Nha-si NGUY~N CHINH CUNG Nha-si VO THI LAN DI

Chirurgien Dentiste/Clinique Medicale RACHEL 4298 Rue St-Dents, Montreal, lllu hel, phong 04

(Metro Mont-Royal ho~c Bus 30) Tel: (514) 849-1038

A fast growing Information System services firm has short & leng term contracts or permanent positions for experienced Programmer/Analyst 3 years and up in 082, CICS, IDMS, ADS/O, IMS, UNIX, ORACLE, CLIENT/SERVER technology.

Please forward your resume to: DANCOM CONSULTING

790 Marcel Laurin, Ste #218 St-Laurent, Oc H4M 2M6 Attention: Dany DinH Fax#: 514-748-9399

DANCOM Consulting Inc.

C.A.LIFR.NI.A. El I>.C.

Lu~tSU NGUYEN XUN NGHTA chuyen ve di-tru vao Hoaky

Viin phong Cali : 19112 E. Center Ave., Orange, CA 92869

Tel I Fax: (714) 633-5997 Vn-phong DC: 6269 Leesburg Pike, Suite #306, Falls Church, VA 22044

Tel: (703) 237-5273 I Fax: (703) 5327453

~ ~ 95 Ste-Catherlne Ouest, Montreal ~ Tel. (514) 843-3155 PLA~ltTS www.alco.qc.ca Emall: servlce@alco.qc.ca

Lul\it su I Avocat LUONG V AN TUAN

1114 Beaubien Est, Suite 206, Montreal Tel: (514) 272-0503 - Fax: (514) 270-1143

Lut su DO XUN HOA (Ng~yen Lu$t-su Toa Thuc;mg-thm Sai-gon)

7204 St. Denis, Montreal, H2R 2E2 Tel: (514) 279-7540

Vn-phong Bo-hi~m va Djch-vt,J NGUYEN B DTNH

4860 Circle Rd., Montreal Tel: (514) 482-9153

Chuy6n vi6n Ti-chnh & Bo-hlem Nhnmang

Ch6u Vo Thnh TU~ng, B.SC., A.V.C. 279 Place de la Poudlere, Verdun, Qc., H4G 3K5

(Metro Lasalle) - Tel: (514) 767-2874

Til):M V ANG BIJOUTERIE ~ ~lfUnllClll~

' .

Mua ban & sua chua nu trang Vang Cm Th;;tch H(>t Xoan

6700 C6te des Neiges #214 Tel: (514) 344-5692 Montreal, Quebec H3S-382 Fax: (514) 344-8221

Xin nhac thn-nhn o que nha nghe DI Vl$T-NAM Tlf-DO w 7g3o den s9 Jo toi (gio VN)

w Thu Hai den Thu sau tng-so 9965 KHz (31 met)

va GIO V AN HQC NGH/t THU~ T do t~p-chi Lng Van thlfc-hit;}n:

chieu ThU Hai (7g30 toi - 8g30 toi)

Uo,..i o_, ~iMDll5ual l:di1M1

An hn d~c bi~tsong ngiiAnh Vi~t phthanhd!p L~GiangSinh 1999& rttNguyen Dan CanhThln 2000 "" " ~

Oil6flt Thbh l41 Ar.n&n 1*11~SiN,itAMV~

7/te ~om PtOPlf:1~~~~ rn~Ym ~~~~:tl1t7td4tdSJ tren 1000 trang voi nhi~u van ki~nqu6c t~va hinhnh d~csc su6t25 nam qua rub ca Mnd~ tam qu6c gia. M~t tai li~u lu'u ni~m mil mtll nguol ti na,n co th~ nhn di~n qua khu thuy'en nhan c1ia min It va 011 Ia,I m~t ch~n du'ong glan na11 daug ghi nh eiing nhu' truy'en d~t l"i cho con chau kinb ughl~m quy bau. ~~t mon qua hin nl~m gla tri cho tlmn quy~n va biing hltu ugo"i qucle. Tac gi: "D~ 7~..t, nguyen lamt thuyennhn thi~u nien tiinghoan ttnhieu tai li~u nhu International Trade and Developing Nations, Triit /Jj Qu6c Tri D6ng Phudng, d nghien cuu van ki~n t~i nhieu qu6c gia khi bien kho tai li~u nay, hi~n l; lu~t su toa an (trial attomey) 6 Canada.

Tat ca lQi nhu~n an hnh se dtiQC sli d\mg d tip t\IC thau th~p tai li~u v tin v~t lllu ni~m cho m9t bo tpg vi~n Thy~n Nhan dlf d!nh trong Wdng lai. Xin gdi Money Order U.S. $25 (l an bn) cho 'OPTIMAL WORLD' v dia chi OPTIMAL WORLD PUBLISHERS 1231 King St. West, Toronto,

Ontario M6K 1G3 Canada. Vi an bn d~c bi~t song ngii Anh Vi~t c6 gioi h~n cho nen M.O. se du'Qc hon tra nu khong con sach. GIA Bl~U auANG- CAO TREN TRANG NAV: 1 c $120 (12 KV) ; 2 C: $200 (12 KV)

MuOn csang, xin gc;>I: vo Ba Thl+n (5'14) 766-8323, fax: (5'14) 766-853'1 , pagette: (5'14) 202-7256

, !

, TruUc them ndm m6i kinh chuc qui vdn-hftu, . thtinhftu va dt)c-gi phuc lt)c khang ninh

Toa-so{l-n Lang Van Xun Canh Thin - 2000

sO XVII. s6 I 97 - 1 - 2000 lang van 1

ldngvdn P.O. Box 218, Station "U" Toronto, Ont., M8Z SPl, Canada Tel: (905) 607-8010 I Fax: (905) 607-8011

Emall: langvan@llap.com www.vtetnamlangvan.com/vletnews

Publlsher: langvan l Canada Inc. Canaji P!Micatioas Ulil Prulit Salu A1~1111111 #461709

Customer Account No: 204291699 Printed in Canada Publlshed 24 limes a year

(Publlcations Class Mail Reg. No: 8040) ISSN: 08321922 LDN: 31 0578

Voluma XVII - No 197 - 2000 Nm thU 17 - B('> 17 - s6 197 - Xun Canh Thln - Nm 2000

TRONG s6 NY: Tin vl1n" .... " ... " .. .. " .... " .... """. " .... " .. .. . " ......... """ " " .......... " ." ... "" .. 3 Tir thanh d~n tinh ..... ; ....... ................................................... .............. 7 Tin Vi~t-nam ... .......... '. .. .... .......................... ................ .................... ... 14 Chi!n-si Ly T6ng ri truy~n-dan xu6ng thu-do Cuba.""." " """"""22 Ngoai xa."" ." ............. ... """ .. " ... " ... " .. """ ... . " .... " .. "" ........... " .. " ..... 24 Tu ba th!-s1;t, Phan Nguyln Minh .Minh"""" .".""." .".""""""""" ." .26

Chuy~n ngui'ri chuy~n ta: Chuy~n mila Xuan nam 2000, Smi Tung".32 Di tlm nhn-v~t Vi~t-nam tM-ky 20""" """."""" ""." ."""" .""""."35 T!t nam Thln n6i chuy~n r~ng, Hi'Jng Huy""""""""." .""""""""".39 Canh Thln xuan, thd Thuy Sdlt"" " """" ."" "."""."."""".""" "".""43 Nhihlg ngay d'u nam t~i cac qu6c-gia chu . Mu

D(UDl~N LANG ViN . TORONTO:

Minh Trang DT I Fax: (416) 539-0442

. MONTREAL: Vo Ba Thi~n

. DT: (514) 766-8323 ' Fax: (514) 766-8531

Pagette: (514) .202-7256 . MASSACHUSETTS:

Hoang Th~ Kim Sinh DT I Fax: (781) 961-3467

. TEXAS: Truong Si Luong DT: (817) 265-6356 Fax: (817) 548-8563

. NAM CALIFORNIA: Vo Thng Tiet DT I Fax: (714) 527-5761

. FLORIDA: Linh Phuong

_ Di~n-tho

mot chinh sach vtJ cung tan b~o. dan ap c6 h~ th6ng nguai dan Tay

T~ng. Chfnh quy~n Be Kinh vi phl,lm

c6 h~ th6ng cac quy'en tl! do ton giao, ky thi chung tQc, vi phl,lm quy'en tre em. Giam c'llm tra tn va ep buQc ph1,1 nil' ph thai va tri~t sn, de gi6"i h1:tn dan s6 Tay Tl,lOg. Trong nam qua, nhan ngay che' dQ cQng sn thanh l~p 50 nam tl,li Trung cQng, chinh quy'en da ap d1,1ng mQt chfnh sach kiem soat ha khc, de phong cac Vl,I bieu tlnh n6i d~y CUa dan Tl\y Ti,mg. V1,1 dan ap da man dien htnh la Vl,I gif tan 3.000 ngUOi bieu tlnh doi chfnh quy'en tr tl! do cho mQt tu si Ph~t giao c6 uy tin.

Nhi~u nguoi bi thuang tram tr9ng va 80 nguoi bi bt giii'.

Bn bao cao cung neu len con s6 10 ngubi Tl\y T

"cQng hba b~ nho se phi tOn trQng Ju:;tt I~ trong dai s6ng chung cua Lien bang Nam Tu''.

Montenegro giil' khong c.ach . vai Nam Tu ti:r Jau vi Nam Tu v6n dang bt cQng obng qu6c te c6 l~p. cang gia tang han sau khung hong Kosovo. MQt Cl}Qc chifo tranh mai c6 trien v9ng bung n6 khi Montenegro tuyen b6 dQc l:;lp.

Boris Y eltsin tir chuc, Putin thay the

T6ng th6ng Boris Y eltsin, 68 tu6i, nam quy'en ti:r nam 1991, da gay bt nga cho the giai khi ng tuyen b6 ti:r chuc vao ngay 31.12.1999, chi dtflh ThU tuang Vladimir Putin vao. chUc v9 t6ng th6ng Jam thai, d1,lt ng Putin vao mQt vt the rt t6t trong cuQc bu eir t6ng th6ng truac thai hi.m se

- 23.3.1998: Cach chuc Thu tuang V. Chernomyrdin, dua Sergei Kiriyenko len thay.

- 23.8.1998: Cach chuc Thu tuang Kiriyenko, nuac Nga rai vao cuQc khung hong tai chfnh. Duai ap-hfc cua Qu6c hQi, ngay 10.9, d'Ong y de Ngof;li truang Yevgeni Primakov lam Thu tuang.

- 12.5.1999: E ngi;li bj Qu6c hQi bo phie'u truat-phe', cch chuc Primakov, dua BQ truang NQi V\J Sergei Stepashirt len thay.

9.8.1999: Cach chuc Stepashin, dua Putin - nguai dung d'au co quan an ninh - len thay, tuyen b6 Putin la nguai ke' nhi~m.

- 23.9.1999: Nga tie'p t\)C khOng kfch thu phu Grozny cua Chechnya.

Putin cach chuc con gai Boris Y eltsin

T6ng th6ng Ill.ro thai Nga Vladimir Putin blit d'au d99 dt;p trong phil bang vi~c cach chuc con gi cua Ong Boris Y eltsin, Tatiana Diatchenko, va mQt ngual than c~n khc cua Ong Y eltsin la Alexandre Volochine.

Vi~c cch chUc ba Diatchenko xy ra chi vai ngay sau khi nlim quy!n b,rc. Qua d6, Ong Putin da gcri mQt tht'>ng di~p ro rang cho du lu~n qu'an chung: tan lanh df:lo Nga mu6n clit dut qua:n h~ vai bQ may hanh chnh mat uy tfn do cc V\) tai tie'ng gay ra tl;li di~n C'.m Linh tu may thng nay.

Con gai Ong Boris Yeltsin chfnh thuc nlim giu ghe' c6 van truy!n thOng cho cha, da gay nhi!u tai tieng va tranh cai trong thai gian g'an dll.y. Vai tro th~t Sl! cua ba Diatchenko tl;li di~n C'.m linh rat bf

m~t. MQt s6 nguai n6i rllng ba la .nguai rat tam dlic cua Ong Boris Yeltsin. MQt s6 khac n6i rllng ba kiem soat toan bQ m9i tie'p xuc cua cha va quyet djnh thay Ong cc van d! tr9ng di;li . cua dat nuac, ngay

6 lang vdn

trong vi~c ch9n cac thu tuang. Th~t ra, ba Diatchenko da d6ng vai tro quan tr9ng trong cuQc v~n dQng

b~u eir tdng th6ng nam 1996. Sau khi Ong Boris Yeltsin tai dlic eir tdng th6ng, ba Oiatchenko li;li cang dQc quy!n trong vi~c tie'p xuc cua cha. Cc c6 van khc mu6n g~p Ong Yeltsin phi qua y kie'n cua ba.

Theo cc nha quan sat, trong nhi~m ky 2, mQt Yeltsin b~nh hof:ln da de Diatchenko quyet djnh nhi!u

vi~c quan. tr9ng. Cac V\J thay thu tuang Mn tiep cua Ong Yeltsin cCing xuat pht tlr Diatchenko, ngay c vi~c thuye't ph9c Ong tir chuc de ti:to nhi!u co may thling eir cho Ong Vladimir Putin, bo dm cho gia dlnh Yeltsin mQt khi khOng con quy!n lJ!c.

Cac giai quan sat dang theo doi quyet dinh cach chl'rc ba Tatiana Diatchenko cua Vladimir Putin c6 gia tri thJ!c te' hay chi la chie'n thuQ.t slip xe'p de Ong Putin h6t them phie'u nhfrng nguoi ch6ng d6i t(lp doan c"am quyen di~n C'.m Linh, va de cho vq ch'Ong va Diatchenko Iui vao b6ng t6i mQt cach em sau khi

. cac truong ffi\JC d'ap p ti!n cua hQ tl:li cac ngll.n hang ngol:li qu6c duqc de yen. Va du sao thl Ong Putin vn con phi nha vao the' h,rc phe nh6m Boris Yeltsin den sau cuQc bau eir tdng th6ng vao ngay 26.3 tai.

Tatiana Diatchenko rat ft xut hi~n truac cOng cQng nhung rat thuang xuyen thp , tiing cha trong cac chuye'n xuat ngol:li. Ba thuang tranh cac cuQc phong van.

Toa an Th\IY Si rat quan tam tat c nhung nguai lien can den ba Diatchenko va nhfrng nguoi than c~n vai CJ!U tdng th6ng Yeltsin trong V\) h6i IQ cua mQt hang Th1,1y Si de nh~n duqc cac djch V\J cOng cQng cua Nga. Tuy nhien Ong Vladimir Putin da cam ke't cham dl'rt cac V\J tham nhung duqc xem rat la ph6 c~p trong chfnh quy!n Nga hi~n nay.

Chechnya: D6n nam mm bing bom d~n

Cac tr(ln danh ac li~t da di!n ra ngay 2.1.2000 ti;li nhi!u khu ph6 a Grozny, trong khi to an bQ thanh ph6 bi baci vay.

Cac co quan bao chf Cheychnya cho biet la cac tr(ln danh da gay thuong vong dang ke cho lJ!c luqng Nga va c Chechnya. Phi co Nga khOng ngirng th bom. Cac phi co t6i tan Sukhoi 25, Sikhoi 24 va cac tnfc thang Mig-24 da thay phien nhau d()i . bom vao Grozny va phfa nam Chechnya.

Con vao khong tir 15.000 den 40.000 dan chung bj kt;t trong thanh ph6 Grozny theo nhu cac danh gia khac nhau. C hai phfa Nga va Chechnya d'eu t6 cao nhau sir d\)ng bom hoa hQC trong cac tr~n danh a Grozny.

Quan Nga da vao Douba l

t6n tMft n~ng. V? tinh Hoa Ky ch9p dttQ'c hlnh nh 3 gian hoa ti~n Scud Nga dUQ'C dua vao chi6n tnrong. Du sao hc;tn ch6t de quan Nga phi chi6m duqc Grozny la tru

'.

Loan, 442. 10. Cae tr~n bo bi~n. 424. Tuy nhien, Sl! ll,l'a eh9n eua 74

el"lng ty truyen thl"lng mua dai hi;tn tin AP tC1-i 36 qu6e gia toan th! gi6i thl k!t qu li;ti khae. Theo eul)e ll,l'a eh9n nay:

1. Cul)c. eh~en tranh ehung tl)e tl;li Kosovo dn ci!n ehien djeh dQi bom eua NATO tl;li Nam Tuva ti!p den vi~e dua ll,l'e luqng hoa b'inh vao mien nay.

2. Vl.l xii bai ehac T6ng Th6ng Clinton, ket thlic bhng cul)c tha b6ng.

3. Tr~n dQng dt Th6 Nhi Ky. 4. Cul)c chi!n tl;li East Timor. 5. Hanh dQng tn cl"lng quan sv

cua Nga t

~ \

Nessy ti:r hb Lokh-Ness, nhfrng sinh v~t c6 ngo~i hlnh khung khiep. Nhfrng nha khoa hQc khOng tin vao

. s~ tbn ti;ti cua chung, nhung khan gi va dan du ljch !~i ra'.t "me tfn". Ta'.t c nhung con v~t kinh di d6 da duqc Iuu tru yen den dcfrehung ta kl ti'r khi t6 tien loai nguO'i g~p chung trong cac hang dt;mg xua. Trong s6 d6, duO'i uai King-Kong

cac thu tl)C rna hQ coi la "nhieu khe" va mt thai gian, da t\1' bO con bhng phuong phap tM sa, gay nguy hiem cho chfnh bn than ba met.

Trong nhiJng nam gan day, n~n giet con sau khi sinh da tang a Hung mQt cach dang ng~i. Bao chf thuang xuyen dua tin ve nhiJng vv "giet h1:ti tre em": cac ba met, vi ly do nay khc, da ti! tay ket lieu mQt mam s6ng va tro thanh ke tQi ph~m. bi phap lu~t truy du6i va xa hQi len an.

Day la mQt vn de xa hQi - gia dlnh phuc ll,lp, gii quyet n6 khOng phi chuy~n dan gin. Trong my ngay cu6i nam 1999, bQ Y te Hung da d~ trlnh len chfnh phu mQt d\1' tho, theo d6 nhiJng nguoi c6 hoan cnh kh6 khan se duqc giup do dang ke, duqc huang mien phf nhiing phuang ti~n va dt,mg cv ngi:ra thai. C~nh d6, mOi phv nil' chi duqc pha thai mien phf mQt lan trong dOi; nhiJng b~n khc, hQ phi tr m9i chi phf (khong 16.000 forint, tue 64 my kim, theo thai gia). Neu duqc phe chun, d\1' tho n6i tren se tro thanh hi~n thl;l'c vao ngay 1-1-2001.

Ngum thQ nht th~ gicJi d qua dtri

Cv Sarah Knauss a Harrisburg, Pennsyvania (Hoa ky) la nguoi gia nhi!t tM giai, da chet ngay 30.12, thQ 119 tu6i.

Cv ba Sarah Knauss, sinh ngay 24.9.1880, duqc sach Ky 19c Guin-ness ghi nh~n la nguoi gia nht the giai con s6ng, ke Mn la mQt ba c9 nguai Gia-na-d~i. cMt lue 117 tu6i.

Ngum gia ".thuqng h~ng thl gicJi: 167 tu6i, con s6ng

MQt cv Ong nguai Nepal ten la Ram Avtar Saha Kanu tuyen b6 rhng c9 dii 167 tu6i va c6 giy to . de chll'ng minh di~u d6.

Theo chll'ng minh thU cua Cl,I

10 lang vdn

Kanu, c1,1 sinh nam 1832 ~i lang Devodia, qu~n Dhanusha, cach Kathmandu 290 km. Tuy nhien chll'ng minh thu nay mai duge cp nam 1988. Truang hQi d~ng lang Devodia n6i: "ChUng tOi se c6 gng di~u tra de chll'ng minh rhng c1,1 Kanu la nguoi gia nht con s6ng tren the gioi". T~i le khai truong vi~n nghien eau, nguai ta da tuyen b6 chfnh thuc c9 Kanu la nguoi gia nht Nepal hi~n nay. Cv s6ng lau han c vq va con. Gio day c1,1 duqc mQt nguOi hQ hang xa cham s6c ll,li mQt tu vi~n.

"ww.year2000.com" gia 10 tri~u my kim

Dia chi lien-m~ng Internet "www.year2000.com" duqc rao ban du gia, va s6 tien dl,lt duqc la 10 tri~u my kim. Cho den gio nay, dia chi tren vn thuQc quyen sa hil'u cua Peter de Jager, mQt tham vn vien di~n toan nguoi Gia Nii D~i.

Khi Ong Jager loan bao se ban dia chi nay, 13 nguai da tho lu~n ve gia c tren site eBay lue 1 gia sang, gia dia phuang. Theo mt')t pht ngOn vien cua eBay, phi can 3 ngay nil'a M xac djnh dung nguoi mua, hi~n gio chua biet ly ljch.

Cho Mn nay, day la gia ky l9c ve t'nQt dia chi Internet. "Buisiness.com" truac day duqc hn du gia 7 ,5 tri~u ruoi my kim, da duqc xem la gia cao nht.

Y2K chi la kbm di~m!

The gi6'i vi:ra tri qua mQt giao thira vai nOi lo au chfnh dang, do Sl;l' hi~n di~n tran lan CUa my di~n toan trong m9i m~t cua doi s6ng gay ra. Trong mi!y ngay dau nam, chua thy cac hang thOng tn dua tin ve nhil'ng tro ng~i th~t dng ke do Y2K dem l~i. Nhieu nguoi tha phao nhet nhOm. Tuy nhien, cac chuyen gia may tfnh da kip thai

cnh bo ve mQt lo1:tt nhil'ng nien hi~u "c6 vn ~" khac, dang cha dgi loai nguoi.

Gan nht la ngay 29-2-2000 vl nam cfilu cua thien ky mai la nam

nhu~n. C6 nhien, ell' 4 nam l~i c6 mQt nam nhu~n, day khOng phi la dieu gl I~. Nhung trong vong 4 nam vtra qua, may di~n toan da pht trien Mn mue C\l'C thjnh, c6 qua

nhi~u chuong trlnh ll'ng d1,1ng va khOng the kiem soat duge het xem nhiJng nguai viet ra chtlng c6 ~ phong Mn nhan t6 "nam nhu~n" nay kMng!

0 Hoa ky, thai diem nguy kjch tiep tai c6 the la nam 2007 vi theo nhiJng tinh toan, khi d6 h~ th6ng

di~n tho~i 10 s6 nhu lti~n nay se khOng con s6 di~n tho~i mai.

Nam 2019, nhiJng ai con dung cac chuong trlnh duqc di~u chinh de tuong hqp vai sl;l' c6 Y2K theo phuong phap nhanh nht, se l~i bi mQt phen nhll'c dau. S\1' the nhu sau.

G'lln Mn thai diem nam 2000, le ra phi ci bien cac sn phm ve nhu li~u (software) de chung tuong hqp vai Y2K mt')t cch toan di~n (chng hl,ln, viet l~i nhiJng chuong trlnh

nh~n biet nam, tru.6c day chi dung 2 chil' s6, thanh 4 chu s6), thl nhi~u nguOi l~i sii d9ng phuong phap "windowing": theo d6, 00 duge coi la nam 1920, 01 duqc coi la 1921.", va nhu the, nguai tieu dung tiet

ki~m duqc vi~c siia chua cac chuong trlnh phll'c t~p trong vong 20 nam. Nhung cai gl eiing c6 gia cua n6".

Vao nam 2038, "qu bom UNIX" se n6 neu n6 khOng duqc vo

hi~u h6a tu truac. Trong h~ di~u hanh UNIX, thai gian trOi qua duqc tfnh bhng giay ke tir m6c 0 gia ngay

. 1-1-1970 (ngay ra dai cua h~ th6ng UNIX). Cac s6 li~u trong UNIX duqc the hi~n tren 4 byte (du de

d~m 2, 14 ti giay). Tir d6, c6 the suy ra rli.ng vao vao 3 gia 15 phut sang ngay 19-1-2038, bQ ph~n tfnh thai

VOLUME XVII, NO 197 : JANUARY 2000

ngay 19-1-2038, bQ ph:,tn tinh thai gian cua UNIX se "lam l~i tu dau".

Ai nghi dtng dieu nay con qua xa, nen nhO l~i mQt chi tiet nho. Cach. day dung 30 nam, mQt s6 nhan vien di~n toan lam vi~c trong ngan hang da nh~n ra - l'an dn.u tien - va'.n de y2K.khi hQ phi gii quyet bai toan tfnh liii sutlt v6'i thai gian la 30 nam: C6 dieu, khi y, nhan lot lo~i c6 ten "Feliz. Trojan" xut phat ti:r B'ei. Dao Nha, pha huy nhieu hO Sel trong phan cuong li~u can thiet de ch~y may di~n toan. Trai v6'i cac virus c6 dien, lo~i virus "Trojan" kh6ng the tl,l' bien th.nh nhieu bon, th'eo nhu hang Computeur Associated, chuyen sn xulit nhu li~u cho biet.

MQt khi cac ho Sel b! ph huy, man nh n6i len mQt khu6n m~t tiep theo d6 vai thOng di~p: "Feliz ano novo". Khi nguai si'.r d1,1ng may nha'n len nut quitter, m()t loi;it di~n tfnh bang tieng Bo Dao Nha n6i len tru6'c khi cac nut dieu khien kh6ng

B(> XVIi, s6 I 97 - J - 2000

ch~y nua. Nhung may sau c;t6 kh6ng khoi dl)ng (start) du

nguoi ta gQi d6 la hai l s6 tri~t nhau. V6i mQt thu tu6ng nhu Putin, t6ng th6ng Yeltsin se tro nen "hi!u chi!n" hem, vi nhiing hanh dQng

"gi~t c9c" hon. DAn c.fan, Putin se hanh dQng ngm;rc vi dl;I' tfnh ciia Kremlin.

N!u tro thanh t6ng th6ng, Putin c6 the se la mQt nha dQc tai. C6 s6 lam "tung" hon la lam "vuong", nhung n!u tu nay cho Mn st cuQc bAu ci.r t6ng th6ng, Putin van to ra tfch cl,lc trong chi!n tr~n Chechnya va trong cuQc du tranh ch6ng tQi phf:im, tmg c6 the tro thanh nguoi hung cua nu6c Nga va duqc thua k! ngai vang".

NguOi l~p l s6 nay la nha chiem tinh Valeri Ledovski.

Nh~t: Chl-t~o mt va tai tir pMi t bao

T.heo nh~t bo Mainichi, cc pha nghien cuu NMt Bn da thanh cOng trong vi~c che' tf:iO trong phong thi nghi~m cac con mlit va 16 tai cua loai e'eh, ly tu nhiing phOi t! bao cua dQng v~t nay.

Theo nha sinh h9c. Mokoto Asashima thuQe df:li h9e Tokyo, ky

thu~t nay c6 the cho phep cc be si thay the' cc bQ ph~n con nguoi bltng cch si.r d1,mg ce te' bao eiia ehfnh ~rih nha.n, hon la dung ee bQ ph~n thay tM ly ti:r nhung nguoi t~ng, , thuong e6 kh nang bj than the tu eh6i.

Ton nghien eti'u Nh~t Bn da ey hang ngan pMi te' bao ~ch trong mQt dung djch acid retinoique trong vong 5 ngay de c6 the nh~n duqc eac co ph~n. Cc nha khoa h9e nh~n duqc cc bQ ph~n khc tuy theo Sl,f t~p trung eua dung djch nhu gii thfch cua nha sinh h9c Asashima. MQt S\1' t~p trung ye'u hon eling cho phep sn xut ra cc con mat, va trong mQt dung djch e6 n't>ng dQ cao hon se sinh ra cae 16 tai.

12 lang van

Canada: 4 thang tu vl kh6ng tr ti~n ph1;1t d~u xe

Cc be tai o Canada, nht la Montreal, nen cn-tMn.

Hom 27 .12 vua qua, cnh-st Montreal da blit ba Sandra Savard, 34 tu6i, thi-hanh bn an 4 thng tu ve tQi khOng thanh-ton 3.635 gia-kim tien ph~t d~u xe tfch-luy I~i.

Ba Savard de l~i ngoai doi 9 dua en, tu6i ti:r 2 Mn 17, nho than-nhan eoi s6c hQ.

Th gim don mirng nm 2000

Tan Ty Lan: noi huong nh sang m~t troi dAu tien ehf:im vao dja c'au ciia ngay cra'u nam 2000. Hon 1 tri~u nguoi tran ng~p trung tam thanh ph6 de th.am d\1' dem d6t phao M ng quan tr9ng rna thanh ph6 chua bao gio e6. MQt v kjeh dai 24 phUt duqe di!n tren mQt ca.y e'au ln. Cnh st quy!t djnh gi6i hf:in t6c dQ tt c ce lo~i xe va kiem sot dQ ruqu. Trong khong ni.ra tifog d'au tien khi vua sang nam mi, toan bQ h~ th6ng di~n tho~i d'eu bj "qua ti"

vl ce duong da.y gQi ra va vao Tan Tay Lan. Tuy nhien, pht ngtm vien hng di~n thoi;li Telecom cho bi!t sau d6 h~ th6ng di~n tho~i tro ll;li blhh thuong khOng g~p tro ng

\

giao thua t~i Sydney qua man nh truyen hlnh. :

NhtJ,t Bn: hang ngan nguai di chua Zojiji d6n giao thil"a va c'llu

nguy~n phu"c lanh. Ctic vi su t~i cac chua tr~n toan qu6c da dbng thanh danh 108 h()i chu(}ng d~ xua duoi nhiing cti~u du x cua nm cu khi nam moi b,at dau. Pho b(}ng no tren bau trai vinh Tokyo va ta'.t c thuyen be deu nha'.n "CO i de cung voi hem 10.000 nguo; ;chao d6n nm

rn~i. Theo Katsimu Uematsu, mQt giai chUc tracti nhi~m ng(}i den, nhiing nguai lui t& hi~n nay kMng han so vai cung thai ky nam ngoai.

An fJ: hang tri~u tfn db An DQ

B(> XVII, s6 197 - I - 2000

giao t6 chUc eau nguy~n t~i thanh ph6 Thanh Varanasi (bac) d6 buac vao nm mai. Due Dat Lai Lat Ma

hi~n s6ng luu vong t~i An, chu t9a le chfnh thUc trong mQt ng(}i chva .

Ph~t giao o Sarnah g'lln Va5anasi. Cn th~n han, chfnh quyen An DQ, chun bi nguai can san s6c thu6c men va tri b~nh t~i nhiing vung heo lnh rna cac b~nh vi~n va cac trung

' tam sn s6c g~p rac r6i vl cac may di~n toan kMng v~n hanh duqc.

_Thu

tin viet-nam

L~ mimg Dn sanh due Huynh Phu S6

Trong bn tin tdng hqp "Thdp Nln Mitng Dn Sinh Due Thi2y", phd bien ngay 3.1.2000, ong Nguyen Van Chi tuang trlnh tu Thanh dia Hoa Ho cho biet:

"Ngay le Dn sinh cua DU'c Huynh Gilio Chu da qua, nhung khOng khf t;;ii Thanh dia Hoa Ho con duqm n6i vui thl it, n6i bubn thl... bang b;;ic khl1p nai!

"Truac nMft la cOng an CQng sn da hqc them 1 bai hqc la nguai tin cfo Ph~t giao Hoa Ho khOng bao gia khuat ph!Jc truac b!;l.o h,rc. Boi vl tfnti den 10 gio sang ngay chfnh le 25 thng 11 Ky Mao ( 1-1-2000) can cu vao Ban tiep te t!;l.i cac tn,1.m cam th1 my ngay qua, s6 khach hanh huang de'n Thanh dia khong 80 ngan. Sau khi budi le chfnh thuc t!;l.i chua An Hoa t1,1 cha'.m dU't vao budi sang thl dbng d!;l.O va cfong bao tro v'! dia phuang n6i l!;l.i cuQc le t1;1.i Thnh dia da dien ra khOng c6 di'!u gl dang tiec nen nhi'!u ghe tau cp t6c ch tin db va d'Ong bao 11;1.i len duang huang v~ Thnh dia d~ hanh huang bt chp s1,1 ch~m tre.

14 tang vdn

"Cfing thea Ban ti!p te (c6 du ki~n tieu thl,J g1;1.o kh chfnh xac) thl s6 khch hanh huang trang cuQc I! Dn sinh Due Th'lly vua qua khong 150 ngan nguOi."

Tr 11;1.i dem 31-12-99 (24.11 Ky Mao), tt c tfn db va dbng bao ~u t~p trung t!;l.i 2 dia di~m chfnh la Td dlnh va chua An Hoa Tt,r. M6i nai deu duqc trang trf c1,1c ky lQng ly vai ky thu~t cao v'e anh sang t6n kem nMt tu truac Mn gia. Ba chitc my phat di~n rieng, cOng xut tu 15 den 30 kw, de sir di.mg dQc l~p khOng bi nh hung n!u di~n cOng cQng. bi b1;1.o quy'en cup mt.

T1;1.i le dai chfnh nai chua An Hoa Tt,r, mQt hoa sen lan .duang kfnh g'An 5 thuac vai con s6 "80" ti.rqng trung cho s6 nam Dn sinh cua de Huynh Gio Chu. Hhng ngan b6ng den mau k!t n6i 11;1.i thanh 19 xau chu6i tuqng trung khi 19 tudi Due Huynh Gilio Chu bl1t dau khai sng n'en d!;l.o PGHIJ. Tu hoa sen lan n'lly, m6i Mn i:>ong eiing nhu Tay lang cua ngOi chua, treo mQt giay den c6 40 hoa sen duang kfnh g'lln 2 met m6i cai. Tren le dai c6 4 b~c cap tuqng trung cho Til' D1;1.i Tr9ng n, m6i b~c c6 20 hoa sen (duang kfnh 1 met m6i cai).

Nhln vao quang cnh l! dai, c6 th! tung chtrng nhu dem nay hhng ngan cnh hoa UU Da dang n rQ

trong vuan C1,1c 11;1.c." d! chao mtrng D!;l.i le Dn sinh cua Due Huynh Giao Chu.

MQt Sl,1 k!t hqp tuy~t vai cua nhiing nOng dan tfn cfo vung cfong bhng Cl.ru Long trong Ban Trang tri (dQc l~p), la 3 mam nen c6 81 cay den c'lly duqc trang trQng dang len truac chan dung due Huynh Gio Chu. Sau ph'An c'llu nguy~n va le bi, nhung ng9n n!n n'lly duqc d6t len. Rbi hhng ngan ngc;m n!n lung linh chy sang, t!;l.O thanh quang cnh mQt "dem hoa dang" tuy~t vai.

D~ng Thap: Ca ba sa ch~t hang loJ;at

Vi~n Nghien cl'ru NuOi t~ng Thuy sn 2 vua dua ra k!t lu~ nguyen nhan khien cho c Ba Sa va ca tra nuoi be 'bi ch!t hang lo!;l.t o

huy~n Hong Ng1,1, tinh Dbng Thp. Theo d6, cc mu c xet nghi~m c6 1 du hi~u nhi!m khun va vi khun phan l~p la A-hydrophila c6 dQc tfnh cao va c6 the gay cMt c. Duqc bi!t, tu thng 10 den nay, t!;li Dbng Thap d xy ra tlnh tr!;l.ng cc lo!;l.i c M ch!t hang lo!;lt. Chi rieng c ba sa, de'n nay da ch!t tai han 300.000 con, thi~t h!;li uac dnh han 1,5 ti dbng.

Ha Ty: NJ;an trqm dp ccS v$t ngay cang t~ hJ;ai

Thai gian g'lln day, tren dia ban tinh Ha Tay lien tl)c xy ra han 70 Vl) trQm cl1p cd v~t v~i thU do!;l.O rt tinh vi.

Thu pti!;lm thuoog tl;I t~p thanh nh6m khong 5 Mn 10 ten, gi la nhiing sinh vien di da ngo;;ii de quan st, tim hieu gia tri va nai ct gifi' ttrng lo!;li cd v~t. Vao mQt dem thang 9.1999, t1:1.i chua Tay Phuang huy~n Th1:1.ch Tht, Ire gian d dQt

nh~p ly di mQt tuqng Ph~t ba nghln ml1t va mQt s6 dinh cfOng.

VOLUME XVII, NO 197 JANUARY 2000

\

Ciing trong thai gian nay, cung vai thu dot.tn tren, tt.ti dia ban xli Tan Phuong, huy~n Chucmg My xy ra 20 Vl;J trQm clip tai sn c6ng dan.

Bi bt, nh6m tQi ph~m thu nh~n da gay ra 1 O Vl;J clit ph khoa dlnh chua, ti;Qm cd v~t a dia Mn hai

huy~n Chuong My, Qu6c Oai va thi xa Ha D6ng. Dien h'inh la cac Vl;J trQm 5 pho tuc;mg d'llu 6c a chua Lam, xli Tan Hoai, huy~n Qu6c Oai; 2 pho tuc;mg da cd (m6i pho tm;mg r.1.~ng 70kg) a chua Tram thuQc xli Pti1,mg Cha.u, huy~n Hoai Due; 3 pho tuqng mu va mQt toa Ctru Long tt.ti chua Cd .Php, xli Tien Phuong, huy~n Chucmg My; 1 dinh dbng cd n~ng 30kg a di tfch dlnh NQi, xli Ngqc Son (Chucmg My) va 1 dbng cd t~i mie'u M~u Luong, Kie'n Hung, Ha D6ng. Ngoai ra, chung qon trQm cac db su a ~n Nghia Ho, xa PM Nghia (Chuong My) ...

Qu6c Ht)i bil nhln kh6a 10 . hQp ky 6

Sau han mQt1thang ban tho, ky hp thu 6 Qu6c hQi bu nhln kh6a

. 10 dli ke't thuc vao ngay 21.12.1999. Qu6c hQi CSVN da "t~p trung

xem xet, danh gia tlnh hlr.1.h thgc hi~n cac nhi~m v9 kinh te'- xa hQi trong nam 1999, quye't djnh phuong hu6ng nhi~m~vl:1 kinh-te'-xa hQi nam 2000 va dli th6ng qua Nghj quyet v~ nhi~m Vl;J nam 2000, Nghj quyet V~ dg ton ngan .sch Nha nuac nam 2000 va phe chun tdng quyet toan ngan sach Nha nuac nam 1998''.

Toan bQ nhil'ng gl do Dng va Nha nuac d~ ra, da duqc "Qu6c HQi" phe chun 100%, nhu thuang-

1~. ke c lu~t hlnh sg, lu~t sua ddi, lu~t thue, chuyen quy~n su dl;Jng da'.t, lu~t si quan quan dQi, chuong trlnh xy dgng lu~t, phap. l~nh.

' Theo "d~ nghf' ciia Phan Van Khi, Thii tu6ng CSVN, "Qu6c .

B

Ti.ti trung Ulm chn thtrang chinh hlnh, trung blnh m6i nam c6 tren 1000 trtrang hqp tai n~n lao dQng phi nh~p vi~n thl da c6 tren 500 trtrang hqp b! tai n~n ban tay.

Nhil'ng ve't thtrang do tai n~n lao dQng ti'r cac may sn xut tieu thu cOng nghi~p thtrang la bi gi~p nat, da bn, nhll.y nh1,1a gay kh6 khan cho be si n6i gan, m~eh mau de ph9c hbi. C6 nhil'ng truang hqp bj nhi!m trung n~ng ho~c Mn b?nh vi?n tre buQc phi ct bo chan, tay.

Tai n~n lao dQng thtrbng xy ra ban tay phi, lam gim kh nang lao dQng, c6 khi khOng con kh nltng lao dQng. N~n nhan hao nhf~u tien cua. Tuy chu co s c6 bbi thuong nhung khOng tho dang, bo nua chi'rng vl chi phi qua n~ng. N~n nhan da s6 la dan lao dQng c6 trlnh dQ tMp, tir xa vao thanh ph6 nen khOng hieu lu~t de doi bbi thuang.

N~n nhan c6 h~n tu6i tir 18 den 30 chie'm khong 60%. Nhil'ng ngtrOi c6 tudi nghe tir 6 thang Mn 5 nam bj tai n~n chie'm khong 40,5%.

FAO cnh giac hi~m ho1;t h~t rirng

"Qua nhi!u tro ng~i can phi gii quye't", d6 la nh~n xet cua tie'n si Bhargava, chuyen gia cua TO chuc NOng !trang Lien Hqp Qu6c .(FAO) ve ngh'e rung VN. Di'eu nay eiing dbng nghia vi tht,rc tr~ng kem coi.

Theo Tie'n si Bhargava, chuyen gia FAO dbng thai la c6 vn trtrang Dt,r an H6 trq xay dt,rng chfnh sach va php cM lam nghi?p (TCTNIE/ 6715A), c6 de'n 7 tr ng~i chfnh nh htrang de'n st,r pht trien cua nganh lam nghi?p VN: ThOng tin va ke' ho~ch khOng d'll.y du; Thie'u quy

ho~ch su ch,tng dt va con nhi!u bt c~p trong giao dt va qun ly dt; Thie'u Sl;f qun ly va bo V? ri'rng mQt cach khoa hQCi Khai thc, su d1,1ng va che' bie'n g6 khOng hi~u

16 lang van

qu; Chfnh sach gi khOng hqp ly; Khuon khO the che' ye'u kem; Ngubn ngan seh khOng du.

Ben c~nh d6, thOng tin, ke c thOng tin co bn lien quan Mn tai nguyen ri'rng, cOng nghi?p ri'rng, th6ng ke kinh doanh, thOng tin thj truang... d'eu thie'u va kh6 th\(c hi?n. Thie'u mQt ke' ho~ch phat trien lam nghi?p qu6c gia, cc dia phtrong tt,r phan bO ngubn l\(c cho nganh rna mlnh quan tam. Phan djnh ranh gii dt nOng nghi?p va lam nghi?p, cc lo~i rirng sn xut, phong hQ va d~c d1,1ng d'eu chtra ro rang, dn den mQt ke't qu n tuqng l frong s6 6,06 tri?u hecta dt r\mg da giao, chi c6 30% duqc dung dung m1,1c dfch.

FAO neu ra 5 di!u ki?n ap d1,1ng cho qun ly tai nguyen thien nhien de dm bo thanh cOng trong vi?c khai thc g6. T~i VN c 5 di'eu ki?n nay d'eu phi nhtrbng ch6 cho vi?c sn xut g6 de c6 thu nhi.lp t6i da. Hau nhtr khOng c6 nhil'ng khu rung sn xut rna t~i d6 sau khi khai thc, cac bi?n php lam sinh duqc thl;fc hi?n dll.y du. Nhil'ng sn phm ngoai g6 v6n c6 tc dQng rt ln Mn dbi s6ng cua ngtrbi lam ri'rng vn chi dtrqc coi la "sn phm ph1:1" va ft dtrqc qun ly.

MQt trong nhil'ng kh6 khan ln khie'n khOng the qun ly va su d9ng tai nguyen ri'rng c6 hi~u qu la nang sut ri'rng o VN qu thp. Lm;mg tang trtrang hang nam cua ri:rng sn xut chi la 0,9m3, chtra b~ng 1/3 nltng sut c6 the d~t duqc. Nghi'a la c6 the gim di~n tich rung sn xut di 2/3, rna vn e6 the d~t sn luqng khai thc ttrang dtrong ho~c cao han.

Theo FAO, vi?c ch~t h~ va che' bie'n cay eiing rt lang phi. Blnh quan chi c6 50% sinh kh6i than g6 cMt h~ duqc v~n xut. M6i met kh6i g6 khai thc chi cho 25% thanh phm. Ty l? thu hN g6 vi g6 dn chtra de'n 40%. Hau he't. cc

doanh nghiep che' bie'n mi ho;.t.t dQng vi 40% cOng sut thie't ke'.

Sl,!' liing phf tai nguyen d~c bi?t con the hi?n qua gia c: Gi g6 khOng phn nh dung chi phf can c6 de tai t~o h? sinh thi ri'rng. Cac gi trj nhtr da d~ng sinh hqc, gi tri cua d~c sn ri'rng ... chi duqc coi la gia trj phl;I nen kh'ong duqc tfnh vao gia .sn phm. Con nhil'ng ci gi ln han nhi!u nhtr dat b~c mau, khf h~u thay dOi, cc loai dQng v~t tuyet chung ... eiing khOng h'e hi?h di?n trong co eau gia g6.

Theo FAO, m~c du lam nghi~p Ja nganh ln trong n'en kinh te' VN (30% di?n tich c ntrc la ri'rng) nhtrng ngan sach danh cho n6 qu ft, chi c6 2%. Cac co quan qun ly Nha ntrc CSVN khOng mu6n su d1,1ng cc ngubn lt,rc v6n da khan hie'm cho mQt nganh vua kem hi~u qu, vua ch~m tang trtrang. Dilu . nay khie'n thu nh~p cua ngtrbi lam rung cang thp.

Nhii'ng tfnh ton cua cac chuyen gia FAO cho thay cOng nghi?p sa che' g6 c6 the lam tang gia trj nguyen li?u g6 tron len 2 - 3 ln, con tinh che' g6 c6 the tang gia tri len j - I 0 fan. Nghia l~ I met kh6i g6 xe c6 the ti;io thu nh~p t6ng cQng ti 344 my kim. Ngh'e r\rng c6 the la m

\ \

thl kh6 c6 kh nng lo~i tru b~nh nay (J Vi~t Nam vao nm 2000. Day la nMn

t1J do 'tu tung, True1ng Tiru - m~t giao su n6i tieng - kMng bi Nha m.rac day di "cai hua'.n tu tuong", chi bat Ong phi nghi di;ly o hai truang Di;li h9c Su Phi;lm va Di;li h9c T6ng Hqp va di nhien, cm viet van. Ve sau, gia dlnh Ong mo ti~m cham cuu ti;li nha a s6 35 Hang Ga, rbi hanh nghe a khu Hoang eau va s6ng nhu mQt n si a Ha NQi.

Giao su Truong Tuu viet nhieu sach, nhung cu6n n6i tieng la Truyefn Kieu va tht'Ji dq,i Nguyln Du (bUt hi~u Nguyen Bach Khoa), Tuong lai van ngh? s1 Vi?t Nam, Khi chie'c ye'm rai xuong (titu thuye't), Trang - s1 Ba De (titu thuyet, but hi~u Vien Mai - U Phucmg), Nguai dan ba Vieft Nam trong lich su van hr;c, Kinh thi VN".

Trong thai gian gan day, nh6m Nhan Van - Giai Phm da mt di nhi~u nha van tho n6i ti!ng mQt thai nhu Van Cao, Phung Quan, Phung Cung, Tran Dan".; nay .chi con l~i mQt s6 ft nhu thi si Hii'u Loan o Thanh H6a, Ong Nguyen Hii'u Dang, nha tha Hoang Olm, nha tho Le D~t o Ha NQi. .

T6 chng giil'a hai nuoc tu 1979 Mn nay, sau khi Trung Qu6c xua quan vuqt bien gi6i phfa bac Vi~t Nam, thai con D~ng Tieu B'inh, g9i la

"d~y cho Yi~t Nam mQt bai h9c", vi da dem quan sang Cam B6t dnh du6i che dQ Khmer do duqc Bac Kinh h6 trq.

Quan dQi CQng sn Vi~t Nam va quan Trung CQng da danh nhau nhieu tuan le lien tu thang 2.1979. Quan Trung cQng da tien sau vao Janh th6 Vi~t Nam, d6t pha nhieu ca quan, lang x6m nha cua. Khi rut Jui quan Trung cQng con doi mQt s6 cQt m6c bien gioi vao sau trang Janh th6 phfa Vi~t Nam. Den nam 1991, khi Ha NQi blnh thuang h6a ngo~i g~ao vai Bac Kinh, hai ben dong y ng'cJi l

Thu tuong Chu Dung Ca, hai ben hua la se vm;rt qua cc tro ng:;ii cu6i cung de c6 tht ky mQt hi~p uac tren bQ trnoc cu6i nam 2000.

Theo cac nha quan sat, hi~p uac n6i tren mang y nghia chfnh tri han la gia tri thJ!c tien, c6 lqi hoan toan cho Trung c

lanh vling chc. Ui 16n ~p d~n. con de eat nhm sau lung tnrang ao ra, eat trOi v~ viii Jap luOn cai tnrang sau 3 d!n 4 met. May rna chng c6 hc sinh nao b! thi~t m~ng. D!n nam sau, a Thanh Thuy cai d~p eat bOng dung vCI oa ra. Hang tram nguoi phi ra hQ de trong may Mm rong ra. Tnrac tlnh hlnh d6, huy~n 4 Thuy chi dl;lo cac xa viing bien trbng ri'rng chl1n eat. The' nhtrng, nay nhln truac m~t cbn eat trl1ng vn menh mOng, vl nguOi dan va cac can bQ nha nuac ch~t cay, pha ri'rn.g vO tQi v~.

X Hi Tr~ch, huy~n B6 Trl;leh thl d6i di~n vai mQt tai h9a khae dang r1nh r~p. d6 la bien dang "euap" mat lang, eu6n ra khoi. Cach day vai nam, 12 ngoi nha bi s1,1p la troi ra bien. Ngay d6 bien dang ngoai xa tft nay da an sau vao dat lang m6i nam han 50 m, noi sau nMt d!n vai tram met va li!n su6t .chi!u dai 5 km. Hi~n tl;li 245 gia d1nh dang sinh s6ng ngay mep bien khOng biet bien se "nu6t chi'rng" mat lue nao.

Bai bao eho biet "Bien du nhu the' nay, noi chOn rau cl1t r6n cua nguoi dan Hi Trl;lch eiing mat cfan. Tren xu eat nay chi can mQt con trieu cuang m~nh ~P vao nua la xa Hi Tr~ch - mQt viing que c6 400 nam lich sir - coi nhu ch1m xu6ng bien".

Hon Cau: Di chi kho c6

Cac ehuyen gia vi'ia tim thay di chi kho cd a Hon Cau, vai hang tram bien vat c6 tudi tren 2.000 nam. Dieu ~ay khng d!nh ti'r xa xua tl;li day da c6 con nguOi sinh s6ng. Ngoai ra, khu vJ:!c mo chum tren do chfnh Con Son eiing dang duqc ti!p t1,1c kho sat.

Trong mQt dien bi!n khac, sau 6 thang' di'eu tra, kho sat t~i viing rung phfa tay Qung Nam, Trung tam tai nguyen s~nh v~t da eiing cac

20 lang vdn

chuyen gia sinh hc;>c va Chi CIJC Kit~m Jam Qung Nam phat giac them 4 loai thl,l'C v~t mai: Tre que th!t (ten dia phuong Ja Rajul); giang d~c (Ra61); muni 16ng dai (Acia). D~c bi~t. la mQt lo~i nghien m9c tren nhil'ng viing nui dat (khc vai nghien m9c tren viing nui da a Vi~t Nam) duqc t~m thai gi ten la nghi!n Qung Nam.

Cung theo bn tin, dan chung ap Bl!u 2, xa Long Di~n Dong, huy~n Gia Rai vi'ra phat giac 3 con chim

I~ khOng biet tu dau vai the trl;lng bay kh6 nh9c. Thay chim ll;l, nhan dan d!aa phuong xum nhau dudi bl1t, mQt dan phong cua ap bl1n bi thuong va bl1t duqc I con. Con chim b! thuong c6 dOi canh dai 2,9m, !Ong den, mo qul1m, m6ng vu6t nh9n, n~ng 7 kg. Do bj thuong qua n~ng, chim I~ d6 da ch!t sau 2 ngay bi bl1n. Theo di;r doan, e6 le thai gian gan day do thai tiet ll;lnh (J khu vvc mi~n Bl1e nen loai chim nay di chuyen v~ phfa nam de eu tru va bi l~c huong".

Ha Nc)i: Tl;I' thi~u vi tranh-ch1ip d1lt

Theo bao C6ng An, mQt nguai dan Ong (J phuang K,im Ma, qu~n Ba D'inh, Ha NQi, d tl! thieu de phn d6i vl cho la bi cuap 6 met dat.

Theo bai bo, lue 11 gia ngay 29 .12.1999, vua qua, nhi~u nam nay, gia dlnh Ong Nguyen Dang Nam, ba Nguyen Thi Mai, a t~i 36, td 29 V~n Phuc, phuong Kim M va gia dlnh Ong Tr'lin Thanh Liem, tranh chap 16i di chung (chi~u dai khong 6rn, chi~u rQng khong 4m). Ong Nam, ba Mai da diing tre, cQt M tOng lam hang rao thanh v~t cn tren ngo di chung, chua ra chi'eu rQng khong 1 m v! phfa nha Ong Liem. Du c6 ngubi dang ra hoa gii, nhung gia dlnh Ong Nam, ba Mai khOng nghe va cho riing d1ft

tren ngo di chung Ja s hil'u rieng nen c6 quyen rao ngan ll;li.

Ngay 3-7-1999, Sa Dia chfnh -Nha dat Ha N(>i yeu c'liu Ong Nam, ba Mai tr l

\ \

Phu Yen: S6ng lon ket hQ'p voi cua tMn 2 da bi s6ng cu6n 67 nha. thuy trieu keo dai tu ngay 20 Mn Mliy nam bien liln Mn dau, dan

sang ngay 21.12, tl;li tMn 2, xa tranh Mn d6. Nay lang da kMng Xuan Hi, huy~n SOng C'au, tinh cbn d:l:t de lui". Phu Yen, da lam s~p hoan toan va C

. .

Chien-Si Ly Tong Ri Truyen-Don N6i D~y

Xu6ng Thu-Do Cuba

Sang som dau nam 2000; va eiing la ng_ay dnh dau 41 nam eam quyen ciia C()ng-sn Cuba, ehi6n-si Ly T6ng d nem xu6ng thu-do Havana eua Cuba hang eh\le ngan ta truy'en-dcm keu g9i toan dan xu nay n6i d~y l~t d6 b~o quyen Fidel Castro.

Khoi-hanh lue 7 gia 15 sang tir Key West, m()t bon do gan Cuba trong ehu6i do a ege Nam tieu-bang Florida, ehi6n-si Ly T6ng d vuqt 90 d~m duang (144 eay sO) lai ehi6e may bay Cesna m()t d()ng-eo eanh qu~t. trge ehi thu-dO Havana.

De tranh bat tam ra-da phong khong, anh bay sat m~t bien, ehi eao han s6ng nuoe tir 3 d!n 5 met.

Dung 8 gia 15 tai nai, Ly T6ng eho may bay luqn vong tren thanh-ph6 dang thuc giac, ehun-bi cu-hanh le "Qu6e-khnh".

Cac ta truyen-dan so~n bhng ehii' Anh va Tay-ban-nha, in tren ba mau giay cam, hbng va vang d duqe th xu6ng, bay Ioang-loang duoi anh nng ban mai, tren bau trai trong xanh eua vung bien Trung My.

Xong xuOi, anh quay miii phi:ca trp l~i Miami va truac khi dap, da nem xu6ng thanh-ph6 Marathon, nai c6 dOng-do dan Cuba ti-n~n cu-ng\J, m()t s6 truyen-dcm vai n()i-dung tucmg-t\!.

Tr lai phong-va'n cua Gia Van-hc;>c Ngh~-thu~t Lang van, dai

Vi~t-Nam Til-Do (pht ve VN, lue

22 lang vdn

7 gia 30 t6i TM Hai 3.1.2000), chi!n-si Ly T6ng d tg d!eh to truyen-dcm eua anh ra Vi~t-ngii' de gl.ri ve qu6e-n()i, n()i-dung nhu sau:

"Tuyen-cao "Thanh tri CS tai Lien-s dii s~p-d6. Cac chu-hi1~ es Dong Au da cao-chung. CS Cuba dang giy chlt nhung vdn con ngoan-c6, vai t

h~-sat 4 nhn-vien phi-hanh ngay tren khOng-ph~n qu6c-te' nm 1996.

Chuye'n cong-tac . da duqc Ly T6ng, nha bao Tnrang Si Luang cung cac b~n chun-bi ky-Juahg hang thng tnroc ngay khai-sv.

Anh da t~m rai New Orleans sang Kendall, Florida tn1-rigl,I t~i nha' mQt b~n d't>ng dQi trong KhOng-quan VNCH.

Anh da d6ng ti~n de t~p-duqr V>a vua lil'.y bang lai chie'c Cesna 2 tun tiuoc ngay hanh-sv. Anh thue chie'c Cesna vai gia 240 my-kim de sir-d1,mg trong 4 gia.

Vi chie'c may bay anh thue q11a nho, blnh xng qua ft, khOng du suc bay til' Miami sang Cubanen ngay 31.12, .anh bay xu6ng Key West va nam cha sang de bay n6t 90 d~m c_on l~i sang Havana.

Tren duemg hanh sv. anh khOng mang theo vu-khf, va khOng c . mang 'du. Chie'n~si Ly T6ng cho bie't, anh phi bay sat m~t bien cho nen khOng dung du duqc. Ne'u may baY. bi bltn hong, anh se sa xu6ng bien va nhy ra ngoai.

BQ ngo~i-giao va cac co-quan truyen-th6ng cua dng CQng-sn Cuba da cho ph6-bien nhi'eu bn tin rt dai, ke't tQi Ly T6ng vi-ph~m

khOng-ph~n Cuba, dbng-thai vu-co va phi-bang nh la "tay sai de' qu6c", "nghi~n ma-tuy", "sa-so~ng pht,1-niI", "dien khung'', "ho danh", v.v. Nhil'ng lu~n-di~u nay da duqc mQt s6 bao ve trong nuoc va mQt s6 bao Vi~t-ngu than CQng ~f My va Canada l~p l~i va t6 d~m tMm.

Nhiing lai co-buQc vu-va, thp-kem va cfay ac-tfnh y kMng che rna duqc hanh-dQng can-truemg va c6 tfl'lh-toan cua chie'n-si tl,l'-do Ly T6ng.

Tr loi eau hoi cua gim truyh-thOng My "t~i sao l~i ri truyen-dan

~i Cuba, rna kh6ng phi t~i Vi~tnam, nhu anh da tirng lam", Ly T6ng xac-dinh: "Mu6n ch6ng CQng

hi~u-qu va thanh-c6ng, kMng nen thu h~p vao mQt qu6c-gia hay mQt dia-phucmg. CQng-sn qu6c-te sa di con tbn-t~i ,cho Mn gia phllt nay la vi nha chung da lien-ke't tren the' trl;\n toan eau. Chung ta chua tl;\n

. .

Chie'n-si Ly T

'. -ngoai xa

Sinh-ho~t Vn Bot Vi~t-nam, Ontario - Canada

Trung-ta.m Vn But VN Ontario da m dau sinh-ho!;lt ngay vao ngay

. dau nm duang-Iich, I thang 1 nm 2000, qua bu6i hQi-Iu~n v~ Tieng Vi4t v

I.

I

\

Ong Tung Nguyen (Wynn) Le la mQt Chuyen Vien Luqng Gia B.o Hiem, 37 tu6i, d~t van phong ti;i.i nha a s6 1307, Erinwood Court, San Jose, CA 9512L' Vq la ba Stephanie Huynh Le, 35 tu6i; mN dua con gai 4 tu6i, Jessica Huynh Le va hai dua con gai nua ten Rosalie Tr'~ Le, 17 tu6i va Jennifer 'Tran Le, 15 tu6i, d~u la ~Qc sinh trung h9c. .

Cung. ou ng9 trong can nha nam phOng ngu nay con c6 co em hQ ten Phuoc Huynh, 16 .tu6i; em re la Mike Huynh va cha cua Wynn Le la Nghi Le.

Ong Wynn Le lam hai . vi~c de c6 'kh nang mua duqc va bo ducmg duqc can nha hai tl\ng nay duqc khang trang. Ong c6' mQt nguoi em vq khc ten la Mike Dung dang a trang kham . duqng San Quentin cua tieu bang vl m

nguoi khi6u t6 nay doi duqc b'Oi thuffilg mQt s6 tien t6ng hQl> la lo

tri~u my kim qua trung gian - uy quyen - cua lu~t su Erie F. Hartman, nguytn la Dl;ti uy trong binh chung Thuy QuAn L1,1c Chien Hoa Ky ph1,1c v1,1 tl;ti VNCH.

Uc: Ky ni~m ngay thanh l~p Su doan Du

Vao chieu Chua nh~t 2.1.2000 tl;ti nha hang Dl;ti Nam Son vung Cabramatta, Gia Dlnh Mil Do Vi~t NamtUc ChAu da t6 cMc bu6i dl,l ti~c lien hoan nhan ngay Dl;ti HQi Inn tM 14 cua gia Dlnh Mfi Do Vi~t Nam Uc ChAu va U Ky Ni~m ngay thanh l~p Su Doan Nhy Du/ QL VNCH v6'i SIJ hi~n di~n cua tren 300 quan khch.

Nh~t: Hc'.)i Xun nAm 2000

Nhlim tl;to co hQi cho quy d'Ong huong MP go, trao d6i, gii trf sau nhil'ng ngay lam vi~c mi~t mai cho cuQc s6ng nai dt khch que nguoi, eiing nhu d6n chao nam bn I! cua thitn nito ky m6'i, Hi~p HQi Nguoi

Vi~t Tl;li Nh~t da t6 chUc Ngay HQi XuAn Nam 2000 tl;ti khuCm vitn nha tho Hatsudai (Trung TAm thanh ph6 DOng kinh) vao ngay 1.1.2000.

MQt bu6i HQi XuAn khc eiing duc;tc khai ml;\C tl;li cOng vitn Suimizu, thi xa Hamamatsu Shizuoka do CQng D'Ong NguOi Vi~t t6 chUc vao lue 10 gio sang ngay 3.1.1999.

Hc'.)i Xun Toronto

HQi Xuan Canh Thln cua cQng-

va cac co xuong ' che bifo thi.;tc phm nOng nghi~p eling da t~o ra 7 tri~u tan chat thi huu co tr6ng mQt nam rbi. Ph)in l&l rac nroi nay duqc d6t di, thi co2 ra khl quyen. Hang nam, Nh~t-Bn thi ra khong 1 % t6ng kh6i luqng thn khf.

Du&i dy la 3 giai dol;ln . trong qua trlnh cong tac:

1.. Truac tien, nguoi ta de cho vi khun vi kh{ (Anaerobic bacteria) phan huy re n10i hfru CO, tl;lO ra hoi ao hb va co2.

2. Ke d6, mQt cht xuc tac h6n hqp kh-b1;1ch kim (Nickel-cobalt) se phn chat khi ao hb ra thn khi va khinh khf.

3. Cu6i cung, nguoi ta cho . khinh khi tren day c.hiu tc dQng cua co2 t1;10 ra 0 giai do~n l de t1;10 ra than khi mQt l):\n nua va nuqc. Diem lqi cua phuong php nay la

nhi~t luqng xut phiit tu tien trlnh phn huy cua co2 duqc tai dt,mg de lam cho khi ao hb phan huy nhanh ch6ng hon.

Ne'u phuong php nay, do chuyen vien dt nuac Hoa Anh-Dao phat minh, thanh cOng va duqc dua ra sir dt,mg phd quat thl trong tuong lai nguoi ta se kMng d6t rac nua rna chi c):\n dua cho :vi khun "xoi tai" rbi quy trQn vai mQt cht xuc tac. The la nguoi ta se vua xir ly duqc re ruoi, vua tai t1;10 than khi. MQt trong nhfrng l6i thot cho moi sinh, nhung hay cha xem se ra sao ngay sau.

Tia hy vQng cho ngll'Oi hi li~t

Chung ta chac han chua quen chuy~n nhan v~t Sieu-Nhan Ho-Ly-v

d'a.u hy vc;mg. CUng c6 ca sa, vl 80% cht ngan cn thn kinh. m9c ra chuQt eiing tuang ti! nhu con nguai. Dieu chua biet du

cho m

mQt diem du ngoi;m quan tn;mg duqc nguai Nhl).t me'n ml), chim ch6c da tro thanh n~n nhan cua nhii'ng nguai eau ca vl nu6t phi luai eau con dfnh mOi ho~c vu6ng chan, kyt cnh vao day nhQ d\n eau bj bo rai.

Nam nam tru6c day, da c6 phong ti-ao kien nghj dua Phu-Si-San vao danh sch di sn the gi6i. Du cho phong trao da thu .th~p duqc 2,5 tri~u chu ky, chu yeu cua nhung tinh Shizuoka va Yamanashi (khu dia ly cua nui nay), kien nghi eiing chng di Mn dau vl mOi sinh cua vung thng cnh nay khOng dp Ung tieu chun duqc quy dinh. Tuy the, cc hQi doan sinh thi cua hai tinh n6i tren va nhil'ng doan the dia phuang chua chiu b6 tay tru6'c tlnh

tr~ng xu6ng cp nay. Nhieu phong trao qu'an chung

eiing phn Ung, nhung chi t~p trung C1 dja phuang nen chua c6 t'am v6c toan qu6c.

Trai l~i, Cau-L~c-Bl) Phu-Si-San, trong d6 c6 d~i di~n cua c nhan dan ln chfnh quyen va nganh ky ngh~, quyet djnh c6 nhil'ng hanh dQng cp qu6c gia. Ct.i the, Cau-L~c-BQ nay di! djnh:

l . Thanh l~p mQt h~ th6ng nhii'ng nguai thi~n nguy~n de trq giup cac phong trao qu'a.n chung va cac doan the dja phuang;

2. Hlnh thanh rpQt uy ban dieu tra va de nghi nhii'ng bi~n phap lien quan den cc vn-de nhu h~ sinh thai, re ruoi va v~ sinh;

3. L~p quy pht.ic hOi cnh trf thien nhien do quyen g6p ttr cac xi

nghi~p va doan the dia phuang nltm quanh chn nui Phu-Si va su dt.ing nu6'c ly C1 m1i nay;

. 4. Quet d9n, trOng cy gay rung tro l~i va thUc dy phong trao du ljch xanh.

T6m l~i, Cau-L~c-Bl) dm nhi~m ml)t chU'c nang vtra th1:fc te vtra c6 tinh gio dt.ic.

Qu th~t, tlnh hinh mOi sinh

30 lang van

xu6ng cap cua PM-Si-San rt la tOi t~. nhung hau nhu o b6n phuang tam hu6ng cua qu'an do Phu-Tang ch6 nao eiing rua. T:O cOng vao vn-de sinh thai o PhU-Si-San, mQt bai ton tieu bieu cua toan the xU' sa hoa anh-dao, may ra nguoi Nh~t se dl)ng vien duqc hi~p hQi va doan the cua nhil'ng dja phuang khc de hQ c6 nhii'ng sang kie'n hay dttp ve

chuy~n nay cho dt nu6'c Phi.i-Tang khoi mt m~t anh hung. N6i mQt cch ngn gQn, PM-Si-San 'phi ly

l~i net diem kieu xua kia va phi la niem kieu hanh cua Nhl).t-Bn.

S6 ph~n cua vu di~u Khmer

Che dQ cQng-sn v6n noi tieng pha ho~i nhung cl)ng-sn Khmer Do l~i cang huy di~t nghln l'an han.

T~ huy di~t cua Pol Pot d6i vai nen van h6a Cao Mien la khung khi!p han het, VUQ't hn quan th'ay cua Ong ta la Stalin C1 Lien-SO va Mao X!nh-Xng o Trung Qu6c. Dien

h~nh han c la than ph~n cua vii di~u Khmer. Da ml)t thai ngt ngu du6i trieu d~i Pol Pot, nay vii di~u truyen th6ng kia l~i tiep tt.ic lm nguy v6'i tlnh hlnh bt 6n chfnh-tri, v6i tam tri;i.ng tho a cua gi6'i chU'c thm quyen va nht la do tlnh cnh ngheo d6i va tudi tac cua ngM si.

Duqc may mn s6ng s6t qua thai cc tr~i tu th'a.n cua Pol Pot va Khmer Do, ba Em Tiay la mQt trong nhii'ng vii su hiem hoi con li;ti, v6'i 67 tu6i doi. La con gai c.ua mQt ba bep hoang cung va mQt si quan khOng qun Cam-B6t, ba bt d'au h9c vii ti:r nam len 6. Rong ra 15 nam sau d6, ba da om ly nganh

ngh~ thu~t kht khe hltng my tram nam thm nien. Nam 1975, khi Nam-Vang 19t vao tay Khmer Do, b Tiay cm thy chl1c chl1n khOng sao thot khoi cai ch~t du6'i che dQ m6i neo d di bQ tr6n ve

Battambang, cch thu do tren 200 cy s6 ve hu6ng ty-bl1c. L~ ky thay. chfnh tai ngh~ cua ba da eau ba khoi "'tQi ch!t", trong khi 2 nguai em, eiing va cOng nhu ba, l~i bi giet h~i. Ngh~ thu~t cua ba dame ho~c duqc lo bf thu x, neo thay vl dua ba di lao dQng khO sai hn

. ta bt ba hat ru cho cc tre sa sinh ngu. Nam 1981, hai nam sau khi

Vi~t-Nam xm chiem Cam-B6t, ba Tiay duqc g9i ve Kjch-Vi~n Trung-Umg Nam-Vang de dao t~o tM h~ va cOng m6'i cho dt nu6'c nay.

Sau tr~n truy di~t, nhii'ng ngh~ si nhu ba Em Tiay khi Sl! xut d'u IQ di~n. v6'i hy v9ng truyen d~t cho the h~ ke thi:ra nhung duong net cua va di~u truyen th6ng rna hQ da day cOng che d~y tru6'c nhil'ng c~p mt cu VQ cua Khmer Do. HQ l'a.n hOi moi trong trf nh6' de dvog l~i nhii'ng va vii xua ca. Nam t 997, g'an ml)t

. nua di~u vii c6 dien Khmer, xua ca hang bao th!.ky bt nguon tu truyen th6ng dan gian, da duqc tai hi~n.

Ngay nay, di~u bl) uyen chuyen cua 40 vil cOng da chU'Og minh S\l thanh cOng cua ba Em Tiay va nhii'ng vii su con s6ng s6t qua can thang tr'a.m cila ljch sir Khmer trong n6 l\fc nhltm eau nguy nen van h6a

truy'~n th6ng cua dt nu6'c nay va giup cc vii di~u dn tQc tai hi~n ttr d6ng tro tan di~t chung. Tuy nhien, nai luy~n t~p cua doan vii la o hf

vi~n Bassac, trung tam ngM thu~t chinh cua Nam Vang v6n bj hoa

ho~n tan ph hoi nam t 994 va khOng he duqc tai thiet. Nha hat va phong dien nay chi 1a nhii'ng d6ng

Vu-di~u Khmer

VOLUME XVII, NO 197 - JANUARY 2000

\

gi;tch, nhfi'ng thanh slit hoen ri ln !Qn trong dam co hoang.

Them vao d6, cac ngh~ s1 va

lHU!liR

RliUil

Th! Il\ sau ti con nguoi tren m~t dt nl\y d buoc vao nllm 2000.

M~c cfau theo Tay ljch, nllm 2001 mai la khi dau cua Th! ky 21 vl\ Thien nien ky thu 3, nhung khl1p m9i nai ngum ta vn coi nm 1999 la nam cu6i cung ctia The' ky 20 vl\

linh dlnh chl\o d6n nm 2000 nhu nam dau tien cua TM' ky 21 va Thien nien ky thU .3. Tu Oc-Di;ti-Lqi, Tan-Tay-Lan, de'n Trung-Hoa, Php, Ai-

C~p, Ba-Tay, Mn Nga, My", dau dau eting chao d6n nm mm tung brrng chua tUng thy vm hl\ng tri~u nguai reo ho ca hat ngol\i dubng ph6, vm phao bong ngol;}n m9c r'P trai vl\ nhfillg chuemg trlnh ca vti nhl;lc vi di;ti...

T~n the' d khOng xy ra. Va hai di~u .Jo s

nguai da giup dua Vl,I Monica ra anh sang dang c6 trien v

Havana va to y tin tui'.1ng se s&n duqc . doan t9 vm con. BQ Trubng Tu PMp Hoa Ky Janet Reno eiing cho ding s6 phl;\n Eli n se duqc quy!t dinh tru& cu6i nam 1999. Nhung cho Mn nay, Gfau nam 2000, eiing chua c6 quy!t djnh nao duqc dua ra. Ly . do la Gonzalez khOng chiu sang My de So Di Tru My phong van va dua con ve, vl Elian khOng phi la mQt m6n hang rna ngum ta c6 the d6ng thUng gtri ve Cuba, ph'n khac ngum My cho ding Gonzalez chi c6 the bay to y mu6n mQt cach. ti! do o Mn ngoai Cuba.

Gonzalez, mQt cnh sat vien 6 Havana, khOng chju di My c6 tM vl sq khi tro ve Cuba se bi nghi ngo va g~p r~c r6i, hay eiing c6 the vl Fidel Castro khOng cho di. C6 ph'n ch~e la mQt khi t6i My, anh ta se xin ll;li v6i Elian, thay vl dem con ve Cuba.

Trong lue Fidel Castro m chi!n djch tuyen truyen rm rQ de doi c~u b6 Elian, mQt s6 tiJ nhan tl;li kMm duang Louisiana d n6i lol;ln - ti:ong 'd6 c6 nhieu tQi phl;J.m Cuba duqc Castro cho tra trQn vao s6 125,000 nguoi Cuba ti ni;m sang My trong dqt ra di bng thuyen Mariel o l;lt 20 nam tru6c. My d tlm m9i each tr s6 nguai nay ve Cuba nhung cho d!n

Elian Gonzalez, khuon m~t cua the'-kj 21

34 lang vdn

nay Castro khOng chju nh~n. V~y thl Elian chi la con de ti! th'n

de Castro sir d9ng trong cuQe dieu dlnh vm My ve vi~c gii to cam

v~n. chng dfnh dang gl Mn nhii'ng khu hi~u hay d(:p dang duqc ho het tren duang ph6 nu6c Cuba.

Nhln nhii'ng tam hlnh Elian vm khuOn m~t ngay tho tun tu, tOi khOng khoi nghi tm bao nhieu dua tre Vi~t Nam da eiing cha mf{ ra khCli tren nhii'ng con tau g6 mong manh va d khOng bao gio d!n duqc b!n bo ti.r do. Elian da thoat cMt trong duang tCI ke. toc, va lien duqc khai thac vao nhii'ng m9e dfch chi'nh tri den t6i. Eli n da thoat ra ti'r b6ng dem - b6ng dem tren bien khCli va b6ng dem tren nu& Cuba CQng sn. Elian la khuOn m~t cua Th! ky 21, cua luong tri loai ngum. Loai ngum nam 2000 vn con nhii'ng b6ng c;tem lam nhuc nh6i luong tam. B6ng dem Cuba, b6ng dem 6 Vi~t Nam".

MQt St! triing hqp mang nhi'!u y nghia, trong khi hlnh nh Elian danh dQng luong tam loai ngum, Ly T6ng da lai chi!c phi co nho, can dm xam nMp vung trm Cuba, ri truy'!n don xu6ng thu dO Havana, keu gqi dan Cuba n6i d~y l~t dd "con khUng long giA". Trong "thOng di~p ti.r do", anh

nh~c nhan dan Cuba rng CQng sn da bi l~t d6 tl;li DOng u va tl;li Nga ti't 10 nam tru

Bi lim ''#llln-rll Vilt-nam 111;:11; 20''

- -

Vlto d!p cu6i nam, nhan-loi;li, nMt la ba-chi cac nu6c u-cha.u, thuang tfnh sd va bau ra nhitng nhn-v~t ndi nht tbe'-gi6i trang nam.

Thea thOng-1~ ,y, nhung n6i rQng gi6i-hi;ln ra t6i tram nam, va thu h~p l~i trang vang dn-tQc

Vi~t, Lang Van td-chUc mQt cul)c kiem-diem va bau-eir nQi-bQ de dua ra danh-sach cac "Nhan-v~t Vi~t-nam the'-ky 20", gom:

- Chfnh-khach Vi4t-nam thl-kj 20, nha van Sem Tung phl,1-trach kiem-diem va gi6'i-thi~u.

- Anh-hu'}g Vi4t-nam the'-kj 20, nha van H6ng Huy ph9-trach.

- Trf-thuc va khoa-h9c-gia Vi4t-n;;,m thl-kj 20, nha bien-kha Tran Van Tfch ph9-trach.

- Ngh~-s'i san-khdu Vi4t-nam the'-kj 20, nha nhi;lc-h9c Tr'an Quang Hi phl,1-trach, va

- Nghf-Sl sang-tac Vift-nam the'-kj 20, nha van Daa Truang Phllc va Nguyen Hii'u Ngh'ia ph9-trach.

ve thoi-gian, ti;li saa khOng lam trang nm 1999. ma dqi sang nm 2000 m6'i bih dau? Chung ta dang nhitng ngay cu6i cua the'-ky 20. Th~t v~y. MiJc du cac mroc thya duemg-ljch da dOng la~t va- lang-tr9ng td-chuc d6n mi'rng the'-ky 21 va thien-nien-ky thu ba sam hem 365 ngay.

De tranh bat thie'u-s6t, va de c6 rQng thl gio hem cha vi~c suu-

B(> XVII, s6 197 - I - 2000

kha, Lang van chqn nam 2000, la nm thi;tC-S\l' cu6i cung CUa the'-ky 20 de Mt dau. Mum thng kiem-diem, ban b~c. mQt thng duc-ke't va mQt th~ng . c6ng-b6 quan-diem.

Di vaa vi~c phan-la~i, nguoi xua chia xa-hQi ra b6n hang: si,

n6ng, c6ng, thucmg; nguoi nay tMm vaa mQt hang nua, la binh.

Trang cul)c kiem-diem nay, Ung Van xe'p cac nban-v~t cua the' ky vaa nam khu-vi;rc:

- Chlnh-khtzch, danh-ti'.r gQi chung nhii'ng nba cai-tr!, ; .c6

quy~n binh trang tay. H9 c6 the Ja qu6c-trung, chu-tich nuoc, tdng-th6ng, thii-tu6'ng hay c6-vn chinh-phii, tdng bQ trung, tu6'ng-Hinh, kham su, d~i-bieu chinh-phu, Janh-t\I Qu6c-hQi, thm-phan T6i Caa Php Vi~n. v.v.

- Anh-hung, nhitng chi-si va chie'n-si da hi-sinh doi mlnh cha

h~nh-phuc cua dn-tQc. HQ c6 the la dan gi, quan chinh hay can-bQ.

- Trf-thuc, khoa-h9c-gia, gom nhitng nguoi c6 c6ng d6ng-g6p vaa vi~c m-mang vn-haa, dn-tri va cac nganh khaa-hQC.

- Ngh4-s'i san-kM'u, gbm ca-k!ch-si, dien-vien, nh~c-c6ng cac nganh tubng, chea, ci- Iuemg, hat bQ, tan cd nh~c. kjch~ truong, di~n-nh, truy~n-thanh,

truy~n-hlnh, v.v. . . - Ngh4-si sang-tac, gom nba van, nha tha, nhie'p-nh gia, dieu-kMc gia, nh~c-si sang-tiic, kjch-tac-gia, ha~-si, v. v"

Thof-gian hal;lt-dl)ng cua

nhitng nhan-v~t nay nlim trang the'-ky 20; baa gbm nhitng nguoi da ra doi trang the'-ky tru6'c, nhung c6 thoi-gian ha~t-dQng

m~nh nht trang the'-ky ke' tie'p.

Thanh-phlln kiem-diem va tuyen-ch9n gbm 6 nguoi, gbm:

- nha van Sem Tung, ci;ru lu~tsu VN, nguyen Chu-tjch van But Trung-tam Mi~n D6ng va

Vi~t-Nam' Hi Ngal;li. . - nha van H6ng Huy, ci;ru

thm-phan ~i Vi~t-nam. " - nha bien-kha Tran Van

Tich, be-si Y-khaa ~i Yi~tnam va Due qu6c.

- nha nh~c-h9c Tran Quang Hi, tie'n-si m-nh~c Phap.

- nha van Daa Truong Phuc, Phang-traa trung PT Hung ca

Vi~t-nam, tac-gi nhi~u cu6n sach nh~n-djnh van-h9c va ,thoi-the'.

- Nguyen Hii'u Nghia, chu but Lang V an.

ve phuaog phap lam vi~c. m6i nguOi ph9-trach ml)t khu- . vi;rc se trlnh-bay quan-diem chung va hu6'ng khai-trien cua mlnh, va trang m6i ky baa lan luqt dua ra mQt s6 nhan-v~t.

DQc-gi va c.6ng-chUng g6p y, phe-blnh, them Mt.

Cu6i cung la cuQc kiem- diem chung, nguoi phl,1-trach ti'rng khu-vi;rc se tdng-ke't va dua ra mQt bn danh-sach.

Bn danh-sach NM.n-v~t Vi4t-nam' the'-kj 20 se duge c6ng-b6 tren Lang Van s6 209, in vaa cu6i nam 2000.

lang vdn 35

Chinh Khach VN The Kj 20 Sl1nTnt1

Nguqc dong The ky 20, ljch su Vi~t Nam la mQt lich sii cua nhieu nhuang: ngo1;1i thuQc, chien tranh, dan ap. Dt nuac Vi~t Nam kMng thanh blnh, dan tQc Vi~t Nam kMng hi;mh phuc, xa hQi Vi~t Nam ch~m tien.

Trong 100 nam lich su u am iiy, ndi len nhung khuOn m~t trong gubng may cai tri duqc nhieu nguOi biet Mn, tu Hoang Cao Khi, Phan Ke To1;1i". thai Phap thuQc, den lft> Chf Minh, Nguyen Van Tam, Tr'an Van Hil'u". trong cuQc Chien Tranh

.Dt>ng Ducmg I (1945-1954), den Ngei Dlnh Di~m. Nguyen Cao Ky, Nguyen Van Thi~u. Nguyen Ng9c Tho, Tr'an van Huong, Tr'an Thi~n Khiem". thai D~ Nht va D~ Nhi CQng Hoa, rbi Nguyen Van Linh, DO Muai, Vo Van

Ki~t... sau 30.4.1975.

Nhii'ng nhan v~t tren da.y, du dung a phfa nao, lam l&l hay lam oho, c6 eting hay c6 tQi, hQ eiing da giU mQt vai tro trong vi~c t~o neo khuC>n m~t cua xa hQi Vi~t Nam trong The ky 20, da nh huong den cuQc s6ng cua ~6 dC>ng. Dieu hien nhien la hQ da tro thanh nhung nhan v~t cua ljch su.

Du duqc yeu hay bi ghet, hQ eiing da di vao ljch su nhu nhung nguai da nm quyen cai tri, cai tri

36 lang van

c nUOC hay cai tri mQt khu Vl!C dan cu, trong mQt giai do~n nht dinh nao d6, va da de l1;ti mQt di sn - t6t ho~c xiiu.

Wch suc6 chO c~ocnguai duqc yeu ln ke bi ghet, va nguoi ghi chep su c'an c6 Sl! cMg chfnh, khach quan, Va trung thl!C.

Vao lue The ky 20 khep l~i. nh~n djnh ve nhii'ng nha cai tri t1;1i

. Vi~t Nam trong khong thai gian y la mQt vi~c lam vl:ra c'an thiet, vua kh6 khan.

Can thiet vi vi~c tfnh sd kheing the khOng d~t ra de c6 cai nhln vei tlf va xac thl!C ve nhii'ng nguai da t6i, da' di, va da de l~i du n trong Iich su. NMn xet, phe blnh khch quan va khoa hQC ve hQ se giup nhii'ng nha viet sii c6 them ch(tng li~u t~o dl!Og l~i lich sii mQt cach trung thl!c. D~c bi~t trong hoan cnh Vi~t Nam, lich sii da bj ghi chep mQt cach thieu khch quan boi nhung sii gia kht>ng c6 tq do a ttong nu6c. Lich sii da bi b6p meo va duqc sii d1,mg nhu mQt c6ng Cl;I de phl,lc Vl;I ml,IC tieu chfnh tri cua nhii'ng ke c'a.m quyen chuyen chfnh. Tr 11;1i sl! th~t cho lich su se rut ra duqc nhii'ng bai hQc cua nhii'ng nguai di truoc, va tu d6 se giup nhii'ng nguai di sau dua dt ni.roe ra khoi b6ng t6i cua dem dai.

Nhung day cfing la mQt vi~c lam kh6 khan vl sl! khiem khuyet

tai li~u. va vl kh6 c6 Sl! khach quan a mqi phla trong khi cuQc xung dQt y thUc h~ vn con dang tiep dien. Cung mQt sl! ki~n ljch su c6 the duqc nhln khc nhau qua nhii'ng lang kfnh chu quan.

Trong tlnh hu6ng iiy, eting khai g6p y rQng rai la mQt vi~c lam hUu fch.

D6 ta ly do de cuQc g6p y nay duqc mo ra.

MOi ky Mo, chung tt>i se ch9n 3 ho~c 4 hhan v~t, theo thu ti! thai gian. voi sa luqc tieu su cua cac nhan v~t y de dQc gi g6p y va nh~n dinh. day c'an minh djnh mQt di~u. St! ch9n h;ca du c6 gng Mn dau eiing se kheing tranh khoi nhil'ng ngQ nh~n va chi trfch. Nhu, ch

'

Nghesi sng-tc VN thekY 20 Nguyln Hilu Nghia

Nhu da neu ra trong loi gii thfch ci:Ja toa SOC;iO, "ngh~-Sl sang-tac" gom:

- nha van: nhurig ngueti viet tieu-thuyet, ky-s1,1, tuy-but, v.v.

- nha thci, - nhiep-nh-gia, - dieu-kh~c-gia - .nh~c-s1 san.g-tac ca-khuc va nh~c-khuc,

- kjch-tac-gia, - ho~-sl. Rieng cac nha nghien-cau va

bien-kho van-h9c (nhu Truong Vinh Ky, Hulnh Tjnh Oia; Ph~m Quynh, Tr'n Tr9ng Kim), .. chung tOi de-nghi dua qua khu-v1,1c "Trf-thtl'c va khoa-h9c-gia" do BS Tr'an Van Tfch ph1,1-trach.

Vi~c I1,1a ch9n khOng can cu

Nht-sf sn-tc VN thf kj 20 I) Am-:nh(lc:

,.

vao nien-ky, rna chu-tr9ng thOi-gian ho~t-dQng cua m6i nguoi.

Nhieu nguoi ra doi trong the-ky 19, nhung ho~t-dQng ml;lnh,

ho~c ga.y nh-huong trong the ky 20, nhu Tn Da, Ho Bieu Chanh,

. A Nam Tr'n Tuan Khi, Vi Huyen Dik, ..

Chung mi eiing kMng chi nhln vao s6 lugng, rna can cu vao gia-tri d6ng-g6p cua tc-ph'.m ba khfa qmh: van-chuong, tu-tu&ng va nha.n-sinh. Nhieu tieu-thuyt-gia c6 hang ma'.y tram tac-ph'.m dng nh~t bo va sau d6 in sac)l, nhung khOng chuyen chO mQt'tu-tuong

nao, khOng de ra mQt chu-trucmg nao, khemg ga.y thanh mQt xu-hu6ng hay trubng-phi van-h9c

di?_u (tieu-lu~n. 1963). - tung sach (tieu-lu~. 1964 ).

Hong Ln 2) Nhiep-dnh: Ten th~t: Hoang Van Huong, Tr~n Cao Linh

sinh ngay 23.6.1922 t

nam. Tlic-phm kjch-ngh~ cua Ong tll'ng do~t gii danh-dl;I' cua Han-

lam-vi~n Nice (Phap, 1936-1937). Kjch-bn Vi~t-vltn da dien va in

thanh sach: - Uyen-u

Tet Nam Thin N6i Chuy~n

Rong

R:emg la mQt trang b6n con v~t duqc ngubi Deing-Phuang g9i la "tu linh" (b6n con v~t linh):' Long (rbng), lan (lan), qui (rua), phl;lng (phuqng). Trang s6, thl!C Sl! thy thl chi c6 con rua. Ba con kia, chi nghe npi, va thy hlnh nh trang sach, hol;\c o nhiJng ch6 trang trf.

KhOng biet cac b~n nghi sao, ch6 rieng phan mi, eling c6 deii chUt thlk mlic. Thu nha'.t, con rua hlnh dang nl;\ng n~ tM k~ch, sao l~i duqc xep dbng h~ng vai ba con v~t d~p . de nhu the kia? ThU hai, con rbng, con !an, va con phuqng, _chua ai . duqc thif y' thl nhii'ng hlnh nh cua

B(> XVII, s6 , J 97 - I - 2000

.lf6ng Huy

chung tren n6c nhiing ngeii &n, tren nhiing bue hoanh phi, .tren nhiing hQp banh cu6i, da cltn cu vao dau? Neu chung la nhiing con v~t _

tuy~t chung, thl h6a th~ch cua chung dau? Cac gi6ng v~t thai tien sir ngay nay mift gi6ng thl vn con h6a th~ch de chU'ng minh chUI).g da c6 mQt thbi hi~n hii'u, sao ba con nay kMng de l~i gl? Chung bien mt, de l~i con rua xifu xl, cho eau t\;IC ngfi' "nbi dbng mat, nbi dat con"

l~i mQt ran nua duqc chU'ng minh la dung chltng?

Trong danh sach, con rua duge xep thu ba, dU'ng tren chim phuqng,

ch.ng qua chi vl am di~u. ch6 trong thl!c te (thl!c te trang trf), n6 luOn luein dU'ng thap han chung b~n. Ch.ng bao,gio con rua di:rqc dua len nhiing n6c nha, len nhii'hg bUc hoanh phi... Day la nhiing ch6 danh rieng cho con rbng, con phuqng. Con rua chi chiem vi tri th~p sat dat, l~i con phi mang v~t nl;\ng tren lung, nhu cha nhiing tam bia tien si o vitn mieu, phi nhm im cho con h~c dung len, ch.ng h~n. Con ln . kheing 1en duqc cao nhu con rbng con phuqng, thl cGng chiem duqc vi trf trung blnh trong nhung bUc blnh

- phong xay tru6c ml;\t d'inh chua. Nhung "tre6 cao nga nl;\ng'\ rua cam ph~n . tbap hen cho nen duqc s6ng lu, va giup fch duqc cho nguoi trong nhieu lanh vl!c: B6i

toan (b6i mai rua), y duqc (qui bn la mQt vi thu6c), va thl!c phm (rua rang mu6i)".

Teii d~ c~p t6i cai "vei danh hii'u thl!c" tru6c, by gio xin tro l~i v6i cai "vei thl!c hii'u danh", con Rbng.

KMng phi chi ngubi Vi~t hay nguoi Tau tuong tuqng ra con Rbng. Chfnh nguoi Tay-Phuang cGng n6i t6i con v~t nay, tuy c6 hai khac. Xin lam mQt chut so sanh, rbi ke vai con R('ing da di vao sach vo ciia Ty-Phucmg.

Giua con Rong Deing-Phuang va con R('ing Tay-Phuang, c6 nhii'ng di6m gi6ng va nhiing diem khc. Gi6ng: Con nao eling 'to 16n dung miinh, hlnh dang l~ va d~p. Con nao cGng mlnh dai nhu mlnh rn va c6 vy. Con nao cGng c chan nhieu m6ng. Con nao cGng biet bay len troi, biet ll;\n xu6ng nu6c. Khac: Ben Tay, con Rong c6 nhi~u dau, c6 canh, biet phun lira; nhling ben Deing, con R('ing chi c6 mQt d'au, kheing c6 canh (nhung cfing bay gioi), va chi biet phun nu6c lam mua.

Nhu v~y. con R~ng cua ta do thua con R('ing cua Tay sao? Chc la kMng phi. Nhiing con R('ing

IQ.ng vdn 39

"long vuang" trong nhfrgg pho truy~n Tau mai th~t la nhung con Rbng 16i lng. Nhung eiing ilng theo lu~t thtra

tru, nhieu cai kia thl it cai n9. 0 phuang Dong, R'ong ra'.t c6 gia treng Janh VIJC gi (bling hlnh tugng), thl l

I I

(dragon). Day la gi6ng thhn !lin khdng lo mlnh dai tren 3 thu6c,

hi~n con chl!ng 4.000 con, s6ng tren do Komodo (thuQc Nam-Ducmg). Gi6ng rong kbOng biet bay nay duge chfnh thUC bo V~ tlr nllm 1978, f!.hung chung pht trien rt ch~m.

Con "dragon" cua.do Komodo, mang ten "rong" nhung ft gi6ng con Rong (trong cac bieu tu.qng). Trong cac gi6ng bo sat hi~n c6 mi;!.t iren trai dt, con ca sau c6 hlnh dng gi6ng con RCmg han het. Nhat la ci duoi, nhl la cai d'au. Phi c6 gai nh9n du tgn nhu the', thl m6'i gi6ng Rong! C6 le eiing vl hlnh diing hai gi6ng, nen c6 sach gQi ca sau Ja "giao Jong".

Nhung theo sach va cu: "giao" Ja con "thuong Iuo'ng". Nhung "thuong luong" la con. v~t nhu the' nao, thl kMng ai bie't. Trong tl}C ngu cua ta, c6 eau "thuong luong kMng chju c1;1n", y n6i nguoi c6 tai phi c6 hoan cnh thfch hgp de vung vay. Sach va cii eiing c6 de

c~p den c~n "giao long", rihung cGng kh6ng n6i ro. Chi n6i gi6ng

v~t nay c6 the gay lyt !Qi va lam dat s1,1t la: C6 phi day Ja con "cu" trong truyen thuyet cua ta hay khCmg? Con con "giao" trong bai phu Xfch-Bfch cua To Dong-Pha, biet cm ung v6'i a.m nhl:lc rna nhy

BO xv11. s6 I 97 - 1 - 2000

mua, va con "long" da nh dai de cho nguOi cung nu 12 tudi dm trung, hoai thai 40 nllm roi sinh ra nang :aao-Tt,r, sau .nay lam s9p do nha Chau, thl thuong nhan khong the nao nhl.n thy duqc.

. V~y, eiing nen xe'p chung nhimg con nay v6i con "chimere" c6 ba dau, con "basilic" gie't nguoi biing tia mat, cua than tho~i Tay-Phuong ..

Rieng con v~t h6a th~ch rna tie'ng Php gQi la "dinosaure", tie'ng Anh gQi la "dinosaur", thl qu tlnh . ngay xua da c6 mi;!.t tren hanh tinh cua chung ta. Nhung cai ten "khung

. long" cGng chi la thay sang bat quang lam hQ, ch6 st,r tMt n6 khong gi6ng con . Rong bao nhieu.

Sau day, xin n6i Mn con Rong trong chu nghia, vlln chuang. Ve ph'an nay, Dong-Phuang nhieu han Tay-Phuong tMp bQi. Tu chu "dragon", chi phai sinh trong tie'ng Php, tie'ng Anh, mQt vai chu dong clln, kh6ng dng ke. Ngugc l~i, trong van ti! va van chuang Han, cGng nhu Vi~t, chii "long" va chu "rong" da t~o ra rat .nhieu tu kep, thanh ngii, t1,1c ngu. day, chi xin neu nhli'ng gl tuang d6i phd bien.

1. Nhli'ng dja danh: ChUng ta c6 Thang-Long, Long-Bien, tu d6 c6 them chii' Long-Thanh (cach dung cGng gi6ng nhu Ha-Thanh d6i vai Ha-NQi, Sai-Thanh .d6i v6i Sai-Gon).

D6i I1;1i ve y nghia v6i Thllng-Long (r'Ong IM), chUng ta c6 ,vjnh

H1;1-Long (rong xu6ng). Trong Nam, chUng ta c6 Cfru-

Long (chfn Rong), ten chi chung chfn nhnh cua song Mekong tru6c khi chy ra bien. Tinh Long-Xuyen (song Rong) eiing duqc d~t ten theo song nay. '

Nhung c6 mQt dieu c"an luu y: Trong chu Hn, c6 mQt chu khac (kMng c6 nghia la Rong) cGng dQc la "long", ritt thuang duge dung trong vi~c d~t ten lang xa, qu~n,

tinh." Chu "long" nay c6 nghia la "thjnh vugng". Vinh-Long, Long-Khnh, Long-Thanh ... deu di;!.t theo nghia d6. TJ!. dien Vi~t-Hoa-Php cua Gustave Hue viet ten tinh Vinh-Long bang chii "long" rong la ram, tucrng tinh nay cGng duge di;!.t ten gi6ng nhu tinh Long-Xuyen. Dung ra, "Vinh-Long" la "mai mai thjnh vuqng".

2. N6i ve vua: Trong c6 vlln, Han ln Vi~t, con Rong bieu tuqng cho vua, nen hai chu "long" va "rong" dung de chi nha vua, hoi;!.c nhli'ng gl thm'.,)c ve nha vua:

- "Long nhan" la "m~t vua", nhung eiing thuong duge dung de chi chfnh nha vua. Nh~p cung da han nua nllm, nhung riang chua l'an nao duqc gi;!.p long nhan. Trong vlln

Nom, gQi la "mi;!.t rong". - "Long the" Ut "mlnh rong", chi

than the hol.le suc khoe cua vua. - "Long phi" la "con rong Qay",

chi ong vua da len ngoi. - Nhli'ng cai gl thu~c ve vua, deu

c6 chu "long": Ch6 ;vua b gQi la "long cung"(ch6 Long-Vuang a cGng duqc gQi Ja "long cung"); ao vua ml;ic gQi la "long bao", ho~c "long con" (theu rong u6n khuc); ban vua ngoi dQc hol.le viet gQi la "long n"; giuong vua nlim gQi Ja "long sang"; xe va thuyen vua di gQi la "long xa", "long thuyen" ...

Tru tnrang hqp "long cOn", Uit c nhung chU "long" vua ke de'u c6 the thay Mng chu "ngt,r", ma nghia van giii nguyen. D6i v6i co vn

Vi~t, chu "ngt,r" eiing c6 gia tri va y nghia y nhu chii "long". Doi khi con duge dung rihieu han, nhilt la du6'i trieu nha Nguyen: "Ngai Ngt!" tue la nha vua; "ngt,r thi~n" la bua an hol.le thuc an cua vua; "ngt,r tru" la be'p nu cho vua; "ben Ngt,r" la cai Mn song vua thuang den ngo.i eau ca . . . ve mi;!.t cu trUc, chii "ngl!" dung linh ho1;1t han chii "Jong". Chu "long" phi theo dung cu true Hn, con chU "ngt,r'.' c6 th~

lang van 41

dung nhu chO thu'an Vi~t: "Xoai ngl;I'", "d~u ngl;I'", "thuy~n ng1,1"." Ve sau, chu "ngl;I'" con duqc dung Jam dQng ti:r chi mQt dOi hanh dQng cua vua, nhu c6 m~t. di chuyen: Nha vua ngl;I' xu6ng thuyen. Nha vua ngl;I' tren !Ru ".

3. KhOng n6i ve vua: Nhilng chu "long", chu "rbng" sau day chi duqc dung theo nghia den, tue la chl con Rbng, khOng c6 nghia b6ng lien h~ t6'i l'.'mg vua.

- Trong khoa dja ly (phong thuy), chii' "long" (viet bli.og chii' "long" Rbng) c6 nghia la "cl;l'c t6t": "Long huy~t" la ch6 chOn nguoi c6 the ket phat Mn de vuang. Chng h:;m, Ong nQi duqc tang d6, sau chu dfch rnn len lam vua. Nghia ban dRu la nhu the, nhung ve sau, vl ca ntt6'c chl c6 mQt Ong vua, rna cc nha phong thuy nh~n ra "long

huy~t" c6 nhieu han mQt, hq ben hi Uln Mn lam le, eiing c6 hlnh rong ph9ng, gqi la "long ph9ng le chUc". Thi~p ctt6'i thl gqi la "long ph9ng thi6p".

- "Long ph9ng trlnh tuong" (rong va ph9ng dem l

m~t, do chu nha n6i. RC>ng la nguOi cao sang (chl khach); tom la nguoi thp hen (cl;li chu nha).

- An nhu ri5ng cuon (nu&c): Y n6i an nhieu, an nhanh. Ham i, b6ng bi bat, bo bay con nho ch;;iy tht tan.

Cu6i bai, xin tro l;;ii mQt chu~ v6'i van chucmg.

Nhu tren da n6i, trong tam thuc xua, con RC>ng duqc d~t leff vi trf rt cao. C6 khi mQt mlnh, c6 khi eling v6'i con Phuqng. Cai gl hay, cai gl dyp, cai gl ngon, deu phi c6 RC>ng c6 Phuqng. .

Trong vaf.I tt,r, van chuong, eiing v~y. Chfr vie't eve dyp, thl duqc khen la "long phi ph1;1ng vii" (rbng bay phuqng mua). Van viet ct,rc il,ay, thuong duqc khen la "dieu long tu ph1;1ng" (ch;;im rbng theu phuqng). C6 mQt b~ sach c6 cua nguoi Tau duqc d~t tt,ra theo thanh ngu nay.

. , Sach xua cua nguOi Tau kha

nhieu, nhung nhfrng cu6n chuyen nghien cuu van chuang khOng .nhieu. ThuQc lanh Vl,IC nay, bQ Van Tam Dieu Long cua Luu Hi~p duqc

B(> XVII, s6 197 - I - 2000

canh thin xudn Xudn lai khtich dia miin hoa khai, Co ly kim nien xuan hiill giai? Quynh Mi phi hilu thi v6 dtio Di thdo ha phuang khach vang lai?

xudn canh thin Xuan ve hoa no tung biing. Que nguoi dat khdch vui mUrig d6n xudn. Ctf huong xa ctich bao nam C6 con hoa no nhiing fan xuan sang? Chen quynh xin cr;m di, anh! Ruf!u khng c6 br;m, tha danh dO eau. Hoa thorn, co lt;i nai dau? Dl nguiti lii khtich cung nhau tim ve!

thuy san.

ke la tac pham ra doi som han he't. Luu Hi~p s6ng dai Luong Vii-

De, khOng ro sinh nam nao, chi bie't mt nam 520. Lue tre, c6 ra lam quan ft !au,. ve gia xut gia, hi~u la Tu~-Dia. BQ Van Tam Dieu Long gbm 1 o quyen, 50 thien, chu dfch la ban ve nhfrng phep hanh van. NQi dung da duqc gi6'i thi~u ngay a tl,la sach: Umg Van Ch;;im Rbng. Tac gi ehu tnrang phi n6i cho hay, viet cho hay. "Long van" day la "trn long cua nha van", rna eiing

la "nQi dung cua bai van, cua cu6n sach". . BQ Van Tdm Dieu Long con la

bQ . van tJyen dau tien cua Trung-Qu6c. D9c bQ nay, nguoi d9c c6 cai nhln khai htqc ve nhfrng tac pham ra dai tnr6'c n6. ve sau, eiing c6 nhung tac pnam dC>ng lo;;ii, ke l;;ii

chuy~n cii va ke them chuy~n in6'i, nhung tt,IU trung gia tri vn khOng bang. Cho mai den nam Can-D;;io thu tu cttYi T6og Hiu-Tong (tue nam 1168), bQ DOng Lai Be Nghi cua Lu T6 Khiem mai hanh the'. Tre han tren 600 nam, nhung cu6n sau nghi lu~n khOng m;;inh me bang cu6n truac.

Ngay nay, nguai nao c6 de tam nghien CUu van h9C c6 cua Trung-Qu6c, chl tim thy mQt ft nQi dung cua Van Tam Dieu Long trong Tu Kh6 Toan Thu (bien so;;in trong 30 nam, hoan thanh nam Can-Long thu 37, tue la nam 1773). Sach chu gii bQ Van Tam Dieu Long duqc coi la dy du nha'.t xua nay, la bn cua 'Hoang Thue Trm, eiing dbi nha Thanh, nhung ra dai sau Tu Kh6 Toan Thu. e

lang van 43

Ta lue con nguoi roi bo cu()c s6ng dem d()c nc1i ven rang g6c nui de s6ng ket do~m. I~p nen thOn a'p lang xa, khai sinh che dQ phong kien thl hq da biet huong th1,1 nhO'ng niem vui do thien nhien mang den. Cung ke ti:r d6, nhung .Mi he dlnh dam duge manh nha. Trai gai tru6'c cnh xuan ve tram hoa dua no, nng a'm trM trong xua dudi sl,I' l!!-nh leo gia bang cua budi dOng tan. Cnh dyp gqi tlnh, hQ v6'i qu'a.n ao m6'i dyp de cung nhau ca hat nhy mua, vui hucrng tudi tre dang dl) cang tron nhl,l'a s6ng trong budi xuan sang.

Va chng biet ta lue nao, do ai, ta dau da khai sinh hQi he Xua.n Tet! Nhung du chan troi g6c be, hi do nui cao, con nguOi vn c6 chung mQt y ni~m ve Tet: T6ng Cl,l'U -NgMnh tan, quen di nhii'ng gl cua nam cu, mo r()ng rong tim de chao d6n nam m6'i v6'i niem hy v9ng tran tre cua tuong lai.

Tet hay tiet, danh xung cua nguoi Vi~t va Tau chi ngay hQi 16'n va ,quan tr9ng nha't trong nam, con ngay d'a.u nm gQi la Nguyen Dan. Thea cac di tlch tlm duge 0 mien B.l1c va phfa Be Trung ph'an thl tru6'c khi nu6'c ta bi Tau do hQ trang 10 the ky, dan L!!-c Hong d6n Tet vao mua thu vl nhii'ng hlnh nh ve tren cac m~t tr6ng dbng, khc tren

~ac chum Vi/.i deu Ja hlnh nh CUa bOng lau rna bong lau chi n rQ trong mua thu chu khOng phimua

44 lang van

Nhilng Ngay Dau Nam

tai Cac

Quoc-Gia /

ChauA

Muang Giang

xuan.

Nguoi A chau h'au het d'eu an te't thea am ljch du thea bt cu tin nguong nao ngo~i tru Phi lu~t Tan bi Tay Ban Nha hoa con Thai Lan thl vqng ngo~i.

T~i mien tieu A, cac qu6c gia hbi giao nhu Irak, Kuweit, )ordan, Syrie, R~p th6ng nht v. v". dung am lich va ljch cua hQ ngn hmi tay l!ch 11 ngay vl v~y ngay Tet Nguyen Dan cua hQ trang chu ky 33 nm c6 tM Mn bt ky mua nao trong nam cua ducmg lich. Rieng cac nu6'c DOng Nam A nhu Vi~t Nam, Trung Hoa, Trieu Tien va MOng CO thl ngay Nguyen Dan thOng thuong gifta 20. l den 25.2 duang Hch.

~guoi Nga: mQt dan tQc nua u nua A truoc d6 ch9n ngay I .3 duong lich lam Tet cha t6'i the ky thu XV, khi nh~n Chfnh Th6ng giao lam qu6c giao thl hQ thea Tay ljch va ch9n ngay 1 .1 lam ngay nguyen dan. ,.,

An DQ da't rQng nguoi dOng va c6 nhieu dan tQc cQng sinh nen ngay Nguyen Dan. eiing vo cung phuc ,., 11!-P Be An, ch9n thang 2 Duang

lj~h. Trung n thng 3 DL va Nam n thng 3 DL.

Dan Mien Di~n. Lao, Tfch Lan, Thai Lan (c6), Cao Mien chiu nh hucrng cua PMt giao tieu thaa, ch9n tMng 4 DL lam Tet Nguyen Dn. Cc dan tQc thieu s6 tren do Bali cua Nam Duong thl ngay Nguyen Dn .cua hQ c6 the xy ra b't cu lue nao trang nam vi ljch cua hQ chi c6 210 ngay.

Vung Dong Nam A, cac nu6'c thea PMt-Lao-Nho thl d6n . Tet Nguyen Dan thea lich Tau. Can cu vao huyen su, nguoi Trung Hoa da

an tet vao thai Tam Hoang Ngil De nhung m6i thai an Tet khac nhau. Nha H~ (2205-17 66 tru6'c Tay ljch) thfch mau den nen ch9n thang D'a.n tue la thang 1 am ljch de an Tet. Nha Thuctng (1766-1122 tru6'c TL) thfch mau trl1ng nen d6i Tet vao thng Sfru tue thng Chl;lp. Dai Tay Chau (1122-258 tru6'c TL) ua slk do, ch9n thang Ty la thng 11 lam Tet Nguyen Dn. Doi DOng Chau li~t

VOLUME XVII, NO 197 - JANUARY 2000

r'

qu6c, due Kh6ng Tl'r theo nha H~ llfy thng 1 lam Nguyen Dan nhung khi Tlln 'Thuy Hoang th6ng nht thien h~ (256-206 tru6c TL) thl d6i

l~i Tet Nguyen Dan vao thng 10 cho tai khi rina Han lam chu Trung Hoa (206 tru6c TL - 221 sau TL) theo Kh6ng Tir, ch9n thng 1 am lich lam Tet Nguyen Dan va tu d6 tai nay vn kMng thay d6i. , I. Tet Trung Hoa:

Tu khi thu hbi dQc l~p (939 sau TL) dan tQc Vi~t Nam da dan dan ci tien nhii'ng phong t9c do nguoi Tau mang t6i tu thai Be thu()c nhung vn duy tri ohung my t9c cho t6i ngay nay.

Nguai Tau eiing nhu nguai Vi~t, vui xuan d6n Tet kMng ngoai hai

, m9c dfch: t6ng ClJ'U, ngh~nh tan v6i cac phong t9c tien dua to quan ve trai ngay 23 thng Ch~p. ru6c 6ng ba t6 tien ve an tet v6i con chau trong 3 ngay . Tet, phong tinh, to dja, phong mon, mll'ng tu6i, khai tai m6n, cung gia tien v. v ".Tet Nguyen Dan la ngay quan tr9ng nht trong nam vl thng Gieng theo djch h9c la Dia Thien Thi va ngay Tet la Tam Duang Khai Thai, troi dt mo ra Sl! thjnh VUQ'ng, cy CO sinh s6i ny no,

v~n v~t qun blnh, bieu hi~n Sl! hoa sinh giUa v~n v~t. V6i cac tfn db

Ph~t giao, h cu an thjt trong ngay mbng m()t Tet de to long thanh kfnh d6i v6i troi Ph~t vl ngay mbng m()t Tet eiing la ngay via Ph~t D] Li;ic, vj

Ph~t ctiu dbi, d() the trong coi m~t pMp nay.

* T~i Dai Loan: Trong ngay Nguyen Dan, nguoi Dai Loan rt ky vi~c lam be db d~c trong nha vl h9 cho di.ng

0

d6 la tliem xui quy, bt IQ'i, mang Sl! ngheo d6i den trong nam. Ngoai ra ngay Tet kMng duqc dung mau triing, cac lo~i dao nh9n, duang trng dung de bien che cac cha'.t ngt eiing phi nhu()m mau tru6c khi sir d9ng. '

* T~i Qung D6ng: Tu giao thua, tre con thu?ng ru nhau thanh

BO XVII. s6 t 97 - 1 - 2000

don di chUc Tet cac gia dlnh de dUQ'C nh~n ti~n B xl: "cung hi phat. tai lQ'i thj d~u lai" day la lai chuc Tet cua m9i nguai trong 3 ngay Tet.

T~i Qung . D6ng, bu6i chieu cu6i nam, sm~ khi cung- te va an u6ng xong, c nha keo di le chua, xem chQ' hoa su6t dem t6i sang m6i

v~ nha. Sau d6 t6 chUc co b~c nho trong gia .dlnh nhu chai m~c chuQ't, thien dru, bau cua ca c9p v.v". Trong 3 ngay Tet, hQ kieng eir vi~c quet dQn nha eira du re ren c6 day nha vl sq tai 11,l'c se theo re di m't.

* T~i Ninh Ba: Ngay mbng m()t Tet, dan chung dung thjt heo, niqu de te than thnh gi Ja Le tiep xun, c6 d6t pho tre. T9c d6t 3 cay phao tre de khai m6n vn duqc dan chung duy tri t6i nay. Trong 3 ngay Tet,

. kieng cu kMng n6i nang b~y b~, tranh lam be db vl SQ' xu c nam.

* T~i Trieu Chau: Tu 25 t6i 29 thang ch~p. mi nguoi lo d9n d!fp nha cl'ra de an Tet. Dan Ong phi ct t6c ngn, dan ba thl se l6ng mi;\t. Dem 30 Tet, c nha an chung bua cam doan t9 cu6i nam. Tru6c giao thi:ia, nguoi 16n pht tien n xl cho tre con, dn xun lien ( cc d6i chuc Tet) tru6c cl'ra nha, bep nuc duqc nhun nh6n su6t dem. Phong gieng sau khi ly d'ay du nuac dung. Dem giao thua, m9i nha deu d6t phao mll'ng Tet. Ngay mbng m()t Tet, nguai Trieu Chau chi danh cho gia dlnh.

* T~i Ph~c Kien: Dem 30 Tet, nguoi Phuc Kien d6ng cl'ra kMng tiep khach. Nha nao eiing d6t trtrac cl'ra m()t ngon den Ibng g9i la Diem Mon Thu Dang de .cam an khch kMng quy ray gia chu dem nay. MQi nguoi be quan tai sang mbng m()t khi nghe tieng ph:io n6 chao Tet m6i mo elta.

Trong nha nguoi PhUc Ki~n tu mbng m()t t6i mbng ba Tet deu c6 cung 6ng ba vai mam ngii sc gi la "Tue Thl!c". Hang ngay c nha dung cac m6n an da d9n cung de an

sang gQi la "an cam qua nam" ham y nam nao eiing c6 cam de an.

2. Tet Trieu Tien (Cao Ly): Theo su li~u .thl dan Cao Ly da

an Tet vao ngay mbng m()t thng gieng am ljch tu nam 651 (theky thU 7). Phong t9c nay vn dUQ'C duy trl t6i ngay nay.

Den the ky thu XIX, cao Ly ch9n ngay Nguyen Dan lam qu6c

le, dan chung khp nai n6 nuc vui chai tho thfch. Thai gian Tet keo dai tu 15 tai 20 ngay vai nhieu cuQc vui duqc t6 chuc tru6c va sau Tet. Tu nam 1895, chfnh quyen thu h!fp thai gian an Tet chi con 4 ngay tue lii tu 30 thang ch~p t6i mbng ba Tet.

Ciing gi6ng nhu Trung Hoa va . Vi~t Nam, dan Cao Ly ra'.t ton tr9ng cac nghi le, phong t9c c6 Hen quan t6i qu6c gia, dan t()c va x6m lang . ChUc Tet, cung te t6 tien de tuang nh6 cOng an sinh thanh duong d9c cua 6ng ba, cha m!f, tha cung Ph~t troi, vieilg tham mb m nguoi qua c6 trong gi dlnh v. v ". de tht cMt !lnh gia tQc, h9 hang. Trong 3 ngay Tet, nguai Cao Ly gii trf bang cac tro chai tao nha nhu chai ca nhy, dc blnh tha, viet eau d6i, treo hang Tet trong nha eiing nhu t~i cac c6ng tu sa.

Nhieu gia dlnh giau c6 an Tet tai dim thng gieng. HQ rt coi tr9ng ngay dau nam, t6 chuc an u6ng linh dlnh, mo chay dani trong nha, ru6c cac vj su sai, thay cung de'n lam le. Day la quan ni~m .chung da Cao Ly. HQ cho rang ba ngay Tet cang vui ve thl nam m6i cang duqc sung tue, buOn ban thjnh vuqng, lam ru()ng trung mua.

Ngoai ra . t~i nOng th6n, dan chting con mo h()i "D6t lua lua chuQt''' ngay ram . thng gieng mo h()i d6n trang mai trong nam.

3. Tet Mien fJifn: Ngubi Mien Di~n gQi thng

gieng theo Ph~t Jich la Tagu nhhm vao thang 4 duang lieh, de .an T~t trong 4 ngay tu 13 tai 17.4. Tt c

lang van 45

m

Trong nhung ngay T~t, nguai theo Hi giao dl}.t tMm quyen kinh Coran tren ban

ti~c, con ke ngo~i dl;l.O thl dung. k~o, trai cay va hoa thay ruqu vl lu~t Hi giao cm u6ng . rugu.

Gia phUt giao thll'a, c nha quay qu'an quanh ban ti~c vai qu'an ao d~p de de d6n cha giay phut thieng lieng c\Ia t~o v~t. Theo quan ni~m cua Ba Tu va A PhU Han; giao thtra khng nht thiet dung nua dem rna tuy thuQc vao cach tfnh cua ljch Ba Tu. Vl v~y n6 c6 the xy ra bt cu gia gic nao trong dem ho~c ban ngay.

CUng nhu cac dan tQc khc, nguai Ba Tu va A Phu Han quan ni~m nam mai tai se mang cho hQ h~hh phuc va thjnh vugng nen ai eiing vui. ve chao d6n chua Xuan. Tham vieng, chao hoi, tl~ng qua lil nhau de to s\f than thi~n giua nguoi trong gia dlnh, dong tQc eiing nhu ngoai xa hQi.

Tet Ba' Tu va A Phu Han keo dai trong 5 ngay va tt c m9i nguai d~u nghi vi~c. HQ kieng s6 13.

D6i vi cac dan Wc tren the gi6i n6i chung, ngu~i chau A n6i rieng, v J'llnh trung tt c da MP nhau trong quan ni~m doi nguoi ngl1n ngui, . ai ny

d~u tl;lo djp de vui choi tho thfch vl ai c6 the biet duqc ngay mai ra sao? Hon nua trong budi xuan V~ tram hoa dua no, tiet troi m ap gQi mai cnh v~t xinh tuai nen lo~g nguai eiing rl;lo r\fc truac ddi thay cua thien nhien, ny sinh

ni~m tin va hy v9ng. Bai v~y du trong nam cii, than ph~n cua con nguoi c6 ll)n d~n lao dao, hQ vn c6 gling g~t bo het de . vui xuan mai, vl xuan chng rieng ai, xuan cua mQi nha!

sO xv11. s6 t 97 - 1 - 2000

Yeu Hoa, Yeu Ngu&i Nguy~n Van Thong

C 6 nguai khng thfch nhl;lc, nhl;l.C gl eiing v~y, nhung ai eiing thfch hoi;i. Dam n6i nhu the la vl ti da biet c6 mQt nguoi khng bao gib nghe nh~c. Dll'ng tu

khOng c6 th6i quen, nhung dip le Tet the nao eiing c6. C6 nguoi thich hoa mQt cch blnh-thubng, chung chung, thlch trbng, thfch tu6i-tl1m, cham-s6c du mqi thll' hoa, th nao eiing duqc, mien la lo~i thfch-hqp v6i cach cham-s6c chung chung vi'ta phi y, khl'lng de heo, khl'lng de cMt. C6 ngum thfch mQt cach cl'lng-phu, dlu-ky. Phong-lan, bonsai, va thuy-tien la nhfrng thu thuQc lol;li y.

Khi quim-st nhfrng ngubi cham hoa, tl'li thy hQ c6 di'eu ll;l. HQ ro-rm cai than ca.y, man-me ci la, tho ng6n tay xoa xoa nhum dt du6i g6c. Nhi'eu khi sam soi cai m,1, neu phi deo kieng thl lau kieng, sua kieng di nhln cho ro, r6n-ren ng6n tay Chl;lm vao canh hoa. H xuyt-xoa vi m(>t m,1 non bi gy, vi mQt cai la bi rach, hay mQt cnh hoa bi sau an. HQ cham-s6c hoa cn-th~n nhu cham-s6c con nho. HQ c6 mQt cai tlnh v6i hoa, v6i ca.y. Tl'li tham-lam nghi them cho hQ la nhung nguoi biet rung-cm v6i nhfrng v~t vO-tri, biet n6i chuy~n vai nhfrng co cay cam-l~ng, biet Iling duqc ngOn-ngu cua chung. Tl'li cho h la nhfi'ng ngubi c6 tam-hOn.

Nhi'eu ngubi trong chUng ta khOng c6 dirqc cai may-mlin hay co-hQi de cham hoa, nhu the khl'lng may-mlin c6 duqc nhfi'ng ngubi b~n 0 g'a.n de tam-sv. nhung ai cilng c6 hoa co o chung-quanh mlnh. Nua gib di d~o 0 cl'lng-vien, ngoai bla rung, vang quanh mQt ao nu6c, leo len mQt doi da, ngoi du&i mQt lum ca.y". ta d'eu c6 the huong duqc cai thu thien-nhien vl'l-t~n. 0 Da-l~t hoi tru6c, thinh-thong di d~o vubn hoa thj-xa, c6 nhi'eu gi6ng hoa I~. lau ngay tl'li chng con nh6 ten. Sau khi tr'a.m-trO ben nhfrng lu6ng s~csCI, tl'li tho-thn den Mn hang rao, thy nhfi'ng b1,1i ca phao d~i. tha.n toan gai slie, l lom-chOm nhung ll'lng va gai nho, nhung nhung qu cua n6 v6i nhi'eu hlnh-thu, da b6ng

48 lang van

c6 van th~t dyp. Ci:ing a Da-l

ti-mi. C1,1 cat-nghia cho chu gai nhu cho mQt nguai lon ve d~c-tfnh cua hoa, ve h(}n cua hoa . .

C1,1 bo cai thU choi hoa kh6ng phi chi tim tha'.y a huong, a sik, ma. con a trong SlJ sinh-trt1C1ng cua n6. MQt m'am non nhU len, ng XVII, s6 197 - , - 2000

kh6 nhu v~y rna ta ng6i ngam hoa lam sao duqc. Yeu hoa rna kh6ng ' biet yeu nguoi, la quai-go.

Cha, cai emg khach a'.y qu day du d~C tfnh tieu bieu cua s6ng "thlJC te"' den dQ lain nhu c dai chi c6 lo den an v6'i tien, ta'.t c moi thu khac Ja phJ>. Chng can chinh-tri, chiing ly-thuyet, ngay c tlnh-yeu eiing la chuy~n ph1,1, l~m sao c6 tien la t6t, cai gl bu6n-ban c6 lai thl lam,

: chng biet s6ng quf-phiii chUt nao. Vang, kh6ng le mlnh biet rung-

dQng, chilm-s6c den hoa co rna mlnh khOng quf-phai thl dau c6 duqc! Nha'.t-dinh ta quf-phi hon Ong khach c6 mau buOn-bn kia r6i. Nhung rna ta quf-phi den ca nao? Hon cai 6ng khach a'.y th6i u? Sao ta kh6ng H den cai mue quf-phai cua Cl,l tu. C6 nguai bang Cl,l 0 Sl,l' uyen-bac ve cac gi6ng hoa, ve cay cnh, ve cach cham va choi hoa. C6 nguoi hon c1,1 khi biet chem tieng tay lue n6i chuy~n. gqi ten cac loai hoa bang tieng tay cho them ph'an quf-phi. Nhung de theo kip Sl,l' quf-phi cua Cl,l th} chung ta Con

m~t, boi vl c1,1 c6 mQt ta'.m long nhan-ai, ta'.m long kh6ng di'tng l:;ti a cai so-thich rieng, du la nhiing so-thfch tuy~t ky quf-phai. Tltm Iong a'.y khOng c6 gi6'i-h:;tn cua leng fch-ky, ta'.m lang a'.y di;tt con nguai len ch6p-dinh cua b~c thang gia-tri. "Yeu hoa rna khOng biet yeu nguoi la quai-go"".

xuan tai Chieu xudn mua em Gi6 buot thu

hanh trang cho con ], Con sinh ra Mua xun Ben dong s6ng V am Co Giap chiln khu D Tam giac st'lt liing cao kh6i do NU.i s6ng vdy sat khf Mn be. Con kh6ng sinh ra

. Mua xudn hoa bu

Chtiu 6 bien tran, Chtin U;zp thenh thang Chlm ch TntiJng s

Ba Ngay Tet Nguyen Hoai Phuang ' Chdng phong luu eiing ba ngiiy ttt ..

(Tu Xuong)

Ching bie't nha khc the' nao, chU nha tOi, te't de'n c6 nguoi thfch, c6 nguOi . khOng, IC;li c6 nguOi li:rng chi:rng.

Thfch nMt, c6 le la b9n tre con. Con c thang nua moi de'n te't, chung d h6i h thUc may qu'An ao moi, doi mua kha.n moi, dep moi." r'Oi dua nao dua fiy s6t s!ing chun bi, khOng duqc con lqn dt thl eiing phi ci

6ng ba sua bo de dl!Jlg ti~n mi:rng tudi, lam v6n rieng, v6n tay.

Voi b6 m~ tOi thl te't nao eiing nhu te't nao, phuang cham cua cc C\J vn la: "C nam moi c6 mQt cai te't... ThOi thl c6 g!ing! Nha nguM ta sao, nha mlnh v~y. Di:rng c6 lui xui qua, thien hl;l cuOi".

The' la, trong lue b6 toi gi\lc gi, thUc dua nay, gi\IC dua kia quet ".Oi,

52 lang vdn

quet ve tuong ngoai, tuang trong, son IC;li canh eira, !au d'O tho, ban gh!', giuang, tu, mua canh dao, canh qut". thl m~ tOi eling dn tay o len lo lam bnh chung, bnh nhn, mtl't bl, mtl't gi:rng, nlfu thit dOng, thit kho tau". Tieu chun thit, duang, gl;lo ne'p, nuoc m!im, ml chlnh, h~t tieu, d~u xanh, l dong cua c nha v6n ching nhi~u nh~n gl nhung eling vn cu boi ra, nht thie't mOi m6n phi c6 mQt tf. Hai C\J sai my dua em tOi mua tranh .mua nh v~. treo kfn b6n bue tuang, xanh, do, tr!ing, tfm, vang, loe lo~t. k~ch com, ng6 ngn kieu gi eling duqc nhung cai c6t ye'u nht la de ai nhln vao thy eling thif y giOng gi6ng m9i nha trong thien h1:;t."

KhOng thich te't nM'.t c6 tOi va hai

co em gai. TOi la con trai con da do, chU hai co kia thl ro rang la gbet ra

m~t. Thfiy m9i nguoi s6t s!ing, kh6ng ra ra vao vao thl eling chl;ly don ch~y dao, hai dua bai m'Om ra, keu: "Te't voi ch tung".", r'Oi nhan lue khOng ai de y chung keo nhau vao bu'Ong, dU'a trum chn kln d'au, ngu, dua keo m~n len -t~n m~t. chi chtra c6 dl'>i m!it thao lo tri:rng tri:rng nhln len mai nha.

Ly do khOng thich te't cua m'y anh em tOi eling chng c6 gl dng ke. TOi sang tudi ham d duqc vai nht* , hai co em gi eiing chi mQt vai nien nua la tlr gi tudi hdm**.

V~y rna m'y dua tOi vn chua c6 euQc s6ng rieng tu, van ngay ngay m'y bua eam ng'Oi an ehung voi b6

m~. eling mfiy Ong anh, ba chi va b

cua my gia nay n,mg ht da. Nghe cac vi . n6i xong, my c6 em gai t6i chn nn, dbng thanh: Vadang ... mQt tieng ro la dai, nghe nat c long. B6 my tOi eiing the, khi nghe hang x6m n6i xong cu:

- 6ng ba xem di;rng vq, g chbng cho cac anh cac chi y di thOi chu. Duqc dua nao hay dua :l.y Ong ba ~

Cac c9 eiing chi bit: V

quay 11,li h~ h~. vCJ nr euOi vao m~t tCJi:

- lr! Tao eiing mu6n ra vao gib nay de con giup em thu dQn luOn.

Chung mi dl,lp mQt h'oi nil'a thl Mn chq hoa cua thanh ph6. Chng bie't khi con ban ngay n6 detp d~. rl,lc ra den mue nao, chu lue nay trOng tan t~. bn thiu chng khc gl mQt bai re. Ng6n ngang, ng~p ng1,1a khp noi, tu du6i long duang len t~n via he, la nhfi'ng hoa d~p. l ua, qu th6i, canh gy ln v6i dt eat nguOi tu xu tha v~. dt, phan, re ruai va ra tu nhfi'ng g6c qut, ch~u cuc". dm;tc mua xuan qu~n 11,l.i thanh mQt thu h6n hqp l~t s~t. nh6p nhp. MQt ton khong he10 ch1,1c phu ctia cOng ty v~ sinh thanh ph6 dung nhil'ng cai eh6i xe va xeng