Kustvaart vanuit Dordrecht 1815-1827

Kustvaart

De Dordtsche Grote Vaart in de 19e-eeuw

Kustvaart vanuit Dordrecht 1815 - 1827 leermeester oom Jacob Strobuur

De Dordtsche Grote Vaart in de 19e eeuw

Kustvaart 1815 - 1827

1 Kees Bouten © 2012 Sailingsteps

Kustvaart vanuit Dordrecht begin 19e-eeuw

Januari 1795 trekken de Franse troepen Dordrecht binnen en treedt er een nieuwe regering aan. Het

financieel aantrekkelijke stapelrecht wordt afgeschaft en Dordrecht verliest de positie van eerste

stemhebbende stad in de Statenvergadering.

Na een intermezzo als Koninkrijk Holland volgt in 1810 de inlijving bij Frankrijk. Napoleon bezoekt op 5

oktober 1811 de stad, die inmiddels hoofdplaats van het arrondissement Dordrecht is. Door het

continentale stelsel komt de handel echter stil te liggen.

In 1813 slaan de Franse troepen op de vlucht voor de binnen dringende Pruisische en Russische troepen

en verlaten zij de stad Dordrecht. Nadat blijkt dat de Kozakken en Pruisen Dordrecht nog niet genaderd

zijn keren de Fransen terug naar Dordrecht. Er volgt een beschieting van de stad vanuit Papendrecht,

waarbij het vijandelijk vuur beantwoord wordt door twee kanonneerboten op de Merwede.

Op 30 november geven de Fransen Dordrecht op. Het laatste bolwerk van destijds waar de troepen van

Napoleon nog verzet plegen in de Noordelijke Nederlanden, is Gorinchem. Daar wordt nog twee

maanden lang hevige strijd geleverd, waarbij honderden gebouwen zware schade oplopen. Uiteindelijk

op 4 februari 1814 geven de Fransen zich over en verlaten zij ook deze stad.

Jacob Strobuur is in 1815 stuurman bij kapitein Roelof Muring op het kofschip RESOLUTION, 40 last. Het

scheepje werd in 1809 in Frankrijk gebouwd en in 1811 verkocht door het Ministerie van financiën van

het Franse Keizerrijk aan Johan Christiaan de Klerk en Jacobus de Voogd te Dordrecht.

Figuur 1 Monsterrol dd 10 Feb 1814 te Dordrecht voor het schip RESOLUTION, kapt Roelof Muring [SAD-12]

De aanmonstering voor de 1e-reis van de RESOLUTION, kapt

Roelof Muring, is op 10 februari 1814 te Dordrecht. De

stuurman en één van de matrozen zijn uit Dordrecht, de kok

en de andere matroos uit Denemarken resp Noorwegen. De

bestemming is ‘ter commercie’ en voert naar Bergen in

Noorwegen.

De volgende twee reizen door kapt Muring met de

RESOLUTION zijn eveneens naar Bergen in Noorwegen. Op

30 september 1814 vindt de aanmonstering plaats voor de

2e-reis, door een stuurman, kok en twee matrozen, allen uit

Katwijk op Zee.

Voor de 3e-reis wordt door Jan Kelderman, de Waterschout

van Dordrecht, op 4 juli 1815 dezelfde stuurman Maarten

Külk uit Katwijk ingeschreven, zijn broer Pieter gaat deze keer

niet mee (was kok op de vorige reis). De andere drie leden

van de bemanning op deze reis komen uit Scandinavië. De

‘gagies’ bedragen f. 40, 24, 22 resp f.22,- per maand.

Op 26 augustus 1815 verhuurt J.Strobuur zich als stuurman, ‘"om te vaaren met het Schip genaamt




Resolution,

daar op commandeert Kapitein

Roelof Muring,

althans Zeilreede leggende voor de

Stad Dordrecht, en gedestineert om

te zeilen naar Bergen in Noorwegen,

en daar van daan na alle zoodanige

Havens en Plaatsen, als den Kapitein

Figuur 2 Monsterrol dd 26 augustus 1815 voor het schip RESOLUTION, kapt Roelof Muring [MRD-32/1815]

voor zijn Meesters Intresse zal goedvinden, of die bij zijn aflijvigheid het Schip zal commandeeren, en

dan wederom te keeren na deze Stad of eenige Havens van deze Landen, etc . . "’, aldus de ‘Monster-

Rolle’.

De kok uit Embden (‘gagie’ f26,-) kan zelf zijn naam niet schrijven, de twee matrozen komen uit

Flensburg resp Oldenburg (Noord-Duitsland), ieder voor f22,-/mnd.

Figuur 3 De kustvaart van oom Jacob Strobuur van 1815-1827, en de kofschepen RESOLUTION, GOEDE VERWAGTING, BOUDEWINA, VROUW NEELTJE en HARMONIE

Terug van deze reis in Dordrecht monstert hij aan op het kofschip GOEDE VERWAGTING, kapt Poppe

Strating, met bestemming naar Lissabon. Jacob Strobuur monstert op 19 november 1815 aan, tegelijk

met een kok, twee matrozen en een ‘Ligtmattroos’. Drie van hen komen uit Groningen, één ‘mattroos’

uit Pekel.

De volgende reis van de GOEDE VERWAGTING met Poppe Strating is op 14 Feb 1817 naar Leverpoel,

waarna kapt T.P. Nisker op 29 Feb 1820 kapitein is naar Lissabon.

Verwarrend moet zijn geweest dat er tegelijk met dit kofschip de GOEDE VERWAGTING nog een ander

kofschip met eveneens de naam GOEDE VERWAGTING vanuit Dordrecht voer, met Bouke Stoffels als




kapitein op reizen naar Lissabon (25 Okt 1815), de Oostzee (22 Mrt 1816) en Leverpool (18 Dec 1816).

Vervolgens was het kapitein Gerbrand Stoffels voor een reis naar Duinkerken (12 Nov 1817), waarna

Bouke Stoffels van 6 Mei 1819 tot en met 12 Jun 1828 nog tien reizen maakte naar de Bogt van

Frankrijk, de Oossee, Cherbourg, Lissabon, Liverpool, Ferrol, Leverpool, op avontuur, Liverpool en Libau.

Jacob Strobuur maakte slechts één reis met de GOEDE VERWAGTING. Voor zijn volgende reis monsterde

hij aan op 17 Feb 1817 te Dordrecht, opnieuw op de RESOLUTION, kapt Roelof Muring, voor een reis

naar Libau of Trindou, waarna in juni een volgende reis naar wederom Bergen in Noorwegen volgt.

Vanaf 1818 is Jacob Strobuur kapitein op het kofschip BOUDEWINA, met 87 last een stuk groter dan de

vorige koffen waar hij als stuurman op voer. Dit schip werd in 1814 door de Gebr Castendijk gekocht,

waarna het eerst twee reizen met kapt Bartholomeus Tour maakte naar Cadix en Abberdeen en

vervolgens nog vijf met kapt H.W. Heinsius naar Lissabon, Hull, Dantzig en nog twee naar Lissabon. De

eerste reis door kapitein Strobuur is ook naar Lissabon (aanmonstering 19 Okt 1818),

Figuur 4 Monsterrol voor het Schip de BOUDEWIENNA, Kapitein J.Stroobuur, gedes-tineert om te zeilen naar Lissabon [MRD-37/1818]

19 Octob 1818, Stuurman H.L.Pok uit Veendam, Kok Cornelis Meinhardt uit Hamburg, Matrozen A.J.Klootwijk uit Dordrecht, Barend Bos uit Groningen en Koos Plat uit Lemmert, en Jongen Jan Jacobs Heystek uit Dordrecht.

Zijn 2e-reis als kapitein is eveneens met de BOUDEWINA, deze keer naar 'Leverpoel' zoals geschreven

staat op de monsterrol van 27 julij 1819. Zijn eigen naam is wederom J. Strobuur en het schip deze keer

BOUDEWIENA. Stuurman en kok zijn dezelfden als van de vorige reis (waarbij de kok nu uit Dordrecht

komt, vorige reis nog uit Hamburg), Jan Heystek is nu 'Mattroos' en de nieuwe jongen is Jan Fant uit

Dordrecht. [MRD-22/1819]

Ook zijn 3e-reis als kapitein maakt J. Stroobuur met de BOUDEWIENA, opnieuw naar Lissabon. op 19

October 1819 monsteren de Stuurman J.H.Visser uit Sluijs, opnieuw de Kok J.C.Meinhardt uit Dordrecht,

de Matrozen P.J.Karssijns (deze Pieter was er vorige reis ook bij) uit Pekela, K.P.Schrage uit Veendam en

Obbe E.de Vrede uit Veendam, en weer de Jongen Jan Fant uit Dordrecht. [MRD-28/1819]. Op 5 april

1820 komt de BAUDEWINA van Cette in Vlissingen binnen met stukgoederen bestemd voor Antwerpen.

[MC 11-04-1820]

In 1820 is Jacob Strobuur kapitein voor de reders de Klerk en de Voogd op het kofschip RESOLUTION,

dat hij overneemt van kapt Machiel Muller. Hij maakt met dit schip vier reizen naar Lissabon. Voor de

eerste reis monsteren op 15 December 1820 Stuurman W.J.Moesker van Veendam, Kok Cornelis Siequie

van Dordrecht, Mattroos R.S.Pinksterboer uit Veendam, en de Ligtmatrozen Friedrich Griepenstroh van

Hanover en Jan Fant uit Dordrecht aan. [MRD-9/1820b]. In de Opregte Haarlemsche Courant van 23-08-

1821 wordt de aankomst van J.Strobuur te St.Malo gemeld, komende van St.Petersburg

Een jaaar later vaart kapitein Jacob Strobuur opnieuw met de RSOLUTION vanuit Dordrecht naar

Lissabon. W.J.Moesker is opnieuw de Stuurman, de Kok is Jakob J.Nannega uit PekelA en nu varen er

slechts 2 matrozen mee, te weten Berent J. Böll van Veendam en Jan J.Kuier van Papenburg. [MRD-

29/1821].




De aanmonstering voor de 3e-reis van kapitein J.Strobuur met de RESOLUTION is op 24 September

1822. door voor de derde maal W.J.Moesker als Stuurman, Jan J.Kuiper is nu Kok, Matroos Friedrich

Griepenstroh uit Hanover vaart ook weer mee en de tweede matroos is Jan Jans Vos uit Delfzijl. [MRD-

49/1822]. De reis is opnieuw naar Lissabon.

Figuur 5 Monsterrollen van de RESOLUTION, kapt J.Strobuur

15-12-1820 [MRD-9],

24-11-1821 [MRD-29],

24-09-1822 [MRD-49],

18-11-1823 [MRD-81]

alle naar Lissabon

Op de 4e-reis van de RESOLUTION (ook weer naar Lissabon) met Jacob Strobuur als kapitein, is de

Stuurman Daniel Jans Dost uit Veendam, de Kok Berent P.Moesker eveneens van Veendam, Matrozen

B.Stratingh uit Delfzijl en W.H.Mugge van PekelA, en Jongen Jakob K.Parrel van Veendam. Na deze reis

wordt het gezag op de RESOLUTION overgenomen door kapitein Klaas Parrel voor een reis naar Bergen

in Noorwegen.

Vanaf december 1824 is Jacob Strobuur vervolgens kapitein op de kof VROUW NEELTJE, een nieuwe kof

van 124 last, gebouwd door scheepsbouwmeester H.Molenaar te Lemmer [Bijlbrief 33, 13-12-1824]

voor de reders Klerk & Voogd te Dordrecht.

Op zijn eerste reis, die opnieuw naar Lissabon gaat, monstert op 17 december 1824 een volledig nieuwe

bemanning aan, bestaande uit Stuurman D.Doornbos uit Appingedam, Kok Dirk Eiyen van Veendam, en

de matrozen Gerrit S.de Boer van Lemmer, P.P.Muntendam van Veendam en D.S.Mik van Wildervank.

Een zeer Groningse bemanning wederom.[MRD-114/1824]

Na Lissabon wordt de reis vervolgd naar St.Petersburg, van waar hij op 13 augustus 1825 in het Vlie

(Terschelling) terugkomt [RC 16-08-1825].

De volgende monstering is op 22 Okt 1825 voor Cherbourg. Dirk J.Eiyen, 37Jr Veendam, is nu Stuurman;

D.S.Mik, 29Jr Wildervank, is nu Kok en als matrozen varen de eerder bekenden Z.J.Prins, 22Jr Sapmeer;

W.H.Mugge, 20Jr PekelA en H.H.Kuiper, 25Jr Kilwendeweer. [MRD-152/1825] Deze reis gaat terug via

Liverpool, met terugkomst te Hellevoetsluis op 26 Mrt 1826 [OHC 28-03-1826].

Voor Jacob's derde reis met de VROUW NEELTJE is de monstering op 11 April 1826 naar Marennes. Dirk

J.Eiyen is opnieuw Stuurman (met 36Jr een jaar jonger dan op de reis van een jaar eerder); Z.J.Prins is nu

de Kok; als Matroos is J.C.Meinhardt, 34Jr Dordrecht terug aan boord, opnieuw H.H.Kuiper, 25Jr

Kilwendeweer en als derde matroos H.A.M.Bobsien, 20Jr van Hamburg.[MRD-178/1826]




Figuur 6 Monsterrollen van de VROUW NEELTJE, kapt. J.Strobuur

17-12-1824 {MTD-114]

22-10-1825 [MRD-152]

11-04-1826 [MRD-178],

naar Lissabon, Cherbourg en Marennes

Na terugkomst van deze reis wordt Jacob Strobuur door zijn reders de Klerk & de Voogd gevraagd om

het toezicht te houden op de bouw van het nieuwe kofschip HARMONIE op de werf van Jan Schouten

en neemt kapitein Klaas Parrel, die eerder het gezag op de RESOLUTION van Strobuur overnam, de

nieuwe gezagvoerder op de VROUW NEELTJE. Zijn eerste reis gaat naar Fischerro in Schotland.. Kapitein

Gieze E. de Boer neemt van Parrel het gezag op de RESOLUTION over, zijn eerste reis met dat schip is

naar Hull in Engeland.

Figuur 7 De werf van Jan Schouten aan de Kalkhaven te Dordrecht, met vier schepen in aanbouw. Geheel links de kof HARMONIE. [SAD]

De HARMONIE, 96 last, loopt op 27 oktober 1826 te water, de bijlbrief wordt geregistreerd onder

nummer 39 dd 27-04-1827.




Figuur 8 Jacob Strobuur 1815 - 1827

Op 3 mei 1827 vindt de aanmonstering plaats voor

de eerste reis van de HARMONIE, kapitein

J.Stroobuur voor een reis 'op avontuur'. De

Stuurman is H.Dammerhout van Deventer, Kok

Harm P.de Boer van Veendam, matrozen Aaldrik

Jacobs de Boer van Groningen, Tiemer R.Kuiper

van Veendam en opnieuw Friedrich Griepenstroh

van Esfern. Het zesde bemanningslid is de

lichtmatroos W.van Heumen uit Dordrecht. [MRD-

229/1827] Op 10 Jul 1827 komt de HARMONIE,

kapt. J.Strobuur met hout uit Frederikshaven in

Middelburg aan [MC 12-07-1827], waarna het

schip naar Dordrecht terugkeert.

In Dordrecht vindt op 14 september een nieuwe

aanmonstering plaats voor een korte reis op en

neer naar Marennes. De Stuurman is opnieuw

H.Dammerhout, Friedrich Griepenstroh is nu Kok,

A.J.de Boer, T.R.Kuiper en W.van Heumen matroos

plus een nieuwe matroos J.T.Gellerman, uit Stettin.[MRD-247/1827].

Figuur 9 Monsterrol 229 en 247 voor het kofschip de HARMONIE, kapitein J.Strobuur.

Jacob Bouten komt oktober 1827 met de stoomboot AMICITIA vanuit Antwerpen in Dordrecht aan,

waar hij op 14 november 1827 als jongen van 12 jaar aanmonstert bij zijn oom Jacob Strobuur, die

kapitein is op de kof HARMONIE voor rederij de Klerk & de Voogd te Dordrecht.

De reizen zoals we deze in het voorgaande gezien hebben van de RESOLUTION, de GOEDE

VERWAGTING, de BOUDEWINA, de VROUW NEELTJE en de HARMONIE (zie ook figuur 3) is kenmerkend

voor de vaart vanuit Dordrecht in de jaren 1814-1827. Kofschepen en enkele tjalkscheepjes met een

bemanning van rond de zes man, die varen op de Noordzee van de Oostzee tot St.Petersburg tot in de




Middellandse Zee naar Italië. Enkele reizen zijn op wat grotere schepen met een bemanning van meer

dan 10 man tot in de twintig. Dit zijn meest schepen van buiten Dordrecht die voor een reis of ook op

een Europese bestemming of naar Havanna (1x) of Suriname (3x) in Dordrecht monsteren.

Figuur 10 Reizen vanuit Dordrecht in de jaren 1814 - 1827

De enige uitzondering hierop vormt de CORNELIA, een fregat van 560 ton, gebouwd in Archangel-

Rusland, dat in 1823 werd gekocht door de Dordtsche koopman/reder Jacob Buys 't Hooft en in

november 1823 naar Batavia voer. Kapitein op dit schip was Pieter Sipkes en de 4e-stuurman

J.E.Strumphler [MRD-82/1823].

In de gehele periode zijn er gemiddeld een 35 reizen per jaar door een 230 zeelieden per jaar, die voor

slechts een klein deel uit Dodrecht en omgeving afkomstig zijn.Oopvallend is het aantal zeelieden uit

Veendam en omgeving en de familiebanden die bij de bemanningen aan te treffen zijn.

Kustvaart vanuit Dordrecht 1815-1827

Documents

Transcript of Kustvaart vanuit Dordrecht 1815-1827