd door VUT, Zwitserleven en “wij zijn de opbouwgeneratie”

• Vaak versleten en met slecht onderhouden menselijk kapitaal

• Niet zelden in ‘dead end job’, aan het aftellen en voorgesorteerd op pensioen

• Gealarmeerd door werkloosheid

Werknemers (2)

• Steeds gezonder• Steeds hoger opgeleid: aantrekkelijker

en uitdagender werk• Werk steeds belangrijker voor sociale

contacten (bij gebrek aan familie)• Mensen met ‘flex-verleden’ moeten

soms wel (‘working poor’)• Inmiddels werkt bij 65+ 1 v/d 6 mannen

en 1 v/d 12 vrouwen > 1 uur/week

Werkgevers associëren vergrijzing met:

• Toenemende arbeidskosten 73%

• Meer weerstand tegen verandering 57

• Stijgend ziekteverzuim 56

• Meer kennis/ervaring beschikbaar 55

• Stijgende productiviteit 7

Leeftijdsnormen bij werkgevers- te oud om > 20 uur te werken: 66,4 jr

- te jong om te stoppen: 58,9 jr

Wat doen werkgevers t.a.v. 50+ werknemers?

0 20 40 60

DK

FR

GER

IT

NL

PL

SWE

Doorwerkenstimuleren

Werven

Personeelsbeleid voor 50+ werknemers (1)

Ergonomische maatregelen65

Extra verlof/vakantie62

Deeltijd-vut of -prépensioen51

Aangepaste werktijden47

Taakverlichting 41Leeftijdsgrens onregelmatig werk 35Geen overwerk voor oudere werkn.

34Opleidingsplan voor oudere werkn.

21Teruggang in functie en salaris

7

Personeelsbeleid voor 50+ werknemers (2)

• Dus vooral ‘ontziebeleid’: ouderen mogen meer en hoeven minder, ook al is dat op zijn retour

• Weinig: investeringsbeleid (scholing, horizontale mobiliteit)

• In sectorplannen wel meer aandacht voor coachende rol

• Werkloosheid stimuleert traditioneel gedrag

Instituties

• VUT goeddeels afgeschaft• Vroegpensioen: duur• AOW-leeftijd: verhoogd, maar zonder

differentiatie• Weinig faciliteiten voor leren op latere

leeftijd en nieuwe initiatieven• Sociale zekerheid: weinig

transitiebestendig• Gezondheidszorg: te weinig preventief

Conclusie

• Werkgevers zetten nog niet massaal in op langer doorwerken

• Voor veel werknemers is 67 (of ouder) als pensioenleeftijd nog ver weg

• Institutioneel kent Nederland vooral negatieve prikkels om vroeg te stoppen, maar weinig positieve stimulansen om langer door te werken

• Werkloosheid geeft verkeerd signaal

Terug naar Pensioenexpeditie