Lang Leve de Liefde - mbo entree...De lessen van Lang Leve de Liefde - mbo entree worden gegeven...

Lang Leve de Liefde - mbo entree

Werkblad beschrijving interventie

Gebruik de HANDLEIDING bij dit werkblad

Werkblad erkenningscommissie, versie mei 2015 Dit is een gezamenlijk werkblad van de volgende kennisinstituten:

Lang Leve de Liefde – mbo entree 2

Colofon Ontwikkelaar / licentiehouder van de interventie Naam organisatie: Rutgers Postadres: Postbus 9022, 3506 GA Utrecht E-mail: [email protected] Telefoon: 030 - 231 34 31 Website (van de interventie): https://langlevedeliefde.nl Contactpersoon Vul hier de contactpersoon voor de interventie in. Naam : Ineke van der Vlugt E-mail : [email protected] Telefoon : 030 - 231 34 31 Referentie in verband met publicatie Naam auteur interventiebeschrijving: Ineke van der Vlugt Titel interventie: Lang Leve de Liefde - mbo entree Databank(en): CGL Plaats, instituut: Utrecht, Rutgers Datum: augustus 2019 Het werkblad is een invulformulier voor het maken van een interventiebeschrijving, geordend naar onderwerp (doelgroep, doel, enzovoort). De onderwerpen volgen de criteria voor beoordeling. De interventiebeschrijving is een samenvatting van de beschikbare schriftelijke informatie over de interventie voor de bezoeker van de databanken effectieve interventies en voor de erkenningscommissie interventies. De informatie is van belang voor de beoordeling van de kwaliteit, effectiviteit en randvoorwaarden van de interventie. Dit werkblad wordt na erkenning, inclusief contactgegevens gepubliceerd op Loketgezondleven.nl en in indien relevant ook in de databases van onze samenwerkingspartners. Kijk bij het invullen in de handleiding die bij dit werkblad hoort.


Inhoud Colofon .............................................................................................................................................................. 2

Inhoud ................................................................................................................................................................ 3

Samenvatting .................................................................................................................................................... 4 Korte samenvatting van de interventie ............................................................................................................. 4 Doelgroep ............................................................................................................................................................. 4 Doel ....................................................................................................................................................................... 4 Aanpak .................................................................................................................................................................. 4 Materiaal ............................................................................................................................................................... 4 Onderbouwing ...................................................................................................................................................... 5 Onderzoek ............................................................................................................................................................. 5

1. Uitgebreide beschrijving ......................................................................................................................... 6 Beschrijving interventie ....................................................................................................................................... 6 1.1 Doelgroep ..................................................................................................................................................... 6 1.2 Doel ............................................................................................................................................................ 8 1.3 Aanpak ....................................................................................................................................................... 9

2. Uitvoering ................................................................................................................................................ 11

3. Onderbouwing ........................................................................................................................................ 14

4. Onderzoek ............................................................................................................................................... 16 4.1 Onderzoek naar de uitvoering ................................................................................................................. 16 4.2 Onderzoek naar de behaalde effecten ..................................................................................................... 17

5. Samenvatting Werkzame elementen .................................................................................................... 19

6. Aangehaalde literatuur........................................................................................................................... 20

7. Praktijkvoorbeeld ................................................................................................................................... 21


Samenvatting Eén A-4tje, max 600 woorden

Korte samenvatting van de interventie – max 150 woorden Lang Leve de Liefde - mbo entree is een lespakket voor entreeopleidingen in het mbo die aandacht willen besteden aan seksualiteit, relaties, anticonceptie, kinderwens en onbedoelde zwangerschap. De interventie is gericht op de preventie van onbedoelde zwangerschappen. Het lespakket bestaat uit 6 lessen en omvat de volgende onderwerpen: 1 Liefde en fijne relaties 2 Het lichaam en vruchtbaarheid 3 Veilig en prettig vrijen 4 Anticonceptiekeuze 5 (Uitstel) kinderwens 6 Onbedoelde zwangerschap Het lespakket bestaat uit actieve werkvormen en filmpjes die aansprekend en herkenbaar zijn voor studenten van entreeopleidingen. De inhoud en de werkvormen zijn gebaseerd op onderzoek naar de achtergronden van onbedoelde tienerzwangerschap en wetenschappelijke kennis over effectieve gedragsbeïnvloeding. In de ontwikkelingsfase is er een verkennend onderzoek uitgevoerd onder studenten en docenten van entreeopleidingen naar hun wensen en behoeften. En in 2019 is een procesevaluatie uitgevoerd naar het gebruik van het pakket in de praktijk. Doelgroep – max 50 woorden Lang Leve de Liefde - mbo entree is bedoeld voor vrouwelijke en mannelijke studenten van entreeopleidingen in het mbo. Zij vormen een doelgroep die bij uitstek kwetsbaar is voor onbedoelde zwangerschappen, ongelijkwaardige relaties en ouderschap op jonge leeftijd. Doel – max 50 woorden Het hoofddoel van Lang Leve de Liefde - mbo entree is dat studenten bewuste keuzes maken over hun relaties, seksualiteit, kinderwens en anticonceptiegebruik en op die manier onbedoelde zwangerschappen voorkomen. Aanpak – max 50 woorden Het lespakket bestaat uit 5 lessen van elk 1 lesuur en 1 les (‘Anticonceptiekeuze’) van 2 lesuren. Docenten zijn vrij om meer tijd dan deze 7 uur te reserveren op basis van de relevantie van een onderwerp voor de studenten. De lessen bevatten filmpjes en actieve werkvormen zoals invulopdrachten en kennisquizzen. Materiaal – max 50 woorden Op www.langlevedeliefde.nl zijn bij het onderdeel ‘Entreeopleidingen’ de volgende materialen beschikbaar:

• de docentenhandleiding - downloadbaar als pdf. • een overzicht van de lessen met downloadbare lesbrieven, werken informatiebladen en

PowerPointpresentaties. • filmpjes behorend bij de lesonderdelen. • filmpjes waarin docenten via ‘Een kijkje in de klas’ laten zien hoe zij bepaalde werkvormen uit het

lesprogramma gebruiken.


Onderbouwing – max 150 woorden Let op: dit onderdeel hoeft niet ingevuld te worden voor erkenning op niveau ‘Goed beschreven’. Onderzoek – max 100 woorden Om de uitvoerbaarheid en waardering van het lessenpakket te onderzoeken, zijn in 2019 op 3 scholen alle lessen geëvalueerd met een docent, 5 lessen geobserveerd en in totaal 28 studenten in 5 focusgroepen bevraagd in een procesevaluatie (Van Gameren & Vermeulen, 2019). Het onderzoek toont aan dat studenten en docenten het lespakket als relevant ervaren en goed vinden aansluiten bij de leefwereld van entreestudenten. In de herziening van het lespakket worden de aanbevelingen voor verbeteringen meegenomen. Permanente aandachtspunten blijven het creëren van een veilige sfeer en flexibiliteit voor aanpassingen per klas. Docenten vinden de seksualiteitsthema’s soms spannend, maar voelen zich door het complete lespakket en de heldere instructies goed toegerust om ze te bespreken.


1. Uitgebreide beschrijving

Beschrijving interventie Het werkblad is ook geschikt voor een samenvattende beschrijving van complexe of samengestelde interventies. Dit zijn interventies die uit twee of meer afzonderlijke onderdelen bestaan. Denk aan interventies met aparte onderdelen voor verschillende doelgroepen, zoals een leefstijlinterventie die zowel gericht is op de community als op de school als op de individuele docent. Of aan interventies met verschillende modules die bij een doelgroep ‘op maat’ worden toegepast. Naarmate er meer onderdelen zijn is het aan te bevelen de structuur visueel weer te geven in een schema. Dit geldt met name voor de subdoelen en voor de aanpak van de interventie. Zie ook de aanwijzingen in de handleiding.

1.1 Doelgroep Uiteindelijke doelgroep – max 100 woorden Wat is de uiteindelijke doelgroep van de interventie? Het lespakket is gericht op studenten van entreeopleidingen in het mbo. Entreeopleidingen zijn bedoeld voor jongeren zonder startkwalificatie. Omdat deze studenten geen vmbo-diploma hebben, kunnen ze niet doorstromen naar de niveaus mbo-2, mbo-3 of mbo-4. Entreestudenten vormen een zeer heterogene groep. Een entreeklas bestaat vaak uit een mix van studenten met diverse culturele achtergronden en studenten met een laag opleidingsniveau van 16 tot 30 jaar. Ze zijn vaak al wat ouder en seksueel actief. Zij vormen een doelgroep die bij uitstek kwetsbaar is voor onbedoelde zwangerschappen, ongelijkwaardige relaties en ouderschap op jonge leeftijd. Intermediaire doelgroep – max 100 woorden Zijn er intermediaire doelgroepen? Zo ja, welke? De lessen van Lang Leve de Liefde - mbo entree worden gegeven door docenten van entreeopleidingen in het mbo. Veelal zijn het docenten binnen de afdeling zorg en welzijn die de lessen geven, maar ook andere docenten kunnen de lessen geven. Het lespakket sluit goed aan bij de lessen van ‘sociale vaardigheden’ en ‘burgerschap’. Binnen ‘burgerschap’ passen de lessen goed binnen de dimensie ‘vitaal burgerschap’. Deze heeft betrekking op de bereidheid en het vermogen om te reflecteren op de eigen leefstijl en zorg te dragen voor de eigen vitaliteit als burger en werknemer. Selectie van doelgroepen – max 250 woorden Hoe wordt de (intermediaire)doelgroep geselecteerd? Zijn er contra-indicaties? Zo ja, welke? Alle entreedocenten kunnen de lessen geven. De lessen zijn geschikt voor alle studenten van entreeopleidingen. Hieronder zijn de relevante kenmerken van deze heterogene doelgroep op een rij gezet: Sekse De lessen zijn zowel geschikt voor meiden als voor jongens. Voor alle studenten passeren relevante thema’s de revue, zoals informatie over geslachtsorganen, een fijne relatie, de menstruatiecyclus, onbedoeld vaderschap en anticonceptiegebruik. Seksuele oriëntatie


De lessen zijn geschikt voor alle studenten, ongeacht een homoseksuele, biseksuele of heteroseksuele oriëntatie. Leeftijd In entreeklassen kan de leeftijd van de studenten sterk variëren, van 16 tot 30 jaar. Soms hebben studenten op jonge leeftijd al erg veel (negatieve) ervaringen met seksualiteit en relaties. En soms hebben ze hier op latere leeftijd nog geen ervaringen mee. De lessen zijn zodanig ontwikkeld dat studenten met verschillende ervaringsniveaus inbreng kunnen hebben. En een ontwikkelingsproces kunnen doormaken dat past bij hun persoonlijke situatie. Culturele diversiteit Zowel qua inhoud als qua vormgeving spelen de lessen in op verschillende culturele achtergronden. Studenten die minder taalvaardig zijn in het Nederlands Vaak telt een entreeklas studenten met wortels buiten Nederland. Wanneer zij nog moeite hebben met de Nederlandse taal kan de website www.zanzu.nl gebruikt worden ter ondersteuning. Deze website biedt betrouwbare informatie over seksuele gezondheid in beeld, tekst en geluid in 16 talen. Betrokkenheid doelgroep – max 150 woorden Was de doelgroep betrokken bij de (door)ontwikkeling van de interventie, en op welke manier? Zowel de uiteindelijke doelgroep (studenten) als de intermediaire doelgroep (docenten) zijn bij de ontwikkeling van het lessenpakket betrokken geweest door middel van een verkennend onderzoek (Maas, 2018a). In deze verkenning is onderzocht hoe de bestaande module ’Preventie van tienerzwangerschappen’ van Lang Leve de Liefde (bestemd voor de mbo-niveaus 2, 3 en 4) kon worden aangepast naar mbo entree. Voor dit onderzoek zijn 5 lessen van de module ‘Preventie van tienerzwangerschappen’ uitgevoerd in entreeklassen op 2 scholen. Op de ene school zijn de lessen uitgevoerd door een docent, op de andere school door GGD-medewerkers. 4 lessen zijn geobserveerd door een onderzoeker. Ook zijn er na de lessen focusgroepen gehouden met studenten en vulden de docenten een logboek in. De uitkomsten en aanbevelingen van dit onderzoek zijn gebruikt om deze lessen geschikt te maken voor docenten en studenten van entreeopleidingen.


1.2 Doel Hoofddoel – max 100 woorden Wat is het hoofddoel van de interventie? Het hoofddoel van Lang Leve de Liefde - mbo entree is dat studenten bewuste keuzes maken over hun relaties, seksualiteit, kinderwens en anticonceptiegebruik en op die manier onbedoelde zwangerschappen voorkomen. Subdoelen – max 350 woorden Wat zijn de subdoelen van de interventie? Indien van toepassing: welke subdoelen horen bij welke intermediaire doelgroepen of subdoelgroep(en)? Hieronder zijn de belangrijkste subdoelen van het lessenpakket weergegeven.

Studenten:

Kennis - weten meer over fijne en respectvolle relaties en welke factoren van invloed zijn op ideeën hieromtrent. - hebben kennis over hoe hun lichaam werkt, hoe een vrouw zwanger kan raken en hoe een

zwangerschap te herkennen is. - weten hoe ze zich kunnen beschermen tegen een soa en een onbedoelde zwangerschap. - weten welke anticonceptiemiddelen voor henzelf het best geschikt zijn en hoe ze die goed gebruiken. - kennen de voor- en nadelen voor de korte en lange termijn van de uiteenlopende keuzeopties bij

onbedoelde zwangerschap. - weten wat ze moeten doen als er iets is misgegaan met veilig vrijen en/ of het gebruik van

anticonceptie. - weten waar ze terecht kunnen voor advies, hulp en ondersteuning als ze vragen of problemen hebben

in het kader van anticonceptie of (onbedoelde) zwangerschap.

Attitude - zijn zich ervan bewust dat binnen een goede relatie rekening gehouden wordt met de wensen en

grenzen van beide partners. - beseffen dat ze zelf de regie hebben over wel of niet zwanger worden, zwangerschap en ouderschap.

Risicoperceptie

- realiseren zich wat de verantwoordelijkheid voor een kind inhoudt. - beseffen dat het weloverwogen plannen van een kind voordelen heeft voor zowel de ouders als het

kind. - zijn zich bewust van het risico op een onbedoelde zwangerschap bij onveilige seks en/ of verkeerd

anticonceptiegebruik.

Vaardigheden - weten wat ze kunnen doen bij twijfel of problemen binnen een relatie. - kunnen het gesprek aangaan met hun seksuele partner over anticonceptie. - weten hoe ze duidelijk kunnen maken dat ze enkel seks willen hebben als ze het veilig doen en allebei

willen.


1.3 Aanpak Opzet van de interventie – max 200 woorden Hoe is de opzet van de interventie en wat is de omvang (duur, aantal contacten – indien van toepassing)? Voeg eventueel een schema toe als bijlage. Het lespakket bestaat uit 6 lessen en omvat de volgende onderwerpen: 1 Liefde en fijne relaties 2 Het lichaam en vruchtbaarheid 3 Veilig en prettig vrijen 4 Anticonceptiekeuze 5 (Uitstel) kinderwens 6 Onbedoelde zwangerschap Aan de hand van opdrachten, discussies, informatieve video’s en werkbladen komen deze thema’s aan de orde. De tijdsinvestering voor alle lessen is in totaal ongeveer 7 lesuren. Elke les neemt ongeveer 1 lesuur in beslag, behalve de les ‘Anticonceptiekeuze’ van 2 lesuren. Voor alle afzonderlijke opdrachten is een tijdsindicatie aangegeven in de docentenhandleiding. Docenten zijn vrij om meer tijd voor een opdracht te reserveren afhankelijk van het niveau en de samenstelling van de klas, de beschikbare tijd, de reacties van de klas en in hoeverre een onderwerp voor de studenten extra relevant is. Inhoud van de interventie – max 1200 woorden Welke concrete activiteiten worden uitgevoerd en -eventueel- in welke volgorde? Geef geen uitputtende beschrijving van activiteiten; het is voldoende als de lezer zich een beeld kan vormen van wat er gedaan wordt en hoe dit gedaan wordt. Indien van toepassing per onderdeel samenvatten. Vergeet niet aandacht te besteden aan de werving. Bij interventies op maat: geef aan wat op basis van welke criteria wanneer wordt uitgevoerd. Geef ook aan wat minimaal moet worden uitgevoerd om de gestelde doelen te behalen. Per les worden de studenten uitgenodigd om op een actieve manier over een thema na te denken. En door middel van opdrachten te reflecteren op hun eigen handelen. Hieronder zijn per les de verschillende opdrachten beschreven. Les 1 Liefde en fijne relaties

a) De docent inventariseert met de studenten wat er wel en niet bij een fijne relatie hoort met behulp van een woordenwolk op het bord of digitaal.

b) De studenten gaan aan de hand van stellingen na wat hun eigen verwachtingen zijn binnen een relatie en of er verschillen zijn met betrekking tot vrouwen en mannen of mensen met verschillende culturele achtergronden.

c) De studenten bespreken met elkaar hoe ze een slechte of onveilige relatie kunnen herkennen. Ook bedenken zij aan de hand van gesprekskaartjes wat ze kunnen doen als ze een relatie willen beëindigen.

Les 2 Het lichaam en vruchtbaarheid

a) De klas bekijkt animaties over vrouwelijke en mannelijke geslachtsorganen, waarna de studenten via een quiz hun kennis kunnen testen. Dit kan digitaal of op papier. Ook bekijken de studenten animaties over de menstruatiecyclus en vruchtbaarheid, waarbij op eenzelfde manier hun kennis getest wordt. Aan de hand van de antwoorden bij de quiz kan de docent nog extra onderwerpen behandelen of de antwoorden bespreken met de klas.

b) De studenten wisselen klassikaal uit hoe ze een zwangerschap kunnen herkennen. En wat iemand kan doen bij twijfel over een vermoedelijke zwangerschap.

c) Aanvullend op de informatie over het vrouwelijke geslachtsorgaan kan meisjesbesnijdenis aan de orde worden gesteld.


Les 3 Veilig en prettig vrijen

a) Klassikaal vullen de studenten een schema in over wat veilige en onveilige manieren van vrijen zijn met betrekking tot zwangerschap én met betrekking tot een soa.

b) Aan de hand van een film met keuzemomenten gaan ze na hoe ze veilig vrijen kunnen bespreken met een partner en wat hiervoor een goed moment is.

c) In groepjes bedenken ze tegenargumenten voor veelgebruikte smoezen om niet veilig te hoeven vrijen.

Les 4 Anticonceptiekeuze

a) De studenten inventariseren verschillende redenen voor anticonceptiegebruik. Ook denken ze na over manieren waarop je je partner kunt ondersteunen bij anticonceptiegebruik.

b) Vervolgens maken ze door middel van een grabbelzak of -doos vol anticonceptiemiddelen kennis met de verschillende vormen van anticonceptie en bespreken ze klassikaal hoe je anticonceptie kunt regelen en goed gebruiken.

c) De docent bespreekt met de studenten wat je kunt doen als er iets misgaat met veilig vrijen of anticonceptiegebruik en dat je dan snel in actie moet komen. Hierbij bekijkt en bespreekt de klas onder meer een film met keuzemogelijkheden.

Les 5 (Uitstel) kinderwens

a) Klassikaal gaan de studenten in een stellingenspel na wat een kind nodig heeft en wat voor henzelf de beste condities zijn om een kind te krijgen.

b) Ze beschrijven wat er in hun leven zou veranderen als ze nu een kind zouden krijgen. c) De klas bekijkt filmpjes over een jonge moeder en een jonge vader. Daarna gaan ze hierover in

gesprek. Ook vullen de studenten een werkblad in over de voor- en nadelen van jong een kind krijgen.

Les 6 Onbedoelde zwangerschap

a) De docent bespreekt met de studenten aan de hand van een filmpje met keuzemogelijkheden wat zij kunnen doen als zijzelf of hun vriendin zwanger denken te zijn.

b) De studenten bespreken aan de hand van scenario’s hoe je een weloverwogen keuze kunt maken bij onbedoelde zwangerschap en welke hulp er is.

Docenten bereiden zich op de lessen voor door de handleiding door te nemen. Ze maken gebruik van de werkbladen hierin en van de filmpjes, presentaties en andere tools op de website. De docenten worden gestimuleerd om de hele reeks te doorlopen, omdat de nieuwe inzichten dan beter beklijven bij de studenten en alle thema’s aan de orde komen. In uitzonderlijke gevallen kan een docent besluiten om een afzonderlijke les te geven.


2. Uitvoering Materialen – max 200 woorden Welke materialen zijn beschikbaar voor de uitvoering, werving en evaluatie van de interventie? Op www.langlevedeliefde.nl zijn bij het onderdeel ‘Entreeopleidingen’ de volgende materialen beschikbaar:

• de docentenhandleiding - downloadbaar als pdf. • een overzicht van de lessen met downloadbare lesbrieven, werken informatiebladen en

PowerPointpresentaties. • filmpjes behorend bij de lessen ‘Het lichaam en vruchtbaarheid’, ‘(Uitstel) kinderwens’ en

‘Onbedoelde zwangerschap’. • video’s bij de aanklikoptie ‘Een kijkje in de klas’ waarin docenten heel concreet laten zien hoe zij

bepaalde werkvormen uit het lesprogramma gebruiken in de klas. Ook staan er filmpjes van interviews met docenten over diverse onderwerpen met betrekking tot lesgeven over seksuele gezondheid.

Locatie en type organisatie – max 200 woorden Waar kan de interventie uitgevoerd worden en welk(e) soort(en) organisatie(s) kan/kunnen de interventie uitvoeren? Het lespakket is bedoeld voor entreeopleidingen in het mbo die aandacht willen besteden aan seksualiteit, relaties, anticonceptie, kinderwens en onbedoelde zwangerschap. Opleiding en competenties van de uitvoerders – max 200 woorden Wie zijn de uitvoerders en welke opleiding en competenties hebben zij nodig? In principe kunnen alle docenten in entreeopleidingen het lespakket benutten. Voor veel docenten is lesgeven in relationele en seksuele vorming echter geen routineklus. Daarom zijn online tips en informatie beschikbaar. Op www.langlevedeliefde.nl/docenten/mbo/programma/entreeopleidingen staan onder de knop ‘Een kijkje in de klas’ filmpjes met ervaringsverhalen, situaties in de klas en tips van andere docenten over hoe zij omgaan met de meest voorkomende dilemma’s. Docenten kunnen gratis een account aanmaken om toegang te krijgen tot deze informatie. Daarnaast kunnen ze tips en informatie rondom het lesgeven vinden op www.seksuelevorming.nl/onderwijssoort/mbo. Wat competenties betreft, is het belangrijk dat de docenten:

- het belang van deze onderwerpen inzien voor hun studenten. - makkelijk over deze onderwerpen kunnen praten in een taal die aansluit bij de studenten. - weten hoe je een veilig leerklimaat creëert om les te kunnen geven over deze onderwerpen. - aansluiten bij de leefwereld en vragen van studenten rekening houdend met de diversiteit in een

klas. - voldoende kennis hebben over de thema’s seksuele gezondheid, anticonceptie en preventie van

onbedoelde zwangerschap. - weten dat de kwaliteit van de implementatie van het lespakket bijdraagt aan effectieve

gedragsbeïnvloeding. - verwijzen naar relevante informatiebronnen, hulp en advies indien studenten vragen hebben rondom

deze thema’s. Kwaliteitsbewaking – max 200 woorden Hoe wordt de kwaliteit van de interventie bewaakt? In de handleiding voor docenten wordt veel informatie gegeven over hoe de lessen zijn uit te voeren. Er zijn concrete beschrijvingen van de inhoud, doelen en opdrachten in de klas. Ook worden tips gegeven over hoe om te gaan met bepaalde vragen of situaties in de klas. Uit de procesevaluatie van 2019 komt naar voren

http://www.langlevedeliefde.nl/docenten/mbo/programma/entreeopleidingen

http://www.seksuelevorming.nl/onderwijssoort/mbo


dat de handleiding de docenten goede ondersteuning biedt en dat zij zich daardoor goed toegerust voelen voor het geven van de lessen (Van Gameren & Vermeulen, 2019). Voor meer informatie worden docenten gewezen op de websites www.langlevedeliefde.nl en www.seksuelevorming.nl. Verder kunnen docenten via deze sites informatie of ondersteuning vragen en kunnen GGD’en hen indien gewenst ondersteunen met scholing. De kwaliteit van Lang Leve de Liefde - mbo entree wordt bewaakt door het gebruik alsook de kwaliteit van de uitvoering te monitoren in procesevaluaties. Randvoorwaarden – max 200 woorden Wat zijn de organisatorische en contextuele randvoorwaarden voor een goede uitvoering van de interventie? Creëren van een veilige sfeer Docenten dienen alert te zijn op grote onderlinge verschillen tussen studenten op het gebied van seksuele ervaringen en opvattingen, maar ook in kennis en taal. Het is daarnaast ook belangrijk om er rekening mee te houden dat niet alle studenten in gemengde groepen durven te praten over seksualiteit en dat onderwerpen soms cultureel beladen zijn. Docenten kunnen uitleggen waarom de lessen belangrijk zijn en eventuele zorgen wegnemen. Het is van belang dat docenten zich hierbij niet te normatief opstellen, maar studenten vooral uitnodigen om met elkaar in gesprek te gaan. Wanneer zij benadrukken dat het belangrijk is om in een veilige sfeer over deze onderwerpen te kunnen praten, kunnen ze studenten aanspreken op onveilig of respectloos gedrag. De docentenhandleiding en de website beschrijven hiervoor handige tips. Voorbereiden van betrokkenen op school Een docent kan aangeven dat studenten met vragen of problemen omtrent seksualiteit, relaties en zwangerschap voor een gesprek terechtkunnen bij de docent zelf, de zorgcoördinator, de studieloopbaanbegeleider of de schoolmaatschappelijk werker. Hiervoor is het nodig dat de collega’s op school op de hoogte zijn van het feit dat deze lessen gegeven worden. Eventueel kunnen docenten studenten ook wijzen op Sense-spreekuren in de regio. Implementatie – max 200 woorden Is er een systeem voor implementatie? Geef een samenvatting. In samenwerking met Gezonde School mbo en GGD’en is een implementatieplan opgesteld. Jaarlijks worden alle GGD’en geïnformeerd over het lesmateriaal en krijgen ze handvatten om scholen te ondersteunen bij lessen over deze onderwerpen. Sinds 2019 wordt vanuit het ‘Zevenpuntenplan’ van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport een extra impuls gegeven aan seksuele vorming in het onderwijs, waaronder het mbo. Scholen krijgen middelen om interventies zoals dit lesmateriaal aan te schaffen en ze krijgen de mogelijkheid om gastdocenten in te huren of zelf hierin geschoold te worden. Via het Gezonde Schoolmenu ‘Relaties en Seksualiteit’ en via de Gezonde Schoolnieuwsbrieven worden mbo-scholen geïnformeerd over het lespakket en de extra stimuleringsimpuls voor het onderwijs. De GGD’en worden voor hun ondersteuning ook geschoold en getraind door Rutgers. Tevens wordt het lesmateriaal ingebed op www.langlevedeliefde.nl en op www.seksuelevorming.nl. In de pr en landelijke campagnes zoals ‘Week van de Liefde’ wordt eveneens gewezen op het lesmateriaal. Kosten – max 200 woorden Wat zijn de kosten van de interventie? Benoem daarbij de personele (in aantallen uren) en de materiële kosten. Personele kosten


De totale tijdsinvestering voor een docent voor alle lessen is ongeveer 7 lesuren plus 3 voorbereidingsuren. Docenten zijn vrij om meer tijd te besteden aan de lessen afhankelijk van de beschikbare tijd, het niveau en de samenstelling van de klas, de reacties van de klas en in hoeverre een onderwerp voor de studenten extra relevant is. Materiële kosten De docentenhandleiding, lesbrieven, werken informatiebladen en PowerPointpresentaties zijn gratis te downloaden op www.langlevedeliefde.nl. Hier zijn ook de bijbehorende filmpjes te vinden.


3. Onderbouwing

Probleem – max 400 woorden Voor welk probleem of (mogelijk) risico is de interventie ontwikkeld? Omschrijf aard, ernst, spreiding en gevolgen. Laagopgeleide jongeren lopen in een aantal opzichten meer risico dan hoogopgeleide jongeren op het gebied van seksualiteit en relaties, blijkt uit het landelijk representatieve onderzoek Seks onder je 25e (De Graaf, Van den Borne, Nikkelen, Twisk & Meijer, 2017). Zo toont dit onderzoek onder meer aan dat laagopgeleide jongeren minder kennis hebben over seksualiteit, voortplanting en soa’s. Ze hebben ook minder toegang tot informatie en proberen vragen over seks minder vaak te beantwoorden via vrienden of hulpverleners, boeken, tijdschriften of internet. Ze zoeken hun antwoorden eerder bij familie en op school, al waarderen laagopgeleide jongens de informatie van school lager dan hoogopgeleide jongens. Uit hetzelfde onderzoek blijkt dat laagopgeleide meiden en jongens meer risico lopen op seksuele grensoverschrijding. Ze geven iets vaker aan dat ze overgehaald of gedwongen werden bij hun eerste keer geslachtsgemeenschap. Ook hebben ze iets vaker seksueel geweld meegemaakt: 16% van de meiden en 4% van de jongens heeft ooit gedwongen of ongewilde seksuele handelingen meegemaakt tegenover respectievelijk 12% en 2% bij hoogopgeleide jongeren. Een onderzoek onder jongeren die seksuele grensoverschrijding hebben meegemaakt, laat zien dat veel van hen negatieve consequenties ervaren, bijvoorbeeld zich verdrietig voelen, zich ongelukkig voelen, kwaad worden op zichzelf, schaamte en zich niet meer goed voelen bij seks (Kuyper, De Wit, Adam, Woertman & Van Berlo, 2009). Uit Seks onder je 25e blijkt ook dat laagopgeleide jongeren meer risico lopen op een ongewenste zwangerschap. Zo blijkt dat ze relatief vaak geen anticonceptie gebruiken bij hun eerste keer geslachtsgemeenschap. Ook gebruiken ze minder consequent anticonceptie met hun laatste sekspartner of minder betrouwbare methoden (terugtrekken of periodieke onthouding). Ze hebben daarnaast een positiever beeld van zwangerschap dan hoger opgeleide jongeren. Ze hebben vaker ervaring met een (ongeplande en/ of ongewenste) zwangerschap en hebben vaker onveilige seks. Ook uit de verkenning van de implementatie van deze interventie blijkt dat entreedocenten ongewenste (tiener-)zwangerschappen onder studenten zien (Maas, 2018b). De gevolgen van onbedoelde zwangerschap kunnen aanzienlijk zijn. Onbedoelde zwangerschap op jonge leeftijd brengt medische risico’s met zich mee (Picavet, Tonnon & Van Berlo, 2014). Tienermoeders lopen een verhoogd risico op psychosociale, financiële en andere problemen, zoals sociaal isolement, minder gelegenheid tot ontplooiing, schooluitval en armoede (Garssen & Harmsen, 2005; Louwerse, 2009; Keinemans, 2010; Picavet, Tonnon & Van Berlo, 2014). Voor 5% van de studenten van niveau 1 en 2 van het mbo die voortijdig met hun opleiding stoppen, is zwangerschap de belangrijkste reden (Allen & Meng, 2010). Oorzaken – max 400 woorden Welke factoren veroorzaken het probleem of (mogelijk) risico? Let op: dit onderdeel hoeft niet ingevuld te worden voor erkenning op niveau ‘Goed beschreven’. Aan te pakken factoren – max 200 woorden Welke factoren pakt de interventie aan en welke onder 1.2 benoemde (sub)doelen horen daarbij?


Let op: dit onderdeel hoeft niet ingevuld te worden voor erkenning op niveau ‘Goed beschreven’. Verantwoording – max 1000 woorden Maak aannemelijk dat met deze aanpak ook daadwerkelijk de doelen bij deze doelgroep bereikt kunnen worden. Let op: dit onderdeel hoeft niet ingevuld te worden voor erkenning op niveau ‘Goed beschreven’.


4. Onderzoek 4.1 Onderzoek naar de uitvoering – max 600 woorden Wat is op basis van het beschikbare onderzoek bekend over de uitvoering van de interventie? Beschrijf kort welke onderzoeken zijn gedaan en wat daarvan de uitkomsten waren. Stuur bij het indienen van het werkblad de volledige publicatie van ieder genoemd onderzoek mee.

Beschrijf per onderzoek: a) De titel, auteurs, organisatie en jaar van uitgave (indien gepubliceerd)

b) Het type onderzoek, de onderzoeksmethode en de omvang van het onderzoek

c) Een samenvatting van de meest relevante uitkomsten met betrekking tot inzicht in de mate waarin activiteiten zijn uitgevoerd volgens plan, het bereik van de interventie, de waardering en ervaring van de uitvoerders en doelgroep, succes- en faalfactoren, en -indien beschikbaar- de uitvoerbaarheid, de randvoorwaarden en de omgevingsvariabelen.

a) Gameren, B. van & Vermeulen, M. (2019). Procesevaluatie Lang Leve de Liefde voor mbo-entreeopleidingen. Utrecht, Rutgers.

b) In de procesevaluatie van 2019 zijn 3 methoden samengevoegd om de uitvoerbaarheid en waardering van Lang Leve de Liefde - mbo entree te onderzoeken: • alle afzonderlijke lessen uit het lespakket zijn met docenten van 3 scholen geëvalueerd aan de hand

van een semigestructureerde vragenlijst. • op de 3 scholen zijn 5 lessen met behulp van een observatieschema geobserveerd. • in 5 focusgroepen zijn deze lessen met in totaal 28 studenten volgens een topiclist nabesproken.

c) Waardering en ervaring

De studenten en docenten zijn zeer tevreden over de inhoud en de vormgeving van het lespakket. Ze beschouwen het pakket als relevant en goed aansluitend bij de leeftijd en belevingswereld van entreestudenten. Zo kunnen zij zich identificeren met de rolmodellen in de filmpjes en andere werkvormen. Naast “leuk”, “eye openers” en “interessant” vinden de studenten de lessen ook heel belangrijk voor hun leven en helpend bij het maken van keuzes. Ze waarderen de lessen gemiddeld met een 8,7. Een studente geeft na afloop van de les over ‘(Uitstel) kinderwens’ aan: “We hebben veel dingen gehoord die nieuw zijn. We hebben bijvoorbeeld geleerd over de omgang met een kind en wat je moet doen als je een kind hebt. Dit neem ik mee. Je leert namelijk ook jezelf kennen tijdens deze lessen en dat is ook heel belangrijk.” Uitvoering en bereik Het wordt gewaardeerd dat het pakket veel uiteenlopende (alternatieve) werkvormen aanbiedt. Op deze manier kunnen de docenten tegemoetkomen aan de diversiteit in hun klassen, zowel qua leeftijden en etnische achtergronden als qua seksuele ervaringen en niet in de laatste plaats qua taalvaardigheden. Door te kunnen variëren in werkvormen worden alle studenten in een klas bereikt. De docenten blijken in enkele gevallen van het lesprogramma af te wijken, omdat een bepaalde opdracht meer tijd kost. Hierdoor krijgen andere lesonderdelen minder aandacht.

Succes- en faalfactoren De docenten benoemen dat het best spannend kan zijn om seksualiteitsthema’s te behandelen, maar zij voelen zich goed toegerust met de handleiding, materialen, website en filmpjes met ervaringen van andere docenten.


De interactie in de lessen wordt zeer gewaardeerd, zoals bij de filmpjes met keuzemogelijkheden. Uit de interviews en observaties blijkt dat de kwaliteit van een docent cruciaal blijft om: • een veilige sfeer te creëren. • studenten uit te nodigen van gedachten te wisselen ook als zij ergens (nog) geen ervaring mee

hebben. • hen ook de vrijheid te bieden iets niet te delen. Deze vaardigheden behoren tot de dagelijkse werkpraktijk van entreedocenten. Hun afwegingen tijdens lessen kunnen hierbij zijn: in kleine groepjes uitwisselen versus de mogelijkheid om zich achter klasgenoten te kunnen verschuilen bij iets klassikaal bespreken, uitgebreider stilstaan bij een vraag of (heftige) ervaring, nog meer interactie mogelijk maken en de ruimte nemen om nieuwe zogeheten onvermijdelijke woorden toe te lichten als anticonceptie en adoptie.

Uitvoerbaarheid, randvoorwaarden en omgevingsvariabelen Om de lessen goed vorm te geven, komen de volgende aandachtspunten uit de evaluatie naar voren: • reserveer meer tijd als het nodig is om een thema of begrip uitvoeriger aan de orde te stellen. • werk met groepen van maximaal 15 studenten. • probeer zoveel mogelijk alle studenten te betrekken, ongeacht ieders taalvaardigheid, ervaringen of

culturele achtergrond. • maak gebruik van een lokaal waar de studenten zich al op hun gemak voelen. • houd rekening met religieuze kalenders, omdat bijvoorbeeld tijdens de ramadan niet gesproken en

gelezen mag worden over seks. Wensen Naast enkele gedetailleerde tips voor afzonderlijke onderdelen geven de respondenten aan dat onderstaande punten sterk in het lesprogramma worden gewaardeerd, maar wellicht nog verder aangevuld kunnen worden: • interactie in de opdrachten. • opdrachten in kleinere groepen of duo’s. • aandacht voor homoseksualiteit. • materiaal om aan de studenten mee te kunnen geven.

In de herziening van het lespakket worden de aanbevelingen voor verbeteringen meegenomen.

4.2 Onderzoek naar de behaalde effecten – max 600 woorden Wat is op basis van het beschikbare onderzoek bekend over de behaalde effecten met de interventie? Beschrijf kort welke onderzoeken zijn gedaan en wat daarvan de uitkomsten waren. Stuur bij het indienen van het werkblad de volledige publicatie van iedere genoemde studie mee. Beschrijf per onderzoek: a) De titel, auteurs, organisatie en jaar van uitgave

b) Het type onderzoek, de meetinstrumenten en de omvang van het onderzoek

c) Een samenvatting van de meest relevante uitkomsten met betrekking tot het bereik van de interventie, de gevonden effecten en -indien beschikbaar- de door de doelgroep ervaren effectiviteit en de mate waarin de veronderstelde werkzame elementen daadwerkelijk zijn uitgevoerd.

Klik hier als u tekst wilt invoeren.


Let op: dit onderdeel (4.2) hoeft niet ingevuld te worden voor erkenning op de niveaus ‘Goed beschreven’ en ‘Goed onderbouwd’.


5. Samenvatting Werkzame elementen Wat zijn de werkzame elementen van deze interventie waardoor de gestelde doelen bij de doelgroep gerealiseerd worden? Geef een puntsgewijs overzicht van de belangrijkste werkzame elementen van de interventie. Denk daarbij aan inhoudelijke en praktische elementen. Max 250 woorden Let op: dit onderdeel hoeft niet ingevuld te worden voor erkenning op niveau ‘Goed beschreven’.


6. Aangehaalde literatuur Maak een alfabetische lijst van alle in deze beschrijving aangehaalde literatuur en gebruik hiervoor de APA-normen (variant met kleine letters, zie aanwijzingen in de handleiding). Allen, J. & Meng, C. (2010). Vroegtijdige schoolverlaters: Aanleiding en gevolgen. Maastricht: Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt. Bartholomew, L.K., Parcel, G.S., Kok, G., Gottlieb, N.H. & Fernández, M.E. (2011). Planning health promotion programs. An Intervention Mapping approach. (3rd ed.). San Francisco, CA: Jossey- Bass. Cense, M. & Dalmijn, E. (2016). In één klap volwassen. Over tienerzwangerschap. Utrecht/ Den Bosch: Rutgers/ Fiom. Gameren, B. van & Vermeulen, M. (2019). Procesevaluatie Lang Leve de Liefde voor mbo-entreeopleidingen. Utrecht: Rutgers. Garssen, J. & Harmsen, C. (2005). Tienermoeders vaak langdurig alleenstaand. Binnengehaald 12 maart 2019 van https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2005/38/tienermoeders-vaak-langdurig-alleenstaand. Graaf, H. de, Borne, M. van den, Nikkelen, S., Twisk, D. & Meijer, S. (2017). Seks onder je 25e: Seksuele gezondheid van jongeren in Nederland anno 2017. Rutgers/ Soa Aids Nederland. Delft: Eburon. Keinemans, J.S. (2010). Eervol jong moederschap: Een studie naar de leefwereld van adolescente moeders. Delft: Eburon. Kuyper, L., Wit, J. de, Adam, P., Woertman, L. & Berlo, W. van (2009). Laat je nu horen! Een onderzoek naar grensoverschrijdende seksuele ervaringen en gedragingen onder jongeren. Utrecht: Universiteit Utrecht/ Rutgers Nisso Groep. Louwerse, P. (2009). Niet gepland, toch gewenst. Rotterdam: Me & Society. Maas, A. (2018a). Lang Leve de Liefde MBO: Voorstel voor aanpassing module ‘Preventie van tienerzwangerschappen’ voor het MBO entree. Utrecht/ Amsterdam: Rutgers/ Soa Aids Nederland. Maas, A. (2018b). Verkenning implementatie LLL mbo entree docenten IPOT fase 5. Utrecht: Rutgers. Picavet, C., Tonnon, S. & Berlo, W. van (2014). Adolescent pregnancy in the Netherlands. In A.L. Cherry & M.E. Dillon (Eds.), International Handbook of Adolescent Pregnancy: Medical, psychosocial and public health responses. Washington, DC: Springer Publishers.


7. Praktijkvoorbeeld Beschrijf, indien beschikbaar, in max. 600 woorden een praktijkvoorbeeld van de uitvoering van de interventie: hoe was de situatie voor, tijdens en na de interventie? Een citaat van een student die de les ‘Anticonceptiekeuze’ heeft gevolgd, geeft een indruk van de situatie voor en na deze les: “Het was interessant. Nu weet ik hoe alles werkt en wat nadelen en voordelen zijn. Als iemand er nu over praat, weet ik waar die persoon het over heeft. Ik wist wel wat alles was, maar nu heb ik meer duidelijkheid.” Een docent benoemt dat er mooie gesprekken ontstonden met meiden die heel jong kinderen zouden willen, maar gaandeweg de lessen bedachten dat ze wel eerst hun diploma wilden halen en werken. Tenslotte verwoordt een andere docent: “Ze hebben heel erg veel geleerd van alle lessen. De informatie die is blijven hangen, zullen ze zeker toepassen. Met name zullen ze de informatie toepassen bij het maken van hun eigen keuzes.”

Lang Leve de Liefde - mbo entree...De lessen van Lang Leve de Liefde - mbo entree worden gegeven...

Documents

Transcript of Lang Leve de Liefde - mbo entree...De lessen van Lang Leve de Liefde - mbo entree worden gegeven...