Ann vAn den Broek en Anouk vAn dijkthe lAdy goes, the lAdy comes

nAsrdin dchAr& een tour de nAsr door rotterdAm

complete AgendAAug / sep / okt / nov 2012

gijs scholten vAn AschAt & shAkespeAre

septemBer/oktoBer/novemBer 2012

2Jan Zoet & de wereld om zich heen

2

37 hAns AArsmAn

8 wunderBAum

10 Ann vAn den Broek en Anouk vAn dijk the lAdy goes, the lAdy comes

14 ro theAter

16 nAsrdin dchAr & een tour de nAsr door rotterdAm

22 All the world is A stAge

26 guy cAssiers een vj-regisseur zonder e-mAil

28 complete AgendA Aug / sep / okt / nov

24 productiehuis rotterdAm

23 de wArme winkel

36 Algemene informAtie

2 jAn zoet & de wereld om zich heen

4 gijs scholten vAn AschAt & shAkespeAre

inhoud

BloedsomloopDe Rotterdamse Schouwburg staat meer dan ooit in verbinding met de stad en de wereld die ermee is verknoopt. Van het plein loopt u zo de foyer in en daar gebeurt het al: muziek, debat, acts, radio-opnamen en performances maar ook flexwerkers aan de koffie en feestgangers met een goed glas wijn. De entree als klop-pend hart. Vandaar vertakt de bloedsomloop van de schouwburg zich naar de Grote Zaal, de Kleine Zaal en de Krijn Boon Studio bovenin, met dit seizoen weer de - volgens ons - best mogelijke programmering van theater, dans, jeugdtheater, muziektheater en opera. Optredens uit de hele wereld, vol kwaliteit en avontuur, een bezoek meer dan waard. Soms zijn ze bijtend intelligent, dan weer vrolijk makend of tot nadenken stemmend. Wat ze gemeen hebben is dat de podiumkunstenaars die we uitnodigen zich niet willen afzonderen in een beschermende cocon, maar met u de wereld willen ervaren.

veerkrAchtEvenmin vanzelfsprekend blijkt de gedachte dat kunst zoveel waarde heeft dat een samenleving er in wil blijven investeren. Steun voor kunst staat de laatste tijd vaak ter discussie en moet tegenwoordig op allerlei manieren worden verdiend en afgedwon-gen. Het komend seizoen zal roerig worden. Met veel verande-ringen, als gevolg van forse bezuinigingen op cultuur. Ook in de schouwburg en bij onze huisgezelschappen. Vertrouwde gezichten verdwijnen, nieuwe dienen zich aan. We nemen onze pet af voor Bonheur, OT en Dance Works Rotterdam, die een ongewisse toe-komst onder ogen moeten zien. We slaan de handen ineen met het Ro Theater, Wunderbaum en Productiehuis Rotterdam om onze stad van belangrijk theater te (kunnen blijven) voorzien. En we zullen nog meer samen optrekken met al die andere Rotterdamse dans-, jeugd- en muziektheatergezelschappen en festivals.

De cultuursector toont veerkracht en blijkt bereid tot bezuinigin-gen maar heeft meer dan ooit onze dringende aandacht en zorg nodig. We moeten ons blijven bekommeren om dit groot menselijk goed, dat we ons nooit mogen laten afnemen. Het theater van nu is van wezenlijk belang voor het Rotterdam van morgen. Dus gaan we strijdbaar het nieuwe seizoen in, midden in deze stad. En strijden doe je samen.

Daarom geven we in de Rotterdamse Schouwburg graag ruim baan aan alle soorten van ontmoeting, tussen artiesten en publiek, tussen passanten en blijvers, tussen denkers en doeners; we willen een plek creren die op een feestelijke, intense en spannende manier de openbaarheid vormgeeft: wat speelt er, wat vrezen we, wat vieren we, wat ambiren we? Dat wordt hier open en (soms) bloot te kijk en ter discussie gesteld.

synergieIk heb het voorrecht s avonds soms te mogen zappen langs alle zalen. Dan vallen de parallellen op tussen wat zich op de diverse plekken afspeelt. Inhoudelijke overeenkomsten over actuele themas. Een levendige synergie en een gedeeld enthou-siasme. Mensen komen voor de intimiteit van de ontmoeting met elkaar en met artiesten en zijn collectief geraakt door wat zich op het podium afspeelt, voeren diepe gesprekken over aange-pakte onderwerpen en genieten van kunstenaars die gul zijn met hun virtuositeit.

Om u nog beter en actueler van dienst te zijn, is onze website sterk vernieuwd. Laat u gidsen door onze programmering, kies de route die bij u past en reageer graag! online op onze programmering. Bovendien brengen we driemaandelijks dit theatermagazine uit, waarvan u nu het eerste exemplaar in handen heeft. We doen dit samen met onze partners Wunderbaum, Productiehuis Rotterdam en Ro Theater. Een blad met een gezicht. Dat niet schroomt om dieper op de dingen in te gaan. Dat gericht is op de inhoud en met zorg is vormgegeven. Met portretfotos van Koos Breukel en met veel verrassende interviews, achtergronden, tips en uitgesproken visies. We horen graag hoe u ons nieuwe magazine waardeert. In de Rotterdamse Schouwburg krijgen voorstellingen de kans iets bijzonders te worden, wanneer u in de zaal laat merken dat u daar zin in heeft. Dan groeit een avond uit tot een ontmoeting waarin het individuele ik een gezamenlijk wij kan worden.

We willen artiesten zien schitteren, maar ook u, toeschouwers. Daar is de Rotterdamse Schouwburg toe uitgerust. Daar hebben wij ons best voor gedaan. Er wacht een mooie programmering op u.

Jan Zoet, directeur Rotterdamse Schouwburg

Niets is vanzelfsprekend. Al dachten we een tijd lang van wel. Toen de Rotterdamse Schouwburg in 1988 werd geopend werd het theater gezien als een veilige burcht van beton en glas waarin theaterkunstenaars konden schuilen tegen de bedreigende buitenwereld. Dit seizoen staat het gebouw er een kwart eeuw en het is alsof het theater binnenste buiten is gekeerd.

theAter4

Gijs Scholten van Aschat & Shakespeare

Het lijkt een Shakespeare- seizoen te worden: theater- en dans groepen storten zich en masse op klassiekers van de wereld-beroemde toneel schrijver. Liefst negen Shakespeare-voorstellingen (naar zeven klassiekers) zijn er komende maanden te zien in de Rotterdamse Schouwburg. Wat verklaart die onverwoestbare aantrekkings kracht van William Shakespeare? Waarom werken zijn tragedies en komedies zo sterk als spiegel van deze tijd?

hoe kijk ik nAAr shAkespeAre, door de ogen vAn kenner gijs scholten vAn AschAt?Acteur Gijs Scholten van Aschat (53), Shakespeare-kenner bij uitstek, licht een tip van de sluier en introduceert de zeven Shakespeares. Eind augustus opent hij in Rotterdam het seizoen met zijn energieke rock n roll vertolking van Richard III, op muziek van Tom Waits. Slechts vier keer te zien: de onweerstaan-bare manipulaties van een charmante moordenaar.

Mister Shakespeare zou je hem kunnen noemen, al klinkt dat iets te koket. Maar wie meer wil weten over de grote, blijvende aantrekkingskracht van William Shakespeare is bij acteur Gijs Scholten van Aschat (53) aan het juiste adres. Van Aschat vertolkte vele Shakespeare-karakters, van Richard III tot Romeo & Julia en van Hamlet tot Othello. Hij doceert Shakespeare aan studenten van toneelacademies. En speelt op verzoek met collega Pierre Bokma een Shakespeare-programma bij mensen thuis, op kantoor of tijdens congressen.

Je kunt bijna geen menselijke situatie verzinnen of hij komt voor in n van Shakespeares toneelstukken. Dat maakt zijn oeuvre zo sterk en bruikbaar. Hij heeft over macht geschreven, oorlog, liefde, hebzucht, vriendschap, jaloezie, wreedheid, bedrog, politiek, hypocrisie, noem maar op. Bovendien, benadrukt Van Aschat, vond Shakespeare zelf dat je een toneelstuk altijd moet spelen als spiegel van de actualiteit: Hij laat het Hamlet letterlijk zeggen in zijn grote monoloog over toneelspel: Laat je spel een spiegel voor de tijd zijn. Hij zorgt door zijn losse structuur dat zijn teksten in iedere tijd speelbaar zijn.

Van alle klassieke toneelschrijvers is Shakespeare volgens Van Aschat het meest los in zijn vorm. De Grieken en Racine kennen eenheid van plaats, tijd en handeling. Shakespeare springt lustig door de tijd, een lange scne kan gaan over 3 minuten uit iemands

Gijs Scholten van Aschat in Richard III

performancie-achtige voorstelling Macbeth van Toneelgroep Amsterdam (regie: Johan Simons): Fedja van Huet speelt daarin een man die getraumatiseerd terugkeert uit een oorlog. Hij verandert in iemand die hij eigenlijk niet wil zijn. Zijn sym-biotische relatie met Lady Macbeth wordt in deze bewerking niet ten volle benut. Dat zag ik wel weer bij Pierre Bokma en Marieke Heebink in de regie van Gerardjan Rijnders. Die speelden een bezield koppel, bezeten van machtswellust.

Van Aschat heeft inmiddels veel Shakespeares gezien n gespeeld. Meer dan tien rollen nam hij reeds voor zijn rekening. Allemaal hoogtepunten, zo ervaart hij zelf: Shakespeare haalt het beste in een acteur naar boven. Als je zijn teksten goed begrijpt en doorgrondt, kun je alles met je rol doen. Zijn geheimtip voor de vertolking van een spannend Shakespeare-karakter? Werk thuis heel hard aan alle ins en outs van je tekst, zodat jij op toneel zelf kunt bepalen welke zinnen het publiek goed te horen krijgt en welke zinnen je onder het tapijt moffelt. Dat laatste mag bij Shake-speare. Het is juist niet spannend wanneer toeschouwers iedere zin verstaanbaar krijgen voorgeschoteld; het gaat zinderen wanneer jij als acteur daarmee fabuleert. Voor het publiek heeft hij ook nog een tip: Lees van te voren grofweg waar het verhaal over gaat. Er zijn boekjes met bondige samenvattingen. Je hoeft niet het hele stuk te lezen maar het is fijn als je weet wie de hoofd personages zijn. Dat maakt het gemakkelijker om tijdens het kijken de gebeur-tenissen te duiden. En je kunt meer genieten van wat er op het podium gezegd en gedaan wordt. Ik weet van mijzelf hoe het

kan afleiden als je tijdens het stuk telkens moet bedenken wie wie ook alweer is.

vAn AschAt over richArd iiiBij Richard III leidt zijn tomeloze ambitie tot zijn ondergang. Vergelijk hem met leiders van nu, zoals Berlusconi. Zij worden gedreven door ijdelheid en egocentrisme en zijn alleen bezig de macht te behouden, niet om die macht aan te wenden voor het realiseren van idealen. Richard III is daarin genadeloos doortrapt. Voor de pauze zie je hoe hij mensen vleit, inpakt en naar zijn hand zet. Na de pauze slaat de paranoia bij hem toe. Uit angst vernietigt hij alles. De mannen laten zich als makke schapen door hem naar de slachtbank leiden. De vrouwen verzetten zich maar betalen de hoogste prijs. Richard ontpopt zich tot een intens wrede dictator. En het briljante van Shakespeare is dat hij hem zo veel humor geeft dat toeschouwers in de problemen komen met hun sympathie. Richard speelt bovendien n op n op het publiek: zal ik jullie laten zien hoe het werkt? Prachtig, kijk zo. En het publiek wil wel mee met the bad guy. De muziek van The Sadists in Richard III werkt ook nog eens schitterend op het sentiment. En ik schakel keihard: ik speel het niet met een knipoog. De kunst is alles oprecht te menen: de vleierij maar ook de meedogenloosheid. Dan komen beiden keihard aan.

vAn AschAt over midzomernAchtsdroomDit is een gelegenheidsstuk dat Shakespeare ooit voor een huwelijk heeft geschreven. Hij heeft drie verhalen door elkaar heen

5theAter

leven, om vervolgens vier jaar vooruit te hoppen. Bij het bewerken van Shakespeare ziet Van Aschat tegenwoordig vaker dat regis-seurs n thema uit het stuk halen en daarmee een statement maken over deze tijd. Bijvoorbeeld bij de

Geweten is slechts een woord dat door lafaards gebruikt wordt. Uit Richard III (1592)

door Annette Embrechts

wo 29 Aug t/m zA 1 sep

richArd iii Orkater

zA 8 en zo 9 sep

midzomer-nAchtdroom Het NatiONale tONeel

di 9 t/m zA 13 okt

di 4 t/m zA 8 dec

romeo & juliA ScapiNO Ballet rOtterdam

wo 24 okt

hAmlet tHeater raSt

zA 3 en zo 4 nov

king leAr Het tONeel Speelt

di 11 en wo 12 dec

mAcBeth tONeelgrOep amSterdam

wo 9 jAn

timon vAn Athene tONeelgrOep maaStricHt

wo 8 mei

romeo en juliA tONeelHuiS / mOkHallad raSem

do 9 mei

romeo en juliA Het NatiONale Ballet

kijk voor meer informatie in de agenda achterin of opwww.rotterdamseschouwburg.nl

lijks te doorgronden; die zijn echt abracadabra. Andere dialogen zijn in ritme en taal zo weergaloos, die kun je zo verfilmen. Shakespeare is een meester in het voeden van het gevoel door woordherhalingen. In Othello jongleert hij bijvoorbeeld met het woord denken en in King Lear met wind en blazen; dat is puur genieten. Ik herinner mij John Kraaijkamp als Lear: de worsteling van hem met de rol viel samen met de worsteling van het perso-nage. Memorabel.

geweven. Het gaat over de liefde, over toeval en geilheid. Het is heerlijk vermaak, goed geschreven. En Theu Boermans heeft er bij het Nationale Toneel een prachtige enscenering van gemaakt, met een fenomenaal openingsbeeld.

vAn AschAt over romeo & juliAHet lastige van Romeo is dat het een hele vrouwelijke rol is; die jongen is potisch en gevoelig. Ik heb Romeo zelf gespeeld in 1984, net na de toneelschool. Ik was 25, op dat moment ben je juist een vent, en sta je dichter bij Romeos stoere vriend Mercutio. Ik ging naar Het Nationale Ballet kijken dat Rudi van Dantzigs versie danste. Na afloop sprak ik de jongen die Romeo danste, maar wat bleek: hij kende het toneelstuk nauwelijks. Terwijl hij het fenomenaal vertolkte op de emoties van de muziek. Ik realiseerde mij dat ik dat allemaal in mijn eentje moest op zien te roepen. Je moet eigenlijk 15 zijn om Romeos aura te hebben en 35 om zijn gevoeligheid te doorgronden.

vAn AschAt over hAmletHamlet is een prachtig stuk over de dubbelhartigheid van verzet. Het is ook ingenieus door zijn structuur, zijn theatrale vorm. In de beroemde monoloog van Hamlet in de derde acte legt Shakespeare uit wat de kracht is van toneel: speel het als een spiegel van de tijd. Probeer een stuk zo te spelen dat mensen voelen dat het over hun bestaan gaat. Gek genoeg zijn Shake-speares stukken daarvoor ook keer op keer misbruikt, maar hij nodigt in zijn vorm er toe uit om het naar je hand te zetten. Ik zag een keer een Poolse Hamlet waarin je de Russische overheersing kon terug lezen in de wijze waarop de macht werd neergezet.

vAn AschAt over king leArEen van de fascinerendste maar ook complexe stukken van Shake speare. De rcksichtslosheid valt op. Lears jongste dochter Cordelia is bijvoorbeeld enorm rigide in haar eerlijkheid. En dan laat Shakespeare haar sterven, het enige zuivere in het hele stuk. Haar treft hetzelfde noodlot als Ophelia in Hamlet. Worden zij slachtoffer van de situatie? Of is het een straf? Dat blijft fasci-neren. Ook de parallellen tussen de verschillende situaties zijn prachtig qua structuur. Sommige teksten van de nar zijn nauwe-

Gijs Scholten van Aschat in Richard III

theAter6

vAn AschAt over mAcBethMacbeth gaat over de aantrekkelijkheid van de macht en de grilligheid van het kwaad; hoe macht zo veel invloed op je heeft dat je over lijken gaat, ten koste van je eigen normen en waarden. Macbeth roept door zijn daden maar ook door zijn denken het noodlot dat al door drie heksen is voorspeld over zich af. De natuur speelt ook een grote rol in Macbeth. De wereld raakt uit haar voegen., staat ergens. Wat is er aan de hand met dit land, dat dit gebeurt, de orde is zoek. Geweldige tekst.

vAn AschAt over timon vAn Athene Moeilijk stuk omdat het zich sterk rondom de hoofdpersoon afspeelt. Timon heeft bijna geen grote opposanten. Het is een eenzame rol om te spelen. Het stuk wordt ook niet vaak opgevoerd. Ik ben benieuwd hoe Arie de Mol het gaat regisseren. Wel een interessant thema: de hypocrisie van vriendschap. De steenrijke Timon helpt iedereen en geeft uitbundige feesten. Maar wanneer zijn fortuin is verkwist droogt zijn vriendenschaar snel op. Ik speelde zelf een keer in het stuk, naast Mark Rietmans als Timon. Pierre Audi regisseerde toen alle mannen van Toneelgroep Amsterdam. Erg gezellig. Maar ik vind De Koopman van Veneti een geslaagder stuk over een vergelijkbaar thema.

Wat zegt een naam? Dat wat wij een roos noemen, zou met elke andere naam even heerlijk ruiken. Uit Romeo & Julia (1595)

Je had niet oud moeten worden voordat je wijs was.

Uit King Lear (1605)

7de kunst vAn het kijkenHoe fotograaf Hans Aarsman op het podium belandde

de directrice van de Kleine Komedie zocht voor de pro gram mering van seizoen 2011 naar een paar onderhoudende lezingen. haar dochter had een lezing van mij gezien op TEdxAmsterdam 2010. Ze keken hem terug via internet. Zo ontstond het plan om mij een avondje te laten optreden met meerdere mensen.

De voorstelling gaat over verwachtingen die ons zicht belemmeren en hoe we door die ver-wachtingen heen kunnen breken. Daarbij heb ik de zaal nodig. Ik stel vragen, er wordt geroepen, er is een quiz. Anderhalf uur maar, wat ging het snel voorbij, krijg ik achteraf vaak te horen. En: het was net of je tegenover mij aan tafel zat. In de artiestenfoyer in de Kleine Komedie hangt een monitor met beelden van bewakings-cameras. Het grootste beeld is dat van de ingang. De avond van de premire zag ik de mensen binnenkomen, hun jassen inleveren bij de garderobe. Mijn God, dacht ik, die zijn een avondje uit en ik moet zorgen dat het een leuk avondje wordt. Ik ben de zaal ingegaan ruim voordat de deuren open gingen. En gebleven toen het publiek binnenstroomde. Zwaaien naar mensen die ik kende, hier en daar een praatje, het gat alvast dichtend tussen mij en publiek, voordat de voorstelling begon. Bevriende acteurs zeggen dat je het zo heel zwaar kunt krijgen: je komt moeilijk in je rol. Maar ik wil geen rol. Geen andere rol in ieder geval dan eentje uit de verzameling rollen waarmee ik me door het leven sla.

Het mag gek klinken, maar de herhaling, steeds weer dezelfde voorstelling opvoeren, ik heb daar erg naar uitgekeken. Ik heb enige ervaring met het schrijven van monologen voor anderen. Voor Dirk Roofthooft, Josse De Pauw, Tom Jansen en

parkeergarage Bijenkorf, uit De Aarsman Projectie

de laatste voor Carly Wijs. Ze hebben allemaal in de Rotterdamse Schouwburg gestaan. In overleg met de acteurs paste ik de tekst hier en daar aan, tot hij zat. Daarna veranderde er niets meer. Sta je zelf op het podium, dan heb je de vrijheid door te blijven zoeken. Om improvisaties die het goed doen, blijvend in de tekst op te nemen. Iedere keer dat ik optreed, ontdek ik iets nieuws. Zie ik verbanden waarmee ik iets kan. Als dat zo doorgaat staat er straks over een jaar een totaal andere voorstelling. Geef ik de voorstel-ling een andere titel en begin ik opnieuw.

hAns AArsmAn Wekelijks heeft hij een rubriek in De Volkskrant: De Aarsman Collectie. Uit het aanbod van tien-duizenden nieuwsfotos kiest deze observerend fotograaf n beeld. Dat voorziet hij van zijn onnavolg-baar commentaar. Opmerkingen zoals alleen Aarsman die kan maken. En die de lezer sturen naar details die anderen achteloos over het hoofd zien. Aarsman is een meesterkijker n een dubbeltalent: fotograaf en schrijver. Nu blijkt hij zich ook nog thuis te voelen op het podium. Tijdens De Aarsman Projectie intro-duceert hij toeschouwers in de kunst van het kijken, in zijn kunst van het kijken. Speciaal voor deze kwartaalkrant neemt Aarsman zichzelf een interview af. Over hoe een meesterkijker op het podium belandt.

vr 2 nov

de AArsmAn projectie HaNS aarSmaN vervolgtip:

vergeetstuk Tom STruyf vr 30 nov

kijk voor meer informatie in de agenda achterin of opwww.rotterdamseschouwburg.nl

Met anderen, moet dat?, zei ik. Ik doe het net zo lief in mijn eentje. Wist ik veel. Ik had heel wat lezingen gegeven de laatste jaren. Soms gebeurt er iets. Je staat voor die zaal, een eind verderop zitten mensen op stoeltjes stilzwijgend naar je te kijken. Ik heb het altijd een houterige bedoening gevonden. Soms breek je daar doorheen, ontstaat er iets gezamenlijks, dat voelt bijzonder. Ik wilde dat leren oproepen, aanslingeren. Dat zon avond niet bestaat uit mensen die iets opvoeren en andere mensen die daarnaar zitten te kijken. Maar uit contact met een actieve zaal.

door Hans Aarsmanfoto Bob Bronshoff

Detroit dealers Wunderbaum

een hAp uit ons gemeenschAps-gevoelde succesvolle theatergroep Wunderbaum legt continu de vinger haarfijn op de verwarring van de mens en zijn grotestadsgevoel. de vijf acteurs - Walter Bart, Wine dierickx, Matijs Jansen, Maartje remmers en Marleen Scholten bekijken met argusogen het verschijnsel van urbanisatie, van netwerken die ons omsluiten, van overdadige informatievoorziening, van tegenstrijdige belangen, van gewone winkelgekte, van overconsumptie, van neiging tot populisme en uniformering. Ze vertalen hun bevindingen samen met vormgevers, dramaturgen, muzikanten, schrijvers, fotografen en filmmakers naar gelaagde (en bijna altijd geslaagde!) voorstellingen die krabben aan ons bewustzijn en bijten naar ons gemeenschapsgevoel. Juist daarom is Wunderbaum perfect op zijn plek als huisgezelschap van de rotterdamse Schouwburg. op deze pagina citeren ze uit hun veranderlijk Statement, een tekst als een pamflet. omdat ze het niet kunnen laten met inmenging van de toeschouwers en van henzelf de wereld te overdenken. ook als het om hun eigen kunstwereld gaat.

door Annette Embrechts

8

een hAp uit ons gemeenschAps-gevoel

AgEndA WundErBAuM 22 25 sep

5 7 okt

21 23 nov

12 15 dec

detroit deAl-ers wuNderBaum theAter de keuze

Te zien van 22 25 sep, tijdens de Keuze van de Rotterdamse Schouwburg, bij Pietersen US Carcenter, Waalhaven Rotterdam.Landelijke tournee: 5 7 okt in Stadsshouwburg Utrecht, 21 23 nov Monty Antwerpen en 12 15 dec NTGent.

Tegen de achtergrond van de opkomst en ondergang van de Amerikaanse auto-industrie vertelt Walter Bart het ver-haal van zijn opa, een Neder-landse Opel-dealer in de jaren 50. Op een zakentrip naar het moederbedrijf General Motors in Detroit ontmoet deze een Amerikaanse soulzangeres met wie hij intiem wordt. In een visuele cross-over van gedramatiseerde documen-taire, theater en muziek wordt zijn markante leven verbonden met de romantiek van de Amerikaanse droom. Detroit Dealers wordt een industrieel familiedrama, gevat in filmisch muziektheater.

Acteurs, makers Walter Bart, Maartje Remmers Met Rosemarie Wilson Muziek Bo Koek Muzikanten Jens Bouttery, Andrew Claes Film, vormgeving Gerbrand Burger Lichtontwerp Julian Maiwald Kostuumadvies Lotte Goos Coproducenten Holland Festival, Rotterdamse Schouwburg, NTGent, Pittsburgh Cultural Trust (als deel van haar 2012 Distinctively Dutch Festival)

1 4 nov

cross culture intercourse rAdio wuNderBaum eN HeBBel am ufer theAter

Hebbel am Ufer (HAU), Berlijn

6 en 7 nov

nAtives ii wuNderBaum theAter

KVS, Brussel

9, 10, 20 en 24 nov

looking for pAul wuNderBaum theAter

KVS, Brussel (9 en 10 nov)Monty, Antwerpen (20 en 24 nov)

15 18, 29 en 30 nov

het spookhuis der geschie-denis wuNderBaum muziektheAter

Hebbel am Ufer, Berlijn (15 18 nov)Stadsschouwburg, Amsterdam (29 en 30 nov)

3 8 dec

rAil gourmet wuNderBaum theAter

Rotterdamse Schouwburg op locatie in Kriterion (Groot Handelsgebouw)

Beste publiek,

in onze voorstellingen zitten verwijzingen naar de politieke actualiteit en naar sociale mechanismes die tonen hoe er wordt onder handeld over verschillende, vaak tegenstrijdige belangen. hoe komen in een samenleving verschillende belangen tot hun recht? Belangen van groepen en individuen, belangen die algemeen of hoogst persoonlijk kunnen zijn. Belangen die voortdurend worden verdedigd, in vraag gesteld, betwist, onderhandeld.

Dit staat in ons Veranderlijk statement dat we schreven in 2010, toen Wunderbaum een eigen organisatie kreeg en zich aan de Rotterdamse Schouwburg verbond als huisgezelschap. Vandaag schrijven we 2012. Wunderbaum heeft, in coalitie met Ro Theater, Rotterdamse Schouwburg en Productiehuis Rotterdam, een positief advies gekregen van de Ge-meente Rotterdam. We zijn, bij het schrijven van deze tekst, in afwachting van de beslissing over subsidietoekenning door het Fonds Podiumkunsten. Het is juli 2012 en we sluiten een erg tumultueus theaterseizoen af: een jaar waarin artistieke, politieke en economische belangen tegenover elkaar in stelling werden gebracht. Er werd heen en weer gescholden tussen politici en cultuur makers, er werd gevaarlijk getackeld en nage-trapt, er werd beledigd en gespuwd. We gaan ongerust de zomer in.

Soms lijkt het alsof er een rookgordijn is opgetrokken. Artistieke, economische en populistische criteria lopen door elkaar. Wie kan er nog helder nadenken over geld, kunst en maatschappij? Moeten de produc-tiehuizen verdwijnen omdat de Nederlandse belastingen moeten dienen om de Grieken en de Span jaarden te redden? Hoeveel jaar kan je een post academische internationale kunstopleiding in Amsterdam laten draaien op de winstpremies van Spaanse en Italiaanse voetballers op het Europees Kampioenschap? Is het met de helft korten op ontwikkelings-hulp minder erg dan het verdwijnen van een mimegroep? Het zijn rare, oneigenlijke financile vergelijkingen maar ze doemen soms op in een populistische discussie over de waarde van kunst.

Ons werk wordt gedreven door de energie die vrijkomt tussen onze persoonlijk heden en de buitenwereld. We voelen ons sterk verbonden met de omgeving waarin werken. We zijn gefascineerd door hoe mensen en groepen zich willen redden in het leven, zo staat het in ons Veranderlijk statement. Dat dit zich redden in het leven zich zo letterlijk zou tonen, hadden we bij het schrijven niet verwacht. Het Nederlandse kunstenland-schap is een slagveld, een gewond lichaam. Maar de situatie is zoals ze is en ze geeft ons geen andere mogelijkheid vanuit onze kracht en overtuiging verder te werken en het systeem te veranderen. We zullen het doen door kunst te maken, door te praten met toeschouwers, journalisten, schouwburgdirecteuren, festivalleiders, politici, bedrijfsleiders, collegas, opiniemakers.

Het is een verwarrende tijd, we hebben geen flauw idee hoe we eruit zullen komen. Met Wunderbaum willen we niettemin kansen zoeken. Elke voorstelling, elke repetitie is een hoopvolle poging greep te krijgen op onze omgeving en een inspirerende communicatie op gang te brengen met de buitenwereld. Elke brainstorm ontstaat vanuit het geloof een nieuwe creatie op te zetten, een krachtige dynamiek in gang te zetten. Een alternatief te bieden voor de impo tentie van de populistische, in slogans denkende politiek. Actie te ondernemen tegen cynisme, tegen een impotent systeem dat niet alleen de kunst, maar ook de multiculturele maatschappij, Europa, de derde wereld, het klimaat, tot verloren gebied verdoemt. Wat een absurde, gek makende impotentie. We verzetten er ons met alle macht tegen.

We werken artistiek en sociaal, creatief en ondernemend, en dat doen we al zo lang we ons kunnen herinneren. Dat de politiek nu tegenover kunstenaars en gezelschappen een dringende eis tot cultureel onder-nemerschap formuleert, dat is mosterd na een hele lange maaltijd.

Wunderbaum voelt zich opgejaagd en geinspireerd door de hysterie van het heersende wantrouwen. Uitgedaagd door de kloof tussen burgers en politici, tussen klimatologen en bedrijfsleiders, tussen kunstenaars en wijkbewoners, tussen populisten en journalisten. We durven ons werk te omschrijven als een poging de voorwaarden tot empathie en vertrouwen te herstellen.

Wunderbaum hanteert een open, collectieve werkstructuur. Elk van onze voor stellingen is het resultaat van een nieuwe combinatie van groeps-leden en extra medewerkers die onafhankelijk, zonder regisseur of leider, tot artistieke beslissingen komen. We werken samen met schrijvers (o.a. Annelies Verbeke, Gerardjan Reijnders, Joachim Robbrecht, Arnon Grunberg), met muzikanten (o.a. Simon Lenski, Bo Wiget, Bo Koek, Jens Bouttery, Rosemary Wilson, Rik Elstgeest, Andrew Claes), met fotografen, filmers en beeldend kunstenaars (o.a. Gerbrand Burger, Tijmen Hauer, Paul McCarthy, John van Oostrum). Onze producties ontstaan in Rotterdam, Detroit, Berlijn, Los Angeles. Wunderbaum werkt vanuit haar basis in Rotterdam en gaat vanaf dit seizoen een verregaande samenwerking aan met de Rotterdamse Schouwburg en met het Ro Theater.

WundErbAum gElooft in toneelspelen als moderne kunstvorm voor een breed en divers publiek. WundErbAum gElooft in haar personages, gelooft in haar liefde voor het acteren. WundErbAum gElooft in theater maken en spelen op locatie, buiten het theater, in de wijken, ongeacht de prijs. WundErbAum gElooft in constructieve energie, ook al is de situatie dramatisch. WundErbAum gElooft in de kracht van Wagner op twee cellos. WundErbAum gElooft in nieuwe samenlevingsvormen en wil die ook uitproberen. WundErbAum gElooft in schouwburgen, kunstencentra, festivals, buurthuizen. WundErbAum gElooft dAt de multiculturele samenleving een feit is, of die nu gelukt of mislukt is. WundErbAum gElooft in elitaire kunst en in populaire kunst. WundErbAum gElooft in de kracht van vernieuwing en zelfbevraging. WundErbAum gElooft in digitale media en in papieren kranten. WundErbAum gElooft niEt in de invoering van de wietpas. WundErbAum gElooft in risico. WundErbAum gElooft in de doorbraak van de elektrische auto.

Maartje Remmers in Detroit DealersSongs at the end of the World

9

Anouk van DijkThe lady goes ...

dAns10

11

Ann Van den Broek... the lady comes.

dAns

12

Ze maakte naam met vallen. gecontroleerd vallen wel te verstaan. Anouk van dijk ontwikkelde een dans-techniek de zogenaamde counter-techniek waarbij het lichaam flink uit het lood kan hangen, tegen het vallen aan. dansers leren hoe tegengestelde krachten elkaar op heffen. inmiddels traint ze docenten in haar techniek en wordt die onder meer gedoceerd aan de rotterdamse dansacademie, de school waar haar eigen danscarrire begon. deze zomer emigreerde van dijk met man en dochter naar Australi. Ze wordt artistiek leider van Chunky Move, het stadsgezelschap van Melbourne. half november komt ze even terug, met Rausch, in de grote zaal.

nederlAnd of AustrAli?AUSTRALI. Ik vind het heerlijk nieuwe dingen te ontdekken: culturen, landen, mensen. Maar in de maanden voor mijn vertrek ben ik Nederland gaan herwaarderen. Het fietsen, de grachten, de theaters, de musea, die internationale atmosfeer. Je wordt je daar meer bewust van op het moment dat je weggaat. De sfeer in Nederland is de laatste 10 jaar wel defensief geworden, helaas, iedereen lijkt vooral bezorgd over zn eigen belang, er is weinig durf. Misschien worden mensen behoudend om hun rijkdom te beschermen. In Australi valt het me op dat mensen minder negatief, meer zelfvoorzienend en meer ondernemend lijken. Ik kom in een prettig klimaat, waar mensen meer verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen toekomst.

dAnsen of choreogrAferen?CHOREOGRAFEREN. Ik vind niets mooier dan dingen maken uit het niets, dat zit in mijn bloed. Ik heb van jongs af aan nieuwe dingen bedacht, ontworpen, gebouwd. Dansen bleek tijdens mijn jeugd d manier om vorm te geven aan die onbedwingbare behoefte te creren. Ik heb altijd veel energie gehad, een drive om dingen in beweging te zetten,

ook letterlijk. Ik beleef de dingen op fysieke wijze. De wereld komt vrij rechtstreeks bij mij binnen, ik ervaar dingen eerst en voorzie ze pas daarna van een interpretatie. Mijn ideen, gedachten, gevoelens uiten zich in beweging, in beelden en sferen. Ook voor mijzelf is het elke keer weer een verrassing welke nieuwe ideen zich in mijn lichaam hebben verzameld. Die komen tijdens het repetitieproces naar buiten.

klAssieke muziek of elektronische muziek?ELEKTRONISCHE MUZIEK. Er zijn veel prachtige klassieke stukken waar ik graag wat mee zou doen, maar mijn werk leent zich er niet erg voor. Klassieke muziek heeft vaak zon grote autonome kracht; het vereist een specifieke benadering om je daar zinvol toe te verhouden. De elektronische muziek die ik in mijn werk gebruik, heeft wel een uitgesproken karakter maar biedt tegelijkertijd ruimte om samen met het licht, het decor en de dansers een onlosmakelijk geheel te vormen. Het werk dat de Australische componist Ben Frost maakte voor Rauch is een uitstekend voorbeeld: sferisch, ruimtelijk n karakteristiek. De componisten met wie ik samenwerk zijn bijna altijd mensen met een klassieke opleiding, die het ambacht beheersen maar net als ik een eigen(tijdse) uitingsvorm hebben ontwikkeld.

vAllen of opstAAn?OPSTAAN. Als geen andere kunstvorm kun je in dans laten zien hoe de mens zich op het snijvlak beweegt van slagen en mislukken. De symboliek van vallen en opstaan past daar mooi bij. Iedereen ervaart hoe goede plannen inspanning vereisen, en een vermogen te kunnen omgaan met tegenslagen. Dat is de energie die je in mijn werk terugvindt: de overtuiging om dingen op een eigen manier te doen, en tegelijkertijd de bereidheid te accepteren dat alles soms anders loopt. Iedereen kent tegenslag, daarin is niemand uniek. Mensen onderscheiden zich door hun vermogen op te staan en door te gaan. Daarin schuilt voor mij echte schoonheid.

les of optreden?OPTREDEN. Ik heb mijn bewegingssysteem de Counter-techniek ontwikkeld tijdens mijn carrire als danser. Ik was mij er vaak letterlijk pijnlijk van bewust dat de bestaande trainingsmethodes mij niet goed voorbereidden op optredens. En dus zocht ik een manier waarop dat wel kon, dat heeft geresulteerd in een trainingsmethode waarin vijftien mensen over de hele wereld doceren. De Countertechniek gaat niet over mijn choreografisch werk, maar over het welzijn van dansers: instrumenten waarmee ze zichzelf verder kunnen ontwikkelen. Ik ben blij dat de Countertechniek door zoveel dansers bijna als een soort openbaring wordt ervaren. Ik weet uit ervaring hoe hard het dansersbestaan kan zijn, het is prettig hen daarbij te helpen. Hoewel ik goed kan lesgeven, ligt mijn interesse vooral in hoe

ik een danser kan helpen grenzen te verleggen op het toneel. In mijn hart blijf ik altijd een danser, meedansend met mijn dansers.

countertechniek of grAhAmtechniek?COUNTERTECHNIEK. De Grahamtechniek heeft absoluut zijn merites, maar de toepassingsmogelijkheden ervan zijn anno 2012 zeer beperkt. Net als andere moderne technieken leer je als student de Grahamtechniek, maar die brengt je niets bij over jezelf of over dansen in het algemeen. Countertechniek traint je lichaam, maar brengt je ook een bewustzijn bij over wat je doet en waarom. Maar mind you: het is geen tovertechniek waardoor je je leven als danser helemaal kunt omgooien.

hAns vAn mAnen of jir kylin?Twee uitersten. Ik ben een groot bewonderaar van de magi-strale wijze waarop Kylin groepen dansers choreografeert als vloeibare honing, maar de geniale vanzelfsprekendheid en muzikaliteit waarmee Van Manen twee dansers door een grote ruimte laat bewegen heeft nog meer mijn respect. Ik houd van zijn humor - subtiel maar scherp, Hollands. Hij betekent zo veel voor de Nederlandse dansgeschiedenis, alle eer die hem met elk jubileum ten deel valt is terecht. Als je opgroeit met zulke grootmeesters kun je niet anders dan zelf een andere koers varen. Dat is de grootste inspiratie uit hun werk: eigenheid moet voorop staan. vertrekken of AAnkomen?VERTREKKEN, als ik dan toch moet kiezen. Het is niet dat ik de behoefte heb dingen achter me te laten, maar ik kijk graag vol verwachting naar de toekomst. Ik heb geen angst voor het onbekende. Australi is een geweldig avontuur, ik ben benieuwd wat het me brengt. Maar ik heb ook genoeg verbeeldingskracht zodat ik niet altijd zon move nodig heb om mijn reizen te ondernemen.

the lAdy goes, the lAdy comes

ANOUK VAN DIJK (1965, VelP)

Twee portretten van sterke vrouwen uit de danswereld:

Ann Van den Broek en Anouk van Dijk. Beiden studeerden

aan de Rotterdamse Dansacademie, werden choreograaf

en richtten een eigen gezelschap op. De een vertrekt naar

Australi, de ander betreedt in Nederland de grote zaal.

dAns

door Annette Embrechts

Ze was een nakomertje in een gezin met twee broers. Een bang kind. Totdat Ann van den Broek het dansen ontdekte, als uitlaatklep voor emoties. na haar carrire besloot ze te gaan choreograferen. Maar het scheelde niet veel of de vlaamse gaf na haar eerste solo, twaalf jaar geleden, de pijp aan Maarten. Zo stressvol en zwaar vond ze het ambacht. Terwijl ze als danseres bij dansgroep Krisztina de Chtel toch aan uitputtingsslagen was gewend. inmiddels heeft van den Broek haar eerste decennium als succesvol choreografe achter de rug, runt ze een eigen gezelschap WArd/ward (nL/BE) en grossiert ze in prijzen en nominaties. half oktober is in de grote zaal Domestica te zien: een samenwerking tussen van den Broek en haar leer-meester de Chtel. Een voorstelling waarin rake klappen worden uitgedeeld.

nederlAnd of Belgi?Geen OF. Ik ben rasechte Vlaamse met ondertussen ook een lange geschiedenis in Nederland. Er is een cultuurverschil, maar voor mij is de combinatie, met alle verschillen verrijkend en relativerend. Dus beide. dAnsen of choreogrAferen?Inmiddels choreograferen natuurlijk. Maar ik mis het dansen af en toe heel erg: jezelf met je eigen lichaam en wezen uiten op het toneel. Toch is mijn grootste obsessie hoe ik mijn volledige verbeeldingswereld, inclusief kleuren en klanken met meerdere lichamen op het toneel kan zetten. Dat is belangrijker en urgenter dan zelf nog op toneel te staan. Ik zou het woord choreograferen niet als enige tegenstelling noemen, regisseren is daar in mijn geval ook inherent aan. Maar ik heb het in het begin wel moeilijk gehad. Na mijn eerste officile choreografie

dacht ik dat iedereen achterover zou vallen van mijn talent. Dat gebeurde natuurlijk niet. Ik reageerde heftig, huilend ook. Nam alle kritiek heel letterlijk. Tot ik ontdekte dat ik niet iedereen moet willen plezieren maar mijn eigen weg moet volgen. Dat is tot nu toe gelukt. klAssieke muziek of elektronische muziek?Muziek is sowieso inspirerend, welke stijl het ook is. Ik luister en werk altijd vanuit de sound: van elektronische muziek, new wave, rock, alternatieve stijlen kan allemaal. Bier of wijn?Als Vlaamse ben ik met veel lekkere biersoorten opgegroeid maar ik moet eerlijk bekennen dat ik geen bier lust. Alleen ne Kriek heb ik in mijn puberjaren kunnen binnenkrijgen. Dus ik kan met 200 procent WIJN! zeggen. En dan witte wijn. Heerlijk. les geven of optreden?Optreden is lesgeven (grap!). Ik geef en analyseer graag bij het lesgeven. Ik doe dit ook tijdens het creren. Er zit dus iets gemeenschappelijks in voor mij. Ik ben een gevoelsmens. Ik vind het belangrijk dat mensen zich uiten. Het toneel is daar een perfecte plek voor. En ik investeer graag in het zelfvertrouwen van dansers en ik wil graag meebouwen aan hun uitstraling. Uiteindelijk vormen zij de climax van mijn fantasiewereld; zij brengen die naar buiten, zij zorgen dat die effect kan hebben op mensen. Anne teresA de keersmAeker of krisztinA de chtel?EuhNick Cave and the Bad Seeds;-)? Anne Teresas stuk Elenas aria was het eerste hedendaagse dansstuk dat ik zag in mijn leven. Het inspireerde mij meteen en gaf mij kracht als opgroeiende vrouw. Later werkte ik als danseres bij Krisztina en werd dit proces verder voltooid onder invloed van haar choreografien. Allebei dus. Met de ene heb ik gewerkt, met de andere niet, maar beide hebben sterke invloed op mij gehad. grote of kleine zAAl?Afhankelijk van wat bij de aard van een stuk past. Een grote zaal geeft ruimtegevoel en meer afstand tot totaalbeelden, een kleine zaal geeft meer intimiteit en het gevoel dicht op de huid te kunnen zitten nAAkt of gekleed?Beiden, zonder gekleed bestaat er geen naakt en zonder naakt bestaat er geen gekleed. Het esthetische en emotionele spanningsveld tussen deze twee, met hun tegenovergestelde functie vind ik uitdagend en inspirerend.

the lAdy goes, the lAdy comes

ANN VAN DeN BROeK (1970, ANTWeRPeN)

dAns 13

do 18 okt

domesticA daNSgrOep amSterdam/aNN VaN deN BrOek

wo 14 nov

rAusch aNOukVaNdijk dc

meer dAns:

drumming roSaS/ anne TereSa De KeerSemaeKer ZA 15 dEC

kijk voor meer informatie in de agenda achterin of opwww.rotterdamseschouwburg.nl

Onze keizer heeft gezegd: leer verdragen zonder klagen! Dat zijn de woorden van een panisch lachende Mevrouw Balicke in Trommelen in de Nacht, een vroeg toneelstuk van Bertolt Brecht. Het speelt zich af in januari 1919. De Eerste Wereld-oorlog is voorbij en de Duitse Keizer is dan al lang van zijn troon gestoten. Maar voor mevrouw Balicke is de keizer nog steeds heilig. Ook al spreekt de werke-lijkheid haar tegen, toch handhaaft zij de status quo van een reeds ter ziele gedragen wereldorde. Buiten is een revolutie ophanden, maar desondanks blijft zij krampachtig vasthouden aan de burgerlijke waarden van weleer.

onrust, onzekerheid en wilde pAniek De grillige revolutionaire maanden in het Duitsland van 1918/1919 ook wel de Spartacusopstand genoemd vormen een haast vergeten episode van de twintigste eeuw. Geen nood: de details van die opstand doen in dit stuk eigenlijk ook niet zo ter zake. Veel pregnanter portretteert Brecht de onrust, onzekerheid en wilde paniek die gepaard gaan met zon enorme maatschappelijke ommezwaai. De jonge schrijver Brecht is krap eenentwintig als hij aan Trommelen begint weet die sfeer heel goed te treffen.

Diezelfde onrustige sfeer lijkt zich anno 2012 opnieuw af te tekenen. Europa verbrokkelt, onze huizenmarkt stort in, de koopkracht daalt, de politieke barometer zwenkt steeds sneller

heen en weer, kabinetten vallen steeds sneller, en nationale voetbalteams gaan ten onder in excessieve luxe. Zelfs de Mayakalender kondigt het einde der tijden aan. Bangmakerij? Harde werkelijkheid? Hoe dan ook: ergens sluimert een langzaam groeiend besef dat aan ons gerieflijke leven een houdbaarheidsdatum zit.

Het mooie aan Trommelen in de nacht is dat het niet verzandt in zelfbeklag, maar de toeschouwer een vraag voorschotelt: wat zou jij doen in deze situatie? Brechts toneelstukken gaan eigenlijk altijd over het inzichtelijk maken van keuzes. Zijn personages verkeren vaak in gewetensnood: ga ik hier linksaf of rechtsaf? In Trommelen heeft een aantal personages al een keuze gemaakt; zij zijn doof en blind voor de wereld om hen heen. Mevrouw Balicke bijvoorbeeld. Zij wil het liefst dat alles bij het oude blijft. Haar echtgenoot, Karl Balicke, probeert evengoed de schaapjes op het droge te houden. Met zijn artilleriemandenfabriek heeft hij tijdens de oorlog veel geld verdiend. Nu Duitsland na de capitulatie door het stof bijt, de soldaten huiswaarts keren en alles op zijn kop staat, stelt hij gewoonweg een nieuw business plan op: voor - taan zal hij kinderwagens produceren.

keuzesAan de andere kant staat de besluiteloze Anna, dochter van de Balickes. Vier jaar heeft zij gewacht op de terugkeer van haar geliefde, de soldaat Andreas Kragler. Maar haar vader heeft inmiddels een nieuwe huwelijkskandidaat voor haar gereed: Murk, ook al zon oorlogsprofiteur. Dan verschijnt Kragler ten tonele, terug van krijgsgevangenschap in Afrika. De gedroomde veilige toekomst van de Balickes valt in duigen, hun opportunistische kaartenhuis dondert in elkaar, ook zij weten de dans uiteindelijk niet te ontspringen.

Toch lijken de werkelijke slachtoffers aanvankelijk toch echt Anna en Kragler zelf te zijn. Annas liefde voor Murk is slechts vleselijk; Kragler blijft de man van haar dromen. Alleen is ze nu met Murk verloofd. En dat niet alleen: ze is ook zwanger van hem. Om niet de schande van de familie over zich af te

roepen, met ze wel voor Murk gaan. Ze heeft geen andere keus. Of wel?

revolutieKragler heeft de oorlog overleefd door vast te houden aan de overtuiging dat hij ooit weer in Annas armen zou liggen. Maar de ontvangst bij thuiskomst is allesbehalve hartelijk. Hij, de verloren zoon, is niet meer welkom. Als Anna tijdens haar verlovingsfeest met Murk Kragler ook nog afwijst, lijkt hij verloren. Hij raakt op drift, verlaat de wereld van de nouveau riche en parvenus, en daalt af in de onderwereld, naar de krochten en kroegen van de

doof en Blind voor de wereld om je heen

Brechts Trommelen in de nacht ro Theater

allerarmsten. Kragler, die niets meer te verliezen heeft, raakt in de ban van de naderende revolutie. Een opstand waarvan niemand weet te vertellen waarom of waartoe. Te midden van ongeregelde lowlifers neemt hij de wapens op. Dan loopt hij Anna weer tegen het lijf. Haar familie, haar toekomst, alles heeft zij voor hem opgegeven. Maar het is te laat: Kragler draagt nu de verantwoordelijkheid over een marcherende bende die zich richting de brandhaarden begeeft. Hij heeft geen andere keus. Of wel?

door Tobias Kokkelmans, Dramaturg Ro Theater

14

doof en Blind voor de wereld om je heen

AgEndA ro ThEATEr

Het einde van Trommelen in de Nacht is verrassend, zinnen prikkelend en allesbehalve eenduidig. Kragler maakt zijn keuze, maar de vraag blijft: is hij een held of een lafbek? Bertolt Brecht velt geen oordeel; hij wil de mens niet mooier maken dan dat hij is. Wel geeft Brecht de toeschouwers een gedachte mee: wie zegt dat als je A zegt, je ook B moet zeggen? Denk na. Durf te twijfelen. Wees eerlijk. Het is nooit te laat om op slechte keuzes terug te komen. En dat is nog steeds, in tijden van angst en onzeker heid, een bemoedigende gedachte.

5 8 sep

slAAf rO tHeater theAter

locatie: Ro Theater

Indrukwekkende monoloog waarin Jack Wouterse ons meeneemt naar het hart van de verslaving.

12 16 sep 3 5 okt trommelen in de nAcht rO tHeater eN rOtterdam pHilHarmO Nic gergieV feStiVal theAter

Rotterdamse Schouwburg 12 / 13 sept (try outs) 14 sep (premire), 15 / 16 sep en 3 t/m 5 okt 2012 Landelijke tournee Rotterdam, Utrecht, Amsterdam en Den Haag

met Joep van der Geest, Herman Gilis, Hannah van Lunteren, Sylvia Poorta, Jacqueline Blom, Lukas Smolders en Hans Leendertse muziek Eric Thielemans, Rosa van Leeuwen, Louis Freres, Louis Evrard en Silvain Haenen auteur Bertolt Brecht regie Jetse Batelaan / Alize Zandwijk

22 23 nov

dood vAn een hAndels-reiziger rO tHeater theAter

Rotterdamse Schouwburg

Dood van een HandelsreizigerArthur Millers meesterwerk door Alize Zandwijk. Geselecteerd voor het Theater Festival 2012, Toneel Publieksprijs en met nomi-naties Louis dOr en Arlecchino.

16 nov 2 dec

heimwee rO tHeater theAter

locatie: Ro Theater

In Heimwee geven Rotterdam-mers met wortels van over de hele aardbodem vorm aan hun plek van verlangen. John gaat gepensioneerd terug naar Suriname, omdat hij daar vrij is. Betty verlangt naar haar veranda in Indonesi, want hier in Nederland is de deur dicht en praat je tegen potten en pannen. Allemaal verlangen ze naar daar, maar hebben ook hier hun thuis. Heimwee wordt een avond vol scherpe observaties en de meest verrassende bekentenissen. Heimwee is het vervolg op het succesvolle Moeders van Alize Zandwijk.

20 dec

woef side storyrO tHeater theAter

Rotterdamse Schouwburg

Een Romeo en Julia voor honden. De nieuwe hilarische familievoor-stelling van Pieter Kramer.

Met o.a. Arjan Ederveen, Alex Klaasen, Elise Schaap en Gijs Naber.

Volg het Ro Theater rotheater.nl

15

erik Thielemans en Hannah van lunteren in Trommelen in de Nacht

Nasrdin Dchar & een tour de Nasr door Rotterdam.

theAter16

Hij werd geboren in het Brabantse Steenbergen, maar de acteur in hem werd wakker in Rotterdam. Nasrdin Dchar (33) begon als autodidact bij Rotjong en betrad steeds vaker het podium via Het Waterhuis en Rotterdams Lef. Inmiddels is de dertiger een graag geziene acteur op toneel en op het witte doek. Voor dat laatste won hij een

Gouden Kalf voor De Beste Acteur, voor zijn rol in de vriendenfilm Rabat. Dchars gepassioneerde dankwoord van precies drie minuten kwam recht uit zijn hart en ging de halve wereld over. Voor deze kwartaalkrant fietst hij langs dierbare plekken in Rotterdam.

de kop vAn zuidHet begon allemaal met een flyer. Een gele flyer, dat herinnert Nasrdin Dchar (33) zich nog precies. Die kreeg hij in zijn handen gedrukt tijdens zijn studie bedrijfseconomie aan de HES in Rotterdam (de Hogeschool): Theatergroep Rotjong zoekt jonge amateurspelers.. De student uit het Brabantse Steenbergen, net op kamers in een klein hok op de Kop van Zuid, auditeerde. Dchar werd aangenomen voor een rol in de voorstelling Rauwrouw, over afscheid nemen, naar een toneeltekst van Oscar van Woensel. Ik speelde een jongen uit een gang, die het leven beschouwde als een

17theAter

door Annette Embrechtsfotos Carel van Hees

Ze hebben hier de lekkerste broodjes van Rotterdam.

grote grap en het liefst Al Pacino imiteerde, en Robert de Niro. Maar daarachter zat een hoop ellende. Ik kon heerlijk uitpakken door allemaal filmhelden neer te zetten. Dat deed ik als tiener al graag: bad guys naspelen van het witte doek, vooral uit Bolly-woodfilms. Mijn vader reed speciaal naar Bergen op Zoom om die te huren.

In een lovende recensie in het Rotterdams Dagblad werd Dchar een uitblinker genoemd. Kun je nagaan: mijn eerste voorstelling en direct een recensie in een krant!. Het succes bracht hem aan

De succesvolle acteur wil graag op de foto met Lien en Selton van Warung Mini, een zaakje even verder op in de Witte de Withstraat, bekend om zijn Javaanse, Indische en Surinaamse gerechten. Als ik bij het Ro Theater repeteer haal ik hier minstens twee keer per week een broodje pom of een saoto soepje. Iedereen moet hier komen eten. Ze hebben de lekkerste broodjes van Rotterdam.

Ook voor het Ro Theater wil hij graag een lans breken. Te weinig Rotterdammers kennen dit markante gebouw en deze bijzondere theatergroep. Rotterdam is toch een stugge stad. Mensen zijn moeilijk te bereiken. Pas na veel mond-op-mond- reclame dringt het tot bewoners door dat ze iets moois kunnen gaan zien. Dchar speelde bij het Ro in de emotionele, gelauwerde voor stelling Bran-den. En hij was afgelopen seizoen te zien in Kust, als verscheurde zoon die zijn Libische vader in diens geboorteland wil begraven. In maart en april staat hij tegenover Jack Wouterse in Oedipus, bewerkt door (toevallig weer) Oscar van Woensel. We moeten nog een eerste tekstlezing hebben. Maar ik vind het een superheftig verhaal. Spannend om daarin een zoon te spelen die zonder het te weten zijn vader vermoordt en zijn moeder huwt.

het twijfelen. Zou hij, autodidact, Brabander van Marokkaanse herkomst en bezig aan een economiestudie, van acteren zijn vak kunnen maken? Regelmatig zat ik daarover na te denken, hier langs het water, onder de Erasmusbrug. zegt hij, fietsend over de kade. Natuurlijk heb ik mijn studie afgemaakt. Afhaken is in onze familie geen optie. En op de HAVO hing in het lokaal Engels een poster die ik nooit zal vergeten: A quitter never wins and a winner never quits. Maar ik hoopte ondertussen wel dat acteren mijn ding zou worden.

williAm BoothlAAn en witte de withstrAAtWe fietsen door Rotterdam, langs plekken met betekenis voor de theater- en filmcarrire van Nasrdin Dchar. Vorig jaar werd de aimabele acteur nieuws door een emotioneel dankwoord van drie minuten, na het winnen van een Gouden Kalf voor zijn rol in de kameradenfilm Rabat. Zijn woorden over angst, passie, trots, dromen, Marokkaan, Nederlander en moslim, galmden nog lang na. Die heftige tijd ligt achter hem, zegt hij nu. Ik was even een open boek. Iedereen wilde alles van mij weten. Over mijn angsten, mijn Marokkaanse herkomst, mijn protest tegen Wilders en Ver hagen. Nu mag dat boek langzaam weer dicht. Ik wil weer wat meer mysterie rond mij heen.

schouwBurgpleinAls Dchar voor de Rotterdamse Schouwburg staat, knippert hij even met zijn donkerbruine ogen. Hij denkt terug aan vijf jaar geleden, toen hij hier voor het eerst mocht optreden. Dat ik op dat grote podium mocht staan, waar al die grote artiesten hun opwachting maken, ongelooflijk. Toen ik begon met acteren kon ik daarvan alleen maar dromen. Het is elke keer nog steeds een kick hier te staan. Eind oktober speelt hij zijn solo Oumi (Marokkaans voor moeder) in de kleine zaal: een tekst van Maria Goos over de levensstrijd en de levenslust van zijn Marokkaanse moeder in het bijzonder en van deze generatie allochtone moeders in het algemeen. Ze worden soms zo gemakkelijk vergeten. Ze zijn naar Nederland gekomen, hun man achterna, in de hoop weer terug te keren. Dat gebeurde niet. Ze zaten thuis met kinderen en moesten zich zien te redden in een land waar ze niemand en niets kenden. Voordat ik deze voorstelling maakte, wist ik bijna niets van mijn moeders ver- leden. Totdat ik met Maria een week ging logeren bij mijn ouders in Marokko en we veel familie hebben ontmoet. Toen kwamen de verhalen los.

Ik was even een open boek. Iedereen wilde alles van mij weten. Over mijn angsten, mijn Marokkaanse herkomst, mijn protest tegen Wilders en Verhagen. Nu mag dat boek langzaam weer dicht. Ik wil weer wat meer mysterie rond mij heen.

Liggen daar, in het verre Marokko, ook de wortels van zijn natuurlijk acteertalent? Dchar gaat het uitzoeken, dit seizoen. Meer wil hij er nog niet over zeggen. Het is nog geheim en heeft iets met televisie te maken. In zijn familie twee zussen, n broer heeft niemand een artistieke achtergrond. Terwijl de jonge Dchar al niets liever deed dan zich verkleden, als swingende Michael Jackson, strijder Hamza (Abdellah Geith) uit de histo-rische film Al Risalat en Sonny uit Miami Vice. Zodra ik een film zag, moest ik die nadoen. Met kleren en al.

Na zijn succes bij Rotjong kreeg Dchar nieuwe kansen bij Het Waterhuis en Rotterdams Lef (gefuseerd tot Theatergroep Siberia). Hij is ze er dankbaar voor. Vooral voor de ervaring in het spelen voor jongeren, op scholen. Dat vind ik nog steeds geweldig om te doen. Je moet hun aandacht afdwingen; die is niet vanzelfsprekend. Met verhalen en humor komt het altijd goed. Wat ook werkt: nadoen hoe jongeren op andere scholen reageren. Dan komen ze los en krijg je soms de mafste reacties. Ik krijg er energie van. Ik word al blij als n van hen naar mij toe komt om te zeggen hoe te gek hij of zij het optreden vond.

krAlingse plAsDchar woont nu met zijn vriendin Amy Donk, maatschappelijk werkster, in Rotterdam, op een etage in de buurt van de Kralingse Plas. Hij kent haar uit Steenbergen en hoopt met haar kinderen te krijgen. In het groen van de Kralingse Plas gaat hij vaak met haar chillen. Die horizon is fijn om bij uit te waaien. Hij gaat er graag hardlopen om zijn hoofd leeg te maken of om na te denken over kunst en politiek. Hij kan er zijn angsten laten varen, zijn zorgen om de verharding in Nederland. Ik hecht waarde aan een zorgvuldige omgang. No matter what iemand gelooft, je moet respect voor elkaar opbrengen. Zou Dchar zich een wereld-ver beteraar willen noemen? Nee, nee, haast hij zich te zeggen. Kon ik dat maar zijn! Had ik die macht maar. Voorlopig vecht de acteur zijn eigen vrolijke en particuliere strijd uit op het podium en het filmdoek. Met rollen in voorstellingen als Oedipus en in films als Sskind en De Troon. Gelukkig heeft hij nog opdrachten en ideen genoeg. En zegt hij, terwijl hij nog n keer tijdens de Tour de Nasr zijn fiets parkeert tegen de muur van de Rotter damse Schouwburg. In dit vak is er geen tijd om op je luie reet te gaan zitten en te wachten tot iemand je belt. Je moet je kansen zelf pakken.

wAArom zijn jullie enthousiAst over de rotterdAmse schouwBurg? Vanwege de gastvrijheid, gezelligheid en de repertoire keuze. Jullie halen de grote klassieke voorstellingen binnen maar ook experimentele dingen zoals De Keuze van de Schouwburg. We komen hier allebei al vanaf ons 16e! Waar het om gaat in het theater? Theater is het middel, het doel is de communicatie daarna, je praat over de voorstelling, vond je het leuk, vond je het interessant, je drinkt met elkaar een glas wijn, maar na een kwartier gaat het over: hoe gaat het met je gezin, waarheen ga je op vakantie, de politiek? Dus je krijgt een andere communicatie: en dat is eigenlijk het doel van de schouwburg! Wij zijn hier uit en thuis, we zijn hier eigenlijk geboren en ik heb hier natuurlijk gewerkt.

mogen we jullie Bestempelen Als rotterdAmse schouwBurg-experts? Nou, we hebben natuurlijk veel gezien maar het blijft voor ons natuurlijk altijd weer een verrassing. En we leren altijd, we zijn bijvoorbeeld al twee keer naar Dood van een Handelsreiziger geweest, en ik ben het met de regie niet zo eens maar zoals die mensen speelden, ze spelen gewoon het decor weg. Het werd zo goed gespeeld, en zo perfect gedaan terwijl je in het decor eigenlijk geen dakloze zou laten slapen.

De heer en mevrouw Boskamp zijn bezoekers van het eerste uur en Schouwburgers.

vervolgtips voor heer en mevrouw BoskAmp:

trAsh cuisine BelaruS free tHeatre Zo 7 oKT

king leAr Het tONeel Speelt ZA 3 En Zo 4 nov

Vrouwen als mijn moeder worden soms zo gemakkelijk vergeten. Ze zijn naar Nederland gekomen, hun man achterna, in de hoop weer

terug te keren. Dat gebeurde niet.

vr 26 en zA 27 okt

oumi tHeater BelleVue / NaSrdiN dcHar

wo 14 zo 17 mrt

di 2 en wo 3 Apr

oedipus rO tHeater

meer toneel:

prinses vAn tuig en richel tHeatergrOep SiBeria di 13 do 15 nov

cloAcA maria gOOS Zo 16 dEC

kijk voor meer informatie in de agenda achterin of opwww.rotterdamseschouwburg.nl

de heer en mevrouw BoskAmpschouwBurgers

wAArom Bezoek je de rotterdAmse schouwBurg?Omdat je in de Rotterdamse Schouwburg voorstellingen kunt zien die je soulfuel zou kunnen noemen; voeding voor de ziel, voor de geest, voor het intellect. Als je voorstellingen ziet waarbij je overweldigd wordt, die breathtaking zijn en waarna je stil de schouwburg uitloopt dan heb je geluk. Dat is waar het voor mij over gaat. En natuurlijk is het niet altijd zo, dat is een beetje een risico van het vak, zoals bij voet-bal, soms is een wedstrijd geweldig en soms denk je bij jezelf hebben ze vandaag geen zin ofzo. Maar doorgaans grossiert de schouwburg voor mij in voorstellingen waar ik het gevoel heb een cadeautje te krijgen. De schouwburg excelleert al sinds jaar en dag in haar programmering, De Internationale Keuze is samen met het Holland Festival de plek waar het gebeurt.

welke voorstelling heeft onlAngs indruk op je gemAAkt?Pearl van Scapino Ballet Rotterdam. De dans was heel mooi en Ed Wubbe wist heel goed de snaar van de barok te raken in beeld en danstaal. En als bonus een tenor die heel mooi gaat zingen. Ga maar zitten en laat je overweldigen. Dit was wel een voorstelling waar je je vrienden naartoe stuurt.

Hans Merts is fervent bezoeker van de Rotterdamse Schouwburg en recensent.

hAns mertsBezoeker en recensent

vervolgtips voor hAns:

romeo & juliA ScapiNO Ballet rOtterdam di 9 ZA 13 oKT

de keuze Wo 19 Zo 30 SEp

dood vAn een hAndels reiziger ro theAterEen van de must-sees van dit seizoen is de klassieker Dood van een Handelsreiziger van het Ro Theater. De voor-stelling ging in oktober 2011 in de Rotterdamse Schouwburg in premire en werd geselecteerd voor het Nederlands Theater Festival en genomineerd voor de Toneel Publieksprijs. Bovendien is Herman Gilis voor zijn rol als handels-reiziger Willy Lohman genomineerd voor de Louis dOr, de prijs voor beste mannelijke hoofdrol. Gijs Naber kreeg de nominatie voor beste mannelijke bijrol (de Arlecchino) voor zijn vertolking van Biff Lohman, de zoon van Willy.

do 22 en vr 23 nov

Grote Zaal, 20:15

john BuijsmAn speelt ss de liefdeTheatermaker, muzikant en acteur John Buijsman maakte de afgelopen jaren bij Productiehuis Rotterdam diverse muzikale voorstellingen. Vanaf 8 november speelt hij SS De Liefde, een doorleefde solovoorstelling vol melancholie en zilte zeemansliederen van het gevoelige soort. Buijsman blikt terug op een verdwenen wereld en het zware bestaan van arbeiders en zeelui. Hij groeide zelf op bij de zeemanswijk Katendrecht, de internationale vrijstaat De Kaap op Rotterdam-Zuid. De tekst is van Peer Wittenbols, Rob Ligthert regisseert. Keimpe de Jong, Michel Banabila en Cok van Vuuren verzorgen de muziek. do 8 nov zo 9 dec

Fenixloods 1 op Katendrecht, 20.30Kijk op www.theaterwalhalla.nl

20

All the world is A stAge

nerds on stAgestichting futureBitesEen festival voor jongeren en studenten die genteresseerd zijn in technologie, innovatie en wetenschap. Certified nerds vertellen over het nieuwste van het nieuwste op hun specifieke techno-logisch vakgebied en wat dat voor de wereld betekent. Daarna zijn er in alle hoeken en gaten van de Rotterdamse Schouwburg tot laat workshops, clinics en experiences.

vr 20 okt

hele gebouw, 20:00 02:00

kAmervrAgen inspirAtie is innovAtieTijdens De Keuze introduceren we een nieuwe maandelijkse avond genaamd: KamerVragen. Hier zet een jonge ondernemer zijn duurzame businesscase in ter inspiratie voor de avond. Iedere maand komen ongeveer 30-50 young professionals en creatieven in de Rotterdamse Schouwburg bij elkaar om met de gepresenteerde businesscase gezamenlijk tot n heel goed idee te komen. Onderwerpen variren van bio-industrie tot ecofashion en voedselverspilling. Elke editie nodigen we een jonge kunstenaar uit, die de uitdaging aan wil gaan om (live) de avond vast te leggen in een kunstwerk.

viruseen dynAmische lAte-night showEen dynamische late night show op Radio 4 vanuit de hal van de Rotterdamse Schouwburg met wisselende presentatoren, live optredens en muziek. Virus vaagt alle vaagheid, stoffigheid en vooroordelen weg rondom klassieke muziek en alle muziek daarbuiten.

wekelijks vAnAf do 20 sep

Hal, 22:00gratis toegankelijk

De Rotterdamse Schouwburg is nieuwsgierig naar de wereld en op zoek naar het beste van nu. Met nieuws, theater en festivals uit Rotterdam, Nederland en de wereld.www.rotterdamseschouwburg.nl

imAgine 2020oefen mogelijke toekomsten met Case for optimism, denk mee over een duurzame businesscase bij KamerVragen, laat je verrassen door maartje remmers die drie ronkende sexy autos speelt in Detroit Dealers, luister naar het muzikale veldwerk over het rotterdam van de toekomst door Susies Haarlok, test een elektrische auto, en zit op het gerecyclede design van de bende.

De verbinding tussen kunst en wereld, en prikkelen van publiek rondom het thema duurzaamheid past precies bij de Imagine 2020 programmering van de Rotterdamse Schouwburg.

KamerVragen wordt ism de Schouwburg georganiseerd door de duurzame Rotterdamse incubators Enviu en Dnamo. Deelname is gratis. Inschrijving noodzakelijk via marloes@dnamo.nl

mAAndelijks vAnAf wo 26 sep

Hal, 20:30Daarna maandelijks, kijk op www.rotterdamseschouwburg.nl voor de exacte data.

Deze tijden van financile crisis, oprakende fossiele brandstoffen en klimaatverandering vragen om actie. Kunst kan daar een cruciale rol in spelen. Door prikkelende vragen op te roepen, mogelijke toekomsten te formuleren en sprankelende voorstellingen te maken. De Rotterdamse Schouwburg programmeert rondom duurzaamheid onder de naam Imagine 2020. Imagine 2020 is een Europees netwerk van festivals en theaters, waaronder de Rotterdamse Schouwburg, die zich gezamenlijk inzetten voor een duur zamere toekomst dmv artistieke projecten.

Tijdens de Keuze zijn er verschillende Imagine 2020 programma-onderdelen (19 30 september):

Wunderbaum Detroit Dealers 22 25 sep KamerVragen 26 sep Virus Imagine editie 20 en 27 sep Case For Optimism 28 sep Susies Haarlok Veldwerk Rotterdam 29 sep De Bende doorlopende installatie

20

illegAAl theAter uit wit-ruslAndgezelschap uit Wit-Rusland drie politieke voorstellingen tijdens De Keuze in de Rotterdamse Schouwburg. Dit jaar komen ze terug naar Nederland, in het kader van Imagining Europe van de European Cultural Foundation in De Balie in Amsterdam. Hun nieuwe voorstelling heet Trash Cuisine.

Trash Cuisine gaat over geweld; over pogingen van een samenleving, een groep of een individu, het leven van een mens af te nemen. Op basis van teksten van William Shakespeare, voor wie in zijn stukken de doodstraf ook niet vreemd was, ontstaat een emotionele vertelling, begeleid door live muziek.

zo 7 okt

Grote Zaal, 20:15

Op zondag 7 oktober komt Belarus Free Theatre weer naar Rotterdam. De groep werd opgericht in 2005 door het echtpaar Natalia Kaliada en Nicolai Khalezin, als een artistiek protest tegen de dictatuur van president Loekasjenko.

Omdat ze niet tot het officile Staats-theater behoren, zijn ze per definitie illegaal en is elke opvoering strafbaar. Meerdere leden van de groep hebben gevangen gezeten. Het Belarus Free Theatre speelt hun voorstellingen in woonkamers en op geheime locaties.

Het gezelschap wordt ook regelmatig uitgenodigd door prestigieuze inter-na tionale podia en festivals, van de New Yorkse LaMama tot het Festival van Edinburgh. In 2008 speelde het

hotel moderndAgBoek vAn het kAmermeisje vAn hotel modern

Beste lezers, Ik ben kamermeisje bij theatergroep Hotel Modern. Ik ben ijverig, nieuwsgie-rig en niet discreet. Hierbij wat fragmenten uit mijn dagboek. 5 mei 2012. Aangekomen in Krakow, waar we Kamp gaan spelen, vlakbij Ausch-witz. 1000 jongeren uit heel Europa zijn per trein hier

naartoe gekomen. Ze bezoeken het kamp, praten met een overlevende en zien daarna onze voorstelling.

9 mei 2012. Tijdens de voorstellingen was de spanning te snijden. We waren op het Poolse journaal. Een camera-man richtte tijdens een donkere scne een felle lamp op de toeschouwers om ze te filmen. Na de voorstelling hebben we hem de huid volgescholden. Hotel Modern gaat trou-wens Kamp ook weer een keer in de schouwburg in Rotter-dam spelen, ze weten alleen nog niet wanneer. 27 juni 2012. Ik ben mijn zwabbers kwijt. 28 juni 2012. De zwabbers zijn terecht. Herman heeft ze alle vijf gebruikt om een baard van God te maken voor de nieuwe voorstelling, die in december in premire gaat. De titel is geheim.

vAnAf wo 12 dec

Kleine Zaal, 20:30

21

geen dAden mAAr woorden festivAlDe nieuwe generatie schrijvers: ontmoet ze als eerste! Wie snel een overzicht wil van schrijvers die staan te trappelen om de Nederlandse letteren binnen te stormen, kan goed terecht bij Geen Daden Maar Woorden Festival. Het festival geeft ook ruimte aan gevestigde artiesten, dans-

performances, theater (animatie)films, concerten en onverwachte gastoptredens. Uniek zijn de eigen producties waarin verschillende disciplines verrassend gecombineerd worden, zo danst Scapino Ballet Rotterdam op het tekstritme van een dichter.

zA 6 okt

Hele gebouw, 20:00

het nederlAnds theAter festivAlDe allerbeste Nederlandse voorstellingen van dit seizoen, die u volgens de jury en publiek niet gemist mag hebben, zijn nog n keer te zien op het Nederlands Theater Festival in Amsterdam.

Rode lopers op het Leidseplein onder de sterrenhemel van het Nederlands theater; de uitreiking van de theater-awards; aan tafel met acteurs en actrices; bekende toneelscnes op het Ajax bordes en exclusieve feesten, debatten en spraak-makende toespraken. Van 1 tot en met 11 september 2011 staan de theaters rondom het Leidseplein open om het theater te vieren tijdens het Nederlands Theater Festival.

De toneelprijzen van seizoen 2011 2012 worden tijdens het Gala van het Neder-lands Theater bekendgemaakt.

do 30 Aug zo 9 sep

www.tf.nl

24 uur cultuurde opening van het culturele seizoen in rotterdam is uniek. Vanaf zaterdag 15 september vijf uur tot zondagmiddag 16 september vijf uur staat cultuur 24 uur lang in de spotlights in rotterdam.

Tijdens 24 uur cultuur wordt Rotterdam gedomineerd door theater, dans, beeldende kunst, muziek en film. U krijgt de kans om gedurende een etmaal lang te proeven en te genieten van een aantrekkelijk, afwisselend en verrassend programma.

De Rotterdamse Schouwburg, het Ro Theater, Wunderbaum en Productiehuis Rotterdam organiseren op zondagmiddag een culturele talkshow in de Hal, waarin het nieuwe seizoen wordt uitgelicht. Op zondagochtend vanaf 10 uur is de Rotter damse Schouwburg het centrum van het jeugdtheater; Theatergroep Max., Theatergroep Siberia en MEEKERS tonen hun veelzijdigheid met fragmenten uit Gezocht: konijn, Prinses van tuig en richel en Helaas Pindakaas. Het Ro Theater licht een tipje van de sluier van de nieuwe Kerstvoorstelling Woef Side Story, een hilarische en ontroerende Romeo en Julia voor honden, met een Woef-workshop: Kinderen worden geschminkt als lieve poedel of stoere boxer en samen met de acteurs van Woef Side Story leren ze blaffen als echte honden. Op zaterdag-avond en zondagmiddag kunt u ook nog echt theater zien: Trommelen in de Nacht van het Ro Theater en Gergiev Festival.

zA 15 en zo 16 sep

www.24uurcultuur.nl

noorderzonArtistiek directeur van Noorderzon Marc Noorderzon Performing Arts Festival Groningen is een internationaal kunsten-festival op het scherpst van de snede met spannende hedendaagse podiumkunsten uit alle delen van de wereld... n een groots zomerfeest in een vrij toegankelijk plant-soen. Een jaarlijks elfdaags festival voor zon 135.000 bezoekers uit Groningen, de rest van het land en de rest van de wereld.

Artistiek directeur van Noorderzon Marc Yeoman is sinds juni 2012 ook betrok-ken bij De Keuze. Samen met Jan Zoet, Maaike van Langen en Judith Blankenberg stelt hij het programma samen.

do 16 zo 26 Aug

www.noorderzon.nl

theAterfestivAl Bies! Vier dagen nazomeren met theater, muziek, film, literatuur en eten en drinken in de natuur van de Hollandse Biesbosch in Dordrecht. Theatermaker Ilay den Boer waarmee de Rotterdamse Schouwburg de komende jaren een aantal copro ducties zal maken presenteert hier zijn nieuwste voorstelling Broer.

BIES! is een publieksfestival voor theater in de Hollandse Biesbosch, waarbij het unieke landschap een belangrijke rol speelt. BIES! laat bijzondere voorstellin-gen zien die zichin de buitenlucht afspelen of in een overkapte locatie die vewijst naar het landschap van de Biesbosch (schapen-stal, boswachtershuisje, opslagplaats.

6 9 sep

www.festivalbies.nl

21

22

de rotterdAmse verkiezingsnAchtVerhitte debatten, spraakmakende talkshows, zinderend theater, interactieve workshops, scherpe columns, politieke cartoons...

Zo sluit Rotterdam de dag van de verkiezingen af. De Rotterdamse verkiezingsnacht is een initiatief van De Unie in Debat, Arminius, LOKAAL, Studium Generale, Ro Theater, Productiehuis Rotterdam, Wunderbaum, Goethe-Institut en Rotterdamse Schouwburg.

wo 12 sep

Stadhuis, 19:30 kijk voor meer info op www.rotterdamseschouwburg.nl

stArs And stripesOp dinsdag 6 november organiseert de Rotterdamse Schouwburg de Amerikaanse verkiezingsavond Stars and Stripes. In Amerika wordt op die datum de 57e vierjaarlijkse presidentsverkiezing tussen zittend president Barack Obama van de Democraten en Mitt Romney van de Republikeinen gehouden.

De Rotterdamse Schouwburg is daar weer bij. Een avond vol debat, theater van ondermeer Ro Theater, Wunderbaum, Productiehuis Rotterdam, veel muziek en reflectie op de eerste ambtstemijn van Obama en natuurlijk de ontwikkelingen van de uitslagen. In de ochtend van 7 november American Breakfast.

di 6 en wo 7nov

kijk voor meer info op www.rotterdamseschouwburg.nl

concerten in de rotterdAmse schouwBurgin samenwerking met motel mozaique organiseert de rotterdamse Schouwburg regelmatig concerten. Het afgelopen seizoen waren Spinvis, Kytecrash, Zita Zwoon en Katzenjammer in de grote Zaal te zien. Voor komend seizoen zijn go back to the Zoo, maceo Parker en tindersticks al geboekt.

Geweest:kAtzenjAmmerGemeenteraadslid Peter van Heemst twitterde tijdens Katzenjammer:#Katzenjammer in de Rotterdamse schouwburg. Een prima poptempel dus.

music-hAllTijdens festival De Keuze is er iedere avond live muziek in de Hal. Met optedens van o.a. Rats of Rafts, Kapok, LChaim, Blue Flamingo en Convoi Exceptional.

wo 19 zo 30 sep

Hal, dagelijks rond 22:30Kijk voor exacte programma en tijden in de keuzekrant en op www.dekeuze.nl.

mAceo pArkerFunk- en soulicoon Maceo Parker zit nog altijd strak in het pak en brengt zijn aanstekelijke muziek allerliefst live. De vaste gast van het North Sea Jazz Festival navigeert daarbij tussen James Browns jaren 60 soul en George Clintons freaky funk en vleugjes jazz en hiphop. Op dinsdag 20 november geeft Maceo Parker

met zijn band de enige Nederlandse show in de Rotterdamse Schouwburg. di 22 nov

Grote Zaal, 20:00

go BAck to the zooBegin dit jaar gaf de populaire rockband nog een uitverkochte try-out show in Rotown waar voor het eerst nieuwe nummers live werden gespeeld. Inmiddels is het nieuwe album Shake A Wave, een feit. Go Back To The Zoo wordt gepresenteerd door Motel Mozaique, Rotown en de Rotterdamse Schouwburg.

wo 21 nov

Grote Zaal, 20.00

tindersticksDe Britse band presenteerde eerder dit jaar hun nieuwste album The Something Rain. Het album is gemaakt met de bezieling en frisheid die ze hadden in hun beginjaren.

vr 9 nov

Grote Zaal, 20.00

cultuurplAnnenVanaf 2013 verandert er veel in het landschap van kunst en cultuur. Dan begint er een nieuwe cultuurnotaperiode die gekenschetst wordt door grote bezuinigingen. Er is veel over gesproken en geschreven. Een jaar geleden klonk de schreeuw om beschaving, ook op het Schouwburgplein, om het toenmalige kabinet duidelijk te maken dat een buitenproportionele bezuiniging op cultuur, en vooral de argumentatie waarmee die werd onderbouwd, niet kon rekenen op steun van een groot deel van de bevolking. Desondanks werden de bezuinigingen onverkort doorgevoerd.

Voor Rotterdam betekent dit voor de podiumkunsten dat het Ro Theater, Scapino Ballet Rotterdam en Productiehuis Rotterdam hun rijksbijdrage gedeeltelijk of geheel verliezen. Voor gezelschappen en instellingen die door het Fonds voor de Podiumkunsten worden ondersteund is het op het moment dat deze krant geschreven wordt onzeker of en hoe ze vanaf 1 januari door kunnen gaan. Het Fonds moet meer dan dertig procent bezuinigen.

Ook de stad Rotterdam is genoodzaakt om 20% te korten op cultuur. Alle instellingen dienden een plan in dat door de RRKC (de Rotterdamse Raad voor Kunst en Cultuur) dit voorjaar is beoordeeld. De adviezen waren voor een aantal instellingen negatief. Het Onafhankelijk Toneel, Danceworks Rotterdam en Bonheur behoren tot de grootste slachtoffers in de stad. Dat is een groot verlies. In onze ogen behoren deze gezelschappen tot het culturele DNA van de tweede stad van Nederland.

Tegelijkertijd is er ook goed nieuws. Samen met Productiehuis Rotterdam en onze huisgezelschappen Ro Theater en Wunderbaum maakte de Rotterdamse Schouwburg een plan om vergaand samen te werken in het presenteren en produceren van theater in en voor de stad Rotterdam. Het plan is zeer positief ontvangen door de Raad, desalniettemin zullen de schouwburg en het Ro een bijdrage aan de bezuinigingstaak moeten leveren. Al vanaf dit seizoen zal de samenwerking zichtbaar zijn.

Ook het jeugdtheater in de stad slaat de handen in elkaar. De drie belang-rijkste gezelschappen, Theatergroep Max, Siberia en de Meekers, gaan op in Maas, een nieuw gezelschap dat vanaf 1 januari theater en dans voor een jong publiek maakt en gevestigd zal zijn in Theater De Gouvernestraat.

In de Rotterdamse dans blijven Conny Janssen Danst, Scapino Ballet Rotterdam en Dans ateliers overeind, zij het dat ook zij het met minder zullen moeten doen.

Het worden spannende jaren in de podiumkunsten. Het enthousiasme en de gedrevenheid om prachtige voorstellingen te maken en te presenteren voor een groot publiek zijn er niet minder om. Integendeel.

het schouwBurg-plein is Afviering met scApino BAllet rotterdAmEr is de laatste tijd veel veranderd bij het Schouwburgplein. Heel zichtbaar zijn de betere opgangen, meer bomen langs de rand en de houten bobbel die te gebruiken is voor kleine optredens. Sommige veranderingen vallen minder op maar zijn wel erg belangrijk om het een prettig plein te maken. Zo is er voor gezorgd dat de vloer een stuk minder glad is: minder kans op uitglijders!

Om te vieren dat de verbouwing van het Schouwburgplein klaar is, treedt op donderdag 6 september Scapino Ballet Rotterdam op. Artistiek leider Ed Wubbe maakte een nieuwe Romeo & Julia. Met live muziek door een inter nationaal ensemble n gratis toegankelijk.

do 6 sep

Schouwburgplein, 21:00

mediAwAndVanaf september is op de mediawand in de hal dagelijks aandacht voor Media-kunst en Fotografie, ook ziet u daar op de grootste tv van Rotterdam beelden van oud Rotterdam. Er zullen diverse fototentoon stellingen te zien zijn, bijvoor-beeld een expositie van de Fotovakschool, de inter actieve installatie Horizons van kunstenaar Geert Mul en Tableau Vivants door de klassen van de fotovakschool. Ook zullen studenten van de Willem de Kooning Academie en van het Grafisch Lyceum vanuit de hal gaan werken aan de beelden op de mediawand.

theAterkrAnt.nlLang verwacht en eindelijk gelanceerd: Theaterkrant.nl. Deze digitale theater-krant, een initiatief van theatervakblad TM, publiceert dagelijks recensies en actueel podium kunstennieuws. Behalve op professionals richt de website zich ook op een breed publiek, dat zijn eigen mening kan toevoegen aan die van de professionele recensenten (compleet met sterren). De krant verschijnt onder verantwoordelijk-heid van TM, waarbij de medewerking van de Kring van Nederlandse Theater critici een waarborg vormt voor de kwaliteit van de informatie.

Ze kunnen ook intens ontroeren, in onbevangen portretten van breekbare kunstenaars. En ze zoeken naar nieuwe rituelen als houvast voor deze verwarrende tijden. Of ze nu voorstellingen maken over excentrieke kunststromingen of over historische gebeurtenissen, altijd weten ze de toeschouwer te overrompelen. Dit seizoen maakt De Warme Winkel een vliegende start.

In september is de groep als enige gezelschap met twee voorstel-lingen geselecteerd voor TF, de jaarlijkse best of van het voorbije seizoen: Alma en Viva la naturisteraion!.In Vlaan deren zijn ze uitverkozen met San Francisco. Die voorstelling spelen ze samen met Luitenantenduetten ook op het OT Festival in Rotterdam eind augustus en begin september. En in de Rotterdamse Schouwburg zijn ze eind november een week lang te zien met Toneelgroep Oostpool in Jandergrouwnd (fonetische uitspraak van under-ground), een grauw geestige visie op de Moskouse subcultuur van de illegale kunstscene uit de jaren zeventig en tachtig. Het decor koopt De Warme Winkel straks in Rotterdam, bij de plaatselijke kringloopwinkel. Misschien ziet u uw eigen schemerlamp terug in een obscure rol. Want gekheid en schoonheid gaan graag hand in hand, bij De Warme Winkel. Een sprekend portret in drie fotos.

Jeroen de Man: We wilden een voorstelling maken over de geschiedenis en de betekenis van het nudisme. Veel mensen denken dat het slechts om naaktlopen gaat. Maar het is een hele stroming rond de zoektocht naar vrijheid, naar het lichaam, naar de kern. We zijn volop in bijbehorende rituele gedoken, bedachten dat we dan ook maar naakt moesten spelen. Dat was wennen. Tijdens het repeteren hebben we veel bloot gebadmintond en elkaars lichamelijke min- en pluspunten besproken. Maar in het repetitielokaal je schroom overwinnen is nog iets anders dan op het podium. Wij houden enorm van verkleden en van kostuums. Het naakte lichaam beschouwen we als het basiskostuum.

De Man: We noemen ons wel eens gekscherend het lapjesgezelschap of de voeringstoffengroep. We houden van het ombinden van oude doeken, als schets van een kostuum. Dat spreekt meer tot de verbeelding. We willen de aankle-ding uit een bepaalde tijdsperiode niet perfect realistisch nabootsen maar met vage contouren, als een dromerige herinnering. En we lezen altijd onwijs veel over ons onder-werp. Boekenkasten vol. Het hele oeuvre van een schrijver of een hele serie over een tijdperk. Gelukkig verdelen we het onderling, want er valt bij ons wel een boekenkast om per voorstelling.

De Man: Deze luitenanten verdedigen de kunst. Ze spelen op leven en dood in een bunker, voor vijftig mensen per avond. Dit is de marginale plek waartoe kunst in onze samenleving veroordeeld dreigt te worden. We vinden de of-ficier een fijne nostalgische figuur die symbool staat voor De Man, de Heldhaftige. Het is een iconisch beeld dat vaker opduikt in onze voorstellingen. De kunst ligt onder vuur en wij willen haar met hart en ziel verdedigen. Daarvoor gebrui-ken we graag historische figuren. Die leren ons ontzettend veel. En tegelijkertijd kun je ze helemaal naar je hand zetten.

Ze zijn gul, gretig en grappig: Jeroen de Man, vincent rietveld, Ward Weemhoff en Mara van vlijmen. Samen vormen ze de kern van het utrechts theatercollectief de Warme Winkel, soms uitgebreid met gastacteurs als Maria Kraakman en Anne F de Boer. op toneel kunnenze schaamteloos te keer gaan zoals in hun blote voorstelling over de geschiedenis en betekenis van het nudisme.

Actrice Anne F de Boer in Viva la naturisteraion!

Acteur Vincent Rietveld en actrice Mara van Vlijmen in Villa europa

Acteur Vincent Rietveld en acteur Ward Weemhoff in luitenantenduetten

23

wo 28 nov zA 1 dec

underground de warme wiNkel/tONeelgrOep OOStpOOl

meer erik whiendo:

tsjechov Toneel- groep ooSTpool 7 MAArT

wAchten op godot Toneelgroep ooST- pool 7 MEi

kijk voor meer informatie in de agenda achterin of opwww.rotterdamseschouwburg.nl

de jonge honden vAn de wArme winkel

door Annette Embregts

24

Binnen de muren van de rotterdamse Schouwburg worden ook bijzondere voorstellingen gemaakt in de Krijn Boon Studio, door kunstenaars die verbonden zijn aan productiehuis rotterdam. dit productiehuis werd in 2002 opgericht, als opvolger van illustere voorgangers als de Kist, FAKT en de bijzondere projecten die de rotterdamse Kunststichting produceerde. productiehuis rotterdam staat hiermee in een bijzondere traditie van eigenzinnige theatermakers die zich ieder op eigen wijze aan rotterdam hebben verbonden.

Ze vallen allemaal internationaal op door de aandacht voor meer disciplines dan alleen maar toneel of dans: ze gebruiken bijvoorbeeld ook beeld, geluid en de laatste jaren steeds vaker nieuwe media. Jarenlang wist artistiek leider Annemie Vanackere interessante namen het Productiehuis Rotterdam binnen te halen. Een jaar geleden, na haar vertrek naar Duitsland, nam Tanja Elstgeest de fakkel over. Haar ervaring als tentoonstellingsmaker in de beeldende kunst versterkt het multidisciplinaire profiel van Productiehuis Rotterdam. Maar Tanja kreeg het wel direct voor de kiezen. In haar eerste jaar sloeg staatssecretaris Halbe Zijlstra het fundament weg onder alle productiehuizen. Voor productiehuizen was geen plek meer in de nieuwe meerjarige plannen voor kunst- en cultuur. De toekomst, en vooral die van veel jonge theatermakers, bleek plotsklaps te wankelen.

eigenzinnige mensen Maar, zegt Tanja: We blijven bestaan en knokken door, want de stad kiest gelukkig wel voor talentontwikkeling. We moeten nu alleen onszelf opnieuw uitvinden en strengere keuzes maken. Ons budget wordt de helft van het huidige. Zon halvering is fors. We zullen er alles aan doen door het binnenhalen van extra fond-sen, sponsoring en het aangaan van coproducties de slagkracht enigszins te herstellen, maar er gaan onvermijdelijk veel kansen verloren voor jong talent, ook in deze stad. We blijven de maker echter centraal stellen.

Als onderdeel van de nieuwe theatercoalitie met de Rotterdamse Schouwburg, Wunderbaum en het Ro Theater zal het produc-tiehuis verantwoordelijk worden voor talentontwikkeling en het produceren van bijzondere projecten. Binnen deze nieuwe structuur willen we met elkaar zoveel mogelijk ruimte maken voor individueel kunstenaarschap en werkprocessen op maat. De

makers van Wunderbaum en Ro Theater gaan daar ook een rol bij spelen. We werken vooral met jonge theatermakers die zich sterk verhouden tot de grootstedelijke culturele omgeving: de diversiteit, de dynamiek, de kennis van verschillende kunstvormen en culturen, en de problematiek van de huidige samenleving. Voorstellingen moeten niet per se over Rotterdam gaan, maar zich wel verhouden tot het leven in een grote stad. En dan vooral vanuit internationaal perspectief de metropoolgedachte dan alleen maar vanuit een lokaal gezichtspunt. We werken met theatermakers die durven te zoeken naar nieuwe beelden en communicatievormen. Die mensen moeten de ruimte krijgen om hun ideen in voorstellingen om te zetten. Om hun eigen idioom te vinden moet de druk niet buiten-proportioneel worden; mislukken mag. Tegelijkertijd ben ik als zakelijk verantwoordelijke ook niet naef. Theatermakers zullen zich ook moeten verhouden tot het theater als bedrijf, zich bewust moeten worden van het voeren van een effectieve publiciteit, van marketing, beschikbare budgetten, contracten, verkoop, netwerk. Het zijn onderdelen die bij het vak horen. Ook daar maken wij theatermakers wegwijs in.

De theatersector is volgens Tanja de laatste jaren al steeds efficinter geworden. Dat werpt zijn vruchten af, maar we moeten uitkijken dat die efficintie niet botst met de ruimte voor creativiteit en risico. We moeten het hebben van frisse ideen. Ik denk dat de theater wereld daarbij weer iets kan leren van de

productiehuis rotterdam

door Anoek Nuyens, dramaturg/theatermaker

beeldende kunst. Een eigen, origineel werkproces heeft direct effect op het uiteindelijke kunstwerk.

in gesprek met puBliekNa haar studie kunstgeschiedenis werkte Tanja als tentoonstelling- en programma-maker in de beeldende kunst. Na enkele jaren maakte ze de overstap naar theater. Ik had behoefte aan een meer directe relatie met het publiek. De manier waar-op theatermakers het publiek onderdeel van hun creatieve denken maken, vind ik bewonderenswaardig en moedig. Dat heeft een enorme aantrekkingskracht en communicatieve slagkracht. En ze ver-houden zich voortdurend tot de houding van toeschouwers. Ons kijken verandert. We zijn soms snel in ons oordeel. Theater gaat juist om die open blik. Om het oor-deel nog even op te schorten; kijken naar iets wat je nog niet kent. En je leven en visie op die manier laten verrijken.

tegen de stroom inDe bezuinigingen zullen in Rotterdam een groot gat slaan. We hebben een relatief kleine culturele sector waar veel mid-delen nodig zijn voor algemene culturele ontwikkeling en educatie. In een stad als

tegen de stroom in

25

6 9 sep

Broer tg ilay theAter

Festival Bies 2012, Dordrecht, www.biesfestival.nl

12 sep

rotterdAmse verkiezings-nAcht Actueel

met bijdragen van o.a. Joachim Robbrecht, Sarah Moeremans en Schwalbe, Stadhuis Rotterdam

14 sep

ohne titel #3 NicOla uNger theAter

Incubate, Tilburg, www.incubate.org

16 sep

my first suicideSaraH mOeremaNS / eefje de ViSSer / arteZ mueziek theAter 24 uur cultuur

Rotterdamse Schouwburg

20 en 21 sep

ghost roAd faBrice murgia eN dOmiNique pauwelS theAter de keuze

internationale coproductie

23 sep

my first suicideSaraH mOeremaNS / eefje de ViSSer / arteZ muziektheAter

Het Compagnietheater, Amsterdam

24 en 25 sep

come BAck dOriS uHlicH dAns de keuze

internationale coproductie

27 29 sep

cAlypso & the new cool krAAkrevivAl liZZy timmerS muziektheAter de keuze

op locatie, Rotterdam22.30 uur (27 en 28 sep), 20.30 (29 sep)

In festival De Keuze 2012, presenteert Productiehuis Rotterdam een nieuwe voor-stelling van Lizzy Timmers op locatie. Na Kaap Kat (2010-2011) genspireerd op het leven op Katendrecht, zoomt Lizzy Timmers dit maal in op het leven van enkele excen-trieke stadsbewoners die de crisis en leegstand aangrijpen om een positieve beweging in gang te zetten. De verloren idealen van weleer, zet de groep met vallen en opstaan om naar nieuwe mogelijkhe-den waarbij zij nooit vergeten het leven te vieren.

Lizzy Timmers werkt opnieuw met een groep makers waarmee zij gezamenlijk het materiaal van de voorstelling creert. Als singing director brengt zi