3Het Drense Landschap

Kwartaalbladmaart 2001no. 29 29Reestdal

Kom er even voor zitten— bestuursberichten

Boerderijenonderzoek Reestdal— cultuurhistorie

M i c h i e l G e r d i n g

Nieuw perspectief voor beekdalen— waterbeheer

E r i c v a n d e r B i l t

Passie langs de waterkant— flora en fauna

B e r t i l Z o e r

WMD

De Gasterse Duinen— wandelroute

B e r t u s B o i v i n / E r i c v a n d e r B i l t

De Kievit— jeugdrubriek

G e e r t d e V r i e s

Kortweg— berichten

Agenda

Kwartaalblad van deStichting Het Drentse Landschap

3

4

10

13

16

17

21

23

33

Uitgave Stichting ‘Het Drentse Landschap’

Bezoekadres: Kloosterstraat 5 - 9401 KD Assen

Postadres: Postbus 83 - 9400 AB Assen

Tel. (0592) 31 35 52 / Fax (0592) 31 80 89,

e-mail: mail@drentslandschap.nl

Web-site: www.drentslandschap.nl

Bankrek. nr. 43.97.50.962

Redactie E.W.G. van der Bilt, J.D.D. Hofman, S.S. van der Meer

m.m.v. J.G. Schenkenberg van Mierop en B. Zoer

Vormgeving Albert Rademaker BNO, Annen

Pre-Press Von Hebel bv, Groningen

Lithografie Arfo, Groningen

Druk en afwerking Boom Pers Drukkerijen BV, Meppel

Omslag Reestdal (John Stoel)

ISSN 1380-3263

Overname van artikelen met bronvermelding is toegestaan.De inhoud van de bijdragen van gastschrijvers weerspiegelt niet nood-zakelijk de opvattingen van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’.

Het Drentse Landschap is een uitgave van de Stichting ‘Het DrentseLandschap’. Het geeft informatie over de terreinbezittingen en activiteiten van de Stichting. Het blad verschijnt viermaal per jaar, bij het wisselen der seizoenen en wordt gratis toegezonden aan deBegunstigers van het Landschap. Begunstiger kan men worden doorbijgevoegde kaart in te vullen en te verzenden. Minimale bijdrage ƒ 35,– per jaar. Begunstiger voor het leven ƒ 750,– .

Als u ‘Het Drentse Landschap’ extra wilt steunen dan kan dat op devolgende wijze:

Lijfrente-termijnen In plaats van uw begunstigersbijdrage. Dit is een voor de Inkomstenbelasting aftrekbare periodieke bijdrage (minimaal 5 jaar), die u met een eenvoudige notariële acte toezegt. De kosten van de acte worden door ‘Het Drentse Landschap’ betaald.Nadere informatie bij het bureau van de Stichting.

Giften Indien uw giften in enig jaar zowel 1% van het onzuiver inkomen als ook ƒ 120,– te boven gaan is het meerdere aftrekbaar tot ten hoogste 10% van het onzuivere inkomen.

Legaten of erfstellingen Tot een bedrag van ƒ17.090,– (€ 7.755,10)(voor 2001) is ‘Het Drentse Landschap’ geen successierechten verschuldigd. Voor grotere bedragen geldt voor ‘Het Drentse Landschap’het speciale lage tarief van 11% over het gehele bedrag.

Vanuit de politiek is er, zoals gebruikelijk, veel meer aandacht voor infrastructuur, industrialisatie en verstedelijking en veel minder voor natuur en landschap.

Ook de 5e Nota ruimtelijke ordeningdoet het ergste vrezen. Uitbreiding eninbouwen van de open gebiedenwordt een verantwoordelijkheid vande lokale overheid. Er wordt nu zelfsal gesproken over de bouw van nieuwe dorpen in de open ruimte.

Uiteraard willen wij, noordelingen,ook betere werkgelegenheid, snellere

verbindingen met het westen en willenwe prettig wonen. Maar niet op zo’nschaal dat daarmee een forse aanslag opons allersterkste punt gedaan wordt, oponze open groene ruimte.

Ruimte is het meest schaarse goed vanNederland en daarmee volgens ijzeren

In 1999 verscheen in het kader van dezogenaamde Langman-akkoorden denota “Kompas voor het Noorden”. In bloemrijke taal worden de kernkwaliteiten van het platteland erin geschetst: rust, ruimte, groen en stilte. De unieke en gevarieerdelandschappen onderscheiden het noorden van de rest van Nederland enzijn het meer dan waard om behoudenen ontwikkeld te worden. Een nota,waarin de natuur- en milieuorganisaties,zoals u zult begrijpen, zich uitstekendkunnen vinden.

Maar toen het daarna op de verdeling

van de middelen aankwam, bleef ervan de mooie woorden weinig over.Het overgrote deel van het geld gaatnaar economische en stedelijke ontwikkeling. Voor de groene ruimte,de zogenaamde ‘kernkwaliteit’, restteslechts een fractie van wat overeen-gekomen was.

economische wetten het allerkost-baarste. Gelukkig is het in het noordennog aanwezig. Daarvan kan niet alleenhet noorden profiteren, maar heelNederland.

Laten we hopen dat de politiek tijdiginziet dat ze niet een kip met goudeneieren moet slachten. Dood is dood enweg is weg en ruimte mis je pas als dieer niet meer is. Terugkrijgen doe jehaar nooit meer.

Aleid Rensen,Voorzitter Stichting ‘Het Drentse Landschap’

3

Kom er even voor zittenfo

to:

Joop

van

de

Mer

bel

G e e f o n s d e r u i m t e !

4

foto

: Joh

n St

oel

Het beekdal van de Reest heeft unieke natuurlijke kwaliteiten. ‘Het Drentse Landschap’ heeft in de afgelopen jaren het

initiatief genomen tot diverse onderzoeken om deze kwaliteiten goed te kunnen beheren. Daarnaast was het nodig om

meer te weten over de culturele aspecten van het Reestdal. Bijvoorbeeld over de ontwikkeling en de aard van de

gebouwde cultuur, met name waar het de periode na 1850 betreft. Vandaar dat de stichting twee jaar geleden het

startschot gaf voor het Boerderijenonderzoek.

Juist in een tijd waarin zoveel aan het veranderen is, is hetbelangrijk te weten welke bouwelementen kenmerkend zijnvoor het Reestdal. Neem bijvoorbeeld de ingrijpende veranderingen in de landbouw. Als boeren niet mee gaanmet de noodzakelijke schaalvergroting en intensivering vanhun bedrijf en met de maatschappelijke eisen op het gebiedvan milieu en dierenwelzijn, is er vrijwel geen bestaan meervoor hun weggelegd. Dat brengt nogal wat teweeg op hetplatteland; het zou te ver voeren op deze plaats daarop al tediep in te gaan. Maar duidelijk is dat steeds meer boerderijenhun agrarische functie verliezen en een exclusieve woon-functie ervoor terugkrijgen. De grote mobiliteit en de forsewelvaart maken het velen mogelijk een paradijsje op hetplatteland te creëren. Met dat proces is op zich niets mis, maar het stelt ons welvoor nieuwe vragen en uitdagingen. Want hoe gaan wij opeen verantwoorde manier om met dat gedurende eeuwengevormde eigen karakter van de gebouwde cultuur? Ookvoor ‘Het Drentse Landschap’ is dat van belang, want bij hetverwerven van terreinen krijgt de stichting soms ook boerderijen in beheer. Boeren komen er dan in de meestegevallen niet in terug. Kijk maar naar ’t Ende en naarRabbinge. In het eerste geval wordt dat een bezoekers-centrum annex woonhuis, in het tweede geval alleen eenwoonhuis. Soms blijft er wel een bedrijfsfunctie gehand-haafd, zoals op de beheersboerderijen van de stichting op Rabbinge en De Pieperij.

OnderzoeksvragenOndanks die onstuitbare veranderingen is het toch het verlangen van velen, met name van hen die betrokken zijn

Cultuurhistorie

foto

: Jo

hn S

toel

Het Reestdal herbergtwaardevolle schatten

M i c h i e l G e r d i n g *

Boerderij omgeving Bloemberg �

bij en begaan zijn met de cultuurhistorie, om zoveel mogelijkvan de karakteristieke waarden van de gebouwde cultuur inhet Reestdal te behouden en te restaureren. Daarom is in deachterliggende twee jaar door het Steunpunt Monumenten-zorg Drenthe (Erfgoedhuis van Drenthe) voor de Stichting‘Het Drentse Landschap’ onderzoek gedaan naar bebouwingen naar de erfbeplanting in het gebied. Vragen die hierincentraal hebben gestaan, waren: zijn er in de gebouwde cultuur in het Reestdal, de boerderijen en andere gebouwenuit het verleden, kenmerken aan te wijzen die specifiek zijnvoor deze streek? Hebben ook de erven die bij de boerderijenhoren, bepaalde eigen karakteristieken die speciaal bij hetReestdal horen? Tevens is in het onderzoek nagegaan of die kenmerken voorhet hele Reestdal gelden, of dat er nog verschillen aan tewijzen zijn tussen de Overijsselse en de Drentse kant, tussenhet westelijke deel en meer naar het oosten. Voor denatuurorganisaties aan beide zijden van de Reest is datbelangrijk om te weten, omdat zij naast gronden soms debijbehorende gebouwen in eigendom verwerven. Maar ookvoor anderen kan deze informatie waardevol zijn. Te denkenvalt aan eigenaren van boerderijen en andere panden, aangemeenten en andere overheden zoals waterschappen.Bewoners putten er misschien inspiratie uit voor hun verbouwingen of herstelwerkzaamheden en overheden kunnen bij hun planologisch beleid rekening houden metbijzondere kenmerken. Wat dat eerste betreft valt een verheugende nieuwsgierigheid bij de nieuwe bewoners waar te nemen naar die karakteristieke elementen.

De onderzoekersHet onderzoek is uitgevoerd door een combinatie van professionele onderzoekers en amateur-historici. Voor hetonderzoek naar de gebouwde cultuur werd een beroepgedaan op drs. Karel Loeff, een architectuurhistoricus dievoor de Rijksdienst voor de Monumentenzorg elders in denlande vergelijkbaar werk had verricht. Voor het onderzoeknaar erven en erfbeplantingen kon een beroep gedaan worden op de landschapsarchitect Greet Bierema van deOverijsselse monumenten- en welstandsorganisatie HetOversticht. De amateurhistorici werden gevonden bij deHistorische Vereniging De Wijk-Koekange, waar al langerfo

to: J

ohn

Stoe

l

foto

: Joh

n St

oel

Omgeving Bloemberg � Beheersboerderijvan ‘Het Drentse

Landschap’te Rabbinge

�

Boerderijenonderzoek geeft inzicht in gebouwde cultuur

Cultuurhistorie6

de wens leefde om onderzoek te doen naar de boerderijen inhun regio. Het gaat daarbij vooral om het aspect van debewoningsgeschiedenis en om de geschiedenis daarvan zovermogelijk naar het verleden door te trekken. De boerderijen-werkgroep van de historische vereniging bleek bereid omaan het onderzoek mee te doen en in eerste instantie dieboerderijen te inventariseren, die ook voor de andere onder-zoekers van belang werden geacht. De werkgroep werd versterkt met twee leden van de historische vereniging vanStaphorst die in IJhorst woonachtig zijn. De leden van deboerderijenwerkgroep volgden een cursus over hoe ze deboerderijen moesten gaan inventariseren. Tijdens het onder-zoekstraject kwamen alle onderzoekers regelmatig bijeen omervaringen en problemen uit te wisselen. Op verzoek van de Rijksdienst voor de Monumentenzorgwerd tenslotte nadrukkelijk onderzoek gedaan naar debestuurlijk-planologische geschiedenis van het gebied.Naast het onderzoekstraject werd een voorlichtingstrajectgestart voor de bewoners van de streek. Er zijn in hetReestdal huis-aan-huis twee nieuwsbrieven verspreid en eris samen met de historische vereniging een goed bezochteinformatieavond gehouden.

Oudste bewoningNu het onderzoek is afgerond vallen een aantal conclusies tetrekken. De Reest mag dan van oorsprong een natuurlijkveenstroompje zijn, het landschap aan weerszijden ervan isgevormd door een eeuwenlang samenspel tussen de mens ende mogelijkheden die de natuur en het landschap boden.Van bewoning en landgebruik in de prehistorie weten wijnog bijzonder weinig. Afgezien van een enkele vuursteen-

vindplaats tasten de archeologen nog goeddeels in het duister.Dit kan twee redenen hebben: er zijn geen sporen uit deprehistorie aanwezig omdat het gebied toen onbewoondwas, of er is niks gevonden omdat er nooit gegraven is. Over de historische bewoning is gelukkig meer bekend. Het oudste bewijs daarvan dateert uit 1176 toen de bisschopvan Utrecht de belastingopbrengsten van vijf huizen langs deReest schonk aan het klooster te Ruinen. Twee daarvanlagen waarschijnlijk aan de Overijsselse kant, het tegen-woordige Esphorst en Beugelen. Bij De Wijk komt de oudste bewoning waarschijnlijk voorbij Dunningen. Door ontginning en door het opdelen vanerven ontstonden er op de zandopduikingen aan de Drentsekant geleidelijk kleine buurtschapjes met enkele boerderijen,zoals Schiphorst, De Havixhorst, Dickninge, Dunningen,Haalweide, Eemten en De Stapel. Ten zuiden van de Reestvormen de dorpen Lutten, Avereest en IJhorst de oudstebewoningskernen.

Adellijke invloedenHet klooster Dickninge heeft in de Middeleeuwen debelangrijkste rol langs de Reest gespeeld. Zowel aan Drentseals aan Overijsselse kant bezat het boerderijen. Het kloosteris in 1325 in Dickninge terechtgekomen toen het vanuitRuinen verplaatst werd naar de boerderij die men daar reedsbezat. Bij de reformatie in 1598 is het klooster formeelopgeheven en zijn de boerderijen en landerijen toegevallenaan de overheden van Drenthe en Overijssel en verpacht aanboeren. Ook de adel heeft langs de Reest van zich doen spreken. Er is sprake geweest van adellijke behuizingen bij

Dunningen, Esphorst, Voorwijk, Dickninge en De Havixhorst.Het dorp De Wijk ontwikkelde zich in de loop van de eeuwen tot het hoofddorp van het gebied; in 1646 stondener al 53 huizen. Voor een kerkbezoek moest men echter deReest oversteken naar IJhorst. Sinds circa 1300 was daar eenkerk gevestigd. Ook de Drentse Reestdalbewoners uit De Pieperij, De Wildenberg en Rabbinge moesten voorhun godsdienstige besognes het riviertje oversteken. Zijkonden in Avereest naar de kerk gaan. Nog verder oostwaarts werd het gebied steeds leger enonbewoonbaarder, omdat zich daar grote hoogveen-moerassen uitstrekten.

Statige voorhuizenDe grote veranderingen in het gebied dateren uit de negen-tiende eeuw. Onder invloed van de toenemende welvaartwerden toen in een aantal gevallen nieuwe voorhuizengebouwd aan de voorkant van de bestaande boerderij. Dezenieuwe voorhuizen stralen een zekere allure uit en laten ziendat de boeren trots waren op wat zij hadden bereikt. Bijdeze statigheid hoorde ook een nieuwe voortuin in deEngelse landschapsstijl met vijver, oprijlanen en rode beuken. Dat het de boeren in De Wijk en IJhorst goed ging, hingvooral samen met de gunstige ligging nabij Meppel, waarboter en varkens op de markt gretig aftrek vonden en waarook gemakkelijk stadscompost voor bemesting kon wordenbetrokken. In het oosten van het Reestdal, ten oosten van de tegen-woordige autoweg van Hoogeveen naar Ommen, goldendeze voordelen nauwelijks. Dit voormalige hoogveengebiedwas sinds de negentiende eeuw compleet op de schopgegaan bij de verveningsactiviteiten rond de Dedemsvaart.Hier vind je niet de oeroude erven die in de Middeleeuwengesticht waren op zandopduikingen, zoals we deze verdernaar het westen tegenkomen. De ontginningen zijn veeljonger en er is hier sprake van een meer open, minder wel-varend en meer pionierachtig landschap. Alleen pal langs deReest lagen reeds in de zeventiende eeuw enkele verspreideerven die eigendom waren van boeren uit Zuidwolde. Hetbetrof de Geesenkamp en twee erven bij Schrapveen.Een andere opvallende uitkomst van het onderzoek is de

8 Cultuurhistorie

foto

: Joh

n St

oel

Arc

hief

HD

L

9Takkenhoogte

sterke samenhang tussen de Drentse en de Overijsselse kantvan de Reest. IJhorst en Avereest behoren formeel welis-waar tot de provincie Overijssel, maar de culturele en land-schappelijke banden zijn veel sterker met Drenthe, dan metbijvoorbeeld Staphorst. De gezamenlijke kerkgang in dekerkjes van Avereest en IJhorst, familiebanden en het boerenbestaan zorgden voor een intensieve relatie die nietwerd gehinderd door de provinciegrens. De Reest vormdedan ook niet een natuurlijke barrière, maar meer eengemeenschappelijk lint.

Eiken als beleggingBomen spelen in het Reestdal van oudsher een belangrijkerol. De eikengaarden, de kleine aangelegde aanplant vanopgaande eiken, strak in het gelid, zonder een ondergroeivan struiken, maar met een bodem van gras, vormen eenbelangrijk kenmerk van de oudere erven aan de Drentsezijde van het dal. Zij vormden voor de boeren een belang-rijke belegging en de mogelijkheid tot extra inkomen. Naareikenhout bestond elders in den lande veel vraag en deHoogeveensche Vaart bood de boeren van De Wijk een uitgelezen transportmogelijkheid.

Ook de populier blijkt een kenmerkende boom voor hetgebied. Op nattere plekken in het dal of bij de erven werdenzij aangeplant. Zij dienden als windsingel, maar werden ookverkocht aan klompenmakers en houtdraaiers die bij deerven langs gingen om geschikte bomen te kopen.

Een bijzonder gebied dus, zeker ook waar het gaat om degebouwde cultuur. En hoe nu verder? In de eerste plaats ishet zaak bredere bekendheid te geven aan de resultaten vanhet onderzoek door middel van publicaties. De nieuws-brieven zijn al genoemd, maar er zit meer in. Te denken valtaan een publiekspublicatie en aan gerichte informatie aaneigenaren en bewoners. Maar het is ook het streven om eenen ander uiteindelijk te laten doorklinken in het planologischebeleid van gemeenten en provincies. Op welke manier dathet beste zou kunnen, via een beeldkwaliteitplan, cultuur-historische waardenkaarten of bestemmingsplannen, is eentraject dat nog met de betrokkenen moet worden uit-gedokterd.

* Dr. M.A.W. Gerding, provinciaal historicus van Drenthe, was projectleider van het Boerderijenonderzoek in hetReestdal.

Arc

hief

HD

L

Links: ’t Ende (1998)Rechts: Bij deHavixhorst (1983)

10

Arc

hief

HD

L

Nieuw perspectief voor de Drentse beekdalen

E r i c v a n d e r B i l t *

Het Reestdal

11

Op 12 januari j.l. organiseerde deProvincie Drenthe een watersymposiumin het Familiehotel in Paterswolde.Samen met de Provincie Groningenwerd stilgestaan bij de resultaten vaneen onderzoek naar de wateroverlast-problematiek zoals die zich in 1998heeft voorgedaan. Maar liefst tweegedeputeerden, mevrouw Jansen (provincie Groningen) en de heerSwierstra (provincie Drenthe), en tweedijkgraven, de heer Van ’t Land(Waterschap Noorderzijlvest) enmevrouw Kool (Waterschap Reest enWieden), lichtten de uitkomsten toe.Er werd niet alleen gesproken over deschade die de wateroverlast in 1998heeft veroorzaakt, maar er werd vooralvooruitgeblikt op datgene wat ons dekomende jaren nog te wachten staat.Zo zal de te verwachten bodemdalingin combinatie met de zeespiegelrijzinger in de Groninger boezemwateren na 2010 toe leiden dat er een peil-verhoging ontstaat tot mogelijk wel 50 cm. De beangstigende ontwikkelingenrond klimaatsverandering zijn in hetonderzoek nog buiten beschouwinggebleven. Gezien de recente bewijzeninzake het daadwerkelijk stijgen van de

gemiddelde temperatuur, zijn groteveranderingen in het neerslagpatroonte verwachten. Met name wordtgevreesd voor meer neerslag in korteretijd, hoosbuien dus. Bovenstaandemaakt de betrokken overheden duidelijkdat de tijd voor handelen is aangebroken.

Hoge kostenBinnen de waterschappen wordt demeest gewenste omgang met het waterbeschreven met de trits vasthouden,bergen en afvoeren. Vasthouden vanneerslag is vooral van belang voor hettegengaan van de verdroging. Viainzijging naar het grondwater wordt inneerslagarme perioden de naleveringvan water uit het grondwater versterkt.Bij tijden van extreme neerslag loopthet water echter gewoon over de stuwen heen en biedt vasthoudenbovenin het watersysteem geen verlichting benedenstrooms. Het afvoeren van water zal altijd blijven. Het blijkt evenwel dat bij eenonveranderde benadering van hetwatersysteem enorme kosten gemaaktmoeten worden. Bijvoorbeeld omoveral de kaden tenminste 50 cm tekunnen verhogen. Een andere kosten-post zijn de gemalen die moeten

worden aangelegd om grote neerslag-hoeveelheden uit te malen. Dit soortinvesteringen zullen slechts zeldenfunctioneel zijn, maar wel tot eenexponentiële verhoging van de toch alsnel stijgende waterschapslasten leiden.

NoodbergingsgebiedenDe oplossing van het probleem zalgevonden moeten worden in een betere berging van water binnen hetsysteem. Omdat we in een laaggelegendelta leven, zullen Nederlanders er totop zekere hoogte mee moeten lerenleven dat er soms wateroverlastoptreedt. De overschrijdingsfrequentiedie men nastreeft is een overstromings-risico van eenmaal per 100 jaar voorhet boezemsysteem. Om dat te garanderen moet het systeem bij extreme omstandigheden berekend zijn op noodzakelijke tijdelijke peil-verhogingen. Ook zullen de polder-gemalen uitgezet moeten kunnen worden. Daarnaast zullen er nood-bergingsgebieden moeten worden in-gesteld. Deze gebieden scoren zowelop het punt van de effectiviteit alsmedevanuit financieel perspectief beter dantechnische maatregelen zoals groteregemalen en hogere kaden.

De Stichting ‘Het Drentse Landschap’ wil ervoor zorgen dat het water meer haar eigen weg kan gaan,

kan stromen en overstromen, dat beken en rivieren weer kunnen kronkelen, dat er ruimte komt voor

natuurlijke processen. De resultaten van het onderzoek naar de wateroverlast in 1998 lijken de gedachte

te ondersteunen dat er op een speelser en natuurlijker manier met natte ecosystemen kan worden om-

gegaan. Alles vanzelfsprekend vanuit het besef dat dit op een veilige en verantwoorde manier gebeurt,

omdat water in de Nederlandse situatie ook bedreigend kan zijn.

Waterbeheer

12 Het Drense Landschapfo

to: G

eert

de

Vrie

s

Voor de beide noordelijke water-schappen Noorderzijlvest en Hunze en Aa’s is berekend dat in het regulieresysteem een extra berging van circa2000 ha gezocht moet worden. Voornoodmaatregelen zal zelfs zo’n 6500 haextra aangewezen moeten worden. Indat geval zijn zelfs de overschrijdings-frequenties terug te brengen tot eenmaalper 1000 jaar. Hoewel in het water-schap Reest en Wieden een mindergrote oppervlakte aan noodbergings-gebieden nodig is, is ook daar van eenvergelijkbare situatie sprake.

Natte natuurIn Drenthe zijn met name in de beek-dalen mogelijkheden voor berging tevinden. Natte natuur zal dus een zeerbelangrijke rol spelen bij het strevenom de risico’s op overstroming tebeperken voor de landbouw en voorde stedelijke gebieden. Binnen deinvloedssfeer van ‘Het Drentse Land-schap’ spelen nu reeds ontwikkelingendie vooruitlopen op bovengenoemdeprocessen. Denk aan de projecten inhet Hunzedal, het Peizerdiep, hetOude Diep en de Reest. ‘Het DrentseLandschap’ is voor de waterschappen ende overheden bij deze ontwikkelingeneen belangrijke partner.

Ook de landbouw is een belangrijkepartij bij bijvoorbeeld de instelling vanonbebouwde noodpolders. Vooropmoet staan dat er eerst een fatsoenlijkeen toereikende landelijke schade-regeling ingesteld wordt. Verder zullenzorgvuldige procedures tot aanwijzingvan de benodigde gebieden moetenleiden. Particulieren, boeren of denatuur mogen niet de dupe wordenvan de terechte eis van de samenlevingom beschermd te worden tegen dekracht van het water. Al met al is ersprake van een geheel nieuwe kijk ophet oplossen van de waterproblematiek.Hieraan kan de natuur en dus daarmeeook ‘Het Drentse Landschap’ eenbelangrijke bijdrage leveren.

* Drs. E.W.G. van der Bilt is directeur/rentmeester van de Stichting ‘Het DrentseLandschap’

Het dal van de Biebrza in Polen

13Flora en fauna

Passie langs de waterkantB e r t i l Z o e r *

Een van de opvallendste dieren langs de Drentse beken is ongetwijfeld de Weidebeekjuffer. Van mei

tot in september voeren de in spetterend blauw getooide mannetjes hun strijd om het bestaan langs

de waterkant. Dankzij verbetering van de waterkwaliteit is dit spektakel de laatste jaren weer vaker

waar te nemen. Ook natuurfotograaf Jaap de Vries raakte in de ban van dit kleurrijke waterballet.

Zijn foto’s vormden de aanleiding voor dit artikel.

Ei-afzet

foto

: Jaa

p de

Vrie

s

14 Het Drense Landschap

VlagvertoonLarven van Weidebeekjuffers over-leven alleen in helder stromend, zuur-stofrijk water. Beekjufferlarven zijn teherkennen aan de opvallend grotekieuwen aan het achterlijf. De vin-vormige kieuwen zorgen behalve voorde ademhaling ook voor een krachtigevoortbeweging, erg handig bij eenleven in snelstromend water. Volwassen beekjuffers gaan zelden vervan de beek vandaan. Elke zichzelfrespecterende beekjufferman zal proberen een klein koninkrijkje testichten langs de oever van de stroom.Met veel blauw vlagvertoon wordt hetprivédomein, vaak niet groter danenkele meters, afgebakend.Rivaliserende kerels worden in eenflitsende bliksemaanval verjaagd.Beekjuffervrouwtjes missen de fellekleuren. Ze hebben geen blauwe signaalvlekken op de vleugels. Hunlichaam is meer groen van kleur waar-door ze minder opvallen. Vaak rustenze op grotere afstand van het water,verborgen in de begroeiing.Mannelijke juffers proberen eenvrouwtje te lokken met een kleurigevoorstelling. Dit gebeurt zowel uit-bundig fladderend als met subtiele

vleugelsignalen vanaf een zonbeschenenrietstengel langs het water. Een beek-juffervrouw moet wel erg sterk aanhaar vleugels hangen om hier niet voorte vallen. Zodra ze dicht genoeg in debuurt komt, grijpt hij zijn kans.

Ingewikkeld standjeWie ooit parende beekjuffers heeftontmoet, snapt meestal niet direct hoedit in elkaar steekt. Weidebeekjuffersdoen ‘het’ wel heel erg ingewikkeld.Alsof ze een cursus Kama Sutra voorgevorderden achter de rug hebben.Voorafgaand aan de paring grijpt hetmannetje het vrouwtje met zijn achterlijfaanhangsels bij de nek. Toegegeven, dit klinkt niet erg elegantmaar het werkt wel erg effectief.Zolang het mannetje zijn eega op dezemanier vast heeft, hebben rivalen geenschijn van kans meer. Deze houdgreep,iets subtieler ‘tandem’ genoemd, houdtstand tot ver na de paring. Als het evenmeezit tot na de ei-afzet. In de tandemis het mannelijke voortplantingsorgaanin zijn achterlijf onbereikbaar voor hetvrouwtje. Van tevoren heeft hij zijnsperma dan ook van zijn achterlijfovergebracht naar zijn borststuk. Veiligopgeborgen in een soort extra voort-

Het liefdesleven van deWeidebeekjuffer

“Vlagvertoon”

foto

: Jaa

p de

Vrie

s

foto

’s: J

aap

de V

ries

15Flora en fauna

Begin van de paring

“Paringswiel”

plantingsorgaan. In de tandemfasebeweegt het vrouwtje haar achteruit-einde naar de onderzijde van zijnborststuk. Er ontstaat een paringswielwaarbij de eigenlijke paring plaats-vindt. Na de paring blijft de tandemintact. Gezamenlijk gaat het paartje delucht in op zoek naar de beste plekjesvoor de afzet van de eitjes. De eitjesworden afgezet op waterplanten onder de waterspiegel. Het is nietongebruikelijk dat het paar hierbij, nogaltijd in tandem, volledig onder waterverdwijnt. Een tijdelijke terugkeer naarde wereld van hun jeugd die metgemak vele minuten kan duren.Hierbij trotseren ze gezamenlijk degevaarlijke stroming en roofzuchtigevissenbekken. Als de ei-afzet voltooidis wordt de band verbroken. De dierengaan beiden hun eigen weg. Als in hetnajaar de laatste beekjuffer sterft, zittenhun larven verstopt tussen de plantenen stenen op de bodem van de beek.Volgend jaar zijn zij aan de beurt.

* B. Zoer is medewerker van de Stichting‘Het Drentse Landschap’

Teks

t ui

t: S

PRA

AK

MA

KEN

D W

ATE

R ©

200

0 K

arst

Jan

Hoo

gste

en/H

et S

pect

rum

B.V

. – F

oto:

Arc

hief

HD

L

(Deze pagina wordt verzorgd door de

NV Waterleidingmaatschappij “Drenthe”)

ater stille pracht

Transparante schoonheid

Leven dood

Water verwoestend in kracht

IJs, verstild koud

Kleurloos

Water nieuw leven

Prachtig als goud

W

14WandelrouteB e r t u s B o i v i nE r i c v a n d e r B i l t

Een eindje om met Het Drentse Landschap

De GasterseDuinen

Ten noordwesten van het dorp Gasteren liggen de Gasterse Duinen.

Hoewel klein, een van de mooiste heide- en stuifzandgebieden van

Drenthe. Zonder meer uniek is de ligging van het terrein in het

stroomdal van de Drentsche Aa, ingeklemd tussen het Gastersche

Diep, het Oudemolensche Diep en het Anlooër Diepje. De middel-

eeuwse karrensporen en het hunebed bewijzen dat de mens al

minstens 5000 jaar in de Gasterse Duinen zijn sporen nalaat.

in een milieu van vochtige heideen veentjes uitstekend thuis voelt.Voordat in het voorjaar de harde,langwerpige blaadjes verschijnen,zitten de struiken vol katjes. Ruikeens aan een fijngewreven katje enu vergeet Gagel nooit weer.Verder groeien hier kostbare soorten als Dophei, Veenbies,Lavendelhei, Veenbes en Rondezonnedauw. De vlakte achter deeikenboom was nog niet zo langgeleden een akkertje op de randvan het Achterste Veen.

Op de driesprong

midden op het veld

verlaat u de paaltjes-

route door hier recht-

door te gaan. Na het

rooster links aanhouden.

Wie regelmatig in deGasterse Duinen komt,zal het beslist opgevallenzijn dat consequentbeheer gedurende zo’ntwintig jaar zijn vruchtenbegint af te werpen. Hethele jaar door worden deGasterse Duinen begraasddoor een twintigtalSchoonebeker heide-schapen, de laatste jarengeholpen door een stuk ofwat Schotse hooglanders.

Vanaf de parkeerplaats gaat

u niet via het rooster meteen het

veld op richting hunebed, maar

loopt u een stukje linksaf in de

richting van de weg. Daar begint

de paaltjeswandeling van ‘Het

Drentse Landschap’. We volgen

deze route tijdens het eerste deel

van de wandeling.

Links van het pad door het bosjeloopt een diepe sloot. De slootwerd ongeveer honderd jaar geledengegraven om het Achterste Veen te ontwateren en turfwinningmogelijk te maken. Dit langgerekteveencomplex loopt door aan deandere kant van de weg Gasteren-Oudemolen. Daar heet het hetVoorste Veen.Tussen de 100 en 200 duizend jaargeleden moet hier het beekdal vanhet Gastersche Diep gelegen hebben. De beek is waarschijnlijkzo’n 10.000 jaar geleden dicht-gestoven met dekzand. Het waterkwam tot stilstand en de beddinggroeide dicht met veen.

Op de heuvel houdt u links

aan. Blijf de paaltjesroute volgen.

Vanaf het hoge duin heeft u eenprachtig uitzicht op het AchtersteVeen. Kenmerkend voor dit gebiedis de Gagel, een heestertje dat zich

De Gasterse Duinen

© T

opog

rafis

che

Die

nst

Emm

en

2

1

3

2

1

3

4

8

9

10

11

12

5

67

foto

: Joo

p va

n de

Mer

bel

Het Pijpenstrootje dat indertijdvrijwel de hele Gasterse Duinenbedekte, is zo langzamerhandbehoorlijk op zijn retour en de duinen zijn weer met prachtige

heide bedekt. Regel-matig laat ‘Het DrentseLandschap’ gedeeltenvan de hei maaien ofplaggen. Vlak voor u viahet rooster het terreinverlaat, kunt u goed deeffecten van dit soortmaatregelen zien.

U volgt het brede

zandpad en neemt het

tweede pad rechts.

Dit pad volgt de rand

van het beekdal van de

Drentsche Aa.

Links van het pad beginteen hooiweg naar debeek. Halverwege komtu langs vier grafheuvels

die door archeologen gedateerdzijn op circa 1500 v.Chr. Als udoorloopt naar het diep, heeft u een prachtig uitzicht op demolen De Zwaluw (1837) bijOudemolen.

Waar het pad het bosje in

gaat, neemt u het karrenspoor

rechtsaf het veldje over. Ga aan

de overkant van het veldje

linksaf.

Bij het hek gaat u rechtsaf

en volgt u het smalle pad tussen

het raster en de houtwal.

Onder het bruggetje door legt hetAnlooër Diepje zijn laatste meters

af in de richting van het Oude-molensche Diep. U staat hier midden in het StroomdallandschapDrentsche Aa.Dit natuurgebied kreeg halverwegede jaren zestig vorm toen hetgebied door een ruilverkavelingverloren dreigde te gaan. Staats-bosbeheer heeft inmiddels in hetDrentsche Aa-gebied meer dan2000 hectare in eigendom verworven.Door consequente verschraling zijnlangs de beek prachtige blauwgras-landen ontstaan met orchideeën,Echte koekoeksbloem en Ratelaar.In het stroomdal van de DrentscheAa is de helft van alle in Nederlandvoorkomende plantensoorten aan-getroffen! Het zal moeite kostenelders in Nederland een plek tevinden waar dat ook het geval is. Injuni zijn de bloemrijke hooilandenop hun mooist.

Ga het bruggetje over. Volg

het pad dat u eerst even rechtsaf

en daarna linksaf door een bosje

naar de zandweg met fietspad

Schipborg-Gasteren brengt.

Op het fietspad gaat u

rechtsaf.

Eigenlijk moet u op het fietspadeven een stukje linksaf. Daar heeftu namelijk een prachtig uitzicht opDe Schipborg. Architect Berlageontwierp deze kolossale boerderijindertijd in opdracht van de familieKröller-Müller. De bouw duurdevan 1914 tot 1916. Zoon AntonKröller-Müller, waar de familie ditgeldverslindende project indertijd

WandelrouteHonden Niet toegestaan in deGasterse Duinen vanwege deschapen en runderen.

Begaanbaarheid paden In hetnoordelijke deel van de route zijnin wat nattere jaargetijdenwaterdichte schoenen of laarzeneen onmisbaar attribuut. Eengroot deel van de route is nietbegaanbaar voor invaliden- enkinderwagens.

5

7

8

6

Situatie rond 1895

foto

: Joo

p va

n de

Mer

bel

foto

: Jaa

p de

Vrie

s

Gevlekte orchis

Het Voorste Veen

Lengte route circa 5 km

Benodigde tijd 2 à 21/2 uur

Startpunt Parkeerplaats tennoorden van de weg Gasteren-Oudemolen.

Openbaar vervoer Vanaf deNS-stations Assen of GroningenArriva lijn 58 (alleen op werk-dagen), uitstappen in Gasteren;daarna circa 1 km naar startpunt.Ook kunt u in Assen een treintaxinemen.

4

Voorbij het boerderijtje aan

uw linkerzijde brengt de paaltjes-

route u rechtsaf via een rooster

het veld weer op. Langs het

hunebed loopt u terug naar de

parkeerplaats.

Eind 2000 heeft de provincie haarhunebedden overgedragen aan ‘HetDrentse Landschap’. Het gaat om21 van de 53 hunebedden en dezein de Gasterse Duinen is door zijnnatuurlijke ligging een van demooisten.Het hunebed figureert in nogal wat oude reisbeschrijvingen, omdathet voor veel reizigers het eerstehunebed was dat ze ooit gezienhadden. Michiel van Bolhuis

schreef bijvoorbeeld in 1694 na eencopieuze maaltijd in Schipborgover de Gasterse Duinen dat: ‘daer3 grote stenen op 7 à 8 kleinderelaegen, waeronder wij doorkropenen overheen liepen, waer van geseitwijrde, een reus onder begraven tesijn’.

Wie de smaak van het gebied te pakken

gekregen heeft, zou de Knapzakroute

Gasteren eens moeten lopen. U komt dan

onder andere langs de spectaculaire stoot-

oever van de Drentsche Aa ten zuiden van

de weg Gasteren-Oudemolen en bij het

Gastersche Holt, een oud boscomplex van

‘Het Drentse Landschap’ aan de zuidkant

van de es van Gasteren.

voor bedacht had, bleek geen aan-leg voor een carrière als herenboerte hebben en verdween reeds naeen jaar van het toneel.In de jaren 1996 en 1997 is op de150 hectare grote landbouw-gronden een gevarieerd bos aan-gelegd en is het een landgoedgeworden. LandschapsarchitectHarry Berg liet zich bij het ontwerp inspireren door de strakkegeometrie van de plattegrond vanBerlage’s Plan Zuid in Amsterdam.Als u een kijkje wilt nemen, dankan dat. Het landgoed is voor wandelaars vrij toegankelijk; hethuis De Schipborg echter niet.Terug op de wandeling passeert uvoorbij het landgoed links van deweg de Burgvollen: het beekdalvan het Anlooër Diepje. In tegen-stelling tot de Drentsche Aa hoefdeStaatsbosbeheer hier niets terug tebrengen naar de oorspronkelijkesituatie. Het is er gewoon allemaalnog!

In het voorjaar bloeit in de Burg-vollen massaal de Bosanemoon envrijwel nergens groeien zoveelorchideeën.

Bij het bord ‘Het Drentse

Landschap’ verlaat u het fietspad

en gaat u rechtsaf het paadje op

langs het raster.

Als u het reliëf van de GasterseDuinen volgt, lijkt het net of erallemaal sloten over het veld lopen.Het zijn echter oude karrensporen,stammend uit een tijd toen er nogdruk wagenverkeer over het veldwas.

Via een rooster komt u terug

op het veld waarna u op de drie-

sprong links aanhoudt. U bent

terug op de paaltjesroute die we

nu tot het eind toe volgen.

Via een rooster komt u terug

op het fietspad. Rechtsaf het

fietspad volgen.

© Stichting ‘Het Drentse Landschap’ (maart 2001)

Bezoekadres: Kloosterstraat 5 - 9401 KD Assen – Postadres: Postbus 83 - 9400 AB Assen

Tel. (0592) 31 35 52 – e-mail: mail@drentslandschap.nl

Karrensporen over de Gasterse Duinen

De Gasterse Duinen maakten in de Middeleeuwen

onderdeel uit van een van de belangrijkste

verkeersverbindingen van Noord-Nederland:

de handelsroute van Groningen via Rolde naar

Coevorden. De koetsen en de wagens kwamen

vanaf Zuidlaren en Schipborg waarna ze door een

voorde – een met keien verstevigde doorgang

door een beek – het Anlooër Diepje bij de

Burgvollen overstaken. Ze trokken hier door de

Gasterse duinen, om daarna via het dorp

Gasteren en het Balloërveld verder te trekken

naar Rolde.

Op bepaalde plaatsen in het veld is het reliëf van

diep uitgesleten karrensporen nog goed zichtbaar,

soms als strepen Pijpenstrootje door de hei.

Vooral op een luchtfoto is de soms wel 300 meter

brede bundel karrensporen goed te zien.

Men name het intensieve wagenverkeer heeft er

destijds voor gezorgd dat de kwetsbare heidebo-

dem op tal van plaatsen brak. Later deden dit de

hoefjes van de schapen nog eens en ging het

zand ‘op de wind’ en ontstonden de schitterende

stuifzandheuvels van de Gasterse Duinen.

9

10

11

12

De Gasterse Duinen

Luch

tfot

o’s:

Pau

l Par

is

foto

: Joo

p va

n de

Mer

bel

Gagel bij het Achterste Veen

N a t u u r l i j k

De Kievit

De lente is pas echt begonnen wanneer de eerste Kieviten hun fraaie buitelingen vertonen. De Kievit is

onze bekendste weidevogel. Hoezo weidevogel? In Drenthe broeden nu meer Kieviten op maïsakkers

dan in weilanden. Het kwart miljoen paar Kieviten in ons land heeft zich aardig aangepast aan de

veranderingen in het boerenland. Maar voor hoe lang?

G e e r t d e V r i e s *

• Steppenbewoners

De Kievit is van oorsprong een

steppenbewoner. Lang geleden

ontdekten ze dat onze weilanden

wel wat weg hadden van hun

steppengebied. Ze vonden hier

een gedekte tafel met veel

regenwormen. Als steppen-

bewoner is de Kievit er op

gebouwd om in een korte

begroeiing voedsel te zoeken.

Met zijn stijve poten kan hij hard

rennen. Als hij zijn ene poot naar

voren zet, dan moet meteen ook

de andere worden gezet. Probeer

maar eens met stijve ‘poten’ te

lopen en je zult begrijpen waar-

om een Kievit in hoog gras niet

uit de voeten kan.

• Race tegen de klok

Door het gebruik van veel kunst-

mest groeit het gras nu sneller

dan bijvoorbeeld vijftig jaar

geleden. Hierdoor wordt zijn

‘moderne’ steppe tegenwoordig

soms eind april al gemaaid. Veel

legsels gaan dan verloren.

Kieviten hebben hierop in-

gespeeld door veertien dagen

vroeger te gaan broeden. Het

blijft echter een race tegen de

klok. Omdat het uitbroeden van

de eieren nu eenmaal vier weken

duurt, hebben ze een woon-

gebied nodig dat ongeveer een

maand met rust wordt gelaten.

In de moderne landbouw

verschijnen landbouwmachines

echter steeds vaker en vroeger

op het land, waardoor menig ei

wordt platgewalst.

Gelukkig hebben Kieviten

ontdekt dat maïsakkers in een

nat voorjaar pas laat bewerkt

worden. Daar hebben ze dan,

met een beetje geluk, net

genoeg tijd om hun eieren uit

te broeden voordat er wordt

geploegd.

foto

: Gee

rt d

e V

ries

• Woongebied

Kieviten zijn het hele jaar door te

zien. Alleen bij vorst trekken ze

even weg. Deze wintergasten

broeden in Noord-Europa. Onze

broedvogels komen in de loop

van maart terug uit Zuid-Europa.

De hanen (mannetjeskievit)

zoeken een woongebied uit.

Door fraaie buitelingen en

spectaculaire stuntvluchten

maken ze elkaar duidelijk wie

waar woont. Dat is belangrijk

omdat zo het eten, de wormen

in dit geval, op een eerlijke

manier verdeeld wordt. Na veer-

tien dagen komen de hennen

(vrouwtjeskievit) de mannetjes

opzoeken.

• Mooi kontje

De haan verandert nu van een

vechtersbaas in een vrouwen-

versierder. Als hij een hennetje

ziet gaat hij nestkuiltjes draaien

en zorgt ervoor dat het vrouwtje

zijn mooie oranje kontje ziet. Als

een vrouwtje geïnteresseerd is,

begint de haan strootjes over zijn

schouder te gooien. Als het

vrouwtje iets in het mannetje

ziet, dan moet ze dit laten weten

door ook met strootjes te gooien.

Doet ze dat niet, dan wordt het

nooit wat. Met het ‘strootje-

gooien’ bereiden ze elkaar stap

voor stap voor op het huwelijk.

Na dagelijks een aantal keren

gepaard te hebben, zoekt het

vrouwtje een door het mannetje

gemaakt nestkuiltje uit. Daarin

legt ze vier eieren.

• Jongen

Gemiddeld verdwijnt maar liefst

de helft van alle legsels. Kieviten

hebben daar iets op gevonden.

Wanneer een legsel verloren

gaat, kunnen ze wel tot vier keer

toe opnieuw eieren leggen.

Voor vogels is het niet interessant

hoeveel eieren ze verliezen, wat

voor hen telt is hoeveel jongen

ze grootbrengen. Bij Kieviten

wordt elk jaar ongeveer één op

de vier jongen vliegvlug. Dat lijkt

weinig, maar als elk paartje in

hun leven gemiddeld drie jongen

grootbrengt, dan gaat het aantal

Kieviten vooruit.

• Koud en warm

Kieviten kunnen hun jongen niet

voeren. Die moeten zelf hun

voedsel verzamelen. Jonge

Kieviten eten nog geen regen-

wormen. Ze verzamelen voor-

namelijk kevers, maar ook wel

muggen en vliegen.

Een kievitsjong moet zich dagelijks

zo’n vijf uur rot rennen om een

paar duizend insecten te vangen.

De lichaamstemperatuur van een

vogel is 40 graden. Zo’n hoge

temperatuur betekent ook een

hoog brandstofverbruik. Een

jonge Kievit moet ervoor zorgen

dat zoveel mogelijk voedsel

gebruikt wordt om snel groot te

worden. Het brandstofverbruik

zou daarom eigenlijk omlaag

moeten. Daar heeft de Kievit een

truc op bedacht. Jonge Kieviten

kunnen hun lichaamstemperatuur

wel 10 graden laten zakken. Dat

scheelt veel brandstof. Het

nadeel is dat ze om de haverklap

door de ouders opgewarmd

moeten worden. Bij langdurig

koud en regenachtig weer

kunnen ze zelfs helemaal niet

op jacht. Ze moeten urenlang

schuilen onder de vleugels van

de ouders. Op zulke dagen

hebben de jongen onvoldoende

tijd om eten bij elkaar te

scharrelen. Veel sterven dan

onder de ogen van hun zorg-

zame ouders. De jongen gaan

dus niet dood van de kou, maar

ze verhongeren.

• Toekomst

De massale verhuizing van het

grasland naar de akker lijkt

voorlopig een slimme zet van

de Kievit. Helaas voor de Kievit

wordt in een droog voorjaar een

maïsakker al vroeg omgeploegd.

* G. de Vries, onderwijsconsulent voor natuur- en milieu-educatie, is lid van het algemeen bestuur van ‘Het Drentse Landschap’.

Veel eieren gaan dan verloren.

Gelukkig beschermen in Drenthe

boeren en vogelbeschermers nu

reeds meer dan de helft van alle

kievitseieren die op maïsland

liggen.

De Kievit kan niet anders dan zijn

poot stijf houden. Wij moeten

echter ons beste beentje voor

zetten om ervoor te zorgen dat

deze fraaie buitelaar tot in lengte

van jaren de lente kan blijven

aankondigen.

foto

’s: G

eert

de

Vrie

s

De haan laat de hen z’n oranje kontje zien

Een jonge kieviteet vooral kevers

23Berichten

ASSEN

EMMEN

HOOGEVEEN

MEPPEL

24 11

1022

7

7

2

3227

28

34

34

KortwegHijkerveld 10

• In dit gebied kon eenbelangrijke aankoop van 8 haworden gerealiseerd. Aan denoordzijde van het terreinbevindt zich een heide-ontginning die diep insteekt inhet reservaat. In samenhangmet de ruilverkavelingLaaghalen werden in de af-gelopen jaren op één na allepercelen verworven die direct

grenzen aan de heide. Met dezeaankoop is ook het laatste perceel, over de gehele lengtegrenzend aan de heide, verworven. Dit perceelbehoorde tot een intensief veehouderijbedrijf en door dehoge mestgiften stroomde demest soms letterlijk naar delaaggelegen vennen. Aan ditprobleem is nu een einde gekomen. De laagste delen vande landbouwenclave zullen bijhet heideveld worden gevoegd,zodat de vochtige delen envennen weer hersteld kunnenworden.

Het afgelopen jaar rondde eengroep van het IVN-Assen defloristische inventarisatie vanhet Landgoed Hooghalen af.Gedurende twee jaar besteeddede groep menig uurtje aan hetkarteren van de flora. In hetlaatste jaar konden er nogenkele groeiplaatsen van derode lijstsoort Eenarig wolle-gras ingetekend worden. Deinventarisatie geeft een goedtotaaloverzicht van de floristischewaarden van het terrein. Intotaal registreerde de groepmaar liefst 166 plantensoorten.Het komende seizoen richt degroep haar aandacht op hetGroote Zand bij Hooghalen.

Doldersummerveld 22

• Ten noorden van het heide-terrein werd vorig jaar eenlandbouwbedrijf aangekocht.Nadat de gebouwen reeds ineen eerder stadium waren verkocht, zijn de landbouw-gronden in een kavelruilondergebracht. Met een aan-grenzende landbouwer werdeen ruiling aangegaan waardoorde Stichting alle cultuurgrondengronden grenzend aan de heide

en het bos kon verwerven. Deverder van de heide gelegenpercelen werden toegedeeldaan een landbouwer die opdeze wijze zijn verkaveling konverbeteren. Met het aankopenvan het landbouwbedrijf en deinzet van het instrument kavel-ruil kon zodoende een situatieontstaan waarbij zowel de land-bouw als de natuur profiteerden.

foto

’s: W

.P. Z

wuu

p

Een-arig wollegras

Hunzedal 34

24 Berichten

Arc

hief

HD

L

Oude meander bij Spijkerboor

• De oppervlakte in deBranden kon door aankoop enkavelruil met maar liefst18,32.16 ha worden uitgebreid.Bovendien werd 11,64.40 hagekocht om als ruilgrond tedienen binnen het Hunze-project. Grenzend aan het gebiedAnnermoeras werd 5,65 haaangekocht. Door de aankoopvan dit perceel kan de beoogdeinrichting van Annermoeras ditvoorjaar plaatsvinden; reedsenkele jaren bestond de hoopdeze waardevolle percelen deeluit te laten maken van hetnatuurontwikkelingsgebied.Met deze aankoop kunnen deoude meanders aan beide zijden van de Hunze wordenhersteld, zodat een aaneen-gesloten geheel ontstaat.

• Herstel meandersOp 13 februari vond de aan-besteding plaats van een groothermeanderingsproject. Overeen traject van bijna 7 kmwordt in de deelgebiedenAnnermoeras, DuunscheLanden en Elzenmaat de meanderende Hunze hersteld.Op 26 februari vond een voor-lichtingsbijeenkomst plaatswaar we alle betrokkenen vanonze voornemers op de hoogtebrachten. Dankzij de steun vanhet Wereld Natuur Fonds, deNationale Postcode Loterij enhet Prins Bernhard CultuurFonds voegen we nieuwe stukjes natuur toe aan onsmooie Drenthe.

• BaggerenHet onderzoek in hetTusschenwater vordert gestaag.De eerste schetsontwerpen zijngepresenteerd aan de betrokkengrondeigenaren in dit beneden-loopse deel van de Hunze bijZuidlaren. Ook in hetZuidlaardermeergebied zijnnieuwe ontwikkelingen te melden. Het ziet ernaar uit datdit jaar gestart kan worden metbaggeren. De mogelijkhedenworden nagegaan om het baggerproject en het projectTusschenwater te koppelen.Het realiseren van een riet-zeggemoeras in de beneden-loop, waar het Hunzewaterdoorheen stroomt, zal door hetvastleggen van de slibdeeltjesbaggeren in de toekomst voor-komen.

• WaterwinningGrontmij en Arcadis zijn volopbezig met het inrichten van deBreevenen, het nieuwe water-wingebied van de Water-leidingmaatschappij Drenthe(WMD). De MilieuwerkgroepAnloo heeft echter nog

bezwaren tegen het project.Mede omdat ‘Het DrentseLandschap’ vaak gezien wordtals enthousiaste voorstander vanhet project Breevenen, roeptdit in onze gezamenlijke achterban vragen op. DeStichting heeft gekozen vooreen pragmatische benaderingen is van mening dat ondankshet feit dat er sprake is van eennieuwe grondwaterwinningvan 3,5 miljoen m3, de winstaan natuur in de Breevenen enhet Hunzedal substantieel is.Het convenant tussen de provincie en de WMD legtook voor de toekomst eeninspanningsverplichting bij hetwaterbedrijf. Voor laatstgenoemde organisatieis er bij de Breevenen sprakevan een cultuuromslag; wellichtis dit het begin van nog veelgrotere veranderingen. DeMilieuwerkgroep is van meningdat deze grondwaterwinning indit voormalige landbouwgebiedongewenst is. En dat de WMDvan de provincie niet serieusgenoeg naar alternatieven heefthoeven zoeken. Men heeft

daarbij dus voor een principiëlebenadering gekozen. Menergert zich daarbij soms ookaan de voorstelling van zakenzoals die in ons tijdschrift doorde WMD wordt gepresenteerd.Overigens kunnen ‘HetDrentse Landschap’ en deMilieuwerkgroep heel openover hun verschillende benadering spreken. Hetbestuur van ‘Het Drentse Landschap’ heeft gekozen voor een toekomstgerichtebenadering waarbij zeker verliezen ingecalculeerd moeten worden. Maar waarbijanderzijds een maatschappelijkverankerde samenwerking tussen de natuurbeschermingen waterwinners een meer-waarde voor iedereen kanopleveren. Dat dit procesmoeilijk is en niet zonder risico’s verloopt, mag duidelijkzijn.

25Berichten

Restauratie ’t Ende

Arc

hief

HD

L

Heidenheim 24

• De uitbreidingsmogelijk-heden van een dergelijk kleinreservaat zijn meestal beperkt.Het is daarom verheugend datdit gebied nu kon worden uit-gebreid met 2,80.80 ha. Ditheidegebied wordt begrensddoor een strook oud bos meteen fraaie laan, waaraan hetgebied zijn landgoedkarakterontleent. Deze laan was slechtsten dele eigendom van deStichting. Met de aankoop werdde gehele laan aangekocht enwerd ook een klein perceeltjegrasland, omgeven door forsehoutwallen, aan het reservaattoegevoegd.

Nuilerveld 27

• Tegen het dorp Pesse werden twee oude esrand-bosjes, met een gezamenlijkeoppervlakte van 3 ha aan-gekocht. Dat het hier om eenoude bosbodem gaat, blijkt nietalleen uit de fraaie oude eiken,maar ook uit de onder-begroeiing met soorten alsVeelbloemige salomonszegel,Dalkruid en Bosanemoon. DeStichting hecht veel waarde aande veiligstelling van deze“natuur naast de deur”.

Reestdal 7

• Verspreid gelegen in hetReestdal werd van drie eigenarenin totaal 8 ha aangekocht. Hetging om een perceel land-bouwgrond in de benedenloop,grenzend aan een vennetje.Nabij het kerkhof van De Wijkwerd een perceel Reestlandaangekocht waardoor een aan-eengesloten eigendom ont-stond. Ook werden twee perceeltjes toegevoegd aan hetzeer versnipperde eigendom opde es van De Wijk. Het is verheugend dat ook een perceel bos in het oude bos-gebied Dunningen kon wordenopgenomen in deze aankoop.In de benedenloop ter hoogtevan de snelweg Assen-Zwollewerd een van de laatste Reest-landpercelen verworven. Dit perceel maakt deel uit van dezone die in neerslagrijke periodesgeheel onder water komt testaan.De Provincie Drenthe verzocht‘Het Drentse Landschap’ omop 10 november voor DameSpencer, de ambassadeur vanEngeland, een korte excursieop De Havixhorst te verzorgen.De Stichting is altijd zeer in-genomen met zulke verzoekenvan de Provincie omdat daaruitblijkt hoe belangrijk zij natuuren landschap vindt voor het

imago van onze provincie. Deambassadeur was zeer onder deindruk van ons project ‘Poortnaar Drenthe’. Vanzelfsprekendherkende zij veel van het werkvan de National Trust in onshandelen.

De restauratie van boerderij ’t Ende vordert gestaag.Momenteel wordt druk

gewerkt aan de verbouwing tot bezoekerscentrum. Eenwandelroute wordt aangelegd,inclusief vlonders. De Stichtingis wel geschokt over het voor-nemen van de GemeenteStaphorst om een geasfalteerdfietspad tot de brug bij ’t Endeaan te leggen. ‘Het DrentseLandschap’ zal streven naarbehoud van de zandweg.

26 Berichten

foto

: Gee

rt d

e V

ries

foto

: Gee

rt d

e V

ries

Natuurontwikkelingin het Oude Diep

Heivlinder

Boerenveensche Plassen / Oude Diep 32

• Van dit vochtige heide-gebied met de vele plassen, datje vanuit de trein tussenHoogeveen en Beilen zo goedkunt zien liggen, is door HeroMoorlag een schitterend over-zicht gemaakt van bijzondereen zeldzame soorten van deafgelopen vijf jaar. Een helestapel verspreidingskaartjes metplanten, vogels, amfibieën, reptielen, vleermuizen en vlinders.Een greep uit de gegevens. Inde vennen en plassen broedeneen aantal fuutachtigen, zoalsde Dodaars en de Geoorde fuutmaar ook de zeer zeldzameRoodhalsfuut. Op de heide isnog steeds de jodelende roepvan de Wulp te horen en fourageren Gele kwikstaartentussen het gras op vlinders en

andere insecten. In 2000 werdna jaren van afwezigheid weereen Roodborsttapuit met jongen waargenomen. Vennenvormen het biotoop van Heikikkers en elders op deheide zijn Adders en Levend-barende hagedissen gezien.In dit terrein hebben Pijpe-strootje en Pitrus zich de laatstejaren sterk uitgebreid, eenreden om dit jaar sterk vergrasteen ruige gedeelten te maaien ente plaggen om geschikte milieusvoor soorten van natte envochtige heide te herstellen.Bijzondere soorten zijn verspreid in het terrein nog welaanwezig: op wat open plekjesKleine en Ronde zonnedauw,Bruine snavelbies en recent ookMoeraswolfsklauw; in lage grazige vegetaties Klokjes-

gentiaan, Heidekartelblad enVeenbies; in veentjes pollenmet de witte pluisbollen vanhet Eenarig wollegras.Enkele mooie vlinders van zowel droge als natte heide completeren de lijst. BehalveHooibeestjes die lokaal veelvoorkomen, werden Kleinevuurvlinder en Heivlinderwaargenomen en als zeer bijzondere soort in 1995 hetVeenhooibeestje. Volgensgegevens van de Vlinder-stichting zou het Veenhooi-beestje alleen nog in hetFochteloërveen voorkomen.Reden te meer om bij degeplande beheeringrepen rekening te houden met demogelijke aanwezigheid vandeze soort. De komende jarenzullen we het vennencomplexwaar deze vlinder gezien is, tijdens de vliegperiode nauw-lettend in de gaten houden.

• Oude DiepDe oppervlakte natuurgebied indit beekdal kon opnieuw worden uitgebreid en wel met19 ha. De gronden zijn gelegen tussen het gebied deZuidmaten, waar de beek reedshaar natuurlijke meanderingheeft teruggekregen, en hetgebied van de ruilverkavelingStuifzand. De aangekochte percelen liggen hoofdzakelijkaan één zijde van de beek. Deaankopen zijn mede het gevolgvan de verplaatsing van eenlandbouwbedrijf in de ruil-verkaveling Stuifzand. Daar-naast is in het beekdal van hetOude Diep onlangs ook eentweede landbouwbedrijf inandere handen overgegaan. Hetwas bijzonder verheugend datmet steun van de makelaar denieuwe koper bereid bleek mee te werken aan het hermeanderingsproject. Hetperceel direct grenzend aan debeek werd aan de Stichtingdoorverkocht. Een mooi voor-beeld van samenwerking.

27Berichten

foto

: Jaa

p de

Vrie

s

Oranje druppelzwam

Steenberger Oosterveld 28

• In dit reservaat kon voor heteerst sinds jaren weer een uit-breiding worden gerealiseerd.Het reservaat werd met maarliefst 20 ha uitgebreid. Aan-kopen van bos en heide meteen dergelijke oppervlaktebehoren in Drenthe langzamer-

hand tot de zeldzaamheden. De aangekochte gronden zijngelegen in een lange strooklangs de zuidzijde van het terrein en bestaan uit groten-deels tot bos dichtgegroeideheide met inliggend nog enkelefraaie stukken heide.

Gasterse Duinen 11

• Fotograaf Jaap de Vrieskwam in de Gasterse Duineneen merkwaardig versierdeboomstam tegen. De met mosbegroeide stam leek welbesprenkeld met oranje verf-druppeltjes. Een beetje speur-werk in de boeken bracht aanhet licht dat het hier een soorttrilzwam betrof met de weinigverrassende naam: Oranjedruppelzwam (Dacrymyces stillatus). Op zich schijnt hetgeen zeldzame soort te zijn,maar je moet er wel even toe-vallig tegenaan lopen. Dat levertdan al gauw een bijzonder leukplaatje op. De kraaltjes vandeze op dood hout levendezwam hebben een doorsnedevan ten hoogst 0,5 cm. Deoranje kleur is maar kort tebewonderen. Al na één dagverkleuren de kraaltjes naaronopvallend bruinzwart.

Scharreveld 2

• De plantenwerkgroep vande KNNV-Zuidoost-Drentheheeft in het Scharreveld de verspreiding van zeldzameplanten in kaart gebracht. Veleuren intensief speurwerk brachten enkele groeiplaatsenaan het licht van ondermeerMoeraswolfsklauw, Kleine

zonnedauw, Ronde zonne-dauw en Eenarig wollegras.Ook bleek het terrein nog bijzonder rijk te zijn aanKlokjesgentianen. De gegevensleveren belangrijke informatievoor de beheersplanning vanhet terrein.

28 Berichten

• Samenwerking ProvincialeBibliotheekcentrale enDrents ArchiefIn april zal er in alle Drentsebibliotheken aandacht wordenbesteed aan het themaBoerderijen. In samenwerkingmet de Provinciale Bibliotheeken het Drents Archief hebbenwe een informatiepakketsamengesteld over dit onder-werp. Naast folders en postersworden er een aantal excursiesnaar de beheersboerderijengeorganiseerd. Meer informatiekunt u zoals gezegd vinden inapril in een van de vestigingenvan de bibliotheken inDrenthe.

• Veen in Drents Archiefen op internetIn de zeventiende eeuwbeschikte Drenthe nog overuitgestrekte woeste gronden.Toch waren er in die eeuw alondernemingen actief die zichbezighielden met het ontginnen van de venen. De Compagnie van 5000 morgen(een morgen is 1.32 hectare)kocht veengrond in het gebiedvan het tegenwoordige Hooge-veen, zorgde voor de aanleg enhet onderhoud van een vaarten voor de administratie overde 5000 morgens. Inkomstenkreeg de onderneming uit last-en sluisgelden. Voor elke last(lading) turf werd een bedragvan vier of zes stuivers aan decompagnie betaald en voorandere goederen dan turf werd sluisgeld geheven. Deadministratie van de compagnie,waaronder fraaie kaarten, heeftde tand des tijds doorstaan. Dedocumenten worden bewaardin het Drents Archief te Assen,waar vanaf medio 2001 hetarchief van De Compagnie van5000 morgen weer aan te vragenis door onderzoekers en geïnteresseerden in de geschiedenis van de venen rondHoogeveen.

Sinds kort staat op de internet-site van het Drents Museumuitgebreide informatie over hetveen in Drenthe. De site geeftalle antwoorden op vragen overhet begrip veen. Wat is hetprecies, hoe ontstaat het en hoeis het verdwenen? Ook hetverschil in laag- en hoogveenkomt uitgebreid aan bod.Verder natuurlijk alles over deverschillende manieren vanturfwinning in Drenthe. Veelvan de in Drenthe geproduceerdeturf werd naar elders vervoerd.Een deel werd in de provinciezelf verwerkt, onder andere totactieve kool en turfstrooisel.Foto’s van turfstrooiselfabriekenen de verdere verwerking daar-van kunt u allemaal bewonderen.Maar ook allerlei andere foto’sen afbeeldingen staan afgebeeld.De site wordt verder verlevendigd door prachtigefilmfragmenten uit 1936.Wilt u meer weten over ditinteressante onderwerp, surfdan naar www.drentsmuseum.nlen kijk bij het hoofdstuk Veen.

Diversen

Deel van de kaart van de verdeling van de Echtener venen,kopie uit 1801 van een kaart uit 1748. Archief Echten, inventarisatienummer 936, Drents Archief.

29Berichten

• Aankopen in 2000In het jaar 2000 kon inclusiefruilgrond in totaal ca 210 hectareworden aangekocht. In deTweede Kamer en in de perswordt veel aandacht besteedaan het trage tempo rond derealisatie van de EcologischeHoofdstructuur (EHS). Destroperigheid inzake het beleidrond de financiering van deEHS krijgt mede in verbandmet hoge grondprijzen terechtveel aandacht. Ondanks deproblemen die het Ministerievan Landbouw, Natuurbeheeren Visserij (LNV) op landelijkniveau heeft, is het jaar 2000voor de Stichting ‘Het DrentseLandschap’ op het gebied vanaankopen succesvol geweest.Gelukkig is de grondmobiliteitin Drenthe nog steeds hoog endat biedt de nodige mogelijk-heden. De Stichting werkt bijgrondverwerving nauw samenmet de Dienst LandelijkGebied. Het is daarbij duidelijkdat het instrument kavelruilnog steeds van groot belang is.Door het aankopen van ruil-gronden door Bureau BeheerLandbouwgronden kan aanlandbouwers een alternatiefgeboden worden, waardoorgrond in de reservaatsgebiedenvrijkomt. In totaal werden 32 transacties verricht. Hiervanbestonden er 8 uit kavelruilenwaarbij een groot aantal grond-eigenaren was betrokken. Het is verheugend dat uit-eindelijk met de inzet van LNVen de Provincie Drenthe desubsidiëring van de betrokkenaankopen kon worden geregeld.

Turfwinning Zwartemeer (± 1975)Inzet: foto Drents Museum

Arc

hief

HD

L

30 Berichten

foto

: Joo

p va

n de

Mer

bel

• Personeel Vanaf begin december heeft deStichting de nieuwe functiecoördinator gebouwen ingevuld.De nieuwe collega is Jan HarmEppinga (36). Hij woont inLippenhuizen en was de af-gelopen 12 jaar aannemer. Wezijn zeer ingenomen met zijnkomst. Hij zal ons gebouwen-beheer zowel voor wat betreftrestauratie en onderhoud alsnieuwbouw professionaliseren.Ook huur, pacht en erfpachtvallen onder zijn verantwoorde-lijkheid.

• Stokerswoninkje BusselteOverleg met de WaterleidingMaatschappij Overijssel(WMO) en de GemeenteWesterveld heeft ertoe geleiddat het prachtige 19e eeuwsestokerswoninkje te Busselteniet zal worden afgebroken. DeWMO houdt het in beheer enheeft er een nieuwe bestemmingvoor gevonden. ‘Het DrentseLandschap’ is blij dat onder-meer haar bemoeienis totbehoud van dit monumentjeheeft geleid. Waar een wil is,

blijkt vaak een weg. Misschienmoeten gemeenten en betrokkenen zich wat vakerinspannen om oudere gebouwente behouden en niet zomaar teslopen. ‘Het Drentse Land-schap’ wacht nog steeds op initiatieven van de provincieom dit probleemveld in beeldte brengen.

• Wakker worden in eenbijzonder omgeving?Dat kan in de vakantiewoningenvan ‘Het Drentse Landschap’.Het Hertenhuisje en hetScheperhuisje zijn bijzonderomdat ze de sfeer uitademenvan vervlogen tijden, het lijktalsof de tijd er even heeft stil-gestaan. Ze zijn modern ensfeervol ingericht en zijn uit-stekend geschikt voor heerlijkrustige vakantie in de Drentsenatuur. Op het rentambt kuntu de nieuwe folder over devakantiewoningen aanvragen,tel. (0592) 31 35 52.

Hunebed D10 inde Gasterse Duinen

31Berichten

• Overdracht beheerProvinciale hunebeddenOp 12 december werd op hethunebed van Gasteren door degedeputeerde mevrouw M. Brink-Massier en onzerentmeester het erfpacht-contract getekend waarmee hetbeheer van de 21 provincialehunebedden aan de Stichting isovergedragen. Verlicht doortoortsen en in een bijpassendmotregentje konden de toe-hoorders genieten van dewoorden van mevrouw Brink,onze voorzitter mevrouwRensen en vooral de prachtigeDrentse gedichten van DickBlancke. Weer, duisternis enhet altijd blijvende mysterievan het hunebed zelf maaktende bijeenkomst zeer gedenk-waardig.

Het is ook niet niks, de zorgvoor 21 hunebedden en zo’ntwintig hectare bos en grasland.Waaronder het Tumulibos bijKampsheide, de Balloërkuil enhet Grolloër Holt. Er is in-

middels een hunebeddenwerk-groep opgericht, waarin naast‘Het Drentse Landschap’ en deProvincie ook de Rijksdienstvoor Oudheidkundig Bodem-onderzoek, Nationaal Hune-bedden Informatiecentrum enStaatsbosbeheer zitting hebben. We zullen proberen een gezamenlijk beleid ten aanzienvan de hunebedden te ontwikkelen. Verder zijn weop dit ogenblik bezig om hettoezicht op de hunebedden teregelen. Dit doen we samenmet een groot aantal toegewijdegidsen en belangstellenden.‘Het Drentse Landschap’ wil debetrokkenheid van de mensenuit de buurt van de hune-bedden sterk vergroten en eenstukje medeverantwoordelijk-heid aan hen overdragen.

foto

: Har

ry T

ielm

an/D

rent

se C

oura

nt

• Folder lichthinderHet Geldersch Landschap heeftde folder ‘Verminder licht-hinder’ uitgegeven. Met de folder wil het Landschap inbeeld brengen welke effectenbuitenverlichting heeft op planten en dieren. Ook wil ze duidelijk maken dat hetminder vaak gebruiken van delichtschakelaar winst kan op-leveren. Op de internetsitewww.lichthinder.nl vindt umeer informatie over licht-hinder. U kunt via het rent-ambt een folder over dit onder-werp aanvragen.

• Schenkingen / legatenOok het afgelopen jaar is ‘HetDrentse Landschap’ door eengroot aantal personen ruim-hartig bedacht. In het afgelopenkwartaal ontving zij weer verschillende schenkingen. Eenlegaat van ƒ 5.000,– vanmevrouw Dijkstra uit Almelo.Mevrouw Dantuma te Meppelliet ‘Het Drentse Landschap’ ƒ 80.000,– na. Begunstigers uitGasselte en Rolde schonken‘Het Drentse Landschap’respectievelijk ƒ 1.000,– en ƒ 8.400,–. Medewerkers enbestuur voelen zich buiten-gewoon gesterkt in hun werkdoor deze steun.

Dick Blanckedraagt voor...

foto

: Joo

p va

n de

Mer

bel

Blauwe reiger

• Begunstigersbijdrage 2002De Stichting ‘Het DrentseLandschap’ heeft inmiddelsmeer dan 9000 begunstigers.Daar zijn we bijzonder trots op.Ook dit jaar hopen we weervele nieuwe begunstigers temogen begroeten. Dat is helaasheel hard nodig. Nog steedsmoet ‘Het Drentse Landschap’alle zeilen bijzetten om tevoorkomen dat dieren en planten verdwijnen, bijzonderelandschappen slijten of monumenten in het landschaphun karakter verliezen.Het bestuur van de Stichting‘Het Drentse Landschap’ heeftbesloten om met ingang van2002 de bijdrage voor hetbegunstigersschap te verhogennaar ƒ 38,50. De laatste aan-passing dateert van 1997. Netzoals alle kosten gaan ook deprijzen voor ‘Het DrentseLandschap’ omhoog. Denkmaar aan zaken als de BTW-verhoging en inflatie-aan-passingen. Gelukkig kunnenwe de aanpassing beperken totƒ 3,50 in plaats van de gebruikelijke vijf gulden. Methet oog op de introductie vande Euro is het bedrag naarbeneden afgerond op € 17,50. Zoals u weet wordt u alsbegunstiger de mogelijkheidgeboden om uw jaarlijkse bij-drage automatisch door ons te

laten incasseren. Inmiddelshebben vele begunstigers deStichting toestemming verleendom de bijdrage automatisch vanhun rekening te laten afschrijven.Dat levert voor zowel u als deStichting een kostenbesparingop. U kunt deze machtiging teallen tijde stopzetten. DeStichting zou uw medewerkingzeer op prijsstellen.

• Foutieve verzendingkwartaalbladTot onze grote spijt is er tijdensde verzending van de december-uitgave van het kwartaalbladiets misgegaan met de wikkels.Hierdoor hebben zo’n 80 begunstigers het blad niettijdig ontvangen. Onze excuseshiervoor. Het formaat van hetkwartaalblad zorgt volgens dePTT voor deze verzend-problemen. Momenteel wordtnagegaan of een andere wijzevan verzenden realiseerbaar is.We hopen dat alle begunstigersinmiddels nummer 28 hebbenontvangen. Mocht dat onver-hoopt niet het geval zijn, dankunt u via het rentambt ditkwartaalblad opnieuw aanvragen,telefoonnummer (0592) 313552.

• Recreatief onderzoekDe Stichting ‘Het Drentse Land-schap’ is momenteel bezig meteen onderzoek naar de maat-schappelijke betekenis van onzeorganisatie. Doel hiervan is in-zicht te krijgen in de maat-schappelijke taken die het Land-schap vervult in de provincie.Een deel van het onderzoek gaatover hoe mensen de terreinen,voorzieningen en activiteiten vanonze Stichting waarderen. Ditonderzoek vindt dit jaar plaatsin de periode april – september.In deze periode kunt u tellers enenqueteurs (allen vrijwilligersvan ‘Het Drentse Landschap’)in de natuurterreinen van deStichting tegenkomen. Uiteraardzijn we ook benieuwd naar demening van onze begunstigers.In het komende nummer vanons kwartaalblad zult u hier-voor een vragenlijst aantreffen.

• Nationale PostcodeLoterijOp 1 februari heeft de NationalePostcode Loterij voor 2001opnieuw een zeer substantieelbedrag aan De Landschappentoegezegd. Dat betekent datook ‘Het Drentse Landschap’weer een deel van de bijdragezal ontvangen om daarmee eengroot aantal prachtige projectente kunnen uitvoeren. Voor-beelden zijn de bouw van eenpotstal bij het Tichelwerk (De Kleibosch), het uitvoerenvan een wervingscampagne omhet aantal begunstigers te latengroeien naar 10.000 en hetbouwen van een informatie-centrum op het Hijkerveld.Ook kunnen we met dezesteun restauraties realiseren engronden verwerven en in-richten in het Hunzedal. Als u meespeelt met de Post-code Loterij geeft u uw eigenDrentse Landschap een steuntjein de rug. Maar u steunt ookmeer dan twintig andere organisaties zoals het WereldNatuurfonds, de Dieren-bescherming, de Vogel-bescherming. Het werk vandeze organisaties betekent winstvoor ons allemaal.

32 Berichten

33Agenda

foto

: Joo

p va

n de

Mer

bel

Agenda

Algemeen

Vogelkijkhut DiependalDe vogelhut is in principe het gehele jaar geopend, behalve als het gevroren heeft. Van 1 april tot eind september is er meestal op zondagen een vogelkenneraanwezig, die u graag het een en ander vertelt over hetvogelleven op de vloeivelden. De hut is te bereiken doorvanaf het Oranjekanaal, vlakbij de ‘Speelstad Oranje’, de Zwarte weg in te slaan. Een en ander is met bordenaangegeven. Wie dubbel wil genieten moet een verre-kijker meenemen!

Schaapskudde HijkerveldDe kudde vertrekt met de herder om 09.30 uur naar deheide en komt om 16.30 uur terug bij de kooi. Tijdensde lammerenperiode (maart/april) verblijven de schapenmet de lammeren bij de schaapskooi. De kudde wordtdan niet gescheperd.De schaapskooi is te bereiken vanaf het dorp Hijken viade Leemdijk. Vanaf het dorp is de route aangegeven metbordjes.

Voor alle activiteiten geldt dat hondenhelaas niet mee mogen; ook niet aangelijnd!

34 Agenda

zo. 25 maart 14.00 uurDe zandheren van Drouwen.Boeiende excursie over de zand-verstuivingen op het Drouwener-zand. Gestart wordt op de parkeer-plaats van recreatiecentrum ‘HetDrouwenerzand’, gelegen aan deGasselterstraat tussen Gasselte enDrouwen. De excursie wordtgeleid door gidsen van het IVN.

zo. 1 april 10.00 uurLentewandeling op Rheebruggen.Gidsen van het IVN Hoogeveen eneen boer van ‘Het Drentse Land-schap’ begeleiden deze boeiende excursie over het Land-goed Rheebruggen. Tijdens dewandeling kunt u genieten van dekleinschalige cultuurlandschappendie het gebied rijk is. De wandelingstart bij de beheersboerderij van‘Het Drentse Landschap’,Rheebruggen 8 in Ansen.

zo. 1 april 14.00 uurVoorjaar op en rond De Kleibosch.De excursie wordt begeleid doorgidsen van het IVN Roden/Peizeen Arjen Boer, de ‘biologischepachter’ van boerderij Tichelwerk.Het startpunt is de boerderijTichelwerk. Deze is te bereikendoor vanaf de Roderweg (Peize-Roden) het Moleneind in te slaan.Zo’n 200 meter na de brug overhet Peizerdiep ligt de boerderij aande rechterkant. De excursie duurtongeveer 2 uur en wordt met eenkop koffie/thee afgesloten. Het isaan te bevelen om laarzen of goedwaterdicht schoeisel te dragen.

za. 7 april 14.00 uurExcursie Havixhorst-Dickninge metaandacht voor stinsenflora.De excursie vertrekt van de parkeerplaats van De Havixhorstaan de Schiphorsterweg bij De Wijk. Tijdens de excursiewordt bijzondere aandacht besteedaan de havesathe De Havixhorst enhet Landgoed Dickninge met zijn buitengewone stinsenflora, zoals de Holwortel. Albert Dragt zal de excursie begeleiden.

za. 14 april 13.30 uurVoorjaarswandeling door de Reest-De Wildenberg.De excursie voert langs oudenederzettingen en enige kleine zijdalen in het dal van de Reest. Ukomt ook langs de beheersboerderijvan de stichting. Gestart wordt bijbezoekerscentrum De Wheem inOud Avereest (tegenover de kerk).

zo. 15 april 14.00 uurDwalen op het Groote Zand.Het startpunt van de excursie is opde parkeerplaats van camping ‘HetGrote Zand’, gelegen aan de wegvan Hooghalen naar Amen, vlakbijHooghalen.

ma. 16 april 14.00 uur(tweede paasdag) Pasen op het Drouwenerzand.Excursie over de geschiedenis vanhet Drouwenerzand onder begeleiding van IVN-gidsen.Gestart wordt op de parkeerplaatsvan recreatiecentrum ‘HetDrouwenerzand’, gelegen aan deGasselterstraat tussen Gasselte enDrouwen.

ma. 23 april 19.00 uurVogels observeren op hetDoldersummerveld.Voor veel vogelsoorten is het uit-gestrekte heideveld een eldorado.Ruim 110 soorten broeden er,waaronder veel soorten die vanoudsher op de open heide voor-komen. Hierbij zijn ook soortendie als sterk bedreigd bekend staan.Misschien zijn tijdens de excursiewel Kwartels, Patrijzen of Paapjeste zien.Startpunt is bij café Jachtlust aan de Brink in Doldersum. Het is aante bevelen goed en waterdichtschoeisel te dragen.

wo. 2 mei 14.00 uurDemonstratie schapendrijven.De scheper van ‘Het Drentse Land-schap’, Tjitse Terpstra, geeft bij deschaapskooi op het Hijkerveld eendemonstratie schapendrijven metzijn Border Collies.De schaapskooi is te bereiken vanafHijken via de Leemdijk. Vanaf hetdorp is de route aangegeven metbordjes.

zo. 6 mei 14.00 uurVoorjaar op Kampsheide.Op Kampsheide komen zo rond de60 vogelsoorten voor, waarvan erongeveer 50 broeden. Gestartwordt bij het informatiepaneel aanhet G.A.M. van den Muyzenberg-pad, ten westen van Balloo.

35Agenda

zo. 6 mei 13.30 uur Rondwandeling Stapelerveld.De boerderij ’t Ende heeft het afgelopen jaar een enorme meta-morfose ondergaan. Liggend aan deReest is een ideale woonomgevingvoor plant en dier. Startpunt van deexcursie is de boerderij ’t Ende,Stapelerweg 20 te De Stapel (bij De Wijk).

za. 12 mei 05.00 uurVogels observeren op het Vledderveld.Vogelaars kunnen hun hart ophalentijdens deze vroege ochtend-excursie. De wandeling vertrekt bij de dagcamping op de hoekHuenderweg/Storklaan. Dit is deweg Vledder-Doldersum.

zo. 13 mei 10.30 uurFietsexcursie door het Hunzedal.Het stroomdal van de Hunze is inhet verre verleden gevormd dooreen krachtenspel van wind, wateren ijs. Gidsen van het IVNZuidlaren nemen u mee door dituitgestrekte gebied, waar eengrootschalig natuurontwikkelings-project plaatsvindt. De fietsexcursiestart vanaf de parkeerplaats van hetgemeentehuis in Zuidlaren en zalongeveer 3 uur duren.

di. 15 mei 20.00 uurLuisteren naar boomkikkers in het Reestdal.In samenwerking met LandschapOverijssel wordt een boomkikker-excursie in het Reestdal gehouden.Voorafgaand aan de wandelingvindt een dialezing plaats in hetbezoekerscentrum De Wheem inOud Avereest.

do. 24 mei 07.00 uur(hemelvaartsdag)Dauwtrappen op het Groote Zand.De dauwtrapwandeling start o.l.v.IVN-gidsen op de parkeerplaatsvan Camping ‘Het Grote Zand’,gelegen aan de weg Hooghalen -Amen, vlakbij Hooghalen.

do. 24 mei 07.00 uur(hemelvaartsdag)Dauwtrappen op het Drouwenerzand.Gestart wordt o.l.v. IVN-gidsen bijde entree van recreatieterrein ‘HetHorstmannbos’, gelegen aan deoostkant van Gasselte. Volg decampingbewegwijzering van deANWB. Na afloop van de wandeling wordt door de campingde mogelijkheid geboden om eenkop koffie/thee te gebruiken.

zo. 27 mei 14.00 uurDe Stroeten: een beekdalletje in eenwaardevol esdorpenlandschap.Temidden van het goed bewaardgebleven esdorpenlandschap bijZweeloo ligt het beekdalletjeStroeten. In het gebied zijn velezandwegen met bloembermen aan-wezig. De excursie wordt begeleiddoor gidsen van het IVN Emmenen start bij het kerkje aan deWheem in Zweeloo.

za. 9 juni 14.00 uurNatuurontwikkeling op Takkenhoogteen Meeuwenplas.Een boeiende wandeling metprachtige overgangen van heidenaar bloemrijke beekdalgraslandenen met aandacht voor natuur-ontwikkeling en begrazing op deTakkenhoogte. De excursie start opde Nieuwe Dijk ter hoogte van nr. 26, 1 km ten zuidoosten van dePieperij. De excursie vindt plaatsonder begeleiding van Albert Dragt.

zo. 10 juni 14.00 uurNatuurbeheer in De Kleibosch.Tijdens deze excursie vooral aan-dacht voor begrazingsbeheer. Deexcursie wordt verzorgd door hetIVN Roden/Peize en Arjen Boer,de ‘biologische pachter’ van boerderij Tichelwerk. Het is aan te bevelen goed en waterdichtschoeisel te dragen. De excursiestart op boerderij Tichelwerk. Dezeis te bereiken door vanaf deRoderweg (Peize-Roden) hetMoleneind in te slaan. Zo’n 200 meter na de brug over hetPeizerdiep ligt de boerderij aan derechterkant. De excursie wordtafgesloten met koffie / thee inTichelwerk.

zo. 10 juni 14.00 uurOp zoek naar bijzondere planten in de Gasterse Duinen.In dit terrein liggen middeleeuwsekarrensporen waarin een paaropvallende plantensoorten voor-komen. De excursie wordt begeleid door gidsen van het IVN.Gestart wordt op de parkeerplaatsaan de Oudemolenseweg, die looptvan Gasteren naar Oudemolen.

zo. 17 juni 10.30 uur‘Levend’ stuifzand op het Orvelterzand. Dit natuurterrein is gelegen tennoordoosten van Orvelte tennoorden van het Oranjekanaal.Edwin Wiersma neemt u mee naarde mooiste plekjes. Het startpunt isde picknickplaats van hetStaatsbosbeheer.

wo. 20 juni 10.00 - 15.00 uurScheren van de schapen op hetHijkerveld.De scheper van ‘Het Drentse Landschap’, Tjitse Terpstra, zal het scheren demonstreren. De schaapskooi is te bereiken vanafHijken via de Leemdijk. Vanaf hetdorp is de route aangegeven metbordjes.

za. 23 en zo 24 juni11.00 – 16.00 uurOpen dag SophiahoeveOp de beheersboerderij van destichting aan de Huenderweg 2,vlakbij Doldersum, worden tweeopen dagen gehouden. Van 11.00tot 16.00 uur staan de deuren vande hoeve voor belangstellendenopen. Boer Ekkels en medewerkersvan de Stichting vertellen graag heteen en ander over het boeren-bedrijfsleven op de Sophiahoeve.Onder het genot van een kop koffie en een plak Drentse krentenwegge kunnen de bezoekersverder vooral genieten van de rustieke sfeer op dit prachtigebedrijf.

• Koninklijke BOOM UITGEVERSMeppel (0522) 26 61 11

• Aannemingsbedrijf VEDDER BVEext (0592) 26 26 20Grond-, weg- en waterbouw

• Bouwbedrijf H. POORTMANVeeningen (Zuidwolde Dr.) (0528) 39 14 82Restauratie-nieuwbouw-onderhoud-verbouw

• IWACO B.V.Groningen (050) 521 42 14Adviesbureau voor water en milieu

• GRONTMIJ DRENTHEAssen (0592) 33 88 99Advies- en ingenieursbureau

• ORANJEWOUD BV - HEERENVEENHeerenveen (0513) 63 45 67Ingenieursbureau

• ABN AMRO BANK N.V.Assen (0592) 33 33 00De bank voor Drenthe

• ESSENT MILIEU Wijster (0593) 56 39 39Inzameling, hergebruik en verwerking van afvalstoffen

• NAM B.V.Assen (0592) 36 20 74Aardoliemaatschappij

• Havesathe ‘DE HAVIXHORST’De Wijk (0522) 44 14 87Hotel - Restaurant

• NV Waterleidingmaatschappij ‘DRENTHE’Assen (0592) 85 45 00Water, het wonder uit de kraan

• Buro HOLLEMARolde (0592) 24 13 13Tuin- en landschapsarchitekten BNT

• HOLLAND CASINO GroningenGroningen (050) 312 34 00Prominent in uitgaan

• ARCADIS HEIDEMIJ ADVIES BVAssen (0592) 39 21 11Advies- en ingenieursbureau (inrichting, infrastructuur, milieu en ecologie)

• HULZEBOSCH Grondwerken C.V.Beilen (0593) 52 21 39Natuurbouw, grond-, straat- en rioleringswerk, leverantie van zand en grind

• RABOBANK Groningen (050) 520 89 11Regio Noord-Nederland

• KADASTER DRENTHE Assen (0592) 31 10 66Bevordert de rechtszekerheid bij het maatschappelijk verkeer in vastgoed

• CHRISTIAAN DEN DEKKER B.V. Lisse (0252) 41 86 50De ecologische aanpak in waterbodemsanering

• QUERCUS Boomverzorging en Advisering Emmen (0591) 51 27 07Uw bomen, onze zorg

• Veenbedrijf HAVERKORT VROOMSHOOP B.V.Vroomshoop (0546) 64 38 02Veenafgraving, verkoop veengrond en tuinaarde

• N.V. Waterbedrijf GRONINGENGroningen (050) 318 23 11Wees wijs met water

• SUPER DE BOERAmersfoort (033) 454 77 77Supermarkten

• BUNING Wegenbouw B.V.Zuidwolde (0528) 37 31 64Grond-, straat- en rioleringwerkzaamheden. Levering zand

• NATIONALE POSTCODE LOTERIJAmsterdam (0900) 300 15 00Ma. t/m vr. 09.00 - 21.00 uurLoterij voor mens en natuur

• RTV DrentheAssen (0592) 33 80 80Radio Drenthe, TV Drenthe, RTV Drenthe Programmablad

• Stichting Publieksvoorlichting NOTARIAAT DRENTHEPostbus 35 – 9530 AA BorgerNamens de gezamenlijke notarissen in Drenthe

• KONINKLIJKEVAN GORCUM b.v.Uigeverij/grafisch bedrijf Assen (0592) 37 95 55

• Bureau B + O ARCHITECTENRheebruggen (0521) 35 10 14

• BORK B.V.Stuifzand (0528) 33 12 25Sloopwerken, asbestsanering en puinreclycling

• DE ROO DRENTE BVStadskanaal (0599) 61 28 52Cultuurtechniek en groenvoorzieningen

• ERDMAN SCHMIDTHoogeveen (0528) 27 72 66Lichtgewicht tenten, slaapzakken, bergschoenen, rugzakken, etc.

• HARWIG Elektriciteitswerken B.V.Emmen (0591) 65 67 69 Almere (036) 530 22 72Elektrotechniek, industriële automatisering, telematica, beveiliging

• DRENTSE COURANTAssen (0592) 32 95 00

• BARSINGERHORN & TISHAUSERFraneker (0517) 39 47 87Trainingen en begeleiding van personeel en organisatie werkconferenties

• BTL UITVOERINGVestiging Emmen (0591) 63 00 80 www.btl.nlAanleg en onderhoud van stedelijk/landschappelijk groenen historische buitenplaatsen

• Architectenbureau WOUDA & VAN DER SCHAAFMeppel (0522) 25 57 96

Deze uitgave werd mede mogelijk gemaakt dankzij een financiële bijdrage van: