12-11-2013 1

Langdurig Problematische Gezinssituaties:

de outliers van de samenleving

Jelle Drost

Thema’s

• Langdurig Problematische Gezinssituatie

• Systeemgericht werken

• Persoon van de hulpverlener als middel tot verandering

Het verschijnsel

‘multi-problemgezin’

1915 – 1940: volkshuisvesting

1940 – 1960: maatschappelijk werk en justitie

1970: onderwijs

Vanaf 1980: jeugdhulpverlening

Volkshuisvesting 1915 - 1940

• Economisch zwakke gezinnen

• Sociaal zwakke gezinnen

• A-sociale gezinnen

• Hopeloze gevallen

- reclasseerbaren

- onreclasseerbaren

‘Afwijkende’ gezinnen

• onmaatschappelijk

• a-sociaal

• niet aangepast

• onderbedeeld

• achtergebleven

• problematisch

• marginaal

• sociaal ontoelaatbaar

• kansarm

• (cultureel) gedepriveerd

• Enzovoorts

• Probleem hangt samen met context heersende cultuur

• Labeling leidt tot afschrijven van mensen

• Hulpverlening is versnipperd en verkokerd

Hèt Multi-problemgezin bestaat niet

1. Het voeren van een huishouding

2. Het verwerven en handhaven van een maatschappelijke positie

3. Relatie tussen (ex) partners

4. Het individuele welzijn van de gezinsleden

5. Het opvoeden van de kinderen

1. Het voeren van een huishouding

• Geen regelmatig gezinsleven

• Slechte hygiëne en huisvesting

• Geringe internalisatie gedragsregels door de kinderen

2. Maatschappelijke positie

• Beperkt sociaal netwerk

• Langdurige werkeloosheid

• Laaggewaardeerd en laagbetaald werk

• Generatiearmoede

• Subcultuur

• Formele schulden

3. Relatie (ex) partners

• Knipperlichtrelaties

• Problemen met seksualiteit en intimiteit

4. Individueel welzijn

• (psycho)somatische klachten

• Psychofarmacagebruik

• Problematisch middelengebruik / verslavingen

• Luchtwegklachten

• Obesitas

• Onveiligheid

• (rand) psychische stoornissen

• Maatschappelijk onacceptabel gedrag

• Licht Verstandelijke Beperking

5. Het opvoeden van de kinderen

• Weinig empirische gegevens

• Sommige opvoeders zijn beter dan andere

• Gebrek aan opvoedingsvaardigheden

• In hoeverre kan men opvoedingsvaardigheden (in voldoende mate) leren

• Deuteronomium 21: 18-21

Aard van de problematiek

• Veelvuldig

• Intensiteit

• Complexiteit

• Chronisch

• Transgenerationeel

• Weerbarstig voor hulp

Gemeenschappelijke kenmerken

• Langdurigheid van problemen

• Problemen in relatie tot omgeving

• Niet adequaat reageren op problemen

• Disfunctionele (relatie)patronen

Langdurig Problematische Gezinssituatie

Type problematiek Frequentie Percentage

opvoedingsproblemen 79 82,3%

financiën/schulden 76 79,2%

geestelijke gezondheid 54 55,2%

relatieproblemen partners 44 45,8%

wonen 43 44,8%

lichamelijke gezondheid 32 33%

onderwijs/scholing 31 32,3%

(vermoeden) huiselijk geweld 29 30,2%

politie-justitie contacten 26 27,1%

verslaving 24 25%

werk(loosheid) 23 24%

verstandelijke beperking 21 21,9%

vermoeden mishandeling 17 17,7%

verwaarlozing 14 14,6%

recreatie/vrije tijd 10 10,4%

overlast in de buurt 10 10,4%

alcoholverslaving/drugs 12 12,5%

(vermoeden) seksueel misbruik 8 8,3%

vermoeden lichamelijke mishandeling 3 3,1%

overig 56 58,3%

Aard van de problematiek en frequentie ervan (Mehlkopf, 2008)

Behoefte aan hulp(verlening)

• Leerbare gezinnen

• Stabiliseerbare gezinnen

Langdurig Problematische Gezinssituaties

Outliers van de maatschappij

De hulpverlening aan Langdurig Problematische Gezinssituaties

• Systeemgerichte benadering:

- wonen

- onderwijs

- vrije tijd

- werk en inkomen

- welzijn

- veiligheid

- jeugdzorg

- gezondheidszorg

• Problemen aan het hulpverleningssysteem

Problemen aan het hulpverleningssysteem

• Organisatie

• Hulpverleningsmethoden

• Persoon van de hulpverlener

De organisatie

• Versnippering

• Gebrek aan coördinatie

• Niet alleen sociale en pedagogische hulpverleners betrokken

Fragment documentaire ‘Dinie, een portret’

Dinie, een portret

• gemeentelijke sociale dienst

• wijkagenten

• kinderrechter

• raad voor de kinderbescherming

• huis van bewaring

• woningbeheer

• huishoudschool

• uitkeringsinstanties

• gezinsvoogdij

• gesloten residentiële voorziening

• kerk

• politiebureau

• Centrum voor alcohol en drugs (CAD)

• psychiatrische instelling

• huisarts

• algemeen maatschappelijk werk

• basisschool

• ziekenhuis

Wie maakt het verschil binnen vier weken??!!

De hulpverleningsmethoden

• Te verbaal gericht

• Investeren in het opbouwen van het vertrouwen

Gezinscoach

• Het gezin is de moeite waard

• Echte betrokkenheid tonen

• Richten op wat goed gaat

• Respect voor perspectief gezin

• Kennis en informatie geven

• Vertrouwen in veranderbaarheid

• Inspelen op krachten van gezin

• Terugval zien als noodzakelijke heroriëntatie doelen en werkwijze

De persoon van de hulpverlener

• Inzicht in eigen emotionaliteit

• Goede match tussen hulpverlener en gezin

• Onderzoek naar (persoonlijke) kwaliteiten kenmerken hulpverlener

Factor en percentage effect (Lambert, 1992)

• Cliënt- en omgevingsfactoren 40%

• Algemeen werkzame factoren 30%

• Placebo-effect 15%

• Methodiek 15%

Algemeen werkzame factoren

• Aansluiten bij motivatie van de cliënt

• Goede structurering van de interventie

• Professionaliteit van de hulpverlener

• Goede kwaliteit relatie cliënt-hulpverlener

• Goede werkomstandigheden hulpverlener

12-11-2013 30

Aansluiten bij de motivatie van de cliënt (Prochaska en DiClemente 1984)

• Voorbeschouwing (precontemplatie)

• Overpeinzing (contemplatie)

• Besluitvorming (voorbereiding)

• Actie

• Onderhoud (consolidatie)

• Terugval

12-11-2013 31

1. Ruimte 2. Basisregels 3. Ritme 4. Materiaal

Basisvoorwaarden hulpverleners

• De klik

• Beschikbaarheid

• Succesvolle ervaringen

Sterke kanten van Multi-problem gezinnen

• Hechte familieband

• Houden van huisdieren

• Zijn mondig

• Vasthoudend

• Gastvrij

• Echt

• Openhartig

• Topmanagers

• Versieren huis

• Open voor hulpverleners

• Trouwe fans

Kern van de hulpverlening:

• wat hebben deze mensen nodig

en niet:

• wat vinden wij dat deze mensen nodig hebben

12-11-2013 35

Dank voor uw aandacht

j.y.drost@rug.nl