Kwartaalbladjuni 2002no. 34 34De Gasterse Duinen

Kom er even voor zitten— bestuursberichten

Pareltjes op de hei— terreinbeschrijving

B e r t i l z o e r

Hondsroos— flora en fauna

J o a n D . D . H o f m a n

Kleinste Huisje— Cultuurtoerisme

E r i c v a n d e r B i l t

Het Holterzand— wandelroute

B e r t u s B o i v i n / E r i c v a n d e r B i l t

Unieke zwerfstenen

De Eikepage— jeugdrubriek

G e e r t d e V r i e s

Kortweg— berichten

WMD

Agenda

Kwartaalblad van deStichting Het Drentse Landschap

3

4

10

12

15

19

20

22

29

30

Uitgave Stichting ‘Het Drentse Landschap’Bezoekadres: Kloosterstraat 5 - 9401 KD AssenPostadres: Postbus 83 - 9400 AB AssenTel. (0592) 31 35 52 / Fax (0592) 31 80 89e-mail: mail@drentslandschap.nlWeb-site: www.drentslandschap.nlBankrek. nr. 43.97.50.962

Redactie E.W.G. van der Bilt, J.D.D. Hofman, S.S. van der Meerm.m.v. J.G. Schenkenberg van Mierop en B. ZoerVormgeving Albert Rademaker BNO, AnnenPrepress Von Hebel bv, GroningenLithografie Arfo Colortechnics, GroningenDruk en afwerking Boom Pers Drukkerijen BV, Meppel

Omslag De Gasterse Duinen (Joop van de Merbel)

ISSN 1380-3263

Overname van artikelen met bronvermelding is toegestaan.De inhoud van de bijdragen van gastschrijvers weerspiegelt niet noodzakelijk deopvattingen van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’.

Het Drentse Landschap is een uitgave van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’.Het geeft informatie over de terreinbezittingen en activiteiten van de Stichting.Het blad verschijnt viermaal per jaar, bij het wisselen der seizoenen en wordtgratis toegezonden aan de begunstigers van het Landschap. Begunstiger kanmen worden door bijgevoegde kaart in te vullen en te verzenden. Minimale bijdrage € 17,50 per jaar. Begunstiger voor het leven € 400,– .

Als u ‘Het Drentse Landschap’ extra wilt steunen dan kan dat op de volgende wijze:

Periodieke gift In plaats van of naast uw begunstigersbijdrage. Dit is een voor de inkomstenbelasting volledig aftrekbare periodieke bijdrage, die u voorminimaal 5 jaar met een eenvoudige notariële acte toezegt. Voor bijdragen van€ 50,– en hoger per jaar regelt en betaalt de Stichting de acte. Het kwartaalbladwordt u gratis toegezonden om u op de hoogte te houden van ‘Het DrentseLandschap’.

Andere giften Indien het totaal van uw giften in enig jaar zowel 1% van uwdrempelinkomen als ook € 60,– te boven gaat, is het meerdere aftrekbaar voorde inkomstenbelasting tot ten hoogste 10% van het drempelinkomen. ‘Het Drentse Landschap’ is voor schenkingen binnen twee jaar tot in totaal € 3999,– (voor 2002) vrijgesteld van schenkingsrecht. Voor grotere bedragengeldt voor de Stichting het speciale lage tarief van 11% over het gehele bedrag.

Legaten of erfstellingen Tot een bedrag van € 7996,– (voor 2002) is ‘Het Drentse Landschap’ geen successierechten verschuldigd. Voor groterebedragen geldt voor de Stichting het speciale lage tarief van 11% over het gehele bedrag.

foto

: Gee

rt d

e V

ries

Op 28 maart j.l. tekenden de directeurenvan de Stichting ‘Het Drentse Land-schap’, de Stichting ‘Het GroningerLandschap’ en van Hazewinkel PersB.V., uitgever van het nieuwe ‘Dag-blad van het Noorden’, een intentie-verklaring. Die intentieverklaringbeschrijft het hoe en waarom van hetbesluit van de drie partijen om voor deduur van voorlopig twee jaar eensponsorsamenwerking aan te gaan.

In het verleden bestond er ook al eenvorm van sponsoring met het ‘Nieuws-blad van het Noorden’ en de ‘DrentseCourant’. Deze noordelijke krantenboden de twee provinciale landschaps-organisaties af en toe grote of kleineadvertenties aan. Nu zal die samen-werking echter geïntensiveerd worden.

De Stichtingen ‘Het Drentse Landschap’en ‘Het Groninger Landschap’ beherenals particuliere natuurbeschermings-organisaties zo’n 13.000 hectare natuur en hebben samen zo’n 24.000 begunstigers. Naast bescherming vannatuurgebieden in het noorden hebbenbeide Stichtingen het behoud van deregionale identiteit hoog in het vaandelstaan. Het werkveld waarbinnen ze

opereren, breidt zich steeds meer uit in de richting van het beheer van cultureel erfgoed: monumentale boerderijen, historische panden, hunebedden, kerken, enz.

Een sterke verankering in de Drentseen Groningse samenleving is voor hetwerk van de Stichtingen van hetgrootste belang. Ze zijn voortdurendop zoek naar mogelijkheden om uitingte geven aan de doelen waar ze voorstaan en waar hun herkenbaarheid doorkan worden vergroot. Het ‘Dagbladvan het Noorden’ kan die venster-functie uitstekend vervullen. Omgekeerdkunnen deze typisch noordelijke clubsde regionale identiteit van de nieuwekrant versterken.

Zo ontstaat wat men tegenwoordigeen win-win situatie noemt. Alle partijen, ook de partij die sponsort,hebben profijt van de overeenkomst.

Wel is uiteraard heel nadrukkelijkgesteld, dat de onafhankelijkheid vande Stichting ‘Het Drentse Landschap’en van de Stichting ‘Het GroningerLandschap’ volledig gehandhaafd blijft.Hetzelfde geldt overigens voor het

Dagblad van het Noorden’. Het magnatuurlijk niet zo zijn dat de krant debeide natuurbeschermingsorganisatiesniet kritisch zou kunnen blijven volgen.

Binnen die duidelijke randvoorwaardenhoopt het bestuur van de Stichting ‘HetDrentse Landschap’ dat de samenwerkingmet het ‘Dagblad van het Noorden’ zalleiden tot een nog grotere bekendheidvan het werk van de Stichting, haardoelstellingen en haar ambities in eennog bredere kring dan nu al het geval is.

Aleid RensenVoorzitter Stichting ‘Het DrentseLandschap’

Bestuursberichten 3

Kom er even voor zitten

4

foto

: Joo

p va

n de

Mer

bel

Vennen zijn er in soorten en maten. Hun ontstaansgeschiedenisgaat meestal terug tot in de laatste ijstijd, zo’n 10.000 jaargeleden. Tijdens deze ijstijd heerste er in onze streken eenpoolklimaat. Het landijs bereikte Drenthe weliswaar nietmaar het klimaat was er niet minder bar om. IJzige windenjoegen over een onherbergzaam landschap. De bovenstegrondlaag van de bodem in deze poolwoestijn was permanentbevroren. Hier en daar werd grondwater onder druk inscheuren in de hard bevroren bovenlaag geperst, waarbijenorme ijslenzen konden ontstaan. Naarmate zo’n ijslensgroeide werd de aarde omhoog gedrukt. Er ontstond eenpingo; een heuvel met een kern van ijs. In een warmereperiode gleed de aardlaag van de ijsheuvel af en vormde zoeen ringwal. Toen uiteindelijk de dooi goed doorzette,smolt de ijskern volledig weg waardoor er een diepe kuilmet een ringwal achter bleef. Zulke kuilen worden pingo-ruïnes genoemd. “Pingo” is een eskimowoord voor ijsheuvel.Tegenwoordig is het ontstaan van pingo’s nog waar te nemenin Groenland en delen van Siberië. In veel pingo-ruïnes zijnvennen tot ontwikkeling gekomen. Het grootste pingovenvan Drenthe is het Esmeer, gelegen aan de rand van hetFochteloërveen. Fraaie voorbeelden van pingo’s in terreinenvan de Stichting ‘Het Drentse Landschap’ zijn te vinden inhet Bongeveen bij Donderen en het Meeuwenveen bijZuidwolde. Ook door de poolwinden van zo’n 10.000 jaar geleden zijnveel vennen ontstaan. Plaatselijk werden laagtes uitgestovenin het dekzand tot op een harde ondoordringbare grondlaag.Door stagnerend hemelwater kon er vervolgens een venontstaan. Andere vennen ontstonden in door stuifzand af-gesloten rivierarmen. Het vennencomplex van de GasterseDuinen is daar een goed voorbeeld van.

OerlaagVeel vennen liggen ingebed in een laag keileem. Keileemhoudt het water goed tegen. Dit verklaart waarom vennensoms hoger kunnen liggen dan de omgeving zonder leeg testromen. Dit is bijvoorbeeld te zien in het Groote Zand bijHooghalen, waar de vennen juist in de hogere delen van hetterrein te vinden zijn. Waar keileem ontbreekt, wordt hetwater tegengehouden door bijvoorbeeld een laag met aan-

foto

: Gee

rt d

e V

ries

Pareltjes op de heiB e r t i l Z o e r *

Terreinbeschrijving

Pag. 5:Het Groote Zand Veenbesblauwtje

Oorspronkelijk kwamen er in Drenthe zo’n 3000 vennen voor.

Daar zijn tegenwoordig nog ongeveer 900 van over. Drentse

heidevennen zijn van nature arm aan plantenvoedende stoffen.

De weelderige plantenmassa uit de boerensloot hoort in vennen

dan ook niet thuis. Geen ongenuanceerde overdaad van

Gele lis en Waterlelie. Wel de fragiele schoonheid van Klein

blaasjeskruid, Eenarig wollegras en Witte snavelbies.

Vennen vormen unieke levensgemeenschappen.

Veel planten en dieren komen uitsluitend

voor bij vennen, wat in veel gevallen al

uit hun naam is af te leiden;

Veenbes, Veenpluis, Venwit-

snuitlibel, Veenbesblauwtje

en Veenbesparelmoervlinder.

Soorten die voor hun voort-

bestaan afhankelijk zijn van

de voedselarme wereld het

ven. Soorten die stuk voor stuk te

boek staan als zeldzaam en bedreigd.

elkaar gekitte ijzerdeeltjes, ook wel oerlaag genoemd. Dit isvaak het geval bij vennen die door uitstuiving zijn ontstaan.Ook zijn sommige vennen waterdicht door de aanwezigheidvan een gliede- of smeerlaag, ontstaan uit vrijwel geheel ver-teerd organisch materiaal. Vennen met een goed waterdichtebodem zijn niet afhankelijk van de grondwaterstand van deomgeving. Vennen die dat wel zijn, zoals veel vennen in dezandpakketten van Zuidwest-Drenthe, kennen sterk wisse-lende waterstanden en perioden van droogte. Het planten-en dierenleven moet daar goed op ingespeeld zijn om tekunnen overleven. Door de grote verschillen in ontstaanswijze kunnen zelfsvennen, die op geringe afstand van elkaar liggen, sterk verschillen. Vennen, die uitsluitend met regenwater gevuldzijn, herbergen heel andere soorten planten en dieren danwanneer ze in contact staan met grondwater. Elk ven vormtzo zijn eigen unieke wereld.

Zompig groen Veenplanten hebben allerlei aanpassingen ontwikkeld om tekunnen overleven in een wereld die arm is aan voedings-

stoffen. Het vaak overvloedig aanwezige veenmos past eenslimme ruilhandel toe om de broodnodige mineralen vanzijn omgeving af te troggelen. Waterstofdeeltjes worden om-geruild tegen de schaarse mineralen in het water. Door dezeruilhandel wordt het water zuurder en de mineralen schaarser.Veenmossen dragen op deze manier bij aan een natuurlijkeverzuring van het ven. De veenmossen zelf voelen zich hier-bij zodanig in hun nopjes dat ze de plantengemeenschapgaan domineren. De meeste andere planten kunnen hier niettegen op en leggen op den duur het loodje. Alleen die plantenmet nog slimmere aanpassingen kunnen overleven tussen hetveenmos. Zonnedauw en Klein blaasjeskruid zien kans hunportie mineralen bij elkaar te schrapen door vlees te gaan eten.Klein blaasjeskruid doet dit door watervlootjes te vangen.Vaak verraden alleen de heldergele bloemetjes op steeltjesboven het water zijn aanwezigheid. Om kleine waterbeestjeste kunnen vangen, is de plant uitgerust met ingenieuze klap-valletjes. Een watervlootje dat per ongeluk het klapvalletjebinnen zwemt, vindt zijn terugweg geblokkeerd door eenvalluikje. De vlo kan zijn soortgenoten niet meer waarschuwenen dient alleen nog maar als voedsel voor het Blaasjeskruid.

Terreinbeschrijving6

De tere schoonheid van het ven

Zonnedauw haalt extra mineralen uit vliegende insecten die per ongeluk blijven kleven aan de met lijm bepareldeblaadjes van de plant. Een ongelukkige mug of libel, die verstrikt raakt in de plakkerige omarming van deZonnedauw, wordt in zijn eigen huid verteerd door despijsverteringssappen van de plant. De mineralen uit hetlichaam worden door het blad opgenomen om te dienen alsvoedingsstoffen. Andere veenplanten werken samen metschimmels om extra voeding te kunnen bemachtigen. Eensoort als Oeverkruid en de bijna uit Drenthe verdwenenWaterlobelia passen deze strategie toe. Maar ook de talrijkervoorkomende Dophei gebruikt ditzelfde trucje om zichstaande te kunnen houden in de kussens veenmos langs deranden van het ven. Waar nog een beetje grondwater uit de omgeving door-dringt tot in de bodem, zien dieper wortelende soorten alsSnavelzegge, Gagel en Beenbreek kans om zich een plekje te verwerven. Met hun wortels vangen ze de schaarse mineralenuit het toestromende grondwater weg voordat het veenmoshet zich heeft kunnen toe-eigenen.

Terreinbeschrijving 7

Lavendelhei Beenbreek

Oxycocusven Spier (foto: Dick van Dorp)

foto

’s: G

eert

de

Vrie

s

Venwitsnuitlibel, Koraaljuffer en Tengere pantserjuffer zijnsterk gebonden aan vennen. Volwassen libellen patrouillerenmet knisperende vleugels boven het wateroppervlak, jagendop alles wat vliegt en kleiner is dan hen zelf. Hierbij wanenze zich koning in het luchtruim. Zolang er tenminste geenBoomvalk in de buurt is. Boomvalken zijn kleine wendbarevalken die zich kunnen specialiseren in het jagen op libellenen dan ook vaak boven vennen zijn waar te nemen. In zijnvlucht grijpt de valk de libellen uit de lucht. Al vliegendverorbert hij zijn prooi. Libellenvleugeltjes dwarrelen alsafgedankte stukjes cellofaan naar beneden. De favorietejachtplekken van Boomvalken liggen dan ook bezaaid metlibellenvleugeltjes. Ook kikkers en salamanders maken graag gebruik van vennen.Vooral de Heikikker is goed aangepast aan het venleven.Heikikkerdril verdraagt het zure venwater beter dan dril vanandere kikkersoorten. Maar ook de Kleine groene kikker enKleine watersalamander kunnen massaal in vennen voor-komen. Veenbesparelmoervlinder en Veenbesblauwtje zijnvoorbeelden van vlinders die uitsluitend bij vennen voor-komen. De rupsen van deze soorten leven op Kleine veen-bes en Lavendelhei. Deze vlinders komen in Nederlandalleen nog maar bij enkele Drentse vennen voor. Ook hier is hun toekomst nog lang niet zeker gesteld. De Drentse terreinbeheerders doen in samenwerking met de Vlinder-stichting hun best de soorten betere overlevingskansen tebieden door de vennetjes op de juiste manier te beheren. De vlinders zijn gebaat bij een beheer, gericht op versterkingvan de groeivoorwaarden van de voedselplanten. Ook wordtgekeken hoe de uitwisseling van vlinders tussen de afzonder-lijke vennen versterkt kan worden.

Witte wieven en Spaanse soldatenVennen spreken tot de verbeelding. Wie ooit eens in eenvroege nevelige ochtend langs een ven heeft gelopen, zal datzeker beamen. Op zo’n moment is er niet veel voor nodigom oude sagen over verzamelplaatsen van ‘witte wieven’ bijvennen nieuw leven in te blazen. In prehistorische tijdenwaren vennen zeer waarschijnlijk heilige plaatsen. Allerleivondsten van voorhistorische voorwerpen leveren daar aan-wijzingen voor. Behalve de voorwerpen uit vervlogen tijdenleveren vennen soms ook de overblijfselen van de mensen

Knisperend cellofaanOmdat vissen zich in zuur veenwater niet goed thuis voelen,vormen vennetjes een veilige kraamkamer voor larven vanallerlei soorten muggen, haften en schietmotten. Al dieinsecten vormen overigens wel een overvloedig gedektetafel voor libellen, waterjuffers en hun larven. Vennen zijndan ook erg rijk aan libellen. Enkele soorten planten zichzelfs uitsluitend in vennen voort. Zo is de Noordse glazen-maker volledig afhankelijk van vennen, omdat de soort zijneieren afzet in drijvende veenmospakketten. Ook soorten als

Terreinbeschrijving8

foto

: Jaa

p de

Vrie

s

Venwitsnuitlibel

9

foto

: Jaa

p de

Vrie

s

nuchterheid. Offergaven werden vervangen door afvalstort.Het ven werd de Drentse tegenhanger voor de Amsterdamsegracht. “In veenties kun je een hoop rommel kwiet’’. Demeeste vennen zijn in de loop van de tijd vol gestort, dicht-geschoven, verdwenen. Tijden veranderen en dat is misschien maar goed ook. Tegenwoordig koesteren we onzevennen weer. De overgebleven vennen met hun uniekenatuurwaarden rechtvaardigen een zorgvuldig beheer. Hetsubtiele natuurlijke evenwicht in een ven is makkelijk ernstig te verstoren. De meeste Drentse vennen zijn tegen-woordig in beheer bij de natuurbeherende instanties. Hetbeheer bestaat uit maatwerk, gericht op het in stand houdenvan het voedselarme karakter en het tegengaan van verdroging. Drentse parels vragen om een toegewijde schatbewaarder.

zelf op in de vorm van een veenlijk. Het bekendste Drentseveenlijk is ongetwijfeld ‘het meisje van Yde’. Het ven, waarze werd gevonden, lag aan de rand van het reservaatHondstong bij Yde. Haar overblijfselen en een met hyper-moderne technieken vervaardigde replica van haar gezichtzijn te bewonderen in het Drents museum. Het meisje isdoor verwurging om het leven gekomen waarna het vennetje haar graf werd. Vennen werden wel vaker voor dit soort praktijken misbruikt.Op het huidige Landgoed Vossenberg bij Wijster werden in1901 door de veenarbeider Lenze Bakker overblijfselen van4 lichamen gevonden. De met zoden verzwaarde lichamenbevonden zich in een veenput op 1 meter diepte. De inallerijl gewaarschuwde veldwachter constateerde dat hetgeen recent misdrijf betrof. Op basis van kledingresten eneen muntje uit 1585 werden de lichamen gedateerd in de16e eeuw. Tot op de dag van vandaag blijft het een mysteriehoe de vier lichamen in het ven zijn terechtgekomen. Devondst van een grote koperen ketel duidt er op dat de vierongelukkigen hun bivak hadden opgeslagen aan de rand vanhet ven. Waren het misschien door Drenten gedode Spaansesoldaten of hun handlangers? Of betrof het een stel gevaarlijkelandlopers? Evenals bij het meisje van Yde blijven veel vragen onbeantwoord.

SchatbewaarderUit vrijwel alle vennen is ooit turf als brandstof voor de kachelgewonnen. Op sommige plekken gebeurde dit zelfs nog nade Tweede Wereldoorlog. Zonder turfwinning zouden demeeste vennen al lang geen open water meer gehad hebben. De vroegere mystieke betekenis die de oerDrent aan zijnvennen gaf, werd later vervangen door een christelijke

* B. Zoer is medewerker van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’.

Groene kikker

10 Flora en fauna

HondsroosJ o a n D . D . H o f m a n *

Dat ziet er dus rooskleurig uit, denk jedan. Maar toch met een kanttekening:het natuurlijke verspreidingspatroonwordt er nog meer door vertroebeld.Hondsroos voelt zich op diversebodemtypen thuis, maar niet op zurezand- en veengronden. Nu zijn ditsoort gronden door menselijke invloedniet meer wat ze geweest zijn, maar jekunt je toch afvragen of je een soortdie daar van origine niet thuishoort, insurrogaatnatuur moet inbrengen. Aande andere kant moet worden onder-kend dat de mens al eeuwen metHondsroos aan het slepen is geweest.

StekeligheidDe reden van het gesleep was niet demooiigheid van de roos, maar de stekeligheid van de takken. In hout-wallen en heggen waren stekelplantenin het verre verleden functioneel omhet vee binnen en roofdieren als wolven buiten de percelen te houden.Ook rond bewoning werden daaromwel stekelplantstruwelen aangelegd.Behalve wilde rozen als de Hondsroosbenutte men daarvoor Meidoorn,Sleedoorn en bramen. In de loop der jaren zijn een paar honderd kilometer, vooral in en langs

beekdalen gelegen houtwallen bijschaalvergroting in de landbouw op-geruimd. Het natuurlijke prikkeldraadwerd daarbij vervangen door gewoonprikkeldraad: bedrijfszekerder en geenschaduwschade of andere hinder. Dit heeft zich vooral in de laatste vijftig jaar in het kader van ruil-verkavelingen voltrokken. Ondanks deter compensatie aangelegde beplantings-stroken – bijna altijd met wat Honds-rozen! – cultuurhistorisch, land-schappelijk en oecologisch een enorme verarming.

Op rozen zittenDe stekelstruiken van de rozenfamilie,dit zijn naast rozen ook onder meerMeidoorn, Sleedoorn en bramen,komen van nature vaak gezamenlijkvoor. Als zonaanbidders treffen zeelkaar vooral aan de randen van bossen. Ze vormen daar een doorn-struweel dat als een mantel het bosbeschermt tegen de grote grazers vande open, grazige terreinen. Als er nogwat licht en ruimte wordt gelaten,kunnen jonge boompjes onder diebescherming opgroeien. En dan kan ereen opmerkelijk proces plaatsvinden:naarmate de bomen groter worden,nemen ze het licht weg voor hunbeschermers. Het doornstruweel zalzich naar de buitenkant verplaatsen enhet bos is weer met een strookje uit-gebreid.

Rozengeur en maneschijnNatuurlijke, wilde rozen zijn er in velesoorten. Van nature is de Hondsroos inDrenthe de meest algemene, maar isook op grote schaal aangeplant. In de

In de atlas van de Drentse flora uit 1999 wordt het volgende gezegd

over de toekomst van de Hondsroos: “Verwacht wordt dat de

verspreiding van Hondsroos in Drenthe ongeveer stabiel blijft,

mogelijk met uitzondering van de veenkoloniën. Hier kunnen door

bosaanleg en landschappelijke aankleding nieuwe, voor het grootste

deel aangeplante groeiplaatsen ontstaan.”

foto

: Rut

h va

n C

reve

l/FN

11In memoriam

natuurlijke doornstruwelen kunnen detakken tot wel drie meter uitgroeien.Omdat ze nogal slap zijn, zoeken zevaak steun bij andere struiken enbomen. In juni/juli bloeien ze metwitte tot roze bloemen. Een enkel-voudige krans van bloemblaadjes, andersdan de gevulde gecultiveerde rozen. Enze geuren eigenlijk ook niet. Denkt utoch een geurende Hondsroos te hebben,dat is het waarschijnlijk het familielidEgelantier die naar appeltjes ruikt.Weinig geur en kleur, en ook geennectar, maar toch komen er ontzettendveel insecten op af. Die zijn vooralgeïnteresseerd in het stuifmeel datrozen rijkelijk produceren.

Sub rosaDoor de grote rijkdom aan insecten enhun larven en rupsen trekt de Honds-roos tal van zangvogels. In het najaarzijn ook de vruchten, de rozenbottels,geliefd vogelvoer; vooral Groenlingenzijn er dol op. Ook als nestgelegenheidzoeken vele vogels een veilig plekje inde doornstruwelen: Braamsluiper,Kneu, Grasmus, Nachtegaal, Grauweklauwier, om maar een paar te noemen.De laatste vind je door het verdwijnenvan de houtwallen nog maar heel

weinig in Drenthe. Maar als hij er is,zoek dan even naar doorns waarop hijzijn gevangen insecten heeft vastgeprikt.Ook zoogdieren als Bunzing, Hermelijnen Wezel kiezen doornstruwelen graagals veilige behuizing. En ook Dassenbouwen er soms hun burcht.

Slapen als een roosIn de volksgeneeskunde is de Honds-roos niet onopgemerkt gebleven. Reedsten tijde van Linnaeus (1707-1778)maakte men wortelextracten om honds-dolheid te genezen. Vandaar dat hijdeze plant Rosa canina (Canus is Latijnvoor hond) noemde, die tot vandaagde dag in alle talen Hondsroos heet. Veel bekender is het gebruik van devruchten, de rozenbottels. Voor depreciezelingen: eigenlijk zijn het geenvruchten, maar schijnvruchten. Onderelk rozenbloempje zit een knobbeltje.Dat is de urnvormige bodem van debloem. Na de bloei groeit deze bloem-bodem uit tot een vlezig, rood om-hulsel van de feitelijke vruchtjes. Dierozenbottel is heel smakelijk en bevatveel vitamine C. Tot jam of andersverwerkt is hij voor velen een delicatesse bij uitstek! En die vitamine?Tien keer zoveel als in citroenen!Dus, aan de slag. Jam, gelei, vruchten-siroop, thee. Hoe dan ook, heilzaambij ingewandsstoornissen en nieraan-doeningen. Maar bovenal rustgevend,zelfs als slaapmiddel.

foto

: Jan

van

der

Klo

kke/

FN

foto

: Ing

o A

rndt

/FN

foto

: Ing

o A

rndt

/FN

foto

: Dun

can

Ush

er/F

N

* Drs. J.D.D.Hofman is bestuursliden redacteur van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’.

Jam

Thee

Het is het beste als er een nachtvorstjeoverheen gegaan is. Pluk dan de bottels. Ze zijn dan wat zoeter doorvorming van natuurlijke suikers; eennachtje in de diepvries kan ook. Snijd het zwarte kroontje er af en halveer de bottels. Haal de vruchtjesmet de pluisjes (!) er uit. Kook ze danvoorzichtig met 750 gram suiker op500 gram rozenbottel.

Halveer de bottels en verwijder hetkroontje en de vruchtjes (met de pluisjes!). Snijd ze verder klein. Doevoor sterke thee 150 gram (minder kanook) in een liter water en laat dit eenhalf uurtje zachtjes koken. Zeef hetbrouwsel door een doek of filtreer-papier. Breng het met wat honing opsmaak.

12

E r i c v a n d e r B i l t *

Kleinste huisje

Arc

hief

HD

L

foto

: Per

sbur

eau

Mel

isse

n

Langs de Secteweg bij Stuifzand, op de grens van het beekdal van het Oude Diep en het ontginnings-

gebied erachter, stond een klein vervenershuisje. Het stond al bijna vijftien jaar leeg toen de familie

Everts, die een boerderij tegenover het huisje uitbaat, het plan opvatte om op die plaats een nieuwe

woning te bouwen. De zoon zou trouwen en het bedrijf overnemen en op die manier konden de ouders

mooi in de buurt blijven wonen. Vrij en toch dichtbij. Er werd een sloopvergunning bij de Gemeente

Ruinen aangevraagd en verkregen. Niets stond nieuwbouw in de weg.

Boven beschreven gang van zakengebeurt op veel plaatsen in onze provincie. Oude keuterijen uit de crisistijd met enig land gaan grif van dehand en overal verschijnen landhuizen.In boerderijstijl zoals dat heet. Dromenworden zo werkelijkheid en dat is ookgoed. Tegelijk verdwijnen echter al dieveel te kleine huisjes en keuterijen,waarin onze voorouders nog niet zoheel lang geleden hun strijd om hetbestaan leverden. Amper zestig jaargeleden hadden veel Drenten het hele-maal niet zo breed. Die gebouwtjeskan men amper monumenten noemen.Toch zijn ze vrijwel de enige herinnering aan de overlevingscultuuruit de tijd van de ontginning van dewoeste grond.

op het nippertje behouden

Cultuurtoerisme

13

Arc

hief

HD

L

Weinig voorzieningenEind 19e eeuw werd ergens in het landbij Stuifzand door verveners een plaggenhut gebouwd. Op de rand van het bestaansminimumnamen zij de ontginning van hetgebied ter hand. In die tijd woonde defamilie Linde in het huisje. Omstreeks1909 vloog de hut in brand en methulp van de buurt werd er een kleinstenen woninkje gebouwd. Degemeente leverde het hout. Als tegen-prestatie werden door de bewonerstwee eiken voor de woning geplant.Deze zware eiken zo vlak voor hethuisje waren tot in onze tijd zeerbeeldbepalend.Kornelis Linde was dagloner in hetveen en later bij boeren in Ruinen enWijster. Samen met zijn vrouw Grietjebrachten zij vijf kinderen groot, vanwie er nog twee in leven zijn. DochterJentje Kool woont nog in de buurt.Men kon nauwelijks staan in het huisjeen alle ons vertrouwde voorzieningenontbraken. Water in een laagte naastde woning werd voor de was gebruikt.Kippen, de moestuin, een geit, eenvarken en een pink leverden het gezinhet benodigde voedsel. “Olde Grietien”is hier haar hele leven blijven wonen.Ze sliep in de bedstee en kookte oppetroleumstelletjes. De verlichtingbestond uit olielampen.Omdat ze niet kon fietsen, liep zealtijd naar het winkeltje van TieneWinters in Stuifzand of naar de marktin Hoogeveen. Het bordje “onbewoonbaar verklaardewoning” dat de Gemeente Ruinen hadlaten aanbrengen, heeft ze er zelf af-gehaald. Ze leefde er tevreden en

wilde eigenlijk voor geen geld weg. Zeoverleed op 99-jarige leeftijd in hetverpleeghuis Weidesteyn in Hoogeveenen ligt op hetzelfde kerkhof als haarman in Stuifzand begraven.

MonumentenzorgUit het voorgaande blijkt dat dit kleinevervenershuisje het decor vormt vande strijd om het bestaan van een gewone Drentse familie. Een eeuwlang heeft de familie Linde zich hierstaande gehouden. In die tijd is het aanzien van Drentheingrijpend gewijzigd. Het zou tochjammer zijn als dat stuk geschiedeniszomaar verloren ging. Gelukkig zijn ermensen die dat ook vinden en die zichinzetten voor het behoud van dezekarakteristieke woninkjes. Ook inHoogeveen en omgeving bleken er

een aantal mensen te zijn die het verdwijnen van het “Kleinste Huisje”betreurden.Gemeentebelangen en de HistorischeKring Hoogeveen en later ook deOnafhankelijke Partij Drenthe vroegeneind april 1998 aan de betrokken gedeputeerde Marga Kool of zij zichwilde inspannen dit monumentje tebehouden. Toen de Stichting ‘HetDrentse Landschap’ hiervan hoorde,besloot zij spontaan 25.000 gulden terbeschikking te stellen om het behoudmogelijk te maken.

Gezien de stand van zaken in de procedure bleek sloop niet meer tevoorkomen. Met steun van de familieEverts werd het na sloop in opslaggenomen door de GemeenteHoogeveen. Gezamenlijk werd

Cultuurtoerisme

foto

: Per

sbur

eau

Mel

isse

n

besloten om het huisje zo’n 150 m.verderop langs de Secteweg op eenperceel van de Stichting ‘Het DrentseLandschap’ naast het beekdal van hetOude Diep te herbouwen.De financiering bleek niet eenvoudig,mede omdat de herbouw nogal prijziguitviel. Met steun van het NoordNederlands Bureau voor Toerisme, de Provincie Drenthe, de NationalePostcode Loterij, de GemeenteHoogeveen, de NAM en een particuliere dame werd het benodigdebedrag uiteindelijk bijeengebracht.Vervolgens moest er nog een bestemmingsplanwijziging en eenbouwvergunning geregeld worden. Pas in 2001 kon de herbouw beginnen.Zowel tijdens de voorbereiding als tijdens de bouw mocht de StichtingHDL zich in een geweldige belang-stelling van de media verheugen. Een teken dat dit project op een breeddraagvlak mocht rekenen. Veel mensenbelden de Stichting om hun in-stemming te betuigen.

Op 30 oktober 2001 werd het huisjeofficieel door gedeputeerde AliEdelenbosch als erfgoedlogies ingebruik genomen. Zoveel mogelijk

authentiek aan de buitenkant, maarbinnen geheel gemoderniseerd. Metcomfort en smaak ingericht om mensendie in Drenthe vakantie willen vierente ontvangen. Een zichtbaar restant vande Drentse overlevingscultuur.Misschien te mooi om een echte referentie te zijn voor de barre leef-omstandigheden waarin Olde Grietienvijf kinderen moest grootbrengen. Ondanks de kanttekening dat alleen destenen van de voorgevel origineel zijnof dat de inrichting niet echt in de stijlvan 1909 is, zijn we er samen toch ingeslaagd om iets uit ons Drentse verleden een nieuwe toekomst tegeven. Met een positieve uitstralingnaar de leefbaarheid van het OudeDiep gebied en de culturele identiteitvan dit stukje Drenthe. De belang-stelling voor het huren van dit huisje isgroot en maakt ons duidelijk dat er aan dit soort unieke plekjes behoeftebestaat.

Wakker worden in een bedstede?

Het herbouwde Kleinste huisje is comfortabel enmodern ingericht. In devakantiewoning bevindt zicheen vide met twee een-persoonsbedden en eentweepersoons bedstede. In het gebied kunt u prachtigwandelen en fietsen. Eenbezoek aan het nabijgelegenhoogste punt van Drenthe,De Blinkerd, is zeer zeker demoeite waard. Ook inNationaal Park Dwingelder-veld kunt u allerlei uitstapjesmaken.Plaatsen in de buurt van hethuisje zijn Stuifzand (op eenafstand van 3 kilometer),Hoogeveen (op een afstandvan 5 kilometer) en Beilen (op een afstand van 15 kilo-meter).

Meer weten over deze bijzondere vakantie-bestemming? Bel voor een folder of boeking met: mevrouw A. Semler, telefoon-nummer 0593-59 22 94.

* Drs. E.W.G. van der Bilt is directeur/rentmeester van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’.

Wandelroute

B e r t u s B o i v i n / E r i c v a n d e r B i l ti n s a m e n w e r k i n g m e t T i e n s D i l l i n g

Een eindje om met Het Drentse Landschap

Het Holtherzand

foto

: Jaa

p de

Vrie

s

18

Het Holtherzand is onderdeel van het Scharreveld. Zeker tot in

de jaren vijftig van de vorige eeuw lagen hier uitgestrekte

heidevelden die het domein waren van de schaapskudden van

Westerbork, Holthe en Bruntinge. Toen begon men ook het

Scharreveld te ontginnen. Slechts een paar kleine stukken, die

vanwege de slechte kwaliteit van de grond de moeite van het

ontginnen niet waard leken, bleven voor de ontginningsijver

gespaard. Het Drentse Landschap probeert deze stukjes weer

met elkaar te verbinden door tussenliggende landbouwgrond

te kopen. Een van de mooiste gebiedjes van het Scharreveld is

het Holtherzand. De wandelroute is aangegeven met paaltjes

met paarse koppen.

De Stichting Het Drentse Landschap

heeft deze schitterende langharige

runderen met hun indrukwekkende

horens ingezet voor het beheer van het

veld. Ze houden het gras er kort en eten

de opslag onder de bomen vandaan.

Laat u zich niet door hun uiterlijk af-

schrikken. Hooglanders zijn goedaardige

dieren die gewend zijn

om mensen tegen te

komen.

Als u over de heide

loopt, ziet u dat een

deel bijna overwoekerd

is door grassen. Met

name de lange sprieten

van het Pijpestrootje

overheersen sommige

stukken helemaal.

Rechts van het pad

echter groeit op een

groot oppervlak vrijwel

uitsluitend hei. Op dat

gedeelte heeft men een aantal jaren

geleden de heide geplagd waardoor

jonge heide de kans kreeg om te kiemen

U begint de route bij de Oude

Beilerweg. Op het bospad slaat

u linksaf en volgt het pad naar

het hek.

Dit bos is spontaan op de hei ontstaan

toen er geen schapen meer waren die

wel raad hadden geweten met de opslag

van jonge boompjes. Het bos bestaat

met name uit berken en eiken. Hier en

daar ziet u een berk die zijn bladeren

grotendeels heeft laten vallen. Vaak zie je

tegen de stam als een soort parapluutje de

Berkenzwam groeien. De paddestoelen

zoeken die berken uit die niet zo gezond

meer zijn. Ze helpen zo een handje bij

de verdere aftakeling van de boom.

Ga het hek door en vervolg

het pad de heide op. Met name

aan de bosrand kan er in natte

jaargetijden een flinke laag water

staan. U kunt dan beter een

stukje over de hei omlopen.

Het grootste gedeelte van het Holther-

zand wordt door een stuk of vier, vijf

jonge Schotse Hooglanders begraasd.

Het Holtherzand

1

2

© T

opog

rafis

che

Die

nst

Emm

en

foto

: Jaa

p de

Vrie

s

2

1

3

4

8

5

67

en te groeien. Links van het pad is on-

langs opnieuw een groot stuk geplagd

om de hei weer een goede kans te

geven.

Langs het pad kunt u in de zomer een

tamelijk zeldzaam plantje aantreffen: de

Klokjesgentiaan: een prachtig blauw

bloempje op een kort steeltje.

Het pad voert u via de

laagste plek in de heide met een

bocht naar links naar de ‘heuvels’

van het Holtherzand.

Op het lagere gedeelte van de heide

groeit geen Struikheide maar Dopheide

die meer van een vochtige omgeving

houdt. Vlak naast het pad – zelfs op het

pad – ziet u ’s zomers een klein rood-

achtig plantje dat haar blaadjes in een

krans op de grond gedrapeerd heeft.

Het is de Zonnedauw, een van de

weinige vleesetende planten die de

Nederlandse flora rijk is. (Zie het

kadertje elders in deze folder.)

Eenmaal op het hogere gedeelte ziet u

in het voorjaar het opvallende geel van

de zeldzame Stekelbrem.

Het reliëf van het Holtherzand ontstond

een paar eeuwen geleden door intensieve

begrazing van schapen. De schapen-

hoefjes trapten de bovenste laag van het

de heide los en de wind kreeg vrij spel

met het lichte, droge zand dat eronder

zat. Er ontstond een zandverstuiving

met hier bergen mul zand en verderop

plekken waar de grond tot op de harde

keileemlaag verstoven werd. Als u

rechts kijkt, dan ziet u een laag gedeelte

waar ’s winters een enorme waterplas

ontstaat. In de zomer is er niet veel

meer dan een klein plasje over waar

kikkers, padden en salamanders graag

vertoeven. Boven het water zweven op

warme dagen de mooiste libellen.

U vervolgt het pad en loopt

langs de bosrand naar de open

vlakte.

De grote hopen zand links van het pad

zijn afkomstig van het bovenste laagje

van akkers die elders op het Scharreveld

bij de natuurgebieden getrokken zijn.

Deze grond is veel rijker aan voedings-

stoffen dan elders op het veld. U kunt

dit bijvoorbeeld zien aan de bramen die

hier veelvuldig voorkomen en elders op

het Holtherzand vrijwel niet.

Dat het vaak nat is aan de bosrand,

blijkt wel uit het feit dat de pitrus zich

Het HoltherzandLengte route 21/2 km

Benodigde tijd 1 uur

Begaanbaarheid padenDoorgaans goed te belopen, innattere jaargetijden is op de heibeslist een paar laarzen nood-zakelijk.

Honden Niet toegestaan vanwege de runderen.

4

3

foto

: Gee

rt d

e V

ries

foto

: Jaa

p de

Vrie

s

foto

: Gee

rt d

e V

ries

foto

p: G

eert

de

Vrie

s

Startpunt Vanuit Westerborkneemt u vanaf het Van Weezel-plein de Oude Beilerweg richtingHolthe, na zo’n 2 km steekt u deN31 over. Na weer bijna 2 kmvindt u in het bos links het start-punt van de wandelroute. Deroute is aangegeven met paaltjesmet paarse koppen.

Openbaar vervoer Vanaf NS-station Beilen met de bus naarWesterbork (Arriva lijn 22; ookrechtstreeks vanuit Assen).Daarna 4 km lopen naar start-punt.

< Stekelbrem

Tormentil

Viervlek

Klokjesgentiaan >

Bij de asfaltweg gaat u

rechtsaf en loopt terug naar

het startpunt.

U kunt vanaf de weg even door een

speciaal hekje naar het grote ven lopen.

Het hek is er gekomen op verzoek van

de plaatselijke bevolking, die zich door

de komst van het raster voor de

Hooglanders van een geliefd rustplekje

beroofd zag.

Een opmerkelijk verschijnsel is het

paartje Canadese ganzen, dat zich hier

een aantal jaren geleden vestigde en er

elk jaar een aantal jongen opvoedt, die

later op hun beurt een ven in de buurt

als woonplaats zullen kiezen.

in deze vochtige omgeving prima thuis

voelt. De invloed van de begrazing is

goed te merken aan het feit dat veel pit-

ruspollen aangevreten zijn. De Hoog-

landers zijn het hele jaar rond op het

veld. Vooral ’s winters wordt het zoeken

van voedsel lastiger en dan staat er

onder andere ook pitrus op het menu.

Het gele bloempje dat hier gedurende

de hele zomer veelvuldig bloeit heet

Tormentil. U herkent het aan vier gele

kelkblaadjes.

U loopt het bos door en

bereikt weer een stukje heide.

Verscholen in het bos ligt een boerderijtje

dat als vakantiehuis dienst doet. De

eigenaar verkocht het Holtherzand

destijds aan Het Drentse Landschap.

Geniet hier even van het uitzicht over

de hei met een paar forse jeneverbes-

struiken. Als u hier een tijdje stil blijft

staan, hoeft u niet vreemd op te kijken

als plotseling met grote sprongen een

ree het veldje oversteekt.

Het pad brengt u naar de

rand van het bos.

Door het bosje loopt een diepe sloot

die indertijd gegraven werd om het

schapenveldje aan de asfaltweg af te

wateren. U ziet dat de sloot behoorlijk

kronkelt. Dat heeft echter niets met een

natuurlijke loop van het water te

maken, maar alles met de oplettendheid

van de bosarbeiders destijds die liever

om een heuveltje heen gingen dan er

dwars doorheen.

Aan de bosrand kijkt u uit over de

Holther Es. Dit akkerland is al een paar

eeuwen in gebruik als bouwland en

werd jaarlijks verrijkt met de mest uit

de schaapskooien en koeienstallen,

vermengd met heideplaggen. Door jaar

in jaar uit een dikke laag mest onder te

ploegen, ging zo’n es uiteindelijk een

beetje bol staan. U kunt dat op deze

plaats duidelijk zien.

U volgt het pad langs de

akker terug naar de asfaltweg.

Aan uw linkerhand ziet u langs het

bouwland veel braamstruiken. Eerder al

zag u dat bramen op plaatsen met veel

voedingsstoffen groeien. De strook

langs het bouwland is duidelijk voedsel-

rijker dan de grond verderop in het

terrein.

© Stichting ‘Het Drentse Landschap’ (maart 2002)

Bezoekadres: Kloosterstraat 5 - 9401 KD Assen – Postadres: Postbus 83 - 9400 AB Assen

Tel. (0592) 31 35 52 – e-mail: mail@drentslandschap.nl

De gulzige ZonnedauwDe bloemen van de Zonnedauw zitten in opgerolde trossen. Ze bestaan uit vijf kelkbladeren, die aan de

voet vergroeid zijn, en vijf vrije, witte kroonbladeren.

De ‘dauwdruppels’ op de blaadjes trekken muggen en andere insecten aan. Zodra deze met deze

druppels in aanraking komen, blijven ze aan de bladeren kleven. Daarna begint voor het insect een

hopeloze strijd. Want bij het spartelen om los te komen, komen ze met steeds meer druppels in aanraking

en kleven ze nog meer vast.

Door het mierenzuur dat de bladeren afscheiden, wordt een deel van het eiwit van het insect opgelost. Dit

eiwit prikkelt de rest van het Zonnedauwblad waarna het zich om het insect heen rolt. Na enkele dagen is

het hele insect verteerd en ontrolt het blad zich weer. De Zonnedauw is klaar voor een nieuwe prooi!

Het Holtherzand

foto

: Joo

p va

n de

Mer

bel

foto

: Jaa

p de

Vrie

s

5

6

7

8

foto

: Jaa

p de

Vrie

s

Unieke zwerfstenen voor Drenthe behouden . . .

. . . dankzij de

Op initiatief van het kunstnetwerk Hans Zabel te Borger, het Nationaal HunebedInformatiecentrum en het Bebinghehoes te Exloo werd in 1998 het pilotproject“Mysterieuze beelden uit de prehistorie en het heden” opgezet. Binnen dit project werden kunstenaars uitgedaagd om op basis van zwerfsteneneigentijdse kunst te maken en met deze kunstwerken een zwerfstenen beeldenroutein Drenthe te ontwikkelen. Een en ander heeft geresulteerd in het plaatsen van vijfnieuwe monumenten op de Hondsrug in de gemeente Borger-Odoorn. Nu het project is beëindigd zouden deze eigentijdse zwerfstenen beelden mogelijk uitDrenthe verdwijnen. Mede dankzij de steun van de Nationale Postcode Loterij heeft deStichting ‘Het Drentse Landschap’ de beelden kunnen kopen. Via de Flintenroute, diebij de plaatselijke VVV’s verkrijgbaar is, kunt u de deze bijzondere beelden met eigenogen aanschouwen.

Flora & fauna

foto

’s: G

eert

de

Vrie

s

N a t u u r l i j k

De EikepageG e e r t d e V r i e s *

Weleens een Eikepage gezien? Menigeen zal zeggen: “Daar heb ik zelfs nog nooit

van gehoord”. Toch is de Eikepage in heel Drenthe een algemene verschijning.

Deze dagvlinder leeft bij grote eikenbomen. Hun rupsen eten uitsluitend eiken-

bladeren, net zoals rupsen van vele soorten nachtvlinders. Om te voorkomen

dat talloze insectenlarven al zijn bladeren opeten, stopt de eik onsmakelijke

stoffen in zijn bladeren. De Eikepage heeft op haar beurt een slim plan bedacht

waardoor de rupsen toch eikenbladeren kunnen eten zonder ‘buikpijn’ te krijgen.

De Eikepage behoort tot de

familie van de blauwtjes. Veel

vlinders uit deze familie doen

hun naam eer aan door er blauw

uit te zien. Er zijn echter ook

rode blauwtjes, zoals de vuur-

vlinders en groene blauwtjes

zoals het Groentje. Alle familie-

leden van de blauwtjes zijn

herkenbaar aan een mooi wit

kringetje om hun zwarte ogen.

Eikepages hebben kleine staartjes

aan hun vleugels. De bovenkant

van hun vleugels is blauw, de

onderkant is grijs.

Veel mensen zien nooit een

Eikepage omdat ze zich meestal

in de toppen van eikenbomen

bevinden. Daar leven ze vooral

van honingdauw. Dat is een

21Jeugdrubriek

afvalstof van bladluizen. Die

drinken veel ‘suikersap’ uit de

bladeren. Logisch dat hun afval-

stoffen vol met suiker zitten.

Deze honingdauw levert de

mannetjes genoeg energie om te

kunnen vliegen. Ze komen daar-

om maar weinig op de grond om

nectar uit bloemen te drinken.

De vrouwtjes hebben voor de

ontwikkeling van hun eitjes wel

nectar uit bloemen nodig. De

Vuilboom is in Drenthe verreweg

de belangrijkste nectarplant van

de Eikepage. Als je Eikepages

wilt zien, zoek dan in juli naar

een combinatie van Eik en Vuil-

boom. Tik voorzichtig eens tegen

wat bloeiende takken van de

Vuilboom aan. Af en toe zal dit

gedrag worden beloond met het

opvliegen van soms wel tien

tot twintig nectardrinkende

Eikepages.

• Discotheek

De Eikepage is, net als de meeste

blauwtjes, een slechte vlieger.

Als nu eens hier en dan weer

daar ergens een Eikepage uit een

pop kruipt, dan is de kans klein

dat mannetjes en vrouwtjes

elkaar vinden. Daar heeft de

natuur een slimme oplossing

voor gevonden. Zo gauw de

Eikepages uit hun pop kruipen,

gaan ze allemaal op zoek naar

een grote opvallende eik. Dat

scheelt een heleboel heen en

weer gevlieg. Zo’n eik doet

dienst als een soort discotheek

waar de hele jeugd uit de om-

geving samenkomt om te dansen

en verkering te zoeken. In juli

kan een geoefend vlinderaar

regelmatig getuige zijn van

spectaculaire rondedansjes van

Eikepages bij hun discotheek.

• Slim plan

De Eikepage legt in juli zo’n

70 eitjes. Ze ‘weet’ dat het geen

zin heeft haar eieren op de

eikenbladeren af te zetten. Die

zitten dan vol met looizuur en

andere stoffen die giftig zijn voor

haar rupsen. Ze leeft slechts een

maand en moet zich in die korte

tijd wel voortplanten.

Hoe kan de vlinder de eik te slim

af zijn? Gelukkig voor de

Eikepage vormt de eik al in de

zomer nieuwe knoppen voor het

volgende jaar. Het slimme

vrouwtje legt haar eitjes uit-

sluitend op de nieuwe knoppen.

De eitjes blijven daar de hele

zomer, herfst en winter aan

zitten. Pas in mei, wanneer de

knoppen van de eik opengaan,

kruipen de rupsen uit hun ei. Die

gaan meteen malse eikenblaad-

jes eten, want daar zitten dan

nog geen onsmakelijke stoffen

in. Het is een race tegen de klok.

Er zitten lang genoeg eiken-

bladeren aan de boom, maar

helaas voor de rupsen, zijn die

maar een paar weken gifvrij.

Gelukkig zitten in die malse

eikenbladeren en eikenbloempjes

zoveel voedingsstoffen, dat de

rupsen zich al na een maand

kunnen verpoppen. Bij de meeste

dagvlindersoorten duurt de

ontwikkeling van rups tot pop

veel langer dan een maand.

De Eikepage is door deze strakke

gezinsplanning de eik net te slim

af. De volgroeide rupsen kruipen

langs de stam naar beneden en

verpoppen zich tussen de

verdorde bladeren op de grond.

Al na drie weken komen daar in

juli vlinders uit, die meteen op

zoek gaan naar een opvallende

eik en zo is het kringetje weer

rond.

* G.W. de Vries, onderwijsconsulent voor natuur- en milieu-educatie, is lid van het algemeen bestuur van ‘Het Drentse Landschap’.

De vuilnoom is de belangrijkste nectarplant De rups eet malse eikenbladerenPop in strooisel

22

KortwegBerichten

Diversen

• Gouden VlinderOnlangs ontving ons bestuurs-lid en mede-auteur van hetkwartaalblad Geert de Vries deGouden Vlinder van deVlinderstichting. Geert kreegde prijs, omdat de jury vanmening is dat hij zich enorminzet voor vlinders. Zijn jaren-lange activiteiten met vlindersin Natuur- en Milieueducatie,onderzoek, beheersadviezenfotografie en het geven vanlezingen en voordrachten overvlinders vinden vooral plaats inDrenthe maar hebben ook buiten de provinciegrenzen eenvoorbeeldfunctie. ‘Geert deVries gebruikt vlinders op eenzeer doordachte manier alsambassadeur voor natuur-behoud en -herstel’, aldus hetjuryrapport. De Stichting ‘HetDrentse Landschap’ feliciteertGeert de Vries van harte metzijn prijs. Ze vindt deze erkenning een kroon op zijnenorme inzet voor het behoudvan vlinders in Drenthe.

• Nieuwe bedrijfs-begunstigersDe Stichting ‘Het DrentseLandschap’ heeft in de af-gelopen maanden drie nieuwebedrijfsbegunstigers mogen verwelkomen, te weten JBFcommunicatie te Groningen,Octanorm te Bunne en Rand-stad Nederland bv te Assen.We stellen het zeer op prijs datdeze bedrijven het werk vanonze Stichting een warm harttoedragen en willen hen hier-voor alvast heel hartelijkbedanken.

• Geslaagde kinder-speurtocht Tijdens het onlangs gehoudenNationaal Museum Weekendvan 13 en 14 april konden kinderen meedoen aan eenzogenaamde ‘Ontdektocht’ diewas uitgezet door Het DrentsMuseum, het Drents Archief,het Drents Verzetsmuseum ende Stichting ‘Het DrentseLandschap’.Bij de deelnemende instellingenmoesten de kinderen vragenbeantwoorden en opdrachtendoen. In de tuin van het rent-ambt van de Stichting ‘HetDrentse Landschap’ kondenkinderen op zoek gaan naarslakken. Zo ontdekten ze spelenderwijs dat er verschillendesoorten in onze tuinen leven enwat ze het liefst eten. (Watdacht u bijvoorbeeld vanHosta’s…) Kinderen moestenbij één van de vragen zelfs een

ladder beklimmen om op hetplatte dak te kunnen kijken.Over het raam liep namelijkeen breed slijmerig slakken-spoor naar boven. Zou er ophet dak een reuzenslak verborgen zitten? Bijna allekinderen waagden een blikover de rand… Binnen kondenkinderen aan een lange tafelzitten om een tekening temaken van zijn of haar favorieteslak. Voor de ouders was er eenkleine tentoonstelling ingerichten werd er informatie gegevenover het werk van de Stichting‘Het Drentse Landschap’. De kinderen ontvingen voorhun speurwerk een draagtasmet onder andere een kleur- en bouwplaat. Meer dan 600 kinderen en ouders hebbenmeegedaan aan het speurspel.In en rondom de vier in-stellingen was het dan ook eengezellige drukte. Al met alzeker voor herhaling vatbaar!

• De LokkerijDe eerste ooievaars legdenrond 16 maart 2002 de eersteeieren, dit was twee wekennadat de reigers in de reiger-kolonie achter de Lokkerij almet hun broeden warenbegonnen.Volgens een vast patroonwaren de ooievaars, die deafgelopen winter niet op trekgingen, degenen die het eerstebroedsel legden. Omdat, wel-licht beïnvloed door het goedeweer, er al snel veel trekkers

terugkeerden, volgden de nest-bezettingen en broederij elkaarsnel op. Dit ging overigens nietallemaal zonder slag of stoot,lees: vleugelslag en snavel-hieuw. Bij deze nestgevechtenis zeker wel een broedsel verloren gegaan. Dit beeldbeperkte zich uiteraard nietalleen tot het ooievaarsstationDe Lokkerij, maar ook in debuitengebieden ging het ersoms bikkelhard aan toe, getuige de vele verontrustetelefoontjes. In de maand mei zijn gelukkigop meerdere ooievaarsnestende jonge ooievaars te horen ofte zien. Ook de ringmussen,soms spreeuwen, kauwtjes, tortelduiven en gewone huis-mussen, hebben in menig ooievaarsnest hun broedplaatsjeweer opgezocht en zijn heelactief met het aanvoeren vannestmateriaal en broeden. Hetzijn voor hen veilige plekkenonder in die dikke ooievaars-nesten.Over het uiteindelijke resultaatvan het broedseizoen 2002 valtnog helmaal niets te zeggen.Op De Lokkerij hebben zicheen drietal paren toegevoegdaan de kolonie: zij hebben zelfhun nesten op bomengebouwd. In het buitengebiedis eveneens een kleine toenamewaar te nemen. Hoeveel paren tenslotte hun broedseizoen metsucces zullen afsluiten wetenwe pas halverwege juli.

Veenbesparelmoervlinder foto

: Gee

rt d

e V

ries

23Berichten

foto

: Jaa

p de

Vrie

s

• OoievaarsfilmIn opdracht van de HaagseVogelbescherming produceerdeFilmproductie Van den Endede film ‘Ooievaars natuurlijk’.Jan C. van den Ende enMonique M. van den Broekvolgden de Ooievaar op zijnliefdespad en tijdens de zorgvoor zijn jongen. Tevens legden zij de voorkeur voorvoedsel en nestplaatsen vast. Zijreisden mee met de jongevogels, die zonder hun oudersde weg naar Afrika weten te

vinden via België, Frankrijk enSpanje. Zo zien we prachtigeopnamen van duizenden ooievaars die zich zeilend op dethermiek gereed maken om deoversteek naar Marokko temaken. Voor de film werdenook vele opnamen gemaakt inhet Reestdal, dat een ideaalverblijfsgebied is voor deOoievaar. De video kost € 16,00 en duurt 26 minuten.U kunt de video telefonischbestellen via het rentambt, tele-foonnummer (0592) 31 35 52.

verandering te brengen. HetDAVA wil zoveel mogelijkfilms en geluidsbanden, die vanbelang zijn voor de Drentsegeschiedenis, in kaart brengen.

Het DAVA kan bij deze inventarisatie alle hulp gebruiken. U hoeft uw materi-aal niet af te staan; het is slechtsde bedoeling om zicht te krijgen op wat er is en waar hetbewaard wordt. In een laterstadium kan in goed overlegbekeken worden, of het DAVAeen kopie mag maken van uwmateriaal. Op termijn wil hetDAVA zo een collectie op-bouwen, waar meer mensenvan kunnen genieten en diegoed bewaard blijft voor toe-komstige generaties.

Wanneer u audiovisueel materiaal over Drenthe in uwbezit heeft of wanneer u weetvan een andere bewaarplaats,kunt u contact opnemen metonze medewerkers:

Albert Haar, tel. 0528-374392 of 06-27074771, email: a.haar@rikrak.nlMark Goslinga, tel. 0592-313523, email: mark.goslinga@drentsarchief.org

• Gezocht: oude films en geluidsbandenDe geschiedenis van Drenthevan de twintigste eeuw is nietalleen vastgelegd op papier,maar ook in de vorm van filmen geluidsopnames. Vaak gaathet om het werk van amateurs,die gebeurtenissen in het dorpof op vakantie filmden. Veelvan dit zogenaamde audio-visuele materiaal is van bijzondere waarde voor deDrentse geschiedenis. Het geeftnamelijk een beeld van deDrentse dagelijkse cultuur entaal, zoals dat op papier nietterug is te vinden.

Maar waar zijn deze oude filmsen geluidsbanden te vinden?Dit is een probleem; het audio-visuele materiaal over Drentheis nog niet in kaart gebracht.Veel onbekend materiaal ligt inde archieven van bedrijven enverenigingen, maar ook bij particulieren in de kast of opzolder. Het Drents Audio-Visueel Archief (DAVA) is opzoek naar dit oude materiaalover Drenthe.

Het DAVA, werkonderdeelvan het Drents Archief teAssen, is in het voorjaar van2002 opgericht om in dezesituatie van onkunde

24 Berichten

• CDA en gebiedsgerichtbeleidOp 23 april hield het CDA inhet kader van de kamer-verkiezingen een bijeenkomstin Spier over het thema gebieds-gericht beleid. Staatsbosbeheerwas gastheer, maar ook degemeente Westerveld, derecreatiesector en de Stichting‘Het Drentse Landschap’ kregen de gelegenheid hunmening over dit onderwerp te presenteren. Er waren vertegenwoordigers uit de 1e en 2e Kamer, Drentse Statenen het Europarlement. Ookgedeputeerde mevrouw DeVries-Leggedoor was aanwezig.De discussie was levendig enbetrokken, waarbij de inbrengvan de coming man van hetCDA, de Brabantse

gedeputeerde Piet van Geel,inzicht gaf in de positie van hetCDA inzake de plattelands-problematiek. Duidelijk is deinzet op agrarisch natuur-beheer, waarbij tevens deindruk bestaat dat het CDAvoornemens is zich meer in tezetten voor natuur- en land-schapsbescherming door departiculiere natuurbeschermingdan in het recente verleden.Haar inzet voor een goed rent-meesterschap van onze aardezou dat ook als niet meer dangewoon moeten maken.

• VeenhuizenOp 15 april vond in een grootgezelschap een workshop overVeenhuizen plaats. Vrijwel allebetrokken instanties waren aan-wezig. Tijdens de bijeenkomstis besloten om via allerlei thematische werkgroepen na tegaan welke informatie er overVeenhuizen al voorhanden is.Op basis van deze informatiewordt een gezamenlijk gedragenvisie geformuleerd. Jammergenoeg ontbreekt nog een duidelijke sturing en zijn al veelzaken in kleine kring bepaald.Niettemin is de verwachtingdat dit jaar een breed gedragenvisie kan worden gepresenteerd.

• Genootschap van de Rechte LijnDit illustere gezelschap staten-leden heeft om de provincialepolitiek te verlevendigen eenkaarsrechte lijn uitgezet tussende Magnuskerk van Anloo ende boerderij Kamps bij Deurze.Statenleden en genodigdenwandelden op 19 april ingroepjes dwars door de velden

en werden op vele punten doorbelangengroepen staandegehouden om hun denk-beelden en kritiek aan te horen.Vrijwilligersverenigingen, jagers,boeren, ministerie van Defensie,consulentschap Natuur enMilieueducatie (NME), maarook Staatsbosbeheer en deStichting ‘Het Drentse Land-schap’grepen deze kans metbeide handen aan om hunmening te geven. De Stichting‘Het Drentse Landschap’ lichttesamen met het Drents Plateaude situatie rond de boerderijKamps toe en dankte de provincie nogmaals voor desteun die zij heeft verleend aanaankoop en restauratie van dezevoor Drenthe belangrijke boerderij. Een prachtig initiatief om politici in aan-raking te brengen met de problemen van het platteland.

• OrvelteOp 26 februari werd met deCulturele ActiviteitenVereniging Orvelte (CAVO)een convenant gesloten. Dezevereniging stelt zich ten doelom Orvelte als cultureel entoeristisch fenomeen in stand te houden en verder te ontwikkelen. Zij zal de multi-mediapresentatie ‘OrvelterDagboek’ in het Ottenshoes ende informatiebalie in hetOttenshoes exploiteren. De CAVO geeft het dorpOrvelte de kans om zelf haartoekomst te bepalen. DeStichting Orvelte is haar daarbijbehulpzaam. De eerste reactiesop het Orvelter Dagboek zijnerg positief.

• BoekaanbiedingenBij Waanders Uitgevers verschijnt in samenwerkingmet de Stichting ‘Het DrentseLandschap’, Het Drents Plateau(voorheen Erfgoedhuis Drenthe)en Het Oversticht een rijk geïllustreerd boek Over deReest. Dit boeiende boek ver-telt de geschiedenis van dit bij-zondere, bijna nog onaan-getaste riviertje op de grens vanDrenthe en Overijssel. Prachtigeboerderijen, stijlvolle erven eneen ongeëvenaard landschap zijnde belangrijkste ingredientenvan het boek. Via de bestelkaartkunnen begunstigers van deStichting ‘Het Drents Landschap’het boek eenmalig voor despeciale ledenprijs van € 14,95bestellen (normaal € 16,95).De verzending is kosteloos.

Bij uitgeverij Het DrentseBoek verschijnt in oktober degedichtenbundel Heimwee naarlater. In deze bundel komentaal en landschap samen. Henk Dik uit Vries maakte 20 typerende aquarellen overhet Drentse Landschap. Daarbijwerden twintig toepasselijkeDrentse en Nederlandsegedichten uitgezocht. Samenvormen ze een boeiende bundel die begunstigers van deStichting ‘Het Drentse Land-schap’ voor een aantrekkelijkprijs kunnen bestellen. Ubetaalt € 10,00 voor de bundel(normaal € 11,50). Deze is tebestellen via de bijgevoegdeantwoordkaart. Deze aanbiedingis geldig tot 15 augustus. Snellebeslissers maken bovendienkans op een aquarel van HenkDik die onder de bestellerswordt verloot. fo

to: A

uke

Luba

ch

Veenhuizen

25Berichtenfo

to: J

oop

van

de M

erbe

l Vleesvan het landschap

Zoals bekend, maakt de Stichting voor het beheer van haar terreinen gebruik van heideschapen, Limousinsen Schotse Hooglanders. Zij zorgen voor een gevarieerd landschap waar ook andere planten en dier-soorten weer afhankelijk van zijn. De grazers leveren ook een belangrijke bijdrage aan het voort-bestaan van de planten. Zaden worden via de dieren verspreid en de mest levert rijke voedingsstoffen.

Elk najaar wordt, na selectie, een aantal dieren voor de consumptie verkocht. Voor de Stichting ‘HetDrentse Landschap’ is de productie van het vlees een bijkomend beheerseffect, maar een verantwoord fok-beleid staat garant voor een kwalitatief zeer hoogwaardig product. De zorg voor een gezonde vee-stapel staat voorop. Daarom worden de dieren regelmatig gekeurd.

De grazers kunnen in alle vrijheid in de terreinen rondzwerven. Hierdoor behoort het vlees tot het minstbelaste en meest smakelijke dat er te vinden is. Verkoop van het vlees vindt hoofdzakelijk plaats aan deslager/groothandel die zijn dieren betrekt van biologische bedrijven. Als begunstiger van de Stichting‘Het Drentse Landschap’ kunt u dit hoogwaardige vlees kopen. Een prettige gedachte in een tijd dat wevoortdurend worden geconfronteerd met de risico’s van ons voedsel.

De met veel zorg samengestelde vleespakketten bestaan meestal uit sucade-, rib- en braadlappen, biefstukof rosbief, gehakt en enkele soepbeenderen. Gehakt maakt onderdeel uit van de vleespakketten van 15 en 30 kg, maar is ook afzonderlijk verkrijgbaar per portie van 5 kg.

U kunt uw bestelling kenbaar maken op de bijgevoegde antwoordcoupon. De uiterste inzenddatum is 1 september 2002. Alle aanvragen worden behandeld in volgorde van binnenkomst en zolang devoorraad strekt.

Voor nadere informatie kunt u op werkdagen tussen 09.00 en 12.00 uur contact opnemen met het rentambt, telefoon 0592-313552.

Aanbiedingvoor begunstigers

26 Berichten

foto

: Joo

p va

n de

Mer

bel

• Gathering StonesDe stichting Gathering Stonesheeft het plan opgevat om tussen 25 juli en 11 augustus inBorger het grootste hunebedvan Drenthe, en daarmee vanNederland, te realiseren. Deeerste zwerfstenen zijn op 28 april al in Borger aan-gekomen, sommige na eenlange zwerftocht door de provincies Groningen enOverijssel. Doel van het project is een aantal theorieënover het bouwen van hune-bedden uit te proberen. Zohoopt men er achter te komenhoe men die enorme stenenzonder kranen, trekkers en zelfswagens kon vervoeren, laatstaan stapelen. Met hout, touwen de menselijke trekkracht van

honderden scouts moet hetgebeuren.Op het festivalterrein bij hetrecreatiecentrum Hunzedal, tenoosten van Borger, zullen aller-lei evenementen plaatsvinden.Het belooft een prachtige happening te worden dieDrenthe een goede PR zalopleveren. Een ander doel van het projectis om met behulp van een tijdens het project te realiserenfilm de eerbied voor het hunebed als fenomeen te versterken. Inmiddels hebbende EU (Leader +), de provincieDrenthe en ook de gemeenteBorger Odoorn steun toe-gezegd. Er wordt op veelbelangstelling gerekend.

• Cursus PrehistorischDrenthe Het Excursieteam van deStichting ‘Het Drentse Land-schap’ heeft dit voorjaar eencursus Prehistorisch Drenthevoor haar vrijwillige gidsengeorganiseerd. Ook vastemedewerkers van de Stichtingen vrijwilligers met anderetaken dan gidswerk, hebbendeze cursus gevolgd. Om contacten met aanverwanteorganisaties te bevorderen werdde cursus ook opengesteld voormedewerkers van Natuur- enMilieueducatie, Staatsbosbeheeren Natuurmonumenten. Decursus is gegeven door hetNationaal HunebeddenInformatiecentrum en hetDrents Museum. Het programma van de cursus

past goed in het beleid van deStichting ‘Het Drentse Land-schap’, waarbij ook nadrukkelijkde aandacht uitgaat naar dearcheologische waarden van hetlandschap van onze provincie.Tijdens de cursus is ingegaan ophet ontstaan en de ontwikkelingvan het Drentse landschap en isachtergrondinformatie gegevenover diverse nog zichtbarearcheologische overblijfselen,zoals hunebedden, grafheuvels,celtic fields en oude weg-tracées. De cursus is afgeslotenmet een excursie naar onderandere het archeologisch waardevolle Kampsheide. Daar zijn de cursisten doorenthousiaste amateur-archeo-logen rondgeleid. In totaal hebben 46 personen de cursusafgerond.

27Berichtenfo

to: D

rent

s M

useu

m

• Tentoonstelling BerendGroenVan 17 september tot en met10 november 2002 is in hetDrents Museum in Assen detentoonstelling Berend Groen. In de ruimte is te wezen te zien. Berend Groen (geboren in1947 in Nieuwe Pekela) is eenvan de meest opmerkelijkehedendaagse landschapsschildersin Nederland, met een grotevoorliefde voor het Noord-Drentse landschap.

Groens schilderijen, die altijdvierkant van formaat zijn, worden gekenmerkt door hetweglaten van alle begroeiing enstoffage, zodat alleen de kalebodem overblijft. Het gaat hemer daarbij vooral om de sporenzichtbaar te maken die de

krachten van de natuur en dewisselingen van het klimaatsinds de IJstijden in het aard-oppervlak hebben achter-gelaten. Dat ook de mens eenbelangrijke bijdrage heeft geleverd aan de vorming vanhet landschap ontkent hijgeenszins, maar die bijdrageheeft naar zijn mening niet altijdeen positief resultaat gehad.

De schilderijen van Groen zijnaltijd gebaseerd op uitvoerigebestudering van het landschapter plekke, maar het eigenlijkeschilderen doet hij het liefst inde beslotenheid van het atelier,waar hij de rust heeft om meteen uiterst tijdrovend werk-procédé – een soort modernevariant van het pointillisme –de perfectie te bereiken die hij

nastreeft. Zijn productie is danook klein: niet meer dan zo’nvijf à zes schilderijen per jaar.De vele liefhebbers van zijnwerk, van wie het aantal nogsteeds gestaag toeneemt, moetendaarom vaak jaren wachtenvoor ze iets kunnen kopen.Dat hebben ze er echter graagvoor over, want een schilderijvan Groen blijft intrigeren. Hetmaakt de beschouwer bewustvan de speciale kwaliteiten vanhet Noord-Drentse landschap,dat, zoals hij het zelf heeftgeformuleerd, een geheel eigen‘identiteit’ heeft: ‘Als je rond-dwaalt in dat natuurgebied [...]dan voel je je maar een heelklein onderdeeltje van hetgeheel. Soms zelfs teveel. De natuur is zoveel grootserdan de mens’.

• Veenkoloniën – de gekleurde ruimteIn het pamflet ‘De gekleurderuimte’ houdt het samen-werkingsverband van 42 groeneorganisaties, genaamd de“Groene Coalitie”, een pleidooi voor het met respectbehandelen van de Groningseen Drentse veenkoloniën. Ineen prachtige folder geeft deGroene Coalitie een visie ophoe we in dit gebied de land-bouw, natuur, recreatie en stedelijke centra in de toekomstkunnen inkleuren. De Veen-koloniën is een uniek gebieddat recht heeft op oplossingenop eigen schaal. Met respect

voor de geschiedenis van hetgebied en in samenhang met denatuurontwikkeling in hetHunzedal en de WesterwoldseAa. Uitgangspunt hierbij is datde landbouw de hoofdfunctievan dit, ook in de toekomst,open gebied zal gaan vervullen.Het pamflet, waarbij de Stichting‘Het Drentse Landschap’ eengrote rol heeft gespeeld in detotstandkoming ervan, werd op25 maart uitgedeeld aan dedeelnemers van een symposiumover de toekomst van de Veen-koloniën in Stadskanaal. DeGroene Coalitie zou graag meewillen denken over oplossingenvoor de veenkoloniën en daagtde Stuurgroep Veenkoloniënuit onze creativiteit in het proces te betrekken.

Stroomdallandschap bij Taarlo, olieverf op paneel, 80 x 80 cm, 1998

© A

lber

t Ra

dem

aker

/Har

ry C

ock

28 Berichten

Het reservaat De Slagen is uitgebreid met maar liefst 11,73hectare cultuurland. De veen-restanten van de Slagen, waar-toe ook het heiderestant hetZwarte Gat behoort, zijn gele-gen als eilanden temidden vanintensief gebruikt cultuurland.Dit cultuurland werd voor hetgrootste gedeelte nog ontgon-nen in de vijftiger jaren van deafgelopen eeuw. Het beheervan de resterende natuurgebie-den werd steeds moeilijkervanwege onder andere de ster-ke ontwatering van de ontgin-ningsgronden. Daarom is erdoor de overheid voor gekozenrond deze reservaten een belangrijkeoppervlakte aan te wijzen alsnatuurontwikkelingsgebied.Wanneer alle gronden

verworven en ingericht zijn, zalweer een aaneengesloten nattot vochtig natuurgebied ont-staan. In Orvelte is een beeld-bepalende oude Saksische boer-derij aangekocht. Deze boerde-rij was door de vorige eigenaarin erfpacht uitgegeven aan deStichting Orvelte. Toen deeigenaar zijn bezit wilde verko-pen werd overeenstemmingbereikt over de aankoop. DeStichting ‘Het DrentseLandschap’ zal het erfpachtcon-tract met de Stichting Orveltecontinueren.In het vorige kwartaalblad isgemeld dat het landbouwbedrijfvan de familie Boxen nabij hetZuidlaardermeer verplaatst is in het kader vanhet Hunzeproject. De heer

Boxen had als onderdeel vanzijn bedrijf 7,33 ha. in pachtvan de RijksuniversiteitGroningen (RUG). Omdat deRUG haar gronden niet wildeverkopen dreigde de gehelebedrijfsverplaatsing onmogelijkte worden. In goed overlegmet de RUG kon een op-lossing worden gevonden dievoor alle partijen acceptabelbleek. De RUG blijft eigenaarvan de grond, maar geeft degrond in erfpacht aan deStichting ‘Het Drentse Land-schap’. Tussen de universiteiten de Stichting is de afspraakgemaakt dat de grond in detoekomst beschikbaar blijftvoor wetenschappelijk onder-zoek van met name biologie-studenten. De RUG heeft ervan harte mee ingestemd dathaar gronden worden ingericht

als natuurgebied. Het erfpacht-contract maakt dit mogelijk enbiedt zowel de RUG als deStichting voldoende rechts-zekerheid voor de lange termijn. De subsidiegevers heb-ben ingestemd met deze bij-zondere constructie. Hierdoorkon ook voor de heer Boxeneen regeling worden getroffen,waardoor bedrijfsverplaatsinguiteindelijk definitief doorgang kon vinden.Een resultaat met winst vooralle betrokken partijen

Aankopen

foto

: Jaa

p de

Vrie

s

De Slagen

De aankopen uit de afgelopen periode:

Dalerpeel – 1,39.10 ha bos

Orvelte – historische boerderij met erf 0,29.30

Esbosjes Zuidwolde – 2,83.60 ha. bos – 1,34.22 bouwland en 1,67.17 bos

Smilder Oosterveld – 0,12.20 ha. bos – 0,25.20 ha. bos

Hunzedal/Zuidlaardermeer – 7,33.47 ha erfpacht van de

Rijksuniversiteit Groningen

De Slagen – 11,73.54 cultuurland (Schipper-Wobben)

Het Hunzedal ligt ten oostenvan de Hondsrug en via derivier de Hunze wordt hetwater van de Hondsrug af-gevoerd. Het gebied bevatveel kwelwater. Het dal is vrijeenzijdig ingericht voor land-bouw, waardoor hetovertollige kwel-water systematischwordt af-gevoerd. De waterhuis-houding in het gebiedBreevenen is hersteld viapeilverhogingen, het dempen van sloten en hetomleiden van het landbouw-water. Dat geeft ruimte vooropen water en de ontwikkelingvan schraallandvegetaties.Het maakt het ook mogelijkom grondwater te winnen.Het regenwater dat op deHondsrug valt komt in hetHunzedal door kweldrukweer aan de oppervlakte.Door de combinatie vernattingen waterwinning kunnen deeens zo bloemrijke hooi-landen en natte graslandenterugkeren.

Water winnenIn dit gebied worden tweeraaien met ieder negenpompputten aangelegd. Diebevinden zich langs de Hunze(Oostraai) en in het natuur-gebied (Westraai). Om denatuurontwikkeling goed telaten plaatsvinden en dewaterhuishouding optimaalte houden, wordt er in dezomer minder water op-gepompt. In de winter blijftde hoeveelheid water inbeide raaien gelijk.

foto

: Gee

rt d

e V

ries

foto

: Joh

an V

osA

rchi

ef H

DL

foto

: Jaa

p de

Vrie

s

Wandelen in waterwingebied Breevenen

VegetatieDe afwateringssloten en deslenken bevatten het helejaar water, dat zal zorgenvoor een grote variatie inoever- en watervegetaties.Het natte milieu is ideaal vooramfibieën en waterinsecten. In het gebied wordt een verschralingsbeheer toe-gepast. Dat betekent maaienen het maaisel afvoeren. Datgebeurt in het najaar met hetoog op broeden van vogelsen de zaadzetting van wildeplanten. We verwachten dat in ditgebied de dotterbloemhooi-landen terugkomen en opsommige plaatsen wellichtblauwgraslanden. Hierbij zijnde vochtigheid en de voedsel-rijkdom van de bodem vanessentieel belang.

WeidevogelsOp de graslanden met variaties in graslengten enrust is het voor weidevogelsgoed toeven. Ze kunnen broeden in de open stukkengrasland en eten waar hetgras hoger staat. Om devogels en andere dieren tebeschermen wordt er pasgemaaid als het broedseizoenvoorbij is. De meest karakteristieke weidevogel-soorten zijn Scholekster, Kieviet, Tureluur en Grutto.

Deze pagina wordt verzorgd door

NV Waterleidingmaatschappij Drenthe.

34 Agenda

Agenda

Algemeen

Vogelkijkhut DiependalDe vogelhut is in principe het gehele jaar geopend, behalve als het gevroren heeft. Van 1 april tot eind september is er op zondagenmeestal een vogelkenner aanwezig, die u graaghet een en ander vertelt over het vogelleven opde vloeivelden. De hut is te bereiken door vanafhet Oranjekanaal, vlakbij de ‘Speelstad Oranje’, de Zwarte weg in te slaan. Een en ander is metborden aangegeven. Wie dubbel wil genietenmoet een verrekijker meenemen!

Schaapskudde HijkerveldDe kudde vertrekt met de herder om 09.30 uurnaar de heide en komt om 16.30 uur terug bij dekooi. De schaapskooi is te bereiken vanaf hetdorp Hijken via de Leemdijk. Vanaf het dorp isde route aangegeven met bordjes.

Informatiecentra

De Blinkerd Vamweg te Wijster

• Open het gehele seizoen van 10.00 tot 19.00 uur

’t Ende in de StapelStapelerweg 20, 7957 NB De Wijk

Openingstijden:

• Van 6 maart tot en met 2 juni op:woensdag- en vrijdagmiddag van 13.00-17.00 uurzaterdag en zondag van 11.00-17.00 uur

• Juni tot en met 1 november dagelijks geopend van 10.00-17.00 uur.

Multimediavoorstelling OrvelteDorpsstraat 3 in Orvelte

• Het Orvelte Dagboek is van 1 april tot 1 november dagelijks te zien tussen 10.00 en 17.00 uur.

foto

: Joo

p va

n de

Mer

bel

zo. 23 juni 14.00 uurSporen uit de Tweede Wereldoorlog op het Uffelter Binnenveld.Tijdens deze wandeling wordt uitleg gegeven over de zichtbareoverblijfselen uit de TweedeWereldoorlog die in het terreinnog zijn te vinden. De start van deexcursie is op de parkeerplaats aande Markegenotenweg (een zijwegvan weg Uffelte-Havelte).

wo. 26 juni 10.00-16.00 uurDemonstratie schaapsscheren en kinder-activiteiten op het Hijkerveld.Op deze dag worden enkeleSchoonebeker heideschapengeschoren. Tevens zijn er specialeactiviteiten voor kinderen in deleeftijd van 4-12 jaar. Opgave voorde kinderactiviteiten moet voorafgedaan worden via het rentambt,telefoon (0592) 31 35 52. De schaapskooi is te bereiken vanafHijken via de Leemdijk. Vanaf hetdorp is de route aangegeven metbordjes.

zo. 30 juni 10.30 uur‘Levend’ Stuifzand op het Orvelterzand.Dit gebied wordt gekenmerkt doorverschillende terreintypen: stuif-zand, vochtig heideterrein en bossen. De wandeling start op depicknickplaats van het Staatsbos-beheer: vanaf Orvelte de Orvelter-brug over en vervolgens rechtsaflangs Oranjekanaal rijden. Eersteweg links en na ongeveer 500 meter aan de linkerkant.

di. 2 juli 14.00 uurDe zandheren van Drouwen.Boeiende excursie over de stuif-zandvlaktes van het Drouwener-zand. Gestart wordt voor de receptie van bungalowparkDrouwenerzand, Gasselterstraat 7,Drouwen.

za. 6 juli 14.00 uurAkkerkruiden op het roggeveld. Op zoek naar de zeldzame akker-kruiden op het Doldersumervelden omgeving. Hierbij moet u denken aan de korenbloem, grotegele ganzebloem, echte kamille enakkermelkdistel. De wandeling startbij café Jachtlust aan de Brink inDoldersum.

zo. 7 juli 14.00 uurNatuurontwikkeling van Het Oude Diep.De gids laat een van de nieuwstenatuurontwikkelingsprojecten van‘Het Drentse Landschap’ zien.Start op de parkeerplaats bij dekiosk aan het VAM-kanaal, bereik-baar vanaf de weg Wijster-Drijber.Volg de borden!

31Agenda

di. 9 en 16 juli 14.00 uurDe zandheren van Drouwen.Tijdens de wandeling verhaalt eengids over de geschiedenis van hetDrouwenerzand. Gestart wordtvoor de receptie van bungalowparkDrouwenerzand, Gasselterstraat 7,Drouwen.

wo. 17 juli 19.00 uurAvondwandeling over het Dalerpeel.Een stukje Drentse vervenings-geschiedenis bij schemering. Dewandeling start bij de rode veld-schuur aan de Steigerwijk, éénkilometer ten oosten van Dalerend.

di. 23 juli 14.00 uurDe zandheren van Drouwen.Een wandeling over de heide enhet stuifzand van het Drouwener-zand. Start voor de receptie vanbungalowpark Drouwenerzand,Gasselterstraat 7, Drouwen.

vr. 26 juli 19.00 uurSfeervolle avondwandeling overNuilerveld.Een wandeling door een gevarieerdheide-stuifzandgebied nabij Pesse.De wandeling start op de parkeer-plaats aan de noord-oost zijde vanhet Nuilerveld.

za. 27 juli 14.00 uurWandeling over Rabbinge, Holtberg enWildenbergEen prachtige wandeling door de afwisselende natuur in hetReestdal. Gestart wordt bij de protestantse kerk die gelegen is aande Meppelerweg in Oud-Avereest.

di. 30 juli 14.00 uur(ook op di. 6 en 13 aug.)De zandheren van Drouwen.Wandelen over een van de weinigenog open zandverstuivingen vanDrenthe. De start van de wandelingis voor de receptie van bungalow-park Drouwenerzand, Gasselter-straat 7, Drouwen.

wo. 14 aug. 19.00 uurTrekvogels op Diependal.Met een vogelaar trekvogels bekijken die tijdelijk zijn neer-gestreken op de vloeivelden vanDiependal.Start is bij de ingang van de vogel-kijkhut. Deze is bereikbaar doorvanaf het Oranjekanaal, vlakbij‘Speelstad Oranje’, de Zwarte wegin te slaan. De route is met bordjesaangegeven.

do. 15 aug. 19.00 uurHet Oude Diep mag weer kronkelen.Een avondwandeling langs de oeversvan de opnieuw meanderende beekOude Diep. De wandeling start opde parkeerplaats bij de kiosk aanhet VAM-kanaal, bereikbaar vanafde weg Wijster-Drijber. Volg deborden!

zo. 18 aug. 14.00 uurDe heide in bloei.De grote stille heide is al eeuwen-lang een rijke inspiratiebron voorvelen. Dichters, schrijvers, tekenaars en schilders voelen zichaangetrokken tot de weidsheid ende kleuren van dit oude landschap.Start is bij de schaapskooi van hetHijkerveld, te bereiken vanafHijken via de Leemdijk. Vanaf hetdorp is de route aangegeven metbordjes.

zo. 18 aug. 14.00 uurHeidewandeling over hetDoldersummerveld.De excursie zal geheel in het tekenstaan van de bloeiende heide. De start is bij de schaapskooi vanNatuurmonumenten aan deHuenderweg 1 in Doldersum.

di. 20 aug. 14.00 uurDe zandheren van Drouwen.Over de geschiedenis van hetprachtige stuifzandgebied hetDrouwenerzand. De start van dewandeling is voor de receptie vanbungalowpark Drouwenerzand,Gasselterstraat 7, Drouwen.

do. 22 aug. 19.00 uurWandeling Zwarte Gat-Kerkenveld.Een excursie over de veranderingenvan het landschap in de afgelopeneeuwen rondom het riviertje De Egge.De wandeling start vanaf De Egge.U kunt hier komen door vanaf deweg Hoogeveen-Ommen de afslagAlterveer-Kerkenveld te nemen.Hier neemt u de weg richtingAlterveer (Oosterweg). Vervolgensde eerste weg rechts (De Egge) endeze weg volgt u tot het einde vande verharding.

di. 27 aug. 14.00 uurDe zandheren van Drouwen (zie 20 augustus).

zo. 8 sept. 14.00 uurBloeiende heide en Drentse heideschapen.Een excursie over de bloeiendeheide van het Groote Zand. Dewandeling start op de parkeerplaatsvan camping ‘Het Grote Zand’,gelegen aan de weg van Hooghalennaar Amen, vlakbij Hooghalen.

za. 14 sept. 14.00 uurPaddenstoelenexcursie over hetLandgoed Rheebruggen.Met een deskundige op zoek naardeze prachtige schimmelige op-ruimers van de natuur. Start van de wandeling is bij de beheersboer-derij van de Stichting ‘Het DrentseLandschap’, Rheebruggen 8 inAnsen.

zo. 15 sept. 14.00 uurArcheologische wandeling overKampsheide en het landgoed Kamps.Een amateur-archeoloog neemt umee naar een hunebed, grafheuvelsen een celtic field. Ook zult uonderweg oude karrensporen zien.Gestart wordt bij het informatie-paneel aan het G.A.M. van denMuyzenbergpad, ten westen vanBalloo.

zo 15 sept. 14.00 uurWandelen in het Hunzedal.In het Hunzedal vinden momenteelallerlei ingrepen plaats om de beekweer te laten kronkelen. De gidsgeeft tijdens de wandeling een toe-komstbeeld van hoe dit gebiederuit komt te zien. De excursiestart bij het informatiepaneel aan deElzenmaat tussen Eexterveen enEextermade. Advies: laarzen aan.

wo. 18 sept. 19.00 uurTrekvogels op Diependal.Een vogelaar gaat met u op zoeknaar trekvogels die tijdelijk zijnneergestreken op de vloeiveldenvan Diependal. De start van dewandeling is bij de vogelkijkhut.Deze is bereikbaar door vanaf hetOranjekanaal, vlakbij ‘SpeelstadOranje’, de Zwarte weg in te slaan.De route is met bordjes aangegeven.

za. 21 sept. 14.00 uurWandeling over de BoerenveenschePlassen.Nat, nat en nog eens nat: een vande laatste vochtige en venige heidevelden in Drenthe. Gestartwordt achter de Hervormde kerkdie ligt aan de weg van Pesse naarStuifzand. Tip: laarzen mee.

Week 22-29 sept.Week van het Landschap in HunzedalDe jaarlijkse Week van het Land-schap vindt dit jaar plaats in hetHunzedal. In en rond Spijkerboorvinden allerlei activiteiten plaats. Inhet septembernummer van hetkwartaalblad vindt u een uitgebreidprogramma van de week.

Voor alle activiteiten geldt dat honden helaas niet mee mogen; ook niet aangelijnd!

• Koninklijke BOOM UITGEVERSMeppel (0522) 26 61 11

• Aannemingsbedrijf VEDDER BVEext (0592) 26 26 20Grond-, weg- en waterbouw

• Bouwbedrijf H. POORTMANVeeningen (Zuidwolde Dr.) (0528) 39 14 82Restauratie-nieuwbouw-onderhoud-verbouw

• Royal HaskoningGroningen (050) 521 42 14Adviesbureau voor water en milieu

• GRONTMIJ DRENTHEAssen (0592) 33 88 99Advies- en ingenieursbureau

• ORANJEWOUD BV - HEERENVEENHeerenveen (0513) 63 45 67Ingenieursbureau

• ABN AMRO BANK N.V.Assen (0592) 33 33 00De bank voor Drenthe

• ESSENT MILIEU Wijster (0593) 56 39 39Inzameling, hergebruik en verwerking van afvalstoffen

• NAM B.V.Assen (0592) 36 20 74Aardoliemaatschappij

• Havesathe ‘DE HAVIXHORST’De Wijk (0522) 44 14 87Hotel - Restaurant

• NV Waterleidingmaatschappij ‘DRENTHE’Assen (0592) 85 45 00Als je de kraan opendraait...

• Buro HOLLEMARolde (0592) 24 13 13Tuin- en landschapsarchitekten BNT

• HOLLAND CASINO GroningenGroningen (050) 312 34 00Prominent in uitgaan

• ARCADISAssen (0592) 39 21 11Advies- en ingenieursbureau (inrichting, infrastructuur, milieu en ecologie)

• HULZEBOSCH Grondwerken C.V.Beilen (0593) 52 21 39Natuurbouw, grond-, straat- en rioleringswerk, leverantie van zand en grind

• KADASTER DIRECTIE NOORD Assen (0592) 30 48 88Bevordert de rechtszekerheid bij het maatschappelijk verkeer in vastgoed

• CHRISTIAAN DEN DEKKER B.V. Lisse (0252) 41 86 50De ecologische aanpak in waterbodemsanering

• QUERCUS Boomverzorging en Advisering Emmen (0591) 51 27 07Uw bomen, onze zorg

• Veenbedrijf HAVERKORT VROOMSHOOP B.V.Vroomshoop (0546) 64 38 02Veenafgraving, verkoop veengrond en tuinaarde

• N.V. Waterbedrijf GRONINGENGroningen (050) 318 23 11Wees wijs met water

• BUNING Wegenbouw B.V.Zuidwolde (0528) 37 31 64Grond-, straat- en rioleringwerkzaamheden. Levering zand

• NATIONALE POSTCODE LOTERIJAmsterdam (0900) 300 15 00Ma. t/m vr. 09.00 - 21.00 uurLoterij voor mens en natuur

• RTV DrentheAssen (0592) 33 80 80Radio Drenthe, TV Drenthe, RTV Drenthe Programmablad

• Stichting Publieksvoorlichting NOTARIAAT DRENTHEPostbus 35 – 9530 AA BorgerNamens de gezamenlijke notarissen in Drenthe

• KONINKLIJKE VAN GORCUM BVUigeverij/grafisch bedrijf Assen (0592) 37 95 55

• Bureau B + O ARCHITECTENRheebruggen (0521) 35 10 14

• BORK B.V.Stuifzand (0528) 33 12 25Sloopwerken, asbestsanering en puinrecycling

• DE ROO DRENTE BVStadskanaal (0599) 61 28 52Cultuurtechniek en groenvoorzieningen

• ERDMAN SCHMIDTHoogeveen (0528) 27 72 66Lichtgewicht tenten, slaapzakken, bergschoenen, rugzakken, etc.

• HARWIG Elektriciteitswerken B.V.Emmen (0591) 65 67 69 Almere (036) 530 22 72Elektrotechniek, industriële automatisering, telematica, beveiliging

• DRENTSE COURANTAssen (0592) 32 95 00

• BARSINGERHORN CONSULTANCYDelfzijl (0596) 61 22 66Training en coachen van personeel en organisatieadvies

• BTL UITVOERINGVestiging Emmen (0591) 63 00 80 www.btl.nlAanleg en onderhoud van stedelijk/landschappelijk groenen historische buitenplaatsen

• Architectenbureau WOUDA & VAN DER SCHAAFMeppel (0522) 25 57 96

• DESTIC KUNSTSTOFFEN B.V.Veendam (0598) 61 45 64Productontwikkeling, displays, bewerkingen, inrichting en presentaties

• OCTANORM®

Bunne (050) 309 51 81Leverancier van aluminium interieurbouw-, standbouw- en displaysystemen

• RANDSTAD DRENTHEAssen (0592) 313 59 20Tijdelijk en vast personeel mede mogelijk gemaakt door Randstad

• JBF MULTI MEDIA COMMUNICATIEGroningen (050) 309 51 81De Verhalenvertellers

Deze uitgave werd mede mogelijk gemaakt dankzij een financiële bijdrage van: