Kwaliteitsindicatoren Farmacie · Apothekers en apotheekhoudende huisartsen werken hard aan het...

Kwaliteitsindicatoren FarmacieMeting over 2013

KwaliteitsindicatorenFarmacieApotheekhoudende Huisarts (AHHA)

Bij de totstandkoming van de kwaliteitsindicatoren hebben de volgende partijen

samengewerkt:

• Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter Bevordering der Pharmacie (KNMP)

• Nederlandse Vereniging voor Poliklinische Farmacie (NVPF)

• Landelijke Huisartsen Vereniging, Apotheekhoudende Afdeling (LHV AHA)

• Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers (NVZA)

• Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS)

• Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ)

• Zorgverzekeraars Nederland (ZN)

• Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie (NPCF)

• Consumentenbond

KNMP

Alexanderstraat 11

2514 JL Den Haag

T 070 - 37 37 373

E [email protected]

I www.knmp.nl

Aan de totstandkoming van deze uitgave

is uiterste zorg besteed. Voor informatie die

nochtans onvolledig of onjuist is opgenomen,

aanvaardt de KNMP geen aansprakelijkheid.

5

Kwaliteitsindicatoren Farmacie

Apotheekhoudende Huisarts

Inhoud

Inleiding 7

Samenvattingindicatoren 9

1 Kwaliteitsmanagement 12

2 Continuïteitvanzorg 20

3 Communicatiemetdepatiënt 27

4 Medicatiebewaking 30

5 Bereiding 36

6 Terhandstellen 37

7 MonitoringvanGeneesmiddelgebruik 40

8 Zelfzorg vervallen

9 BeheervanGeneesmiddelen 46

10Onderwijs,onderzoekenontwikkelingvanzorg 51

7



Inleiding

Apothekers en apotheekhoudende huisartsen werken hard aan het inzichtelijk en

transparant maken van de kwaliteit van geleverde farmaceutische zorg. Dat gebeurt

op drie verschillende manieren; via deze zorginhoudelijke kwaliteitsindicatoren, door

gebruikmaking van patiëntervaring en met etalageplus informatie over afzonderlijke

apotheken. Deze publicatie gaat alleen over de zorginhoudelijke indicatoren.

De uitvraag van de kwaliteitsindicatoren farmacie gebeurt sinds 2012 via de Stichting

Kwaliteitsindicatoren Farmacie (SKIF). In SKIF zijn de koepelorganisaties KNMP, NVZA,

NVPF en LHV Apotheekhoudenden vertegenwoordigd. SKIF is in het leven geroepen om

farmaceutische data te verzamelen, te beheren en (onder strikte voorwaarden) te delen

met (zorg)consumenten, andere zorgverleners, de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ)

en zorgverzekeraars.

Rond de uitvraag van de kwaliteitsindicatoren farmacie over de verslagjaren 2011 en 2012

is veel kennis opgedaan die dit jaar opnieuw heeft geleid tot concrete verbeterstappen. Niet

alleen het proces van de uitvraag is verbeterd, ook inhoudelijk zijn de kwaliteitsindicatoren

waar nodig herzien. De verbeteringen zijn ingegeven door meldingen over de indicatoren

afkomstig van apothekers en apotheekhoudende huisartsen. Daarnaast is de balans tussen

structuur-, proces- en uitkomstindicatoren in de set over 2013 opnieuw verbeterd. De voor-

liggende set voldoet aan de informatiebehoefte van zowel de zorgverleners als de ‘vragende’

partijen: zorgverzekeraars, patiënten en consumenten, en de toezichthouder IGZ. Deze set

is wederom in nauw overleg met apothekers en apotheekhoudende huisartsen samengesteld

en zorgvuldig afgestemd met zorgverzekeraars, IGZ en patiënten- en consumentenorganisaties.

Er is veel aandacht gegeven aan het beperken van de administratieve last voor apothekers

en apotheekhoudende huisartsen rond de uitvraag. Er ligt voor verslagjaar 2013 een goede,

weloverwogen set die geleverde farmaceutische zorg inzichtelijk maakt en daarmee

betekenisvolle informatie oplevert voor alle belanghebbenden.

Wiehebbenbaatbijdeuitvraagvandekwaliteitsindicatorenen/ofwelkepartijen

hebbeninteresseinderesultaten:

• Apothekers en apotheekhoudende huisartsen krijgen de mogelijkheid om de kwaliteit

van hun geleverde zorg te tonen. Het levert hen ook direct inzicht in welke

verbeteringen gemaakt kunnen worden.

8

• Zorgconsumenten krijgen inzicht in de kwaliteit van een apotheek en hiermee de

mogelijkheid om een zorgverlener te kiezen die voldoet aan hun eisen en behoeften.

• Zorgverzekeraars krijgen inzicht in de kwaliteit van de zorg in een apotheek en zijn

hierdoor beter in staat om zorg in te kopen.

• IGZ gebruikt de informatie voor haar toezicht- en handhavingstaak.

• Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) kan passend (toekomstig)

beleid ontwikkelen dat leunt op realistische mogelijkheden van apotheken.

• Het Kwaliteitsinstituut heeft als doel de kwaliteit van de in Nederland geleverde zorg

te helpen verbeteren. Daartoe worden via het Kwaliteitsinstituut de scores op de

indicatoren, die daarvoor geschikt zijn bevonden, gepubliceerd.

Publicatie van resultaten Met de uitvraag van de kwaliteitsindicatoren farmacie wordt informatie verzameld die

meerdere doelen dient en bruikbaar is voor meerdere partijen. Specifieke resultaten van

de uitvraag worden na een toetsing op validiteit en onder specifieke voorwaarden gedeeld

met de toezichthouder en beleidsmakers. Ook wordt een deel van de resultaten openbaar

gemaakt voor het algemene publiek. Om het ontsluiten van verzamelde data zorgvuldig

en transparant te doen is door SKIF een dataprotocol opgesteld waarin afspraken staan

over gebruik en ontsluiting van de data. Apothekers en apotheekhoudende huisartsen

maar ook de vragende partijen hebben uiteraard actief inbreng geleverd bij het opstellen

van het dataprotocol.

Met de jaarlijkse uitvraag van de kwaliteitsindicatoren farmacie en publicatie van

de resultaten komen apotheekhoudenden tegemoet aan de wens van zorgconsumenten,

zorgverzekeraars en beleidsmakers om inzicht te verschaffen in geleverde zorgprestaties

op apotheekniveau. De resultaten worden door apotheken en apotheekhoudenden ingezet

om hun zorgtaak en dienstverlening (nog) beter uit te voeren en hun zorgverlening aan

de patiënt voortdurend te verbeteren.

9


Samenvatting indicatoren

In de set onderscheiden we drie soorten indicatoren: structuur-, proces-,

en uitkomstindicatoren.

Structuurindicatoren geven informatie over de organisatorische voorwaarden

waarbinnen een apotheekhoudende verantwoord zorg kan leveren.

Procesindicatoren geven informatie over de handelingen die binnen een zorgproces

worden uitgevoerd om kwaliteit te leveren.

Uitkomstindicatoren geven informatie over de uitkomst van de zorg.

Kwaliteitsdomein Kwaliteitsmanagement1.1 Aanwezigheid gecertificeerd kwaliteitssysteem (pag. 12)

1.2 Onderzoek naar patiëntervaringen of patiënttevredenheid (pag. 14)

1.3 Registreren van intern geconstateerde bijna incidenten (pag. 15)

1.4 Registratie van incidenten waarbij cliënt onjuiste medicatie heeft ontvangen (pag. 16)

1.5 Aantal vastgelegde incidenten van door cliënt ontvangen onjuiste medicatie (pag. 17)

1.6 Percentage geregistreerde klachten van patiënten per categorie (pag. 18)

Kwaliteitsdomein Continuïteit van zorg2.1 Navragen en vastleggen actueel geneesmiddelgebruik (patiëntendossier) (pag. 20)

2.2 Deelname aan overleg tussen voorschrijvers en apothekers (pag. 22)

2.6 Systeem elektronische gegevensuitwisseling tussen apotheken (pag. 24)

2.7 Afhandelen interacties coumarines en co-trimoxazol (pag. 26)

KwaliteitsdomeinCommunicatiemetdepatiënt3.1 Percentage patiënten met minimaal 2 stootkuren prednisolon of prednison

ondanks chronische longspecifieke inhalatiemedicatie (pag. 27)

3.2 Percentage gebruikers van inhalatiecorticosteroïden met orofaryngeale

antimycotica (pag. 29)

KwaliteitsdomeinMedicatiebewaking4.1 De parameters ten behoeve van de medicatiebewaking in het

apotheekinformatiesysteem zijn goed ingesteld (pag. 30)

4.2 Vastleggen van de afhandeling van interacties (pag. 31)


10

4.4 Werkafspraken over navragen allergieën en overgevoeligheden bij de patiënt (pag. 32)

4.10 Patiënten die metformine gebruiken in een dagdosis >1000 mg, en een

creatinineklaring <50ml/min hebben en waarbij op basis van de creatinineklaring

een interventie in de medicatie heeft plaatsgevonden (pag. 33)

4.11 Percentage patiënten met de contra-indicatie hartfalen waaraan NSAID’s

(inclusief COX-2 selectieve remmers) ter hand zijn gesteld (pag. 35)

KwaliteitsdomeinBereiding5.1 Bereiden conform GMP-z of richtlijn bereidingen of aantoonbaar werken volgens

de IGZ-circulaire doorgeleverde bereidingen (pag. 36)

KwaliteitsdomeinTerhandstellen6.1 Voldoen verpakkingen aan de normen van een Geautomatiseerd Distributie Systeem

(GDS) (pag. 37)

6.2 Beschikbaarheid controlesysteem voor uitzetten van medicijnen in

weekdoseersystemen niet zijnde GDS (pag. 39)

KwaliteitsdomeinMonitoringvanGeneesmiddelgebruik7.1 Percentage patiënten >70 jaar dat klassieke NSAID’s met gastroprotectie gebruikt (pag. 40)

7.8 Slaapmiddelen gelijk aan of korter dan 15 dagen bij een eerste uitgifte (pag. 42)

7.9 Voorkeursmiddelen protonpompremmers, alle gebruikers (pag. 43)

7.10 Voorkeursmiddelen NSAID’s, nieuwe gebruikers (pag. 44)

KwaliteitsdomeinBeheervanGeneesmiddelen9.3 Aanwezigheid sluitend vervaldatumsysteem (pag. 46)

9.4 Uitvoeren van recalls (pag. 47)

9.5 Aantal niet volledig uitgevoerde recalls van geneesmiddelen (pag. 48)

9.6 Interne en externe meldingen over verlopen medicatie (pag. 50)

KwaliteitsdomeinOnderwijs,onderzoekenontwikkelingvanzorg10.2 Deelname LAREB intensive monitoring programma (pag. 51)

10.3 Aantal bij LAREB gemelde bijwerkingen van patiënten (pag. 52)

11



Toelichtingaspectenvandeindicatoren

Kwaliteitsdomein Kwaliteit van zorg wordt onderverdeeld in domeinen, namelijk:

Kwaliteitsmanagement, Continuïteit van zorg, Communicatie

met de patiënt, Medicatiebewaking, Bereiding, Ter hand stellen,

Monitoring van geneesmiddelgebruik, Beheer van genees-

middelen, Onderwijs, onderzoek en ontwikkeling van zorg,

Toediening van geneesmiddelen.

Toepassingsgebied Niet alle indicatoren zijn relevant voor iedere apotheekhoudende

setting. Hier wordt omschreven of de indicatoren van toepassing

zijn voor alle apotheekhoudenden (algemeen) of voor een specifieke

setting: ziekenhuisapotheek, openbare apotheek of apotheek-

houdende huisartsen.

Risico Omschrijving van het risico dat gelopen wordt.

Indicator Hier wordt de indicator omschreven.

Toelichting Indien in de indicatoren termen worden gebruikt die enige

toelichting nodig hebben, dan wordt deze hier gegeven.

Bijvoorbeeld toelichting op medicatie en/of middelen.

Teller Indicatoren worden vaak als een breuk gepresenteerd (behalve

structuurindicatoren). De teller is het getal boven de streep van een

breuk. Daarnaast is de teller een deelverzameling van de noemer.

Noemer De noemer is het getal onder de streep van een breuk.

Onderbouwing Indicatoren zijn een middel om inzichtelijk te maken wat de

kwaliteit van zorg is op een bepaald moment. Hier wordt een korte

samenvatting gegeven van het belang van deze indicator in relatie

tot kwaliteit van zorg en een weergave van de gebruikte bronnen.

Typeindicator Er worden drie typen indicatoren onderscheiden: Structuur-

indicatoren, Procesindicatoren, Uitkomstindicatoren.

Kwaliteitsmanagement

Indicator1.1

AHHA (ZHA, OA, PoliA)

Aanwezigheidgecertificeerdkwaliteitssysteem

Kwaliteitsdomein Kwaliteitsmanagement

Toepassingsgebied Alle branches

Risico De apotheek beschikt niet over een gecertificeerd

kwaliteitssysteem, waardoor de kwaliteit onvoldoende geborgd is.

IndicatorOA,AHHA,

PoliA

A) Beschikt de apotheek over een voor geheel 2013 geldig

gecertificeerd kwaliteitssysteem (bijv. HKZ of ISO)?

Ja

Nee (u bent klaar met deze indicator)

B) Zo ja, wie was de externe certificerende instantie?

DEKRA

CGD

DNV

KIWA

Lloyds

TüV

ISO

CCKL

GMP-z

NIAZ

Anders, namelijk...

C) Wat is het nummer van het (HKZ-) certificaat?

D) Valt de apotheek onder een multisite certificaat?

(zie toelichting)

Ja

Nee

12

Toelichting Een multisite certificaat is één (HKZ-)certificaat dat voor

meerdere apotheekvestigingen wordt afgegeven bijvoorbeeld

een maatschap of een keten. De certificering bestaat uit een

centraal deel en een deel dat voor elke separate vestiging geldt.

Zie ook de HKZ website (www.hkz.nl/component/option,com_

frontpage/m,m/Itemid,143/). Daarnaast bestaat er een certificaat

voor maar één vestiging.

Onderbouwing De zorginstelling waar farmaceutische zorg wordt geleverd,

beschikt over een kwaliteitssysteem dat is gebaseerd op

vigerende weten regelgeving en recente inzichten.

De eindverantwoordelijke in een zorginstelling zorgt ervoor

dat de documenten van het kwaliteitssysteem regelmatig op

inhoudelijke en technische kwaliteitseisen worden getoetst,

en dat zorgverleners bekend zijn met de onderdelen van het

kwaliteitssysteem.

Typeindicator Structuur

13



Indicator1.2


Onderzoeknaarpatiëntervaringenofpatiënttevredenheid



Risico Door het niet (periodiek) meten van patiëntervaringen kan

niet worden nagegaan of de zorg voldoende aansluit bij de

behoefte van de patiënt, of er zich knelpunten voordoen en hoe

interventies of verbeteractiviteiten in de apotheek zijn ervaren.

Indicator A) Heeft u in de afgelopen 3 jaar een onderzoek uitgevoerd

naar patiëntervaringen of patiënttevredenheid?

Ja, door certificerende instelling getoetst

Ja, zelf inschatting

Nee

B) In welk jaar heeft u het meest recent een onderzoek

uitgevoerd naar patiëntervaringen of patiënttevredenheid?

C) Welke methode was daarbij gebruikt?

CQI-Farmacie

Apotheken door Cliënten Bekeken (ACB)

Een andere methode, namelijk:…

Onderbouwing Deze indicator gaat in op het betrekken van patiëntervaringen

in de zorgverlening door middel van onderzoek. Door het

periodiek meten van patiëntervaringen kan worden nagegaan

of de zorg voldoende aansluit bij de behoefte van de patiënt,

of er zich knelpunten voordoen en hoe interventies of

verbeteractiviteiten in de apotheek zijn ervaren. Deze indicator

vraagt naar het laatste jaar waarin een dergelijk onderzoek is

uitgevoerd in de apotheek en naar de methode die gebruikt is.


14

Indicator1.3

AHHA (ZHA, OA, PoliA

Registrerenvaninterngeconstateerdebijnaincidenten



Risico Een gebrekkige registratie van intern geconstateerde bijna

incidenten ontneemt de mogelijkheid tot verbetering.

Indicator A) In welke mate worden bijna incidenten die door

apotheekmedewerkers (intern) worden geconstateerd,

systematisch geregistreerd door de apotheek?

in > 80 % van de voorvallen

in < 80% en > 50% van de voorvallen

in < 50% en > 20% van de voorvallen

in < 20% van de voorvallen

B) Aantal door apotheekmedewerkers intern (binnen de

apotheek of praktijk) geconstateerde en geregistreerde bijna

incidenten voordat zij de patiënt hebben bereikt in het

rapportagejaar?

Toelichting Een intern geconstateerd bijna incident is een onvoorziene

gebeurtenis (denk aan een fout of afwijking), dat niet

noodzakelijk schade heeft veroorzaakt, maar is onderschept

binnen de apotheek, voordat de medicatie of informatie de

patiënt of een andere zorgverlener heeft bereikt. Wanneer een

bijna incident via de standaard procedure wordt ondervangen,

deze niet meetellen bij deze indicator.

Onderbouwing Deze indicator vraagt naar de aanwezigheid van een procedure

voor het registreren van bijna incidenten die door medewerkers

van de apotheek zijn geconstateerd en waarvan de patiënt nog

niets heeft gemerkt. Uiteindelijk is het van belang dat bijna

incidenten werkelijk worden geregistreerd, geanalyseerd en

waar mogelijk aanleiding geven tot verbeteringen in procedures

en controles.

Typeindicator Proces

15



Indicator1.4

AHHA (OA, PoliA)

Vindterregistratieplaatsvanincidentenwaarbijdecliënt

daadwerkelijkonjuistemedicatieheeftontvangen?


Toepassingsgebied Apotheekhoudende Huisarts, Openbare Apotheek en

Poliklinische Apotheek

Risico Er is onvoldoende zicht op incidenten bij de ter hand stelling

van geneesmiddelen waardoor daaruit onvoldoende lering

voor de toekomst kan worden getrokken, en dezelfde of

vergelijkbare fouten zullen blijven bestaan.

Indicator Vindt er registratie plaats van incidenten waarbij de cliënt

daadwerkelijk niet de juiste medicatie heeft ontvangen?



Nee

Toelichting Onder niet juiste medicatie wordt verstaan: onjuiste dosering

en/of onjuiste stof en/of onjuiste bereiding en/of niet op juiste

naam gesteld en/of onjuist gebruik op het etiket. Een incident

is elke onbedoelde gebeurtenis tijdens het zorgproces welke

de patiënt heeft bereikt en die tot schade aan de patiënt heeft

geleid, had kunnen leiden of (nog) zou kunnen leiden (denk

aan een fout of afwijking).

Onderbouwing De apotheekhoudende zorgt voor een optimaal controle-

systeem, zodat de juiste patiënt het juiste middel krijgt.

Daarbij hoort optimale vastlegging van de interne controles

en de uitkomsten daarvan. De systematiek van de controles

wordt vastgelegd in het kwaliteitssysteem. Indien desondanks

onjuiste medicatie wordt verstrekt, worden de meldingen

daarvan systematisch vastgelegd. Apotheekhoudenden die

erg alert zijn op het inzichtelijk krijgen van gemaakte fouten

en incidenten zullen hierover meer meldingen rapporteren.

Weinig meldingen is niet per definitie goed.

Type indicator Structuur

16

Indicator1.5

AHHA (OA, PoliA)

Aantalvastgelegdeincidentenvandoorcliëntontvangen

onjuistemedicatie




Risico Er is onvoldoende zicht op incidenten bij de ter hand stelling

van geneesmiddelen waardoor daaruit onvoldoende lering

voor de toekomst kan worden getrokken, en dezelfde of

vergelijkbare fouten zullen blijven bestaan.

Indicator Aantal vastgelegde incidenten in het rapportagejaar waarbij de

cliënt daadwerkelijk onjuiste medicatie heeft ontvangen, zijnde

onjuiste dosering en/of onjuiste stof en/of onjuiste bereiding.

Toelichting Met onjuiste medicatie wordt bedoeld dat er een geneesmiddel

met een verkeerde grondstof, sterkte, toedieningsvorm,

dosering, tenaamstelling, etc. in de handen van de patiënt

terecht is gekomen. In dit geval betekent incident elke

onbedoelde gebeurtenis tijdens het zorgproces, welke de

patiënt heeft bereikt en die tot schade aan de patiënt heeft

geleid, had kunnen leiden of (nog) zou kunnen leiden.

Onderbouwing De belangrijkste taak van de apotheek is het verzorgen van een

veilig en efficiënt medicatieproces. De apotheekhoudende zorgt

voor een optimaal controlesysteem, zodat de juiste patiënt het

juiste middel krijgt. Daarbij hoort optimale registratie van de

interne controles en de uitkomsten van medicatiebewaking.

Het medicatieproces en fouten- en incidentenprocedures

staat beschreven in het kwaliteitshandboek van de apotheek.

Wanneer er een incident plaatsvindt, wordt dit volgens de in

het kwaliteitshandboek beschreven procedures vastgelegd.

Apotheekhoudenden die alert zijn op het inzichtelijk krijgen

van gemaakte fouten en incidenten zullen hierover meer mel-

dingen rapporteren. Weinig meldingen is niet per definitie goed.

Type indicator Proces

17



Indicator1.6

AHHA (OA, PoliA)

Percentagegeregistreerdeklachtenvanpatiënten

percategorie




Risico Bij onvoldoende aandacht voor klachten van patiënten

worden belangrijke aanwijzingen voor verbetering van

de praktijkvoering en zorgverlening gemist.

Indicator A) Percentage geregistreerde klachten van patiënten

van farmaceutisch inhoudelijke aard

B) Percentage geregistreerde klachten van patiënten

m.b.t. organisatie in de apotheek

C) Percentage geregistreerde klachten van patiënten

m.b.t. verzekeringsgerechtigdheid

D) Percentage geregistreerde klachten van patiënten m.b.t.

afwijkingen in de zorg t.g.v. afstemming in de zorgketen

Teller A) Aantal geregistreerde klachten van patiënten

van farmaceutisch inhoudelijke aard

B) Aantal geregistreerde klachten van patiënten

m.b.t. de organisatie in de apotheek

C) Aantal geregistreerde klachten van patiënten

m.b.t. verzekeringsgerechtigdheid

D) Aantal geregistreerde klachten van patiënten m.b.t.

afwijkingen in de zorg t.g.v. afstemming in de zorgketen

Noemer A t/m D: het totaal aantal geregistreerde klachten van patiënten

18

Toelichting A) Hier worden alle klachten geregistreerd die door de klanten

zijn gemeld over de receptverwerking.

B) Het gaat hier om klachten op gebied van bejegening,

bereikbaarheid, inrichting apotheek, privacy, wachttijd.

C) Het gaat hierbij o.a. om ongewenste substitutie en prijs/

vergoeding.

D) Hierbij kan men denken aan klachten die betrekking

hebben op afspraken die in de keten zijn gemaakt en door

de ketenpartner niet (goed) zijn uitgevoerd, zoals inhalatie

instructie door de POH-er.

Onderbouwing Een klacht is een schriftelijke, mondelinge of op andere wijze

geuite aanduiding van een naar voren gebracht bezwaar tegen

het handelen of functioneren van een zorgaanbieder, komend

van de gebruiker van de diensten van deze zorgaanbieder en/

of diens naasten. Het begrip klacht kent geen beperkingen

wat betreft de uitingsvorm, plaats van indiening, doel van de

klager, inhoud of complexiteit.

De klacht kan dus het karakter hebben van twijfel, vragen,

verzoeken om verbetering, melding, claim e.d. (definitie

afkomstig van de Vereniging Klachtenfunctionarissen in de

Gezondheidszorg).

Deze indicator gaat in op het gebruiken van klachten

van patiënten voor het verbeteren van de zorgverlening.

Deze indicator vraagt naar percentages van geregistreerde

klachten van patiënten naar de verschillende

onderwerpen (farmaceutisch inhoudelijk, organisatie,

verzekeringsgerechtigheid en afstemming in de keten).

Klachten zijn een belangrijke bron van aanwijzingen voor

verbeteringen in de zorgverlening. Een groter aantal klachten

betekent vaak niet dat de apotheek slechter presteert, maar

is in de meeste gevallen een indicatie voor systematische

aandacht voor klachten van patiënten.


19



Continuïteit van zorg

Indicator2.1


Navragenenvastleggenactuelegeneesmiddelgebruik

(patiëntendossier)

Kwaliteitsdomein Continuïteit van zorg


Risico Van patiënten is het huidige geneesmiddelengebruik niet of

onvoldoende bekend waardoor mogelijke schadelijke effecten

van een nieuw (additioneel) geneesmiddel onvoldoende of niet

onderkend worden.

Indicator A) Gebruikt u bij elk voorschrift de historie van het HIS

(of AIS) voor iedere patiënt (inclusief passanten) om

het actuele geneesmiddelgebruik van de patiënt vast te

leggen in het dossier, voordat de ter hand stelling van een

receptgeneesmiddel plaatsvindt.

Ja altijd of bijna altijd, door certificerende instelling getoetst

Ja altijd of bijna altijd, zelf inschatting

Nee

B) Bij elk voorschrift wordt het regionaal systeem om

medicatiegegevens uit te wisselen (OZIS, LSP) geraadpleegd,

zo nodig telefonisch/per fax bij de eerstelijns apotheek van

de patiënt opgevraagd.



Nee

C) Bij elk eerste voorschrift worden de gegevens uit het

apotheekinformatiesysteem getoetst op juistheid en

volledigheid door het actuele geneesmiddelgebruik te

verifiëren bij de patiënt (inclusief zelfzorgmiddelen).



Nee

20

D) Bij elk ontslag uit het ziekenhuis registreert u alle bij

ontslag benodigde en verstuurde medicatiegegevens uit

het overdrachtsdocument van het ziekenhuis (ontslagbrief/

bericht van de apotheek van het ziekenhuis) ook in uw eigen

apotheek informatiesysteem ((Z)AIS) of het Huisarts Informatie

Systeem (HIS).



Nee

Toelichting Deze vraag is van toepassing op iedere patiënt aan wie u

geneesmiddelen ter hand stelt (inclusief passanten).

Kennis van het actuele geneesmiddelengebruik is essentieel

voor het uitvoeren van een goede medicatiebewaking en voor

het voorschrijven van nieuwe medicatie.

Onderbouwing Het actuele geneesmiddelengebruik (conform richtlijn

medicatieoverdracht) is een gecombineerd overzicht van

de geneesmiddelen, die de arts heeft voorgeschreven, die

de apotheek heeft ter hand gesteld, die de patiënt op eigen

initiatief heeft aangeschaft (via drogisterij of internet) én die de

patiënt ook daadwerkelijk gebruikt. Het is een randvoorwaarde

dat deze overzichten één uniek document vormen. Zowel de

digitale overzichten van arts en apotheker als de kennis van

de patiënt spelen hierin een rol.

Onder relevante zelfzorgmiddelen (op basis van de NZa-lijst)

vallen in ieder geval die OTC-geneesmiddelen die door

de KNMP worden aangemerkt als OTC-middelen waarop

medicatiebewaking dient te geschieden. Hier vallen ook

middelen onder die patiënten via internet verkrijgen

(o.a. lifestyle geneesmiddelen).


21



Indicator2.2


Deelnameaanoverlegtussenvoorschrijversenapothekers



Risico Patiënten worden niet eenduidig (en als gevolg mogelijk

suboptimaal) behandeld als gevolg van onvoldoende

afstemming tussen voorschrijvers en apotheken of omdat

niet volgens afspraken wordt gehandeld.

Indicator A) Neemt uw apotheek aan tenminste één vorm van de hier-

onder staande farmacotherapeutisch overleggen met andere

zorgverleners (FT(T)O) / formulariumcommissie(s) deel?

– extramurale/1e lijns overleggen/commissies zoals FT(T)O

– (interne) ziekenhuis/2e lijns overleggen/commissies/

formularium/geneesmiddelcommissies over intramuraal

voorschrijfbeleid

– (interne) ziekenhuis overleggen/formularium/geneesmiddel-

commissies over extramuraal voorschrijfbeleid

– transmurale (multilijns) overleggen/commissies

– overleggen in het ziekenhuis op patiëntniveau




B) Indien u aan een FT(T)O deelneemt, wat is het niveau van

het FT(T)O:

niveau 1: geen gestructureerd overleg

niveau 2: regelmatig overleg zonder concrete afspraken

niveau 3: regelmatig overleg met concrete afspraken

niveau 4: regelmatig overleg met toetsing van gemaakte

afspraken

22

Onderbouwing Voorschrijvers en apotheekhoudenden werken samen

binnen overlegstructuren, zoals het farmacotherapeutisch

(transmuraal) overleg (FT(T)O) of 2e lijnsoverleg formularium/

geneesmiddelcommissies. Binnen deze en andere overleg-

structuren maken zorgverleners gezamenlijk afwegingen en

afspraken over de effectiviteit, veiligheid en doelmatigheid

van geneesmiddelen(gebruik).


23



Indicator2.6

AHHA (ZHA, PoliA)

Systeemelektronischegegevensuitwisselingtussen

apotheken


Toepassingsgebied Apotheekhoudende Huisarts, Ziekenhuisapotheek en


Risico Er is onvolledige elektronische gegevensuitwisseling tussen

apotheken onderling.

Indicator A) Participeert uw apotheek in uitwisseling van

medicatiegegevens tussen apotheken?

Ja

Nee

B) Participeert uw apotheek in uitwisseling van

medicatiegegevens met andere zorgverleners?

Ja

Nee

C) Op welk niveau participeert u in uitwisseling

medicatiegegevens? (meerdere antwoorden mogelijk)

Organisatieniveau (vestigingen onderling);

Regionaal niveau

Provinciaal niveau

Landelijk

D) Op welke wijze participeert uw organisatie in uitwisseling

medicatiegegevens? (meerdere antwoorden mogelijk)

In een OZIS-ring

Via het Landelijk Schakelpunt (LSP)

In een keten van apotheekhouders

Anders, namelijk...

Toelichting Toelichting bij C en D: meerdere antwoorden zijn tegelijk

mogelijk. Een fax mag ook worden gezien als ‘elektronische

uitwisseling.

24

Onderbouwing Deze indicator richt zich op het delen van gegevens

tussen apotheken via de zogenaamde regionale of lokale

OZIS-koppeling of het LSP.


25



Indicator2.7

AHHA (OA)

Afhandeleninteractiescoumarinenmetcotrimoxazol


Toepassingsgebied Apotheekhoudende Huisarts en Openbare Apotheek

Risico Er is onvoldoende afstemming tussen verschillende zorgverleners

bij het voorschrijven van bepaalde geneesmiddelen die (kunnen)

interacteren met al gebruikte medicatie waardoor de patiënt

risico op gezondheidsschade loopt.

Indicator Indien cotrimoxazol (J01EE01) aan een gebruiker van

coumarines (B01AA04 en B01AA07) wordt ter hand gesteld,

informeert de apotheekhoudende of zijn team dan zelf

rechtstreeks de trombosedienst?



Nee

Toelichting Informatie van de patiënt of huisarts is niet voldoende. In dit

geval – en bij geen actie – dient ‘nee’ ingevuld te worden.

Onderbouwing De indicator vraagt naar het afhandelen van interacties met

coumarines. Behandeling met cotrimoxazol brengt een stabiele

en veilige instelling met coumarines in gevaar, met als gevolg een

verhoogd risico op ernstige bloedingen. Desondanks komt deze

interactie met enige regelmaat voor. Er wordt hier gevraagd naar

de afhandeling van deze interacties richting de trombosedienst.

Bij deze interactie is in eerste instantie overleg over een

alternatief geneesmiddel met de voorschrijver gewenst. In deze

indicator wordt uitgegaan van de situatie waar na overleg met

voorschrijver is vastgesteld dat een alternatief geneesmiddel

voor cotrimoxazol niet mogelijk is. Wanneer het betreffende

geneesmiddel toch ter hand wordt gesteld, is goede afstemming

met de trombosedienst van belang.


26

Communicatie met de patiënt

Indicator3.1

AHHA (OA)

Percentagepatiëntenmetminimaal2stootkuren

prednisolonofprednisonondankschronischelongspecifieke

inhalatiemedicatie

Kwaliteitsdomein Communicatie met de patiënt


Risico Het therapeutisch effect van medicatie is onvoldoende als

gevolg van het niet veilig en/of niet effectief gebruik van

de medicatie.

Indicator Percentage patiënten met minimaal 2 stootkuren

prednisolon of prednison ondanks chronische longspecifieke

inhalatiemedicatie.

Toelichting Bij 2 of meer exacerbaties per jaar waarvoor de patiënt

behandeld werd met orale corticosteroïden, dient de astma/

COPD-therapie geëvalueerd te worden.

Teller Patiënten met een aflevering van inhalatiemedicatie

in de rapportageperiode met minimaal 2 afleveringen

van stootkuren prednison of prednisolon, tijdens gebruik

van inhalatiemedicatie. Patiënten met reuma worden

geëxcludeerd.

Noemer Patiënten met een aflevering van inhalatiemedicatie

in de rapportageperiode.

27



Onderbouwing Preventie, vroege herkenning en accurate behandeling

van exacerbaties zijn essentieel om de last van astma/COPD

te verminderen.

Bij COPD dient toevoeging van inhalatiecorticosteroïden

of orale corticosteroïden en antibiotica overwogen te worden

afhankelijk van de frequentie, ernst en oorzaak van de

exacerbaties. (GOLD, KNMP-richtlijn COPD, Zorgstandaard

COPD 2013, NHG standaard COPD 2013).

Bij astma wordt bij 2 of meer exacerbaties per jaar, waarvoor

de patiënt behandeld werd met orale corticosteroïden, een

gespecialiseerde integrale beoordeling geadviseerd. Bij deze

beoordeling worden de fysieke parameters en de persoonlijke

situatie en zorgvraag van de patiënt meer gedetailleerd en

zonodig multidisciplinair bezien (Zorgstandaard astma 2013).

Typeindicator Uitkomst

28

Indicator3.2

AHHA (OA)

Percentagegebruikersvaninhalatiecorticosteroïdenmet

orofaryngealeantimycotica

Kwaliteitsdomein Communicatie met de patiënt


Risico Het therapeutisch effect van medicatie is onvoldoende

als gevolg van het niet veilig en/of niet effectief gebruik

van de medicatie.

Indicator Percentage gebruikers van inhalatiecorticosteroïden met

vervolgens ook gebruik van orofaryngeale antimycotica.

Toelichting Deze gegevens vindt u in de SFK webrapportage (KISS),

indien u hieraan deelneemt.

Teller Aantal patiënten met een orofaryngeaal antimycoticum

nadat inhalatiecorticosteroïd is gebruikt.

Noemer Aantal patiënten dat inhalatiecorticosteroïden gebruikt.

Onderbouwing Het gebruik van een orofaryngeaal antimycoticum duidt op

een schimmelinfectie in de keel. Deze is effectief te voorkomen

door na het inhaleren met ICS de mond te spoelen. Dit advies

is onderdeel van de inhalatie-instructie met ICS.


29



Medicatiebewaking

Indicator4.1

AHHA (OA, PoliA)

Deparameterstenbehoevevandemedicatiebewakingin

apotheekinformatiesystemenzijngoedingesteld

Kwaliteitsdomein Medicatiebewaking



Risico De instellingen van het apotheekinformatiesysteem worden

niet gecontroleerd en bijgesteld.

Indicator A) Controleert u jaarlijks of de parameters ten behoeve van

de medicatiebewaking in apotheekinformatiesystemen goed

zijn ingesteld en past u deze zo nodig aan?




B) Indien u de parameters ten behoeve van de medicatie bewaking

controleert, doet u dat aan de hand van het document “KNMP-

voorschrift: Basisinstellingen medicatiebewaking AIS” of

document van Stichting Healthbase?



Nee, maar wel aan de hand van een ander document,

te weten...

Toelichting Het document “KNMP-voorschrift: Basisinstellingen medicatie-

bewaking AIS” is beschikbaar via het openbaar toegankelijke

deel van de KNMP-website: www.knmp.nl/medicijnen-

zorgverlening/medicatieveiligheid/ais/medicatiebewaking-

voorschrift-basisinstellingen-ais. Deze informatie is ook

toegankelijk voor apotheekhoudende huisartsen.

Onderbouwing Deze indicator, bestaande uit meerdere subitems, heeft

betrekking op de instelling van de medicatiebewaking-

parameters in de apotheek/huisartsinformatiesystemen.


30

Indicator4.2


Vastleggenvandeafhandelingvaninteracties



Risico Het niet navragen, verifiëren en vastleggen van interacties leidt

tot het risico op gezondheidsschade bij de patiënt.

Indicator Worden ondernomen acties naar aanleiding van het vaststellen

van een interactie herleidbaar elektronisch vastgelegd

(exclusief scannen van recepten)?



Nee

Onderbouwing Deze indicator vraagt naar het vastleggen van informatie

over de afhandeling van interacties in de apotheek. Er moet

teruggevonden kunnen worden hoe het signaal is afgehandeld,

de reden voor de gekozen afhandeling en de uitkomst van

een eventueel overleg met een andere zorgverlener of met de

patiënt. Omdat deze informatie eenvoudig toegankelijk moet

zijn tijdens de receptverwerking, gaat de voorkeur uit naar

een elektronische vorm van vastlegging. In deze indicator

wordt (het scannen van) handmatig op het recept vastgelegde

informatie uitgesloten.


31



Indicator4.4

AHHA (OA, PoliA)

Werkafsprakenovervragennaarallergieënenovergevoelig

hedenbijpatiënt




Risico Het niet navragen, verifiëren en vastleggen van intoleranties

leidt tot het risico op gezondheidsschade bij de patiënt.

Indicator Zijn er in de apotheek vastgelegde werkafspraken over het

vragen naar allergieën en overgevoeligheden aan iedere patiënt

zonder patiëntendossier (inclusief passanten)?



Nee

Onderbouwing Deze indicator gaat in op het vragen naar intoleranties bij de

patiënt. Dit dient in ieder geval te gebeuren voor de patiënt

zonder patiëntendossier in de apotheek. In deze indicator

wordt gevraagd naar vastgelegde werkafspraken hierover in

de apotheek.


32

Indicator4.10

AHHA

Patiëntendiemetformine(A10BA02)gebruikenineen

dagdosis>1000mg,eneencreatinineklaring<50ml/min

hebbenenwaarbijopbasisvandecreatinineklaringeen

interventieindemedicatieheeftplaatsgevonden


Toepassingsgebied Specifiek Apotheekhoudende Huisarts

Risico Bij medicatiebewaking worden de clinical rules onvoldoende

meegenomen.

Indicator A) Het percentage patiënten dat metformine gebruikt in

een dagdosis > 1000 mg en een creatinine klaring

<50ml/min heeft.

B) Percentage patiënten waar een interventie gepleegd is

in verband met een creatinineklaring <50 ml/min bij

metforminegebruik in een dagdosis >1000 mg.

Toelichting Onder een interventie wordt verstaan alle wijzigingen

in de behandeling met metformine zoals verlagen van de

metformine dosering of switchen naar andere bloedglucose

verlagende medicatie of stoppen van metformine binnen

6 maanden na de meting van de creatinine klaring.

Teller A) Aantal patiënten in het rapportagejaar dat metformine

gebruikt in een dagdosis >1000 mg en een creatinine klaring

<50ml/min heeft.

B) Aantal patiënten waarbij in het rapportagejaar een

interventie is gepleegd in verband met een creatinineklaring

<50 ml/min bij metforminegebruik in een dagdosis >1000 mg.

Noemer A) Aantal patiënten in het rapportagejaar dat metformine

gebruikt in een dagdosis >1000 mg.

B) Aantal patiënten in het rapportagejaar dat metformine

gebruikt in een dagdosis >1000 mg en een creatinineklaring

<50ml/min heeft.

33



Onderbouwing Lactaatacidose bij metforminegebruik kan ontstaan door

accumulatie van metformine in de weefsels, veelal als gevolg

van een verminderde excretie via de nieren. Gebruik van

metformine is dan ook gecontra-indiceerd bij nierfalen

of nierdysfunctie.

Het risico bestaat dat zich in de loop der tijd risicofactoren

voor het ontstaan van een lactaatacidose ontwikkelen;

met name bij ouderen. Het is daarom aan te bevelen om

bij langdurig gebruik van metformine periodiek na te gaan

of deze risicofactoren inmiddels bestaan en zo nodig de

farmacotherapie hierop aan te passen. De nierfunctie is hier

een belangrijk voorbeeld van.


34

Indicator4.11

AHHA (PoliA, ZHA)

Percentagepatiëntenmetcontraindicatiehartfalenwaaraan

NSAID’s(inclusiefCOX2selectieveremmers)terhandisgesteld




Risico Het niet navragen, verifiëren en vastleggen van contra-indicaties

leidt tot het risico op gezondheidsschade bij de patiënt.

Indicator Percentage patiënten met contra-indicatie hartfalen waaraan

NSAID’s (inclusief COX-2 selectieve remmers) ter hand is gesteld.

Teller Aantal patiënten met in HIS/AIS vastgelegde contra-indicatie

hartfalen met gebruik van NSAID’s (inclusief COX-2 selectieve

remmers) voor langer dan 14 dagen in het rapportagejaar.

Noemer Aantal patiënten met in HIS/AIS vastgelegde contra-indicatie

hartfalen in het rapportagejaar.

Onderbouwing Deze indicator gaat in op het afleveren van geneesmiddelen

ondanks een contra-indicatie. NSAID’s (waaronder ook

selectieve NSAID’s) kunnen hartfalen verergeren. Ook

kortdurend gebruik kan bij deze patiënten hartfalen

verergeren.


35



Bereiding

Indicator5.1


BereidenconformGMPzofrichtlijnbereidingenof

aantoonbaarwerkenvolgensdeIGZcirculairedoorgeleverde

bereidingen

Kwaliteitsdomein Bereiding


Risico Het bereiden dient onder gecertificeerde omstandigheden

plaats te vinden om gezondheidsrisico’s voor de patiënt

uit te sluiten. Onvoldoende borging van de kwaliteit van

door de apotheekhoudende bereide geneesmiddelen werkt

risicoverhogend.

Indicator A) Bent u een bereidende apotheek?

Ja

Nee

B) Indien ja, werkt u conform de richtlijn GMP-Z of de richtlijn

bereidingen?



Nee

C) Indien nee, werkt u (aantoonbaar) volgens de circulaire IGZ

doorgeleverde bereidingen?

Ja, door certificerende instelling getoetst (voor schriftelijke afspraken met de apotheek waaraan u bereidingen uitbesteedt)

Ja, zelf inschatting (voor schriftelijke afspraken met de apotheek waaraan u bereidingen uitbesteedt)

Nee

Onderbouwing Deze indicator vraagt naar toepassen van richtlijnen en

procedures rondom bereiden. Bereiden is een risicovol proces

en dient op de juiste wijze en onder de juiste omstandigheden

plaats te vinden. Deze indicator heeft betrekking op het

bereiden van geneesmiddelen, VTGM (voor toediening gereed

maken) is hier geen onderdeel van.

Type indicator Structuur36

Ter hand stellen

Indicator6.1

AHHA (OA, PoliA)

Voldoenverpakkingaandenormenvooreen

GeautomatiseerdDistributieSysteem(GDS)

Kwaliteitsdomein Ter hand stellen



Risico Verpakking van medicatie vindt niet volgens de landelijk

geldende normen plaats.

Indicator A) Maakt u in het rapportagejaar gebruik van GDS?


(beantwoord vraag B)

Ja, zelf inschatting (beantwoord vraag B)


B) Voldoet u aan de GDS-norm (indien u zelf in GDS-formaat

verpakt) of houdt de verpakker zich aan de GDS-norm

(indien verpakking buiten de apotheek plaatsvindt)?

Ja

Nee

Onbekend

Toelichting GDS-normen zijn normen opgesteld door de KNMP

voor apotheken die werken met Geautomatiseerde

Distributiesystemen voor het distribueren van geneesmiddelen.

De GDS-normen zijn aanvullend op de Nederlandse

Apotheeknorm (NAN), de Ziekenhuisapotheekstandaard (ZAS)

en de GMP-z normen.

37



Onderbouwing Wanneer de patiënt in redelijkheid niet in staat is

om zijn medicijnen op de juiste wijze te gebruiken,

zorgt de apotheekhoudende voor geïndividualiseerde

distributievormen. Hiermee is de patiënt beter in staat het

juiste geneesmiddel op het juiste tijdstip en in de juiste

frequentie toe te passen. Aangezien de zorgbehoefte kan

veranderen met de tijd, dient een geïndividualiseerde

distributievorm regelmatig geëvalueerd te worden. Wanneer

geneesmiddelen in geïndividualiseerde distributievormen niet

in de praktijk van de apotheekhoudende zelf verpakt worden,

vergewist de apotheekhoudende zich ervan dat de verpakking

volgens de landelijk geldende normen plaatsvindt.


38

Indicator6.2AHHA (ZHA, OA)

BeschikbaarheidcontrolesysteemvooruitzettenvanmedicijneninweekdoseersystemennietzijndeGDS(geautomatiseerddistributiesysteem)

Kwaliteitsdomein Ter hand stellen


Openbare Apotheek

Risico Er is geen controlesysteem aanwezig ter voorkoming van onjuist uitzetten van medicijnen in weekdoseersystemen niet zijnde GDS.

Indicator A) Zet uw apotheek medicijnen uit met

behulp van weekdoseersystemen of een

ziekenhuisapotheekdistributiesysteem?




B) Beschikt de apotheek over een effectief controlesysteem

ter voorkoming van onjuist uitzetten van medicijnen

in weekdoseersystemen of het ziekenhuisapotheek-

distributiesysteem?

Ja, met behulp van barcodes of handmatig door een ander

persoon dan degene die de medicijnen heeft uitgezet

Nee, geen barcodes of door dezelfde persoon die de

medicijnen heeft uitgezet

Toelichting Onder uitzetten van medicijnen wordt verstaan het vullen van

de medicatiebakjes voor een bepaalde periode, patiëntspecifiek;

niet: het eventueel door de verpleegkundige gereedzetten van

medicatie voor een deelronde.

Onderbouwing Zorgverleners bieden de patiënt hulp door, indien

noodzakelijk, de ter hand gestelde geneesmiddelen per

moment van inname klaar te zetten (uitzetten van medicatie).

Het is van belang dat de apotheekhoudende het uitzetten van

medicijnen door de apotheek controleert en monitort.


39



Monitoring van geneesmiddelen-gebruik

Indicator7.1

AHHA (OA, PoliA)

Percentagepatiënten>70jaardatklassiekeNSAID’smet

gastroprotectiegebruikt

Kwaliteitsdomein Monitoring van geneesmiddelengebruik



Risico Onvoldoende monitoring van het gebruik van medicatie

verhoogt het risico op onjuist gebruik en als gevolg daarvan het

risico op gezondheidsschade bij de patiënt.

Indicator A) Percentage patiënten >70 jaar met ter hand stellingen voor

klassieke NSAID’s tezamen met gastroprotectie.

B) Percentage vastgelegde interventies bij afleveringen aan

patiënten >70 jaar waarbij gastroprotectie ontbreekt bij het

gebruik van klassieke NSAID’s. Het gaat hier om een reële

schatting.

Teller A Aantal patiënten >70 jaar met ten minste één ter hand stelling in

het rapportagejaar van klassieke NSAID’s en hierbij gebruik van

gastroprotectie met PPIs of een H2 antagonist in dubbele DDD.

Noemer A Aantal patiënten >70 jaar met ten minste één ter hand stelling

in het rapportagejaar van klassieke NSAID’s.

Indicator B Hoe vaak is door uw interventie bij afleveringen ontbrekende

gastroprotectie in het rapportagejaar aan patiënten >70 jaar

met gebruik van NSAID’s toegevoegd?

Geeft u a.u.b. een reële schatting.

in meer dan 80% van de situaties

in 50% tot 80% van de situaties

in 20% tot 50% van de situaties

in minder dan 20% van de situaties

40

Toelichting Onder gastroprotectie wordt verstaan het gelijktijdig gebruik

van een protonpompremmer of misoprostol in adequate

dosering of hoge doseringen H2 antagonisten (2 maal de DDD).

Lage doseringen H2 antagonisten (1 maal de DDD) worden in

deze indicator niet meegenomen.

Indicator A vindt u in de SFK webrapportage (KISS),

indien u hieraan deelneemt.

Onderbouwing Deze indicator gaat in op het ter hand stellen van een

gewenste combinatie van geneesmiddelen in verband met

het voorkomen van mogelijke bijwerkingen. Deze indicator

vraagt naar het toepassen van gastroprotectie bij het gebruik

van klassieke NSAID’s bij patiënten ouder dan 70 jaar. Gastro-

intestinale bloedingen behoren tot de ernstigste bijwerkingen

van NSAID’s. Jaarlijks komen minstens 3000 mensen in het

ziekenhuis terecht ten gevolge van een maagbloeding door

NSAID’s. NSAID’s staan in de top 3 van geneesmiddelen die

bijdragen aan geneesmiddelgerelateerde ziekenhuisopnames.

Leeftijd is de belangrijkste risicofactor voor het optreden van

maagulcera bij gebruik van NSAID’s. De CBO-consensus stelt

dat alle patiënten > 70 jaar die klassieke NSAID’s gebruiken,

gastroprotectie moeten krijgen. Het gelijktijdig gebruik van

gastroprotectie bij NSAID’s halveert de kans op een gastro-

intestinale bloeding.

Type indicator Uitkomst

41



Indicator7.8

AHHA (OA)

Percentagepatiëntenmetslaapmiddelengelijkaanofkorter

dan15dagenbijeeneersteuitgifte



Risico Langdurig slaapmiddelgebruik heeft geen bewezen effectiviteit,

vergroot het risico op ongelukken en verhoogt de kans op

gewenning en afhankelijkheid (verslaving).

Indicator Patiënten met een eerste uitgifte van slaapmiddelen met

gebruik gelijk aan of korter dan 15 dagen.

Toelichting Hier wordt alleen huisartsenreceptuur meegenomen.

Passanten zijn uitgesloten.

Onder slaapmiddelen worden bedoeld benzodiazepines en

benzodiazepine-gerelateerde middelen (ATC-codes N05CD

en N05CF).

Een eerste uitgifte is een aflevering in de rapportageperiode

zonder dat er in de voorafgaande 12 maanden een aflevering

van de geneesmiddelgroep is geweest.

Teller Patiënten met een eerste uitgifte van slaapmiddelen in de

rapportageperiode voor gebruik gelijk aan of korter dan 15 dagen.

Noemer Patiënten met een eerste uitgifte van slaapmiddelen in

de rapportageperiode.

Onderbouwing De NHG-standaard Slaapproblemen en slaapmiddelen (2005)

adviseert niet meer dan 5 tot 10 tabletten voor te schrijven in

een zo laag mogelijke dosering. Verder dienen er afspraken te

worden gemaakt over de wijze van gebruik, de duur van de

medicatie, wanneer en hoe de patiënt met de medicatie zal

stoppen om verkeerde verwachtingen en chronisch gebruik

te voorkomen. www.nhg.org/standaarden/samenvatting/

slaapproblemen-en-slaapmiddelen#idm2144.


42

Indicator7.9

AHHA (OA, PoliA)

Voorkeursmiddelenprotonpompremmers,allegebruikers




Risico Indien op basis van wetenschappelijke inzichten geen

verschil tussen geneesmiddelen bestaat, is te kiezen voor de

goedkoopste optie.

Indicator Patiënten met een aflevering van een protonpompremmer in de

rapportageperiode waarbij de laatste aflevering omeprazol of

pantoprazol was met een generiek inkoopkanaal.

Toelichting Hier wordt alleen huisartsenreceptuur meegenomen.


Teller Patiënten met een aflevering van een protonpompremmer in de

rapportageperiode waarbij de laatste aflevering in die periode

omeprazol of pantoprazol met een generiek inkoopkanaal is.

Noemer Patiënten met een aflevering van een protonpompremmer in

de rapportageperiode.

Onderbouwing Volgens het Farmacotherapeutisch Kompas (2012) behoort

bij de keuze van een protonpompremmer, gezien de geringe

onderlinge verschillen, de prijs een belangrijke rol te spelen.

Omeprazol en pantoprazol zijn de goedkoopste middelen.


43



Indicator7.10

AHHA (OA, PoliA)

VoorkeursmiddelenNSAID’s,nieuwegebruikers




Risico Indien op basis van wetenschappelijke inzichten geen

verschil tussen geneesmiddelen bestaat, is te kiezen voor de

goedkoopste optie.

Indicator Patiënten met een eerste uitgifte van NSAID’s in de

rapportageperiode met een aflevering van ibuprofen, naproxen

of diclofenac met generiek inkoopkanaal of een van de

preferente middelen diclofenac.

Toelichting Hier wordt alleen naar huisartsenreceptuur gekeken.


Een eerste uitgifte is een aflevering in het rapportagejaar

zonder dat er in de voorafgaande 12 maanden een aflevering

van een NSAID is geweest. Ook mocht de gebruiksduur van

de eerste uitgifte niet langer zijn dan 27 dagen en was bij

aflevering een eerste uitgifte tarief vastgelegd. Het aantal DDD

NSAID bij aflevering was groter dan 4 en alleen afleveringen

op recept zijn meegenomen.

Of de huisartsenreceptuur een eerste voorschrift is, wordt

bepaald met behulp van alle afleveringen. Als de huisarts of een

specialist hetzelfde middel de voorgaande 12 maanden heeft

voorgeschreven, betreft het geen eerste uitgifte.

Teller Patiënten met een aflevering van een NSAID in de rapportage-

periode waarbij de laatste aflevering in die periode ibuprofen,

naproxen of diclofenac met generiek inkoopkanaal of een van

de preferente middelen diclofenac.

Noemer Patiënten met een aflevering van een NSAID in de

rapportageperiode.

44

Onderbouwing Gezien de relatief lage kans op bijwerkingen gaat volgens

de Farmacotherapeutische richtlijn ‘Pijnbestrijding’

(2007) binnen de NSAID’s de voorkeur uit naar ibuprofen,

diclofenac en naproxen. Aangezien combinatiepreparaten

van diclofenac met misoprostol geen voorkeursmiddel zijn

(althans niet bij alle patiënten) is er voor gekozen om deze

niet in de teller op te nemen. Bij patiënten met indicatie

voor preventieve maagbescherming is het voorschrijven van

deze combinatiepreparaten tevens geen doelmatige keus.

De voorkeur gaat dan vanwege de kosten uit naar het

combineren met een protonpompremmer.


45



Beheer van geneesmiddelen

Indicator9.3


Aanwezigheidsluitendvervaldatumsysteem

Kwaliteitsdomein Beheer van geneesmiddelen


Risico De patiënt ontvangt producten waarvan de vervaldatum

is verstreken.

Indicator Beschikt u over een sluitend vervaldatumsysteem waarmee

wordt geborgd dat er geen verlopen medicatie ter hand wordt

gesteld?



Nee

Toelichting Hieronder wordt verstaan een werkwijze die zodanig is

dat er planmatig een controle van de voorraad plaatsvindt.

In de controle worden zowel geneesmiddelen als reagentia,

verbandmiddelen, geneesmiddelen en hulpmiddelen waarop

een vervaldatum staat aangegeven gecontroleerd. Gevolg van

deze werkwijze is dat er in de apotheekvoorraad geen middelen

waarvan de vervaldatum verstreken is aanwezig zijn tenzij

dat voldoende herkenbaar is voor de medewerkers.

Medicatie dient niet te worden verstrekt als de uiterste

gebruiksdatum eerder is dan de gebruiksperiode plus

één maand.

Onderbouwing De opslag van geneesmiddelen is zo ingericht dat de middelen

op het moment van ter hand stelling en voor de duur van

het verwachte gebruik door de patiënt, voldoen aan alle

kwaliteitseisen, veiligheideisen, weten regelgeving.


46

Indicator9.4


Hetuitvoerenvanrecalls



Risico De apotheek reageert niet adequaat op recalls.

Indicator Voert u recalls uit?



Nee

Toelichting Relevanterecalls zijn recalls, waarin gevraagd wordt om

de voorraad in de apotheek terug te sturen naar de fabrikant

of groothandel. De kans op patiëntenrisico is zodanig dat de

geneesmiddelen ook moeten worden teruggehaald bij de patiënt.

Onderbouwing De apotheekhoudende of zorginstelling dient het beheer en

de ter hand stelling van geneesmiddelen zo in te richten dat

het geneesmiddel te allen tijde te herleiden is tot de apotheek/

zorginstelling of tot een individuele patiënt.


47



Indicator9.5


Hetaantalnietvollediguitgevoerderecallsvan

geneesmiddelen



Risico De apotheek reageert niet adequaat op recalls.

Indicator A) 1. Hoeveel relevante verzoeken tot recall heeft u het

afgelopen jaar gehad?

2. Hoeveel van deze recall-verzoeken heeft u niet

volledig uitgevoerd? (Zie hiervoor toelichting)

B) Wat was/waren de reden(en) voor het niet volledig uitvoeren?

Het was te veel werk om alle patiënten te benaderen

en er had zich nog geen incident voorgedaan

Recall gemist of te laat gezien

Anders, namelijk...

Toelichting Relevanterecalls zijn recalls, waarin gevraagd wordt om

de voorraad in de apotheek terug te sturen naar de fabrikant

of groothandel. De kans op patiëntenrisico is zodanig dat de

geneesmiddelen ook moeten worden teruggehaald bij de patiënt.

Onder volledigeuitvoering hoort dat u geverifieerd heeft of het

betreffende geneesmiddel en/of charge in de apotheek is geweest.

Als blijkt dat het middel niet in de apotheek is (geweest), kunt u

deze recall meetellen bij volledig uitgevoerde recalls. Ook als u

de patiënt die het betreffende geneesmiddel en/of charge heeft

ontvangen, niet heeft kunnen bereiken vanwege verhuizing of

onbekend adres, kunt u dit meetellen onder volledig uitgevoerde

recalls.

Een reden van het niet volledig uitvoeren van een recall is indien

men de geneesmiddelen niet kan herleiden tot de patiënt. Dit

kan gebeuren als de receptscanner niet goed werkt of als een

ander merk medicatie is meegegeven en dat niet is geregistreerd.

Ook kan het zijn dat men een recall mist doordat men de

organisatie op dit onderwerp onvoldoende geregeld heeft.

48

Onderbouwing De apotheekhoudende of zorginstelling dient het beheer en

de ter hand stelling van geneesmiddelen zo in te richten dat

het geneesmiddel te allen tijde te herleiden is tot de apotheek/

zorginstelling of tot een individuele patiënt.


49



Indicator9.6


Aantalinterneenexternemeldingenoververlopenmedicatie



Risico De patiënt ontvangt producten waarvan de vervaldatum is

verstreken.

Indicator A) Aantal interne meldingen (bij de ter hand stelling) van

verlopen medicatie.

B) Aantal externe meldingen (na ter hand stelling) van verlopen

medicatie.

Toelichting Medicatie dient niet te worden verstrekt als de uiterste

gebruiksdatum is verstreken of in de te verwachten

gebruiksperiode zal zijn verstreken.

Onderbouwing De opslag van geneesmiddelen is zo ingericht dat de middelen

op het moment van ter hand stelling en voor de duur van

het verwachte gebruik door de patiënt, voldoen aan alle

kwaliteitseisen, veiligheideisen, weten regelgeving.


50

Onderwijs, onderzoek en ontwikkeling van zorg

Indicator10.2

AHHA (OA, PoliA)

NamudeelaandeLAREBIntensiveMonitoring(LIM)?

Kwaliteitsdomein Ontwikkeling van onderwijs, onderzoek en zorg



Risico Door het niet melden van bijwerkingen vermindert de

veiligheid van de individuele patiënt en de veiligheid van

medicatie op populatieniveau.

Indicator Nam u in het rapportagejaar deel aan de LAREB Intensive

Monitoring (LIM)?


Nee

Onderbouwing Deze indicator gaat in op de rol die de apotheek speelt in

farmacovigilantie. Gevraagd wordt naar het aantal bij LAREB

(Nederlands Bijwerkingen Centrum) gemelde bijwerkingen.

Het melden van bijwerkingen van geneesmiddelen door

patiënten is van belang voor de veiligheid van de individuele

patiënt en de veiligheid van medicatie op populatieniveau.

De Geneesmiddelenwet (art. 76 en 78) heeft het melden van

bijwerkingen voor apothekers wettelijk verplicht. Het aantal

meldingen aan LAREB is afhankelijk van het aantal door

patiënten gerapporteerde bijwerkingen, maar geeft ook een

indruk van de activiteiten van de apotheker op dit gebied.


51



Indicator10.3


AantalbijLAREBgemeldebijwerkingenvanpatiënten

Kwaliteitsdomein Ontwikkeling van onderwijs, onderzoek en zorg


Risico Door het niet melden vermindert de veiligheid van de individuele


Indicator Aantal bij LAREB gemelde bijwerkingen van patiënten.

Onderbouwing Deze indicator gaat in op de rol die de apotheekhoudende speelt

in farmacovigilantie. Gevraagd wordt naar het aantal bij LAREB

(Nederlands Bijwerkingen Centrum) gemelde bijwerkingen.

Het melden van bijwerkingen van geneesmiddelen door

patiënten is van belang voor de veiligheid van de individuele


De Geneesmiddelenwet (art. 76 en 78) heeft het melden van

bijwerkingen voor apotheekhoudende wettelijk verplicht. Het

aantal meldingen aan LAREB is afhankelijk van het aantal door

patiënten gerapporteerde bijwerkingen, maar geeft ook een indruk

van de activiteiten van de apotheekhoudende op dit gebied.


52

53



Landelijke Huisartsen VerenigingApotheekhoudende Afdeling

Domus MedicaMercatorlaan 12003528 BL UtrechtPostbus 200563502 LB Utrecht

(030) 28 23 [email protected]/ahha

Cover AHHA.indd 2 08-07-13 13:17

Kwaliteitsindicatoren Farmacie · Apothekers en apotheekhoudende huisartsen werken hard aan het...

Documents

Transcript of Kwaliteitsindicatoren Farmacie · Apothekers en apotheekhoudende huisartsen werken hard aan het...