HIER KOMT KAFT DESIGN(VOORKANT)

BEROEPS- EN COMPETENTIEPROFIEL

COMMUNICATION & MULTIMEDIA DESIGN

Colofon

Vastgesteld door Landelijke Beroepenveldcommissie CMD versie 3.0 - 9 maart 2011

OpdrachtgeverInternational Network of Communication & Multimedia Design, vertegen-woordigd door:Peter Buis / Sabine Niederer – Hogeschool van AmsterdamJos de Serière - Hogeschool Zuyd (voorzitter)Patrick Deters / Petra Visser - Haagse HogeschoolHarry Zengerink – NHL Hogeschool LeeuwardenJan Reinhard / Jan Peeters / Frans van Seggelen – Avans Hogeschool, Breda, Den BoschBas Leurs / Tim Fleumer – Hogeschool RotterdamBernard Weerdmeester – Hogeschool UtrechtWanda Saabeel / Brigitte Blom – LOIPim Boer / Robert Holwerda / Koen van Turnhout – Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

WerkgroepJos de Serière – Hogeschool Zuyd Bas Leurs – Hogeschool RotterdamJan Peeters – Avans HogeschoolKoen van Turnhout – Hogeschool van Arnhem & NijmegenRobert Holwerda – Hogeschool van Arnhem & Nijmegen

AdviezenJocelyn Manderveld – Passion4learning

EindredactieRietje van Vliet

Kaftontwerp & layoutMaarten Reynders - www.eminar.be

AdresgegevensInternational Network of Communication & Multimedia DesignCommunication & Multimedia DesignHogeschool ZuydBrusselseweg 1506217 HB Maastricht

© 2011, International Network of Communication & Multimedia Design

5

Voorwoord

Elf jaar geleden (2000) werd in Nederland de eerste opleiding

Communication & Multimedia Design (CMD) opgericht. Daarmee

wilden de betrokken hogescholen voldoen aan een groeiende vraag

naar creatieve professionals die werken op het snijvlak van ontwerp,

technologie, media en communicatie.

Deze vraag is in de loop der jaren niet minder geworden, wel specifieker.

Er is momenteel een duidelijke behoefte aan creativiteit en aan een

mensgerichte denk- en werkwijze die blijft inspireren en motiveren.

Een denk- en werkwijze die permanente innovatie mogelijk maakt.

Een van de vakgebieden die zich voortdurend innoveren, is dat van

6

CMD. Dit vakgebied staat niet stil en heeft de afgelopen tien jaar ook

niet stilgestaan. Nog steeds ontstaan binnen het CMD-domein nieuwe

beroepen en toepassingsgebieden.

Door deze ontwikkelingen is het noodzakelijk geworden dat het in

2008 vastgestelde beroeps- en competentieprofiel van CMD wordt

vernieuwd. Om die reden hebben de tien CMD-opleidingen in overleg

met het werkveld het afgelopen jaar gewerkt aan het nieuw beroeps-

en competentieprofiel. Het profiel is tot stand gekomen onder

verantwoordelijkheid van het International Network of Communication

& Multimedia Design (INCMD), het platform waarin de tien CMD-

opleidingen zich hebben verenigd.

Het vernieuwde beroeps- en competentieprofiel omvat het beroepsbeeld

van een CMD’er en de bijbehorende beroepsspecifieke en generieke

competenties. Dit beroeps- en competentieprofiel is geldig voor alle

instellingen in Nederland die de hogeberoepsopleiding verzorgen met de

CROHO-benaming Communication & Multimedia Design. Het biedt de

CMD-opleidingen een raamwerk en een standaard voor het beschrijven

van de competenties van een afgestudeerde CMD’er. Het is, kort gezegd,

een document waarin staat hoe een opleiding te plaatsen is binnen

het brede domein van Communication & Multimedia Design en wat

afgestudeerde CMD’ers moeten kennen en kunnen.

Dankzij dit nieuwe beroeps- en competentieprofiel kunnen de CMD-

opleidingen onderling met elkaar vergeleken worden. Dit vergroot de

mogelijkheden voor studenten om delen van het onderwijsprogramma

te volgen bij andere binnen- en zelfs buitenlandse CMD-opleidingen.

7

Verder is het profiel een belangrijk document voor de sector als geheel:

voor opleidingen bij het vaststellen van hun curriculum, voor studenten

bij het maken van een onderbouwde studiekeuze en voor werkgevers om

een helder beeld te krijgen van de professionals die zij in dienst nemen.

Jos de Serière,

Voorzitter INCMD

Inhoud

1. Inleiding 11

2. Doel en reikwijdte van het Landelijk Beroeps- en Competentieprofiel CMD

15

3. Het Landelijk Beroeps- en Competentieprofiel CMD: het proces

17

4. Beroepsbeeld van CMD 19

5. Het CMD-domeinmodel 23

Mensgerichte ontwerpproces 23

Omschrijving van het model 25

6. De CMD-beroepsspecifieke en generieke competenties 27

Beroepsspecifieke CMD-competenties 29

Generieke CMD-competenties 39

7. Werkveld van afgestudeerde CMD’ers 49

Creatieve (zakelijke) industrie 49

Voorbeeldfuncties CMD’ers 51

Bijlage I Gebruikte documentatie 53

Bijlage II Leden Landelijk Beroepenveld INCMD 57

Bijlage III Van Dublin-descriptoren naar generieke kwalificaties hbo-bachelor

59

11

1. Inleiding

De hbo-opleiding Communication & Multimedia Design (CMD) heeft in

het eerste decennium van haar bestaan in Nederland een snelle groei

doorgemaakt. Deze groei loopt parallel aan de snel voortschrijdende,

internationale trends en ontwikkelingen in het kennisdomein van

interactieve media.

Anno 2011 zijn er tien CMD-opleidingen. Deze zijn gevestigd in

Maastricht, Amsterdam, Breda, Den Bosch, Leeuwarden, Rotterdam,

Arnhem, Utrecht, Den Haag en Leiden (bij de particuliere instelling LOI).

In totaal studeren circa 5.500 studenten aan een van deze opleidingen.

Afgestudeerden komen hoofdzakelijk terecht in het werkveld dat wordt

aangeduid met ‘creatieve industrie’. De opleidingen werken samen in

12

het International Network of Communication & Multimedia Design

(INCMD).

Innovatieve communicatieproducten en diensten worden ontworpen

vanuit het perspectief van de ‘mens’ en dienen waarde toe te voegen

aan de mensen en de context waarin ze zich bewegen (werk, studie,

entertainment, leven). Dit verklaart waarom er in de programma’s van

de diverse CMD-opleidingen interdisciplinaire verbanden herkenbaar

zijn tussen maatschappelijke, mensgerichte en communicatie-

vakken, creatieve vormgevingsvakken, het business/marketingdenken

(ondernemen, nieuwe businessmodellen) en technologische vaardig-

heden.

Op 1 oktober 2008 is de eerste versie van het Beroeps- en

Competentieprofiel CMD vastgesteld door het Landelijk Beroepenveld.

Deze eerste versie vormde in 2009 het vertrekpunt voor een tweede

versie, die eveneens in nauwe samenwerking met het beroepenveld tot

stand is gekomen.

Maar nu, 2011, blijkt opnieuw een herziening noodzakelijk. Allereerst omdat

de ontwikkelingen en integratie van interactieve media in de samenleving

momenteel een enorme vlucht nemen. Creativiteit en innovatie op dit

terrein illustreren de noodzaak om voortdurend bij te blijven en zich

continu te ontwikkelen en te innoveren. In de tweede plaats ontstaan er

nieuwe beroepen en nieuwe toepassingsgebieden. Wat dat betreft zijn

de eerste ervaringen met CMD-alumni een feit. Ten derde is de transitie

van de informatiemaatschappij naar een communicatiemaatschappij

ontegenzeggelijk gaande. Daarbij moeten innovatieve vormen van

13

communicatiediensten en communicatieproducten leiden tot nuttige en

betekenisvolle belevingen van mensen in hun dagelijkse leven, werken,

wonen, leren, zorgen en vermaak.

Het voorliggende Landelijk Beroeps– en Competentieprofiel is tot stand

gekomen door intensieve samenwerking met het beroepenveld en de tien

CMD-opleidingen, verenigd in het INCMD. De leden van het INCMD

hebben het Beroeps- en Competentieprofiel geaccordeerd tijdens de

platformvergadering van 4 februari 2011. Een brede vertegenwoordiging

van het CMD-bedrijfsleven (genoemd in bijlage II) heeft de beschrijving

daarna op 9 maart 2011 gevalideerd.

15

2. Doel en reikwijdte van het Landelijk Beroeps- en Competentieprofiel CMD

De nieuwe versie van het Landelijk Beroeps- en Competentieprofiel

CMD is geldig voor alle instellingen in Nederland die de hogere

beroepsopleiding verzorgen met de CROHO-benaming Communication

& Multimedia Design (CMD). Het profiel omvat het CMD-beroepsbeeld

en een beschrijving van de bijbehorende beroepsspecifieke en generieke

CMD-competenties.

Het beroeps- en competentieprofiel is tot stand gekomen onder

verantwoordelijkheid van het International Network of Communication

& Multimedia Design, het overlegplatform van de tien CMD-opleidingen.

16

Het profiel wordt door het platform beheerd. Daarmee is het profiel het

collectieve eigendom van de hogescholen die beschikken over de licentie

voor Communication & Multimedia Design.

Met dit beroeps- en competentieprofiel beoogt het INCMD de CMD-

opleidingen te voorzien van een raamwerk en een standaard waarmee

zij hun inhoud, beroepstaken en competenties kunnen beschrijven. Het

is een hulpmiddel bij het positioneren van een opleiding in het CMD-

domein. Het profiel biedt gebruikers de mogelijkheid om de opleiding

breed of specifiek neer te zetten, met een degelijke basis en ruimte voor

innovaties en specialisaties. Hierdoor is het voor studenten en werkgevers

duidelijk wat verwacht kan worden van een pas afgestudeerde CMD’er.

Dit document biedt de CMD-opleidingen tevens ondersteuning bij de

positionering, opzet, inrichting en validatie van hun onderwijs. Vanuit het

beroeps- en opleidingsprofiel is het vervolgens aan de opleidingen zelf

om te komen tot een beschrijving van de specifieke kennis, vaardigheden

en gedrag binnen een context en zo een vertaalslag te maken naar

opleidingscompetenties.

Verder biedt het profiel de opleidingen de mogelijkheid in te spelen

op actuele ontwikkelingen, met behoud van de positie en profilering

binnen het CMD-domein. Wanneer deze ontwikkelingen daartoe

aanleiding geven, is het mogelijk om nieuw onderwijs vorm te geven en

dit te positioneren binnen het kader van CMD-opleidingen in het hoger

beroepsonderwijs.

17

3. Het Landelijk Beroeps- en Competentieprofiel CMD:

het proces

Om een nieuwe versie van het Landelijk Beroeps- en Competentieprofiel

CMD te ontwikkelen was er een proces nodig waarin de CMD-opleidingen

intensief samenwerkten met het CMD-beroepenveld. Op deze wijze is

geborgd dat het profiel ook daadwerkelijk wordt gedragen door de tien

CMD-opleidingen en het beroepenveld.

In 2009 zijn de eerste stappen gezet. In een eerste brainstorm met

vertegenwoordigers van het werkveld en de opleidingen is nagedacht over

een visie van CMD. Ook bogen zij zich over de vraag wat de gezamenlijke

CMD-competenties zouden moeten zijn.

18

Daarna werd een werkgroep opgericht die op basis van de resultaten

van deze brainstorm de daadwerkelijke ontwikkeling van het beroeps-

en competentieprofiel op zich nam. Deze werkgroep bestond uit vier

vertegenwoordigers van CMD-opleidingen, bijgestaan door een adviseur.

De werkgroep heeft de bestaande competentieprofielen van de

verschillende CMD-opleidingen geïnventariseerd en geanalyseerd. De

competenties zijn afgeleid van de afzonderlijke opleidingsprofielen, die

eveneens in overleg met het werkveld zijn vastgesteld. Deze profielen

werden vervolgens aangevuld met nieuwe informatie over ontwikkelingen

in de beroepspraktijk en het niveau van hoger onderwijs.

Op basis van de competentieprofielen van de opleidingen, de resultaten

van de brainstormsessie en de validatie van de INCMD-leden en het

werkveld is het Beroeps- en Competentieprofiel CMD ontwikkeld. Het

beroeps- en competentieprofiel bestaat uit de volgende onderdelen:

het CMD-beroepsbeeld, het CMD-domeinmodel en de omschrijving

van de beroepsspecifieke en generieke CMD-competenties, met de

daarbij behorende gedragsindicatoren. Dit document eindigt met een

omschrijving waar afgestudeerde CMD’ers werkzaam zijn.

19

4. Beroepsbeeld van CMD

Met de beschrijving van het beroepsbeeld van een CMD’er wordt een

reëel beeld gegeven van het beroep. Wat houdt het werk in de praktijk in?

Een reëel beroepsbeeld zorgt ervoor dat startende studenten weten

waaraan zij beginnen. Het helpt om de weg ernaar toe ook af te

maken. Kenmerkend voor CMD is het mensgericht ontwerpen van

betekenisvolle, digitale communicatiediensten, communicatieproducten

en communicatiebelevingen. Daarin worden tekst, beeld, video en geluid

middels beschikbare en nieuwe technologieën verwerkt tot innovatieve

toepassingen, die mensen gebruiken in hun dagelijks leven van werken,

leren, zorgen, spelen en vermaak.

20

Juist door de digitalisering van communicatie met behulp van

multimedia ontstaan ongekende nieuwe mogelijkheden, die leiden tot

aanpassingen voor bestaande communicatievormen en tot volledig

nieuwe communicatievormen. Al deze vormen van communicatie

worden gekenmerkt door begrippen als interactie, beleving en simulatie

(spel). Het verhaal, de multimediale boodschap, biedt steevast nieuwe

mogelijkheden voor de gebruiker. Nu eens gaat het om een puur

functionele, zakelijke toepassing. Dan weer wordt de kwaliteit van beleving

en ervaring van de gebruiker met producten, diensten, gebeurtenissen

en omgevingen centraal gesteld. Grenzen worden voortdurend

overschreden, nu CMD’ers op zoek gaan naar creatieve oplossingen

voor communicatievraagstukken met behulp van interactieve media.

Creativiteit, innovatie, ontwerpdenken, diversiteit en interdisciplinariteit

karakteriseren het beroepsbeeld.

In het kader wordt het beroepsbeeld van CMD’ers omschreven.

CMD’ers zijn ontwerpers. Ze onderzoeken, bedenken,

verbeelden en maken betekenisvolle (interactieve)

communicatieproducten, -diensten en -belevingen. Ze

maken hierbij gebruik van verschillende onderzoeks- en

ontwerpmethoden en technologieën. CMD’ers creëren

waarde (ontwerpen) vanuit de wensen, behoeften en

eigenschappen van gebruikers. De gebruiker wordt actief

betrokken bij het ontwerpproces.

21

In het ontwerpproces weten CMD’ers verschillende

vakgebieden te verbinden. Ze kunnen omgaan met diverse

achtergronden van belanghebbenden in een project.

CMD’ers initiëren, organiseren het project en geven richting

aan het ontwerpproces, waarbij zij overzicht behouden en

oog tonen voor details. CMD’ers doorgronden de opdracht en

verdiepen zich in de vraag, de opdrachtgever, de gebruiker

en de (gebruiks)context. Zij durven lastige vragen te stellen,

vragen door en blijven kritisch. CMD’ers verliezen hierbij de

opdracht niet uit het oog. Zij weten deze binnen de gestelde

kaders af te ronden.

CMD’ers zijn creatief in bedenken van oplossingen en

komen met vernieuwende en prikkelende ideeën. Ze zijn

ondernemend en hebben een proactieve houding. CMD’ers

weten de opdrachtgever, hun team en de gebruikers te

enthousiasmeren voor hun ideeën en kunnen de gekozen

oplossing verantwoorden op basis van theorie en onderzoek.

Zij voeren hierbij een dialoog met de opdrachtgever, het team

en de gebruikers. CMD’ers ontwikkelen steeds prototypes

om hun ontwerpen tot leven te brengen en te evalueren.

CMD’ers zijn zich bewust van de ‘grotere context’:

maatschappij, ethiek, historie en economische werkelijkheid.

Ze willen voorop lopen in hun vak, kennen de nieuwste trends

en ontwikkelingen, en weten deze op waarde te schatten en

passen deze toe in hun werk. CMD’ers zijn zich bewust van de

gevolgen van hun ontwerpbeslissingen.

23

5. Het CMD-domeinmodel

Mensgericht ontwerpproces

Om te komen tot de definitie van het CMD-competentieprofiel is er

een model ontwikkeld dat een systematische beschrijving van het

domein Communication & Multimedia Design geeft. Dit model heeft als

vertrekpunt het CMD-beroepsbeeld. Het bestaat uit de vier fasen uit het

mensgerichte ontwerpproces, waarbinnen de CMD’er centraal staat.

Het generieke ontwerpproces, bestaande uit de verschillende stadia,

vormt het uitgangspunt voor de verschillende beroepsrollen waarin

CMD’ers zich kunnen ontwikkelen. Zij kunnen zich specialiseren binnen

een of misschien meerdere stadia. Maar zij kunnen zich ook ontwikkelen

tot een meer generalistische rol: tot professionals die het ontwerpproces

24

kunnen overzien en daarnaar kunnen handelen.

Een tweede belangrijk uitgangspunt is dat grenzen tussen generalisten en

specialisten vervagen. Generalisten hebben basiskennis van verschillende

disciplines. Ze beschikken weliswaar niet over de specifieke expertise om

een probleem op te lossen, maar ze zijn wel in staat om een probleem of

doel goed te beschrijven. Specialisten hebben een diepgaandere kennis

binnen een bepaald kennisdomein en zijn juist heel goed in staat binnen

een gegeven plan van aanpak een probleem op te lossen.

Innovatie, ontwerpen en communicatie hebben te maken met zowel

generieke als specifieke competenties. Dit betekent dat een generalist

enerzijds de kern van het op te lossen vraagstuk (probleemdefinitie)

moet kunnen begrijpen en duiden. En anderzijds moet kunnen aangeven

in welke richting de oplossing van het vraagstuk moet worden gezocht,

bijvoorbeeld door te zijner tijd de hulp van specialisten erbij te halen. Een

specialist daarentegen moet goed in staat zijn het probleem te definiëren.

Dit betekent dat én generalisten én specialisten binnen een bepaalde

context of specifieke situatie elkaars rol (generalist of specialist) grondig

moeten kunnen begrijpen, dan wel kunnen vervullen. Dit is de kracht van

de CMD’er.

Door de ontwikkeling van een model dat een systematische beschrijving

geeft van het domein Communication & Multimedia Design, krijgen

de afzonderlijke CMD-opleidingen de ruimte om zich daarbinnen te

positioneren. In de volgende paragraaf wordt het CMD-domeinmodel

beschreven.

25

Omschrijving van het model

Centraal in het CMD-domeinmodel staat de CMD’er. CMD’ers staan als

een spin in het web in hun omgeving. Daarbij hebben zij een ‘relatie’ met

hun team, gebruikers, opdrachtgevers en stakeholders. Verder gebruiken

CMD’ers (multi)media & technologie om binnen hun beroep te komen

tot creatieve probleemoplossingen.

Het CMD-model wordt gepresenteerd in figuur 1.

Figuur 1 Het CMD-domeinmodel

26

Het CMD-domeinmodel geeft in de buitenste schil de fases weer

uit het mensgerichte ontwerpproces: onderzoeken en begrijpen,

conceptualiseren, verbeelden en prototypes maken en evalueren. De

stippellijnen tussen de fases weerspiegelen dat er geen eenduidige

grenzen of momenten bestaan waarin deze fases elkaar opvolgen. De

stippellijnen betekenen juist dat op elk gewenst moment binnen het

ontwerpproces een beroep kan worden gedaan om vanuit een bepaalde

fase het vigerende vraagstuk te benaderen. Tevens geldt voor deze fasen

dat er meerdere iteraties kunnen plaatsvinden.

Het werken aan een creatieve oplossing van een communicatievraagstuk

met behulp van multimedia vindt plaats in een dynamische

beroepscontext. Deze beroepscontext stelt hoge eisen aan de generieke

eigenschappen van CMD’ers. Zij moeten inter- en multidisciplinair

kunnen samenwerken. Zij dienen zich blijvend te ontwikkelen en te

reflecteren op het eigen kennen, kunnen, willen en zijn. Zij worden geacht

te beschikken over een gedegen initiërend, organiserend en regisserend

vermogen. Tevens weten zij zich op adequate wijze te manifesteren en te

presenteren.

Dit geheel omschrijft het domein van Communication & Multimedia

Design.

27

6. Beroepsspecifieke en generieke competenties CMD

Op basis van het CMD-domeinmodel dat in het voorgaande hoofdstuk is

omschreven, kunnen zowel de beroepsspecifieke als de generieke CMD-

competenties worden afgeleid. Het resultaat is het competentieprofiel

van CMD’ers.

Onder competentie wordt verstaan het vermogen om beroepstaken

adequaat uit te voeren. Competente CMD’ers kunnen kennis,

vaardigheden en houdingsaspecten geïntegreerd inzetten om in de

praktijkcontext een taak tot een goed resultaat te brengen.

28

In het competentieprofiel wordt van alle beroepsspecifieke en generieke

CMD-competenties een definitie gegeven, met de daarbij behorende

gedragsindicatoren. Deze gedragsindicatoren zijn voorbeelden van

gedrag van CMD’ers, bedoeld om een duidelijke invulling te geven van de

competentiedefinitie.

Allereerst worden de beroepsspecifieke CMD-competenties

weergegeven, gevolgd door de generieke CMD-competenties.

29

Beroepsspecifieke CMD-competenties

De beroepsspecifieke competenties van CMD’ers hebben betrekking op

de inhoudelijke competenties in het beroep en de situaties die zich daar

voordoen. Deze beroepsspecifieke competenties zijn:

A. Onderzoeken & begrijpen

B. Conceptualiseren

C. Verbeelden & prototypes maken

D. Evalueren

Deze beroepsspecifieke CMD-competenties laten zich als volgt

definiëren:

30

A. Onderzoeken & begrijpen

CMD’ers doen onderzoek om de context van het probleem, de wens

van de gebruiker, doelstelling van de opdrachtgever, de belangen van

stakeholders en de mogelijkheden van de technologie te begrijpen.

31

Gedragsindicatoren

1. CMD’ers leven zich in de probleem- of vraagcontext in en kan deze,

beschrijven en inkaderen.

2. CMD’ers stellen de gebruiker voortdurend centraal. Zij denken en handelen

vanuit de gebruikers.

3. CMD’ers verzamelen gegevens over de wensen en behoeften van

gebruikers en stakeholders, en analyseren deze gegevens.

4. CMD’ers vergaren de benodigde kennis van het domein/sector

(bijvoorbeeld: cultuur, educatie, gezondheidszorg) waarin het project zich

afspeelt.

5. CMD’ers gebruiken onderzoeksmethodes om het ‘ontwerpprobleem’ te

verduidelijken.

6. CMD’ers gebruiken (nieuwe) ontwerptheorieën en –methodieken.

7. CMD’ers analyseren nieuwe technologische ontwikkelingen en begrijpen

de mogelijkheden en beperkingen van zowel bestaande, als nieuwe

technologie.

32

B. Conceptualiseren

CMD’ers genereren ideeën en ontwikkelen concepten voor

(interactieve) communicatieproducten, communicatiediensten, en

communicatiebelevingen. Het gaat om het verbinden van wensen van

gebruikers, doelstellingen van opdrachtgevers en middelen (media,

technologie) op basis van een strategie.

33

Gedragsindicatoren

1. CMD’ers werken het communicatievraagstuk diepgaand uit ten behoeve

van de te ontwerpen oplossing.

2. CMD’ers passen creatieve methoden en technieken toe voor het

ontwikkelen van ideeën.

3. CMD’ers nemen actief deel aan creatieve, werk– en brainstormsessies.

4. CMD’ers experimenteren om nieuwe wegen te verkennen.

5. CMD’ers stellen de wensen en behoeften profiel(en) op van de gebruiker.

6. CMD’ers denken en handelen op verschillende abstractieniveaus.

7. CMD’ers verbinden doelen en wensen van de gebruiker en opdrachtgever in

het concept.

8. CMD’ers gebruiken technologie als ‘enabler’ om de wensen van de

gebruikers en opdrachtgevers te concretiseren.

34

C. Verbeelden en prototypes maken

CMD’ers zijn in staat om concepten vorm te geven en te concretiseren in

prototypes.

35

Gedragsindicatoren

1. CMD’ers maken gebruik van middelen en methoden om prototypes te

maken.

2. CMD’ers werken prototypes uit van ‘low-fidelity’ tot ‘high-fidelity’.

3. CMD’ers hebben kennis van interactie, storytelling, beleving en vormgeving

van multimodale interfaces.

4. CMD’ers gebruiken (multi)mediatechnologie ten behoeve van vormgeving.

5. CMD’ers passen ergonomische principes toe bij het ontwerpen en

interactie.

6. CMD’ers maken prototypes om ervan te leren en om keuzes te creëren

(‘build to think’).

7. CMD’ers maken gebruik van technologie om te experimenteren en/of te

realiseren.

36

D. Evalueren

CMD’ers zijn in staat resultaten, die tijdens verschillende stadia van het

ontwerpproces ontstaan, herhaaldelijk te toetsen op hun waarde en

belang voor de wensen van de gebruiker/opdrachtgever.

37

Gedragsindicatoren

1. CMD’ers gebruiken theoretische kennis van verschillende evaluatietypen

die tijdens verschillende stadia van het ontwerpproces nodig zijn; zij kunnen

deze beoordelen op een juist gebruik en inzet.

2. CMD’ers gebruiken middelen en (test)methoden om prototypes te

evalueren.

3. CMD’ers maken een strategisch evaluatieplan: doel(en) bepalen, plannen

wie/wat (data)/waar/wanneer, (doen) uitvoeren en interpreteren.

4. CMD’ers gebruiken de reflectie, interpretatie en beoordeling van de

uitkomsten van evaluaties ter verbetering van (toekomstige) product- of

dienstontwerpen.

39

Generieke CMD-competenties

De generieke competenties van een CMD’er hebben betrekking op het

algemeen functioneren van de CMD’er in de relevante omgeving. Dit

komt tot uitdrukking in de functies die CMD’ers vervullen. Deze generieke

CMD-competenties zijn:

E. Inter- en multidisciplinair samenwerken

F. Initiëren, organiseren en regisseren

G. Manifesteren en presenteren

H. Ontwikkelen en reflecteren

De generieke CMD-competenties laten zich als volgt definiëren:

40

E. Inter- en multidisciplinair samenwerken

CMD’ers zijn in staat om samen te werken in een multidisciplinaire,

multiculturele en/of internationale omgeving, waarbij zij verschillende

vakgebieden weten te verbinden.

41

Gedragsindicatoren

1. CMD’ers beschikken over interculturele communicatievaardigheden.

2. CMD’ers acteren en presteren binnen een teamverband.

3. CMD’ers maken gebruik van diversiteit.

4. CMD’ers werken maatschappelijk en ethisch verantwoord.

42

F. Initiëren, organiseren en regisseren

CMD’ers herkennen behoeften op het gebied van communicatie en

interactie en nemen het initiatief om aan deze behoeften tegemoet

te komen. Zij kunnen hierbij op een procesmatige, projectmatige

en organisatorische manier een dialoog tussen de verschillende

belanghebbenden in een project faciliteren en coördineren.

43

Gedragsindicatoren

1. CMD’ers weten het ontwerptraject te plannen, uit te voeren, te controleren,

te beheren (tijd, budget, informatie, kwaliteit) en informeren over de

voortgang van het ontwerpproject.

2. CMD’ers maken een inschatting van de succes- en risicofactoren met

betrekking tot het ontwerpproject.

3. CMD’ers brengen een bruikbaar advies uit en implementeren het gekozen

ontwerp in een organisatie.

4. CMD’ers weten wanneer zij hulp moeten inschakelen van een expert voor

de verdere realisatie van het prototype of product.

5. CMD’ers overzien de juridische consequenties van hun adviezen en

producten.

6. CMD’ers geven leiding op operationeel niveau (projecten), al dan niet onder

(bege)leiding van een senior.

7. CMD’ers leveren een bijdrage aan organisatiebeleid met betrekking tot het

ontwerpproces.

8. CMD’ers monitoren op de kwaliteit en haalbaarheid (‘design to budget’).

44

G. Manifesteren en presenteren

CMD’ers weten de opdrachtgever, het team en de gebruikers te

enthousiasmeren voor hun ontwerpideeën. Zij zijn in staat een inspirerend

verhaal te houden, waarin zij op een authentieke wijze en vanuit een eigen

visie hun boodschap weten over te brengen.

45

Gedragsindicatoren

1. CMD’ers presenteren informatie, inzichten en ideeën op een inspirerende

wijze.

2. CMD’ers beheersen verschillende van communicatievormen en

presentatiestijlen (informeren, overleggen, beoordelen, beoordelen,

motiveren).

3. CMD’ers netwerken productief.

4. CMD’ers adviseren.

5. CMD’ers luisteren.

6. CMD’ers stellen vragen, vragen door en blijven kritisch.

7. CMD’ers onderhandelen.

8. CMD’ers rapporteren in woord en beeld.

9. CMD’ers overtuigen (zowel opdrachtgevers, teamleden als andere

belanghebbenden).

46

H. Ontwikkelen en reflecteren

CMD’ers nemen verantwoordelijkheid voor hun eigen professioneel

handelen. Zij reflecteren hierbij zowel op het ontwerpproces,

ontwerpkeuzes als op hun eigen professionele ontwikkeling. CMD’ers

verdiepen zich voordurend in de nieuwste ontwikkelingen op het gebied

van relevante vakgebieden en weten deze op waarde te schatten en in te

zetten. Zij dragen bij aan de verdere ontwikkelingen van het vakgebied.

47

Gedragsindicatoren

1. CMD’ers sturen zichzelf bij ten aanzien van leren, resultaatgerichtheid,

flexibiliteit, nieuwsgierigheid en proactief werken.

2. CMD’ers hebben een beroepshouding die getuigt van respect voor

anderen en besef van ethische en maatschappelijke aspecten bij

beroepshandelingen.

3. CMD’ers nemen actief deel aan netwerken en leveren een bijdrage aan het

beroepsdomein door deelname aan workshops en seminars.

49

7. Werkveld van afgestudeerde CMD’ers

Creatieve (zakelijke) industrie

Het beroepsdomein waarin afgestudeerde CMD’ers terechtkomen, is

volop in ontwikkeling. Grofweg zijn de meeste CMD’ers werkzaam in de

‘creatieve (zakelijke) industrie’. Hieronder wordt verstaan:

1. De publieke en private ‘creatieve industrie’, bestaande uit de

deelsectoren:

• de creatieve zakelijke dienstverlening (creatieve midden- en

50

kleinbedrijven, die toeleveren aan de zakelijke markt zoals met name

full service internetbedrijven, mediaproductiebedrijven, (marketing)

communicatie, reclame, architectuur en vormgeving);

• de media -en entertainmentsector;

• de kunsten (inclusief cultureel erfgoed);

2. Afdelingen (marketing-)communicatie van overige maatschappelijke

en bedrijfssectoren, zoals zorg, overheden, onderwijsinstellingen,

telecommunicatie- en entertainmentindustrie etc.;

3. Afgestudeerden die een eigen (innovatieve) onderneming op het

terrein van communicatie en/of multimedia starten, of werken als

creatieve freelancers.

51

Voorbeeldfuncties CMD’ers

Veel functies die CMD’ers vervullen, zijn nog in ontwikkeling. Hieronder

volgt een selectie van voorbeeldfuncties:

• multimedia designer;

• game designer;

• medewerker digitale media;

• coördinator interactieve media;

• user experience designer;

• communicatiemedewerker interactieve media;

• multimediaontwikkelaar;

• front end developer;

• interaction designer;

• usability tester;

• conceptontwikkelaar;

• web designer;

• art director;

• accountmanager digitale media.

53

Bijlage I

Gebruikte documentatie

• Being human: Human-Computer Interaction in the year 2020

(Cambridge, 2008)

• Brown, Tim, Change by Design: How Design Thinking Transforms

Organizations and Inspires Innovation (HarperBusiness, 2009)

• Cross, Nigel, Designerly Ways of Knowing: Design Discipline Versus.

Design Science (Springer, 2010)

• Digital life report (www.itu.int/digitalife, International

Telecommunication Union, 2006)

• Diller, Steve; Nathan Shedroff, Darrel Rhea, Making Meaning: How

Successful Businesses Deliver Meaningful Customer Experiences (New

54

Riders Press, 2008)

• Dorst, Kees, Understanding Design (BIS Publishers, 2006)

• Dubberly, Hugh, How do you design? (Dubberly Design Office,

2004, www.dubberly.com/wp-content/uploads/2008/06/ddo_

designprocess.pdf)

• Entertainment & Media Outlook towards 2014: Trends in the Netherlands

(PriceWaterhouseCoopers b.v. 2010)

• Gegevens van Brainstormsessie CMD & werkveld (september 2009)

• IIPCREATE Strategic Research Agenda (SRA) of the ICT Innovation

Platform IIP/CREATE (2008)

• Internet of things, The (www.itu.int/internetofthings, International

Telecommunication Union, 2005)

• Jones, John Chris, Design Methods: seeds of human future (Wiley,

1970/1992)

• Kolb, David A., Experiential Learning: Experience as the Source of

Learning and Development (Prentice Hall, 1983)

• Kolko, Jon, Thoughts on Interaction Design (Morgan Kaufmann, 2009)

• Landelijk Beroeps- en Competentieprofiel CMD 2.3 (2007)

• Lawson, Bryan, How Designers Think: The Design Process Demystified

(Architectural Press, 2005)

• Lawson, Bryan; Kees Dorst, Design Expertise (Architectural Press,

2009)

• Merholz, Peter; Todd Wilkens, Brandon Schauer, David Verba, Subject

To Change: Creating Great Products & Services for an Uncertain World:

Adaptive Path on Design (O’Reilly Media, 2008)

55

• Platform Internet Bureaus Nederland (www.pibn.nl)

• Project Landelijk Beroeps- en Competentieprofiel CMD 2009-2011

(Jaarverslag 2009-2011)

• Randoe, Emilie, Zoom in, zoom out Redesigning the learning landscape

(Randoe Verandermanagement t.b.v. IIPCreate, maart 2010)

• Saffer, Dan, Designing for Interaction: Creating Smart Applications and

Clever Devices (Peachpit Press, 2006)

• Schon, Donald A., The Reflective Practitioner: How Professionals Think In

Action (Basic Books, 1984)

• Schon, Donald A., Educating the Reflective Practitioner: Toward a New

Design for Teaching and Learning in the Professions (Jossey-Bass, 1990)

• Shedroff, Nathan, Experience Design (Waite Group Press, 2001)

• Stickdorn, Marc; Jakob Schneider et al, This is service design thinking

(BIS Publishers 2010)

• Talbot, David, ‘The Problem with Design Education’, in: Technology

Review (MIT, April, 2011)

• Voldere, Isabelle de; Paul Rutten, Cultuur, Creatieve Industrie en

Innovatie. Discussiepaper voor de CNV conferentie op 26 november

Rotterdam (2008)

57

Bijlage II

Leden Landelijk Beroepenveld INCMD

Naam: Gert Hans BerghuisBedrijf: FabriqueFunctie: Algemeen directeur

Naam: Bart ManuelBedrijf: Tam TamFunctie: Directeur

Naam: Jann de WaalBedrijf: INFO.NLFunctie: Directeur

58

Naam: Rodger BeekmanBedrijf: FHV/BBDOFunctie: Creatief directeur

Naam: Krijn SchuurmanBedrijf: InterimICFunctie: Managing Director

Naam: Floor van SpaendonckBedrijf: Virtueel PlatformFunctie: Directeur

Naam: Klaas KuitenbrouwerBedrijf: Virtueel PlatformFunctie: Programma manager

Naam: John MayBedrijf: CapGeminiFunctie: Learning Strategie Consultant

Naam: Michel van VeldeBedrijf: One ShoeFunctie: Managing Director

59

Bijlage III

Van Dublindescriptoren naar generieke kwalificaties hbo-bachelor

60

HIER KOMT KAFT DESIGN(ACHTERKANT)