Geografie, gegevens en geschiedenis

Peter DoornData Archiving and Networked Services

www.dans.knaw.nl

Inhoud

• AlfaGeo: GIS in de geesteswetenschappen– Boek “Tijd en Ruimte”

• NLGIS: zelf historische gegevens weergeven op kaarten sinds 1814

• Alfalab: vijf samenwerkende KNAW instituten

Later vanmiddag: Milco Wansleeben, archivering van archeologische GIS-data

AlfaGeo

• Doel: drempel tot gebruik van geo-informatie te verlagen door onderzoekers in de alfawetenschappen op de hoogte te brengen van beschikbare geo-informatie en hen praktische handvatten te bieden voor het gebruik ervan– Inventarisatie van behoeften– Beschikbare geodata

• Projectleiding: René van Horik (DANS)– Rapporten, boek “Tijd en ruimte”– Expertmeetings, symposia

Berekende afstand van 156 verschillende dialecten tot het Algemeen Nederlands (naar: Hoppenbrouwers, 2001)

Gronings onderzoek:afstanden in uitspraakleiden tot dialectclusters(hoe donkerder hoe meerverwant)

Groningse onderzoekers:dialect-continuüm op grond van afstandenIn uitspraak

Voornamenkaart van Nederland (Gerrit Bloothooft – UU)

Margit Rem

Landscape and settlement location since prehistory in

Aetolia, Central Greece

Aetolia

-250

0

250

500

750

1000

1250

1500

1750

2000

Height in meters

1750-2000

1500-1750

1250-1500

1000-1250

750-1000

500-750

250-500

0-250

Mt. Gkíona

Kallípolis

Aigítion

Mórnos

Belesítsa

Stroúza region

Map of Aarhus 1796Map of Aarhus 1796

Jens Toftgaard Jensen & Garry Keyes, Mapping Urban History. GIS and the analysis of the urban space of 19th century Aarhus. 2003

Earliest published land register map of Aarhus 1870Earliest published land register map of Aarhus 1870

The reconstructed base map of Aarhus 1801The reconstructed base map of Aarhus 1801

Occupational segregation in Aarhus, 1801Occupational segregation in Aarhus, 1801

Rich and poor in Aarhus 1801Rich and poor in Aarhus 1801

Patricia Alkhoven: Heusden 1560-1900

Linksboven:Blaeuw’s kaart uit 1649 (detail)

Rechtsboven:Alkhoven’s reconstructie (detail)

Links:Overlays van kaarten uit 1560, 1614, 1649 en 1832

Minard’s map (1860) van Napoleon’s Russische veldtocht uit 1812

Menno Kraak (ITC/UU)

Jan Hartmann, UVA

Gekoppelde beelden:

plattegrond van 1544, panorama-

foto, historische afbeelding

(Jan Hartmann,

UVA)

Geodata: vraag en aanbod

• Uitgevoerd door Elger Heere, faculteit geowetenschappen, UU

• Websurvey, mei/juni 2008– 716 personen benaderd– respons 78 (11%)– daarvan gebruiken 43 geodata (55%)– 17 GIS-toepassers (22%)– historici en archeologen oververtegenwoordigd

Vraag geesteswetenschappersAantal maal genoemd (N = 43)

0 5 10 15 20 25 30

"Oude kaarten"

Luchtfoto's

Bodemkaart

Geomorfologische kaart

1:10.000

1:25.000

1:100.000

Actuele Hoogtekaart Nederland

Wegenkaarten

Indicatieve Kaart Archeologische Waarden

Adresbestanden

1:50.000

Gemeentegrenzen

Wijk- en Buurtgrenzen

<100.000

GPS / PDA

Nieuwe Kaart van Nederland

Grootschalige Basiskaart Nederland

Postcodebestanden

Overige

Aanbod van geodata

Archieven – Bibliotheken 18 RACM 8 Kadaster 6 Zelf geconstrueerd 5 Overheid 4 Alterra 3 CBS 3 Opdrachtgevers 3 Google Earth 2 Internet 2 Atlas 2 Overige 10 Weet ik niet 4

Belemmeringen bij toegang

Conclusies Alfageo• > Helft van respondenten gebruikt geodata• Bijna kwart extra zou willen• Belemmeringen:

– verkrijgbaarheid– verwerking (kennis van GIS)

• Leveranciers: Archieven/bibliotheken, Kadaster, RACM, Alterra, CBS

• Geodataloket kan helpen– centraal punt voor dataverwerving– bieden van kennis over dataverwerking

Nationale historische GIS’en

• The Great Britain Historical GIS: http://www.gbhgis.org• The US National Historical GIS: http://www.nhgis.org• The China Historical GIS: http://www.fas.harvard.edu/~chgis• Chinese Civilization in Time and Space: http://ccts.ascc.net• Taiwan History and Culture in Time and Space:

http://thcts.ascc.net• The Belgian Historical GIS: http://www.flwi.ugent.be/hisgis• The Historical GIS for the Netherlands:

http://www.dans.knaw.nl/nl/projectenpagina/nlgis• Historical GIS Germany: http://www.hgis-germany.de• Russian Historical GIS:

http://www.ihst.ru/personal/imerz/bound/bounds.htm

DuitslandINSTITUT FÜR EUROPÄISCHE

GESCHICHTE - MAINZ

Volkstellingen 1795-1971

Indeling van Genemuiden in de Nederlandse Volkstellingen 1849-1889

1849

1859

1869

1879

1889

Percentage Rooms-Katholiek, Volkstelling 1971

Historisch GIS Nederland: digitalisering buurten en wijken, 1849-1971

Ruimtelijk-religieus schisma Edam-

Volendam(Onno Boonstra,

RUN)

Grote levensbeschouwelijke groeperingen, 1960

Spreiding van Rooms-KatholiekenNederlands-HervormdenNiet kerkelijken

Maar ook levensbeschouwelijke splinters komen in de volkstelling voor

Spreiding van

Vrijdenkers

Alfalab

• 5 KNAW Instituten: DANS, Meertens, Fryske Akademie, Huygens, VKS

• Digitale onderzoeksbronnen en tools in een portaal– Tekstlab– Ruimtelab

http://www.meertens.nl/projecten/sprekende_kaart/svg/

Dynamische Syntactische Atlas van de Nederlandse Dialecten (DynaSAND)

Barbiers, S. et al (2006). Dynamische Syntactische Atlas van de Nederlandse Dialecten (DynaSAND). Amsterdam, Meertens Instituut. URL: http://www.meertens.knaw.nl/sand/

Historisch GIS Fryslan

Kadastrale kaart 1832

Kaartinformatie * Parochiekerken * Kloosters * Uithoven * Stinzen * Toponiemen * Landbouwgebieden * Volkstellingen * Stemkohieren * Floreenkohier * Statenregister Bildtpachten 1737 * Kloostergoederen * Kadaster 1832 gebouwen * Kadaster 1832 eigenaren * Kadaster 1832 percelen * Kadaster 1832 opbrengst per hectare * Atlassen

Kerken en parochies

Reconstructie grondbezitsontwikkeling met bodemkaart

Conclusies, gevaren en uitdagingen

• Dataprobleem: weinig GIS-data beschikbaar• Data zijn vaak moeilijk vergelijkbaar• Data zijn vaag: lacunes en onjuistheden in

historisch materiaal• Mooie kaartjes versus goede praatjes• Tijd-ruimte analyse en visualisatie: analyse van

veranderingen in ruimte en tijd

Balans:• GIS geeft geesteswetenschappers nieuw inzicht in

verborgen patronen en processen