@l~ @l@ @l~ OD GD OD OD @!l

4
@l~ @l@ @!l ~ @1(ffijiJ @l~ OD <iill~ aD Een ontmoeting met ..... Jonkheer Albert van Citters, geboren 31 maart 1905 op buitenplaats "Heesterlust" te Schudde- beurs, gemeente Noordgouwe alwaar zijn vader burgemeester was. Hij zelf was burgemeester van de gemeente Burgh van 1937 tot 1961. "Ik word over het algemeen aangesproken met mijnheer, maar jonker is de juiste aanspreek- titel", verklaart hij. De jonkheer stamt uit een oud adellijk geslacht met nogal wat telgen die bestuurlijke functies vervulden. Dat de jonkheer niet zo sterk hecht aan uiterlij- ke franje blijkt uit: "Je kan de afbeelding van het familiewapen gerust mee naar huis nemen als je het op je gemak wilt bekijken. Ja, ik meen het, als je 'm maar weer terug brengt." Een gulle lach. 462 GD OD OD 00 OD "Heesterlust" en Schuddebeurs vandaar komen de vroegste herinneringen. Hij ontmoette er ook zijn toekoemstige echtgenote Ida Honorine Stephanie Bolomey. Ze was gezelschapsdame van zijn nicht, die op "Zorgvliet" woonde. Hij ging naar school in Zierikzee. Oom P. Cau was er president van de rechtbank. "Ik herinner me dat hij me een keer mee nam naar het Graves- teen om er een gevangene te bezoeken. Van die oom kreeg ik een ijzeren hoepel, die gemaakt was door Anker de smid, die in het Visslop woonde." Herinneringen aan de stoimramp van 1911 toen de stoomboot Minister Lelie door die storm op de steigers werd geworpen. In 1913 verhuisde de familie naar Arnhem. De jonkheer maakte er de lagere school af, doorliep er de 3-jarige H. B. S. en de tweejarige Hogere Handelsschool. De Eerste Wereldoorlog brak uit. In Arnhem manifesteerde zich dit het meest door de aanwezigheid van Duitse en Engelse militairen, die daar werden geïnterneerd. 's Zomers waren er voor de familie de vacanties op "Heesterlust", maar de oorlog leek gevaarlijk dichtbij. Vanaf de Schouwse Dijk kon de fami- lie op een mooie zomeravond bij buitenplaats "Maja" de luchtgevechten boven Antwerpen gadeslaan. "In I922 ging ik in opleiding op de Officiers- school Bereden Artillerie te Ede. Praktijk moest ik doen bij het 7e Regiment Veldartillerie te Bergen op Zoom. Daarna volgde ik een oplei- ding gemeente - administratie in Weesp, dat beviel me niet. Later werd ik chef - boekhouder bij de incassobank aan de van Wouwstraat, trouwde in 1931 en ging in Amsterdam op het Merwedeplein wonen. Het beviel ons daar uitstekend," aldus jonkheer Van Citters. Toch blijft Zeeland trekken en in 1934 verhuist het gezin Van Citters, dan met twee zonen, naar Burgh, waar de jonkheer als volontair ter se- cretarie is benoemd. Op 2 februari 1937 wordt

Transcript of @l~ @l@ @l~ OD GD OD OD @!l

Page 1: @l~ @l@ @l~ OD GD OD OD @!l

@l~ @l@@!l~ @1(ffijiJ

@l~ OD<iill~ aD

Een ontmoeting met .....

Jonkheer Albert van Citters, geboren 31 maart1905 op buitenplaats "Heesterlust" te Schudde-beurs, gemeente Noordgouwe alwaar zijn vaderburgemeester was.Hij zelf was burgemeester van de gemeenteBurgh van 1937 tot 1961."Ik word over het algemeen aangesproken metmijnheer, maar jonker is de juiste aanspreek-titel", verklaart hij.De jonkheer stamt uit een oud adellijk geslachtmet nogal wat telgen die bestuurlijke functiesvervulden.Dat de jonkheer niet zo sterk hecht aan uiterlij-ke franje blijkt uit: "Je kan de afbeelding vanhet familiewapen gerust mee naar huis nemenals je het op je gemak wilt bekijken. Ja, ik meenhet, als je 'm maar weer terug brengt."Een gulle lach.

462

GD OD OD00 OD

"Heesterlust" en Schuddebeurs vandaar komende vroegste herinneringen. Hij ontmoette er ookzijn toekoemstige echtgenote Ida HonorineStephanie Bolomey. Ze was gezelschapsdamevan zijn nicht, die op "Zorgvliet" woonde. Hijging naar school in Zierikzee. Oom P. Cau waser president van de rechtbank. "Ik herinner medat hij me een keer mee nam naar het Graves-teen om er een gevangene te bezoeken. Van dieoom kreeg ik een ijzeren hoepel, die gemaaktwas door Anker de smid, die in het Visslopwoonde." Herinneringen aan de stoimramp van1911 toen de stoomboot Minister Lelie door diestorm op de steigers werd geworpen.In 1913 verhuisde de familie naar Arnhem.De jonkheer maakte er de lagere school af,doorliep er de 3-jarige H. B. S. en de tweejarigeHogere Handelsschool.De Eerste Wereldoorlog brak uit. In Arnhemmanifesteerde zich dit het meest door deaanwezigheid van Duitse en Engelse militairen,die daar werden geïnterneerd.'s Zomers waren er voor de familie de vacantiesop "Heesterlust", maar de oorlog leek gevaarlijkdichtbij. Vanaf de Schouwse Dijk kon de fami-lie op een mooie zomeravond bij buitenplaats"Maja" de luchtgevechten boven Antwerpengadeslaan."In I922 ging ik in opleiding op de Officiers-school Bereden Artillerie te Ede. Praktijk moestik doen bij het 7e Regiment Veldartillerie teBergen op Zoom. Daarna volgde ik een oplei-ding gemeente - administratie in Weesp, datbeviel me niet. Later werd ik chef - boekhouderbij de incassobank aan de van Wouwstraat,trouwde in 1931 en ging in Amsterdam op hetMerwedeplein wonen. Het beviel ons daaruitstekend," aldus jonkheer Van Citters.Toch blijft Zeeland trekken en in 1934 verhuisthet gezin Van Citters, dan met twee zonen, naarBurgh, waar de jonkheer als volontair ter se-cretarie is benoemd. Op 2 februari 1937 wordt

Page 2: @l~ @l@ @l~ OD GD OD OD @!l

hij als burgemeester van de gemeente Burghgeïnstalleerd."Meteen als jong burgemeester werd ik alshoofd van de politie geconfronteerd met tweedroevige gevallen van zelfmoord, dat heeftgrote indruk op mij gemaakt. Het waren onze-kere tijden. Eerst de mobilisatie en toen de oor-log. Direct na de oorlogsverklaring heb ik metde heer Dormaar, het hoofd van de Burger-bevolking, de geheime mobilisatiestukken in depolder Burgh -Westland verbrand. We moestentoen nog in een droge sloot duiken, omdat ereen Duitse jager over vloog. Op 10 mei 1940heb ik het huwelijk gesloten van J. Brouwer enN. Steur, de kerkelijke inzegening gebeurde metopen deuren, zodat de mensen konden vluchtenindien dat nodig was," vertelt de oud-burge-meester. "De oorlogsjaren waren zeer moeilijk.We kregen allerhande Duitse organisaties in degemeente, tot zelfs Duitse douane aan toe,omdat we dicht bij Engeland zaten. Van 1940tot 1943 waren er 80 bombardementen. In depolder Burgh -Westland was er een lichtroutegemaakt voor Dpitse vliegtuigen. In Renesse lager een namaak vliegveld met houten jagers (!)als afschrikmiddel." Een beetje smalend: "Ie-dereen wist dat."In 1943 wordt jonkheer Van Citters met achtandere burgemeesters op het departement vanBinnenlandse Zaken ontboden door ministerFrederiks. De burgemeester wordt ontslagen,door de Duitsers. De familie Van Citters ver-huist naar het familiebezit "Heesterlust" inSchuddebeurs. Het landhuis "Schouwenburgh"in Burgh wordt aan Mr. Van den Berghe uitHaamstede verhuurd. De ex-burgemeester werktin het bos van "Heesterlust".De heer Van Citters: "In april '43 werd ik opge-roepen om op het arbeidsbureau in Zierikzee teverschijnen. In het bijzijn van een Duitse gevol-machtigde werd mij door het toenmalig hoofdvan het bureau werk aangeboden als chauffeurom hoge Duitse personages rond te rijden. Ik zeidat ik bedankte voor die functie, het hoofd zeidat ik dat niet kon weigeren, ik zei hem dat hijmij dit aanbod niet mocht doen aangezien iknog steeds burgemeester van Burgh was enslechts door Hare Majesteit de Koningin ontsla-gen had kunnen worden.";-.Jaallerlei onderhandelingen werd jonkheer

Van Citters opgedragen deel te nemen aan deArbeidsdienst in Duitsland.Daarover: "Ik had als voorwaarde gesteld, datals ik zou gaan, ik zwart op wit zou krijgen datde chauffeur en huisknecht van mijn moeder, detuinbaas en knecht niet zouden worden opgeroe-pen voor de arbeidsdienst. Dat verzoek werd in-gewilligd en eind april vertrok ik naar Ühlingenwaar ik te werk werd gesteld op een biologischdynamisch landbouwbedrijf. De boerin was eenkleinkind van de familie Schuurbeque Boeyevan Mon Plaisir uit Schuddebeurs. Zij was meteen Duitse boer getrouwd. Eerst heb ik onder-zocht of ze nazi waren, dat was gelukkig nietzo."De heer Van Citters moest zich op het arbeids-bureau in Waldshut melden. Hij kreeg de op-dracht voor de 12 koeien en 2 paarden te zorgenop de boerderij en wel zo dat er in mei 1944nogvoldoende hooivoorraad zou zijn. Stiekem voer-de hij stro bij en de beesten aten het. Na enigetijd kwamen nazi landbouwdeskundigen contro-leren en prezen het beleid. De boer werd daar-door vrijgesteld van dienst aan liet Oostfront.Het contact met thuis verliep goed. Elke weekwerden er over en weer brieven geschreven.Jonkheer van Citters had kennis gemaakt metPolen, die vluchtplannen hadden. Op een stra-lende zondagmorgen gingen ze 'stok over blok'in de richting van de grens, naar Stühlingen.Onderweg groeide de groep aan tot 20 man."Wat mij nu achteraf nog verbaast is dat èenjongen van achttien jaar oud de leiding van dezeonderneming op zich nam en hij deed dat heeltrefzeker."De hele groep kwam veilig de Zwitserse grensover, dankzij een groepje vrouwen dat hen in degoede richting stuurde, anders waren ze met eenboog Duitsland weer binnen gelopen.De heer van Citters werd via Schaffhausen naareen vluchtelingenkamp in Hinwil getrans-porteerd. Onderweg hoorde hij dat de geallieer-den in Frankrijk waren geland."In het kamp werd ik chef personeel, omdat ik 4talen sprak. Ik moest er ook feestavonden orga-niseren. Dat lukte uitstekend: er was een Franseharrnonikaspeler, een Fransman die op zijn han-den de trap op en af liep, een Poolse officiers-vrouw die uitstekend Chopin vertolkte, eenWeense danseres, die met haar costuum op het

At:'1

Page 3: @l~ @l@ @l~ OD GD OD OD @!l

hoofd de Rijn was over gezwommen en niet tevergeten 13Hollanders die 'Sarie Mareis' kon-den zingen!"Na enige tijd was de jonkheer vrij om te gaanwaar hij wilde en vertrok naar Bern, naar de Ne-derlandse ambassade. Hij verzocht daar om viade Franse ondergrondse naar Nederland terug tekunnen gaan. Hij kreeg geen toestemming. Hemwerd wel verzocht met een contingent Engelsenen eventueel anderen van verschillende nationa-liteiten via Frankrijk naar Engeland te reizen.Dat kon alleen wanneer de Amerikanen deZwitserse grens bereikt hadden en de DuitsersZwitserland moeilijk vertrek van vluchtelingenkonden ontzeggen.De heer van Citters: "Na bij de ambassadeur ge-logeerd te hebben, vertrok ik naar Wildhausnaar een hotel waar we sinds 1936 onze ski -vakanties doorbrachten. Ik werd daar metvreugde ontvangen en ondergebracht op deboerderij van de eigenaar. Daar werkte ik als ar-beider in de koeiestal en op de weiden waar ikvanaf 7 uur 's morgens het gras moest keren,wat om 5 uur gemaaid was. 's Avonds hielp ikin het hotel met de afwas. Ik maakte met heelveel mensen kennis."In november komt het bericht dat hij met hettweede contingent naar Engeland kan wordenvervoerd. Van Genève gaat de reis per trein naarMarseille met op de perrons vaak muziek vande Fransen ter begroeting. Een smeltkroes vannationaliteiten. Op de spoorbanen eveneens on-afzienbare treinen met oorlogsmaterieel vanzuid naar noord."In Marseille moest ik overnachten op een ge-kapseisd Zwitsers schip, op een deur die tussenwanden geklemd was. In dezelfde ruimte slie-pen mensen van allerlei nationaliteiten, zo ookeen aantal Sikhs, dat daar lag te slapen met diehoge tulbanden op. Later heb ik daar wel ommoeten lachen. Waar je niet allemaal verzeildkan raken."Het contact met thuis was inmiddels hersteld.Iemand gaf de burgemeester de tip een kaartnaar huis te sturen met een troetelnaam erop diealleen voor insiders bekend was.In Marseille ging het contingent scheep om naarEngeland te gaan. In Londen wachtten tweeweken internering en ondervraging door de In-telligence Information.

464

"Ik verzocht om ten spoedigste vervoerd te wor-den naar Schouwen - Duiveland. Wat zei decommandant?.. daar zitten nog 10.000Duit-sers."

In Engeland verbleef de jonkheer bij de familieVan Citters in Wroscam.In januari 1945vloog hij met een oude Hudsonnaar het vliegveld Brussel. Met een postwagenkon hij meerijden naar Bergen op Zoom.De oorlog was nog in volle gang. Van Bergenop Zoom ging het met een auto van het militairgezag naar Middelburg, waar hij vriendelijkwerd ontvangen door de commissaris van deKoningin de heer Quarles van Ufford."Hij vroeg mij of ik elke dienst die mij werd ge-boden wilde aanvaarden. Ik zei 'Jawel meneerde commissaris.' Dan bent U van nu af aan bur-gemeester van Oost- en West-Souburg. Het zithelemaal onder water. Ik moest per kano naarhet gemeentehuis. Ik kwam tot mijn grotevreugde veel oude bekenden tegen.Op 7 mei was er eindelijk vervoer mogelijk vanKortgene naar Schouwen, per militair trans-portvaartuig. Aan boord was ook burgemeesterRöell van Haamstede. We landden bij het Groe-ne Weegje in Zierikzee. De veearts de heerStevense en bakker Boslooper waren er om ons-I .op te halen. De bakker had een vrachtauto, dieop houtgas liep. We mochten niet naar het Wes-ten over de grote weg, maar we reden via de in-lagen.Buiten Haamstede ontmoette ik mijn oudstezoon, die daarop snel naar huis ging om tevertellen dat ik aangekomen was. De bevolkingwas enthousiast bij onze aankomst bij het ge-meentehuis van Haamstede. Maar wat eentoestand. Alles liep door elkaar. Leden van deO. D. met een witte armband en geweer, Duit-sers met geweren bij de ingang van het Slot, debevolking die het Wilhelmus zong... Op het ge-meentehuis van Burgh werd ik hartelijk ontvan-gen."De burgemeester was dankbaar en blij weer metzijn gezin herenigd te zijn. Na de oorlog was erontstellend veel werk op de secretarie. Burgersdie gecollaboreerd hadden werden weggevoerden bestraft. Daarover: "De burgemeester die inmijn plaats door de bezetter werd benoemd,heeft achteraf bezien zijn werk goed verricht.Als ik daar toen van op de hoogte was geweest

Page 4: @l~ @l@ @l~ OD GD OD OD @!l

had ik wellicht strafvermindering voor hem aankunnen vragen."De burgemeester had echter in die tijd te veelandere dingen aan zijn hoofd. Hij was ookpresident - kerkvoogd van de Nederlands Her-vormde Kerk in Burgh en zijn geliefde kerk wasinjanuari '45 gebombardeerd door de Engelsen.Daarbij werden de toren en het interieur ver-nield. Jonkheer Van Citters heeft er zorg voorgedragen, dat de kerk in oude luister is hersteld.

Het noodlot sloeg opnieuw toe in de vorm vande watersnoodramp van 1953. Het echtpaar VanCitters - Bolomey was dat fatale weekend tegast bij familie in Laren. De burgemeester haddie zaterdag in Den Haag overleg met hogeambtenaren om gedaan te krijgen dat ambtena-ren van de gemeente Burgh in een hogere sala-risschaal geplaatst zouden worden, in verbandmet het feit dat de bevolking in de zomermaan-den verdubbelde. Hun vijf kinderen waren thuisgebleven. "Zondagmorgen na de kerkdiensthoorden we dat Schouwen onder water stond.We zijn zo sn~l p10gelijkper auto terug gere-den. maar we"kwamenniet verder dan Steenber-gen. Daar heb ik de slechtste nacht van mijnle'-en gehad. We hadden namelijk een boot inde tuin liggen, door de jongens gemaakt vanoude Duitse materialen. Ik was bang dat ze daaringegaan zouden zijn." Alle pogingen om hetrampgebied in te gaan faalden. Pas woensdagk.onde burgemeester met een bevriend militairen een arts vertrekken vanaf vliegveld Woens-drecht.

Ze vlogen met een pipercupje en landden op het-;trandbij Burgh.Chaotische toestanden troffen ze bij aankomstaan. Er waren 10 mensen verdronken in 't OudeBurghsluis. Ze lagen opgebaard in de school\ an Burgh.Eenwethouder,ambtenarenenr-aadsledendeden bewonderenswaardig goed- dil:. Van alle kanten kwam de hulpverlening~p gang. De heer Van Citters kon gelukkig ooknJn kinderen weer in de armen sluiten.H:~\ertelt: "In een vergadering met hoge pieten~:{Den Haag werd er op aangedrongen dat deboe\o:k.inggeëvacueerd zou worden. Ik sloeg'1.ardmet mijn vuist op tafel en zei dat dat nietzou gebeuren. De bevolking was door de Duit-~r<:bij de gedeeltelijke onderwaterzetting ook

al van huis en haard verdreven. Ze schrokken zovan mijn uitval, dat de evacuatie daardoor wel-licht niet doorgegaan is."De dijken werden door waterstaat snel gerepa-reerd. De jonkheer: "Van die werkzaamhedenheb ik een film gemaakt en later vertoond in dieplaatsen, waar vandaan we geld en goederenhadden ontvangen. Dat waren Landshut (Duits-land), Noordwijk, Riehen (Zwitserland) enMarseille. Het viel niet mee de technische uitlegin een andere taal te verwoorden, maar we wer-den overal vriendelijk ontvangen en kregencomplimenten voor de uitleg."In 1961 kwamen de plannen tot samenvoegingvan de gemeenten. Burgemeester Albert vanCitters toonde zich geen voorstander. Hij vindtdat een bestuurder dicht bij de bevolking moetstaan en hij ziet weinig heil in een grote agglo-meratie bestuurd door ambtenaren. Het mooieBurgh met de eigen volksaard heeft hem altijdna aan het hart gelegen. Hij en zijn echtgenotehebben zich beijverd de schoonheid van hetdorp te bewaren. Een andere hartstocht van dejonkheer is het schaatsen. Hij reed tweemaal deElfstedentocht mee, in 1940en 1941en menigBurghenaar heeft hem over het ijs zien zwieren,want de jonker vond dat 'schoonrijden' tot eenkunst verheven diende te worden. Vandaar dathij zich geroepen voelde de Burghenaren dezekunst bij te brengen.

Burgh, "Schouwenburgh"18 januari 1994 B. Romijn - de Raat