1

2

Voorwoord

Voor u ligt de herijking van de strategische notitie over het kunstonderwijs van de 21e eeuw van de Faculteit van de Kunsten Maastricht. Wellicht is herrijking een betere omschrijving van het proces dat we de afgelopen maanden binnen de faculteit doorlopen hebben. Zoals bekend is de Faculteit van de Kunsten een relatief jonge faculteit en zijn verschillende disciplines samen- gevoegd. Naast de disciplines muziek, theater, architectuur, fine arts (autonome beeldende kunst), design (vormgeving) en de docen-tenopleidingen zijn de disciplines communicatie en multimedia-design en interdisciplinairy arts (iArts) aan het spectrum toege-voegd. De herrijking heeft geleid tot discussies, bevragingen en reflecties op hoe we ons verhouden tot de wereld om ons heen en wat we nu precies met het begrip kunstenaar bedoelen.

De opleidingen in combinatie met de lectoraten ‘Autonomie en Openbaarheid in de Kunsten’ en ‘Technology Driven Art’ anticiperen voortdurend op hun omgeving en

leiden studenten op tot artistieke en creatieve professionals. Het kunstonderwijs heeft als het ware een dubbele opdracht. De profes-sional wordt opgeleid enerzijds voor de authentieke kunstpraktijk en anderzijds voor onorthodoxe oplossingen in een brede schakering van maatschappelijke vraagstukken in een steeds complexer wordende samenleving.

Onze faculteit heeft de handschoen opgepakt en zet actief in op dit 2-sporen beleid onder de noemer artistiek en creatief vakmanschap van de 21e eeuw in een interna- tionale setting. Wij blijven ons voortdurend ontwikkelen en ons beleid is een dynamisch proces. Het talent van artistieke en creatieve professionals is nodig voor nieuwe oplossingen bij complexe vraag-stukken in de huidige maatschappij en vormt de verbinding tussen kunst, wetenschap en samenleving. Wij nodigen iedereen uit om met ons mee te ontwikkelen, werken en innoveren.

Leo SwinkelsDirecteur Arts Faculty Maastricht

3

4

Inhoudsopgave

2 Voorwoord

7 Missie en visie

10 Zuyd Hogeschool en AFM

16 Contextuele ontwikkelingen

38 Artistiek en creatief vakman- schap in de 21 eeuw

44 Speerpunten voor de komende jaren

58 Keuzes en prioriteiten

66 Toekomstige ambities

73 Slot

5

6

2

7

De Faculteit van de Kunsten Maas-tricht staat voor kunstonderwijs dat naar internationale maatsta-ven van erkend hoge kwaliteit is. Onze studenten zijn na hun oplei-ding in staat optimaal te functio-neren als scheppend kunstenaar, toegepast kunstenaar of docent. Afgestudeerden dragen bij aan een voortdurende vernieuwing van de kunst en bevragen en verrijken het individu en de samenleving via hun creaties. Vernieuwing ontstaat daar waar risico’s worden genomen en waar vrijheid voeding geeft aan de vorming van de eigen identiteit en autonomie.

Missie en Visie

8

Missie

Onze missie is het opleiden van vakmensen, die het individu en de samenleving gaan bevragen en verrijken via de creatie van kunst in al haar vormen. Afgestudeer-den kennen hun positie en kracht, hebben hun artisticiteit, vakman-schap en creativiteit ontwikkeld en weten deze - in samenwerking met anderen - betekenis te geven. Zij zijn voorbereid op een professioneel bestaan op hoog niveau binnen een internationale context.

Visie

Kunst schept ruimte om van beteke-nis te zijn voor individuen, groepen en organisaties. Wij zijn mede ver-antwoordelijk voor een aantrekke-lijk en stimulerend cultureel klimaat en voor de culturele infrastructuur. Wij dragen bij aan een levendig werk-, leef- en woonklimaat, waarin jonge artistieke en creatieve vak-mensen kunnen gedijen en kunnen evolueren in een stimulerend en kri-tisch bevragend kader.

Met bovenstaande missie en visie geven wij invulling aan de ver-sterkte profilering van Zuyd Hoge-school. Wij leveren jonge, geën-

gageerde, kritische, gedreven, eigenzinnige en ondernemende kunstenaars af. In een internatio-nale setting leggen wij verbindingen tussen verschillende kunstdiscipli-nes, wetenschap en bedrijfsleven. De kunstopleidingen streven daarbij naar een vooraanstaande positie op zowel nationaal als internatio-naal niveau en geven uitdrukking aan hun maatschappelijke verant-woordelijkheid voor het tot stand brengen van het artistiek en creatief vakmanschap in de 21e eeuw. Wij hebben hierbij oog voor de wereld om ons heen. Wij werken nauw samen met de Provincie Limburg, de steden met name in de regio’s Maastricht Mergelland, Parkstad Limburg en Westelijke Mijnstreek, de culturele instellingen, kunste-naars, het bedrijfsleven en andere belanghebbenden.

Leeswijzer

In de volgende paragraaf beschrij- ven wij onze positie binnen Zuyd Hogeschool. In paragraaf IV gaan wij in op de contextuele ontwik-kelingen en de wijze waarop onze opleidingen zich hiertoe verhouden. In de daarop volgende paragraaf

9

positioneren wij -rekening houdend met de veranderde samenleving- het artistiek en creatief vakman-schap in de 21e eeuw.

In paragraaf VI gaan wij in op de speerpunten, waar de opleidingen binnen de AFM de komende jaren aan (blijven) werken en in de daarop volgende paragraaf beschrijven wij de nadere uitwerking hiervan. In paragraaf VIII wordt een verdere stap in de toekomst beschreven en zetten wij onze ambities voor de langere termijn uiteen.

10

3

11

Zuyd Hogeschool verzorgt hoger beroepsonderwijs, biedt post-ini-tiële scholing en training aan pro-fessionals en doet praktijkgericht onderzoek. In de strategienota 2014-2018 van Zuyd Hogeschool staan de algemene missie, visie en de strategische doelen omschreven. Het kunstonderwijs binnen Zuyd Hogeschool wordt aangeboden door de Faculteit van de Kunsten Maastricht. In deze notitie wordt de meer ingeburgerde naam Arts Faculty Maastricht, afgekort AFM, gebruikt.

Zuyd Hogeschool en AFM

12

De AFM sluit aan op de algemene uitgangspunten van Zuyd Hoge-school en geeft in de volgende para-grafen aan hoe wordt ingespeeld op de genoemde ontwikkelingen zoals de demografische krimp, de zwaar-dere eisen die worden gesteld aan studenten en onderwijsinstellingen op onder meer het gebied van kwa-liteit en rendement, de toenemende internationalisering, de uitvoering van de regionale economische agenda en de wens om ontwikkelde kennis vaker toe te passen in de praktijk (valorisatie).

Ook onze stakeholders kunnen ons aanspreken op de vijf kernwaarden:

AFM = Ambitieus – onze studenten en medewerkers komen uit hun comfortzone en creëren vanuit passie de toekomst.

AFM = Vakkundig - onze studenten en medewerkers zijn in constante interactie met het werkveld.

AFM = Ondernemend – onze studenten en medewerkers spelen proactief in op nieuwe initiatieven.

AFM = Open - onze studenten en medewerkers zijn trans-parant en werken ‘met een brede blik en open vizier’.

AFM = Inspirerend – onze studenten en medewerkers creëren het vermogen om elkaar en hun omgeving te raken.

13

14

De AFM wordt organisatorisch vorm gegeven door de hiernaast getoonde academies met de ver-schillende programma’s:

10%

Zuyd Hogeschool heeft in totaal ongeveer 15.000 studenten en beschikt –naast een aantal onder-steunende diensten – over 9 facul-teiten. Deze faculteiten verzorgen onderwijs in de vorm van bachelor opleidingen, masteropleidingen en cursussen en trainingen voor volwassenen. Specifiek binnen de AFM studeren ongeveer 1.500 stu-denten. Dat is 10% van het totaal aantal studenten in Zuyd Hoge-school. De kunstensector is een middelgrote sector met een sterke impact op de maatschappij. Kunst, cultuur, ontwerp, media, design, architectuur en de creatieve indus-trie zijn gezichtsbepalende sectoren in onze samenleving. Studenten in het kunstonderwijs staan bekend als zeer gemotiveerd. Afgestudeer-den van de kunstopleidingen zijn bij uitstek ondernemend.

15

Het onderwijs binnen de AFM wordt aangeboden vanuit een aantal locaties verspreid in Maastricht. Het Conservatorium is gehuisvest in de Bonnefantenstraat met een dependance in de Franciscus Romanusweg. De Toneelacademie is gehuisvest in de Lenculenstraat. Alle opleidingen van MAMDT zijn onlangs verhuisd naar de Brusselseweg/Ravelijn. De opleidingen binnen MAA, MAFAD, iArts en Docent Beeldende Kunst en Vormgeving zijn gehuisvest aan het Herdenkingsplein.

In de volgende paragraaf geven wij een doorkijk op de contex-tuele ontwikkelingen, waar de AFM deel van uit maakt.

ToneelacademieMaastricht

Arts Faculty Maastricht

BA Theater BA Docent TheaterMA Theater

Maastricht Academy ofFine Arts and Design (MAFAD)

BA Vormgeving : Mode & TextielBA Vormgeving: Sieraad & ProductBA Autonome Beeldende Kunst

ConservatoriumMaastricht

BA MuziekBA Docent MuziekMA Muziek

Maastricht Academyof Architecture (MAA)

BA Vormgeving & ArchitectuurMA ArchitectuurMA Interieur ArchitectuurMA Scientific Illustration

BA Docent Beeldende Kunst en Vormgeving (DBKV)

Maastricht Academy ofMedia, Design and Technology (MAMDT)

BA Vormgeving: Visuele CommunicatieBA Communicatie en Multimedia Design

BA iArts

16

4

17

De wereld om ons heen verandert in een rap tempo. Enerzijds is het onderwijs mede grondlegger en stimulator van deze vernieuwingen; anderzijds anticipeert het onderwijs op ontwikkelingen en stemt het opleidingsaanbod af op de eisen van de steeds wijzigende beroepsprak-tijk. Vele factoren zoals demogra- fische, politieke en maatschappe-lijke ontwikkelingen hebben invloed op deze beroepspraktijk.Voor de AFM gaat het hierbij niet altijd om het geven van een passend antwoord of het zoeken naar nieuwe oplossingen. Van belang is eveneens het creëren en stimuleren van een kritische massa, reflectie-vermogen en omgevingsbewustzijn bij studenten op deze contextuele ontwikkelingen.

Contextuele Ontwikkelingen

18

Publiek domein

Landelijk is enkele jaren geleden de tendens ingezet van een terug-trekkende overheid. Het rijk heeft de financiële bijdrage aan culturele instellingen verlaagd. De decen-tralisatie van zorgtaken naar de gemeenten heeft tot gevolg dat er wederom scherpe keuzes gemaakt moeten worden bij de inzet van publieke middelen. In de afgelopen periode is de politieke en maatschappelijke druk op de kunsten toegenomen om zich te legitimeren, niet vanuit kunst-eigen voorwaarden of termen, maar in termen van maatschappelijk nut en economische levensvatbaarheid. Het gaat hier enerzijds om de druk op de kunstenaar om zich te oriën-teren op voldoende publiek en anderzijds om nieuwe oplossingen vanuit de kunst te genereren voor complexe situaties en moeilijk te bereiken doelgroepen.

Het lijkt of de wereld om ons heen steeds groter wordt en sneller gaat. Wij willen dat onze studenten de omgeving en de wereld op bewuste momenten even ‘stil’ zetten en nadenken over ambacht, waardering, geluk, terug naar de oorsprong. Wij zien langzamerhand een kentering ontstaan. Bij studenten is een soort

verlangen merkbaar een nieuwe mentale ruimte te claimen. De ik-cultuur van de laatste decennia lijkt vervangen te worden door sharing en commons. Jonge mensen vormen communities, zoeken naar nieuwe waarden en willen die ook delen. Wij zien dit terug in de onlangs gepubliceerde verkenning van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Hierin wordt gepleit voor een herwaar-dering van het ‘culturele’ binnen het cultuurbeleid. Deze herwaardering impliceert een herijking van het beleid, waarbij de aandacht in de eerste plaats uitgaat naar inhou-delijke ontwikkelingen binnen de culturele sector. Dit betekent dat de sector niet per definitie ten dienste zou moeten staan van andere beleidsterreinen, maar zelfstandig aandacht dient te krijgen.

Toenemende digitalisering

De enorme toename van digitale media -in combinatie met het toenemende gebruikersgemak en de toenemende mobiliteit ervan- heeft grote en paradoxale gevolgen voor onze maatschappij in zijn algemeenheid en voor de kunst en cultuursector in het bijzonder. De jonge kunstenaar kan in zijn creaties kritisch reflecteren op de voortschrijdende digitalisering,

19

automatisering en virtualisering. Anderzijds kan hij de nieuwe media ook inzetten bij de creatie en distri-butie van nieuw werk. In alle oplei-dingen speelt de creatieve omgang met het digitale vakmanschap een steeds grotere rol.

De onmiddellijke beschikbaarheid van ongeveer alle kennis – even ‘googlen’- heeft ook grote impli-caties op de status van kennis in het onderwijs. De AFM ontwikkelt nieuwe strategieën om studenten hiermee om te laten gaan. Het curriculum wordt kritisch tegen het licht gehouden en keuzes worden gemaakt met betrekking tot de relevantie binnen de opleiding van de toekomst.

Studenten maken overigens niet langer het verschil tussen het fysieke en het virtuele; ze betrekken beide werelden gelijktijdig op elkaar en delen op dat grensvlak hun meningen en ervaringen. De virtuele wereld is bij uitstek een portal die toegang geeft tot nieuwe vormen van kunst. Daarbij schakelt de jonge kunstenaar in de regel tussen de verschillende beschikbare media. Intermedia-liteit wordt eerder de norm dan de uitzondering; digitale productie-technieken beïnvloeden de fysieke creatie en –omgekeerd- de fysieke creaties worden online voorgesteld

20

en gedistribueerd. Om de veelheid aan nieuwe creatietechnieken nog ‘onderwijsbaar’ te maken, zijn nieuwe onderwijsmodellen nodig. Studenten gaan vanuit een kernvaardigheid veel sneller specialiseren binnen het schier eindeloze aanbod van nieuwe productietechnieken.

Parallel aan de toenemende virtualisering van de dagdagelijks beleefde wekelijkheid ontstaat een kritische tegenbeweging die de ambachtelijke, manuele en ecologisch duurzame creatie voorop zet. De jonge kunstenaar is uitermate goed geplaatst om hierin een kritische rol te spelen. Het theorieonderwijs binnen AFM levert kriti-sche modellen en strategieën aan om de studen-ten te stimuleren een eigen positie in te nemen in dat spanningsveld. De digitale wereld is een spannende uitdaging voor de toekomstige kun-stenaar. Wellicht zal het laatste beroep dat niet geautomatiseerd wordt, dat van de kunstenaar zijn.

Met de voorbeelden hiernaast geven wij aan hoe de AFM aansluit op ontwikkelingen met betrekking tot de toenemende digitalisering:

21

Mediacampus

Sittard-Geleen

De Mediagroep Limburg en Zuyd Hogeschool (MAMDT) werken samen om vernieuwing op het gebied van media te stimuleren en te versnellen. Op dit moment worden plannen ontwikkeld voor een Media-campus. Hoofddoel van de campus is het ontwikkelen van media innovatiekracht door co-creatie tussen bedrijven en onderwijsinstellingen op het gebied van onderzoek & ontwikkeling, state-of-the-art probleem-gestuurd en evidence-based onderwijs, open inno-vatie structuur en creëren van incubators voor media start-ups.

Nieuwe media in live kunst

Bij de jongste accreditatie is het bijzonder kenmerk ‘Intermedialiteit’ binnen de Toneelacademie opnieuw als van zeer hoog niveau en onderscheidend beoordeeld. Vanaf het eerste jaar worden alle studenten gestimu-leerd om nieuwe media in te zetten bij de creatie van hun voorstellingen en performances. Als niet-reprodu-ceerbare ‘live’ kunst is het theater bij uitstek gevoelig voor de toevloed van virtuele media. Juist daarom worden studenten uitgedaagd een strategie te ontwik-kelen om hiermee om te gaan. Met name binnen de performance afdeling specialiseren veel studenten zich in cross-over kunst op het snijvlak tussen live kunst en digitale media.

22

Creatieve Industrie

De creatieve industrie is een van de snelst groei-ende sectoren van de Nederlandse economie. De creatieve industrie focust zich op vraag- gestuurde creatieve disciplines als design, mode, architectuur, gaming, reclame, media & enter-tainment, advertising, (pop)muziek en film. De landelijke overheid heeft de creatieve industrie opgenomen in het topsectorenbeleid. Doel- stelling is dat Nederland in 2020 uitgroeit tot de meest creatieve economie van Europa. De ach-terliggende visie is dat de creatieve industrie in de toekomst haar kracht en concurrerend vermogen haalt uit een kennis gedreven aanpak.

Met de voorbeelden hiernaast geven wij aan hoe de AFM aansluit op de creatieve industrie:

23

Made in Maastricht

Maastricht wil de komende jaren uitgroeien tot een stad die trendsettend is op modegebied. Authen-tiek, vooruitstrevend en met allure. Daarvoor is het nodig dat de mogelijkheden voor opleiding (Zuyd Hogeschool), talentontwikkeling (Fashionclash) en het starten van een onderneming logisch op elkaar aansluiten. De AFM (MAFAD) heeft als doel ruimte te creëren, waarin de student zich als initiator en acti-vator kan verbinden met de maatschappij en relevante instituten om zich te ontwikkelen tot volwaardige deel-nemers binnen de maakindustrie. MAFAD ondersteunt de student als auteur van zijn eigen leeromgeving door space, community en connectors aan te bieden.

Continium Kerkrade

In samenwerking met de overheid, kennisinstellingen en bedrijfsleven realiseert Continium in Kerkrade twee nieuwe instellingen: Columbus, earth theatre en Cube, design museum. Tussen Zuyd Hogeschool en Continium is er een intentieovereenkomst ondertekend. Samen met de verschillende academies binnen de AFM wordt invulling gegeven aan de technologische ontwikke-lingen van het earth theatre en het labgedeelte van Cube. Deze labs worden een ontmoetingsplek waar bezoekers samen met studenten en jong talent gaan werken aan nieuw productdesign.

24

Demografische ontwikkelingen

De demografische ontwikkelingen in deze regio hebben tot gevolg dat de instroom van studen-ten in het (hoger) onderwijs zal afnemen. Wij kunnen deze autonome ontwikkeling niet sturen; wel anticiperen wij op de gevolgen hiervan door nieuwe wegen in te slaan. Gelet hierop zetten wij versterkt in op de werving en potentiële groei van internationale studenten voor onze oplei-dingen. Daarnaast blijft het belangrijk een eco-nomische en maatschappelijke infrastructuur op een toereikende manier in stand te houden. De AFM maakt keuzes in haar studieaanbod. Tevens willen wij met investeringen in met name talent- ontwikkeling een bijdrage leveren aan een aan-trekkelijk woon-, werk- en leefklimaat.

25

Landelijk sectorplan

De hogescholen met kunstopleidingen hebben lande-lijk met elkaar afspraken gemaakt in een Sectorplan. Zij reduceren het aantal studenten bij bepaalde bachelor- opleidingen om een goede aansluiting te houden met de arbeidsmarkt. Tegelijkertijd met deze reductieopgaveinvesteren wij in de kwaliteit van onze opleidingen. Sectorbreed zijn als speerpunten de aandacht voor jong talent en de onderlinge afstemming van het praktijkge-richt onderzoek benoemd.

VIA Zuid

Afgelopen jaren is op initiatief van de Provincie Limburg gestart met de vernieuwing van de talentontwikkeling in Limburg onder de naam VIA Zuid. De ambitie is om de functie talentontwikkeling breed door te trekken in de podiumkunsten, muziek, film, beeldende kunst en literatuur. De praktijk van VIA Zuid blijkt in meer-dere opzichten landelijk toonaangevend. Bestaande instellingen integreren de producten van talenten in de eigen programmering. Schaalvoordelen in PR, zakelijke begeleiding en coaching van jong talent zorgen voor optimale kansen voor een doorgroei van studenten naar toptalent. Gelet hierop zal de AFM nauw betrokken blijven bij de doorgroei van VIA Zuid.

26

Globalisering - Localisering

De globalisering is vanaf het einde van de twintigste eeuw nog sterker doorgezet door de opkomst van internet en de invoering van een meer Angelsaksisch dan Rijnlands gerichte economie. Als tegenreactie is er sprake van processen van regionalisering (lokalisering) en democratisering (invloed social media). In dit speelveld is het fundamenteel reflecteren op wat cultuur is en welke rol zij hierbij kan en wil vervullen essentieel. Cultuur is meer dan commercieel conservatisme en city branding.

IBA Parkstad

Parkstad werkt aan haar toekomst door het organi-seren van een Internationale Bau Ausstellung (IBA). De essentie van de IBA-opgave bestaat uit een reeks hoogwaardige projecten die Parkstad Limburg trans-formeren en vernieuwen. Inmiddels zijn de eerste ingediende projecten getoetst aan de gekozen thema’s Energie Stad, Flexibele Stad en Recycle Stad. De AFM participeert op verschillende manieren in IBA Parkstad. Zo zijn er vanuit de AFM projecten ingediend en is de MAA vertegenwoordigd in de IBA Academy. Deze Academy vormt een netwerk van aan de IBA Parkstad gelieerde advies-, opleidings- en onderzoeksinstel-lingen, die vanuit een positief-kritische advies- en onderzoeksrol bijdragen aan de bouw- en planningsop-gaven van IBA Parkstad.

27

28

Participatie

Cultuur komt tot haar recht in het contact met het publiek. Dat kan een esthetische beleving zijn, ontroering veroorzaken of tot denken aan-zetten. Participatie en educatie zijn nauw met elkaar verbonden. Het publiek is een optelsom van veel verschillende groepen met eigen, zelf-standige kenmerken, veranderende samenstel-ling, voorkeuren en gedrag. De uitdaging voor makers, instellingen, overheid en onderwijs is tijdig te zien wat er verandert, waarom en vooral: hoe daarop in te spelen. De AFM vervult een actieve rol. Vanuit de opleidingen docent muziek, docent theater en docent beeldende kunst en vormgeving worden verbindingen gelegd met de samenleving, wordt in toenemende mate ruimte gemaakt voor artistiek onderzoek en worden vanuit een kritische en bevragende houding interventies gepleegd. Waar mogelijk zullen de docentopleidingen hun samenwerking verstevi-gen en gebruik maken van elkaars expertise.

29

Samenwerking culturele instellingen

In het project Duwen & Trekken verkent culturele instelling Schunck samen met studenten van de docen-tenopleiding beeldende kunst en vormgeving het terrein van de interactieve tentoonstellingen. Het doel is om de relatie met bestaand publiek te verstevigen en een nieuw, breed publiek aan te spreken. De studenten doen onderzoek naar interactieve tentoonstellingen.

Thoes in Limburg

De centrale doelstelling van het project THOES in Limburg is kennisvalorisatie, het toepassen, vergaren en ontwikkelen van kennis voor concrete vraagstukken van de omgeving en doelstellingen van regionale marktpartijen. De ingezette bevolkingskrimp, de ontgroening en vergrijzing in combinatie met de toene-mende duurzaamheidseisen en de verschuivingen in de zorgfuncties hebben ingrijpende gevolgen voor de bouwsector en voor onze leefomgeving. Aansluiting bij dit project zal met name vanuit de architectuur en datavisualisatie plaatsvinden. Zo richt de architectuur en interieurarchitectuur zich steeds meer op de gebrui-kers en functies en verschuift de aandacht meer naar industriële (pre)fabricage.

30

Wij zien het programma ‘Leven Lang Leren’ ook als een vorm van participatie. Wij geven invulling aan ‘Leven Lang Leren’ via deeltijdon-derwijs, cursusaanbod voor professionals en de ontwikkeling van meer masters, die pas afgestu-deerden en professionals uit de beroepspraktijk kunnen volgen voor een verdere verdieping en verbreding. Op die manier verruimen wij ons bereik, functioneren wij als kenniscentrum en sluiten wij aan bij de ontwikkeling in en vraag vanuit de snel veranderende omgeving.

Zuyd Hogeschool heeft zich gecommitteerd aan de kracht en ambities van de regio Limburg en de omliggende Euregio. Dit is vertaald in een aantal zwaartepunten, die verder worden geconcretiseerd door de inrichting van Centres of Expertise – samengebracht onder de overkoepe-lende naam Brightlands. Onderstaand is aange-geven hoe de AFM aansluit bij deze Centres of Expertise.

Avicenna - Leiderschap

Het internationale programma van de Avicenna Academie voor Leiderschap, is bestemd voor onder-nemers, managers en professionals uit de private en publieke sector, die willen investeren in de kwaliteit en effectiviteit van hun leiderschap en ondernemerschap. De Toneelacademie Maastricht biedt in dit verband een leiderschap practicum aan en focust op zintuiglijke communicatie (stem, spraak, fysiek en beweging). In de Maastrichtse module ondergaan de deelnemers de kracht van deze aanpak en de relevantie daarvan voor hun eigen leiderschap.

31

32

A. Smart Service Campus

Limburg en specifiek de regio Heerlen heeft een sterk cluster van financiële, administratieve en informatie verwerkende bedrijven en instel-lingen. De Smart Service Campus wordt op dit gebied de broedplaats voor nieuwe bedrijvigheid, innovaties en talentontwikkeling. In de campus is het Expertise- en Innovatiecentrum Business Intelligence & Smart Services (BISS) gevestigd, waar onderwijs, onderzoek en ondernemen samen komen. De Universiteit Maastricht, Zuyd Hogeschool en de Open Universiteit hebben gezamenlijk de intentie nieuwe opleidingen te ontwikkelen.

33

Aansluiting

Vanuit de AFM (MAMDT) wordt de komende jaren met name ingezet op het onderdeel datavisualisatie; het inzichtelijk maken van de data om zo goed geva-lideerde analyses uit te voeren, die tot relevante extra kennis leiden en het ontwikkelen van nieuwe business modellen. Vanuit MAMDT wordt het lectoraat ‘onder-zoek datavisualisatie’ ingesteld, waarbij met name toegepast onderzoek op gedrag, behoefte en klant- gerichtheid centraal staat.

Aansluiting

LIME (LImburg MEet) wil zich ontwikkelen tot een regionaal open innovatiecentrum met een (inter)natio- nale uitstraling, waarin interdisciplinaire expertise (zorg, ICT, techniek en economie) op het gebied van meten in de zorg bijeen wordt gebracht. Doel is het optimaal koppelen van vraag en aanbod van bedrijven, zorgprofessionals en cliënten, zodat meten in de zorg slim en zinvol gebeurt. Vanuit MAMDT wordt aange-sloten bij dit nieuwe initiatief.

34

B. Chemelot Campus

De Chemelot Campus is een Euregionale vesti-gingsplaats voor bedrijven en onderwijs- en onderzoeksorganisaties op het gebied van nieuwe materialen. Het betreft technologisch geavanceerde grondstoffen en nieuwe producten uit biologische grondstoffen, duurzame energie, schone technologie en de life sciences. De campus is door het Ministerie van EZ aangemerkt als één van de open innovatiecampussen van nationaal belang, waar studenten, onderzoekers en ondernemers samen een ‘community’ vormen in een optimaal klimaat voor uitwisseling en valorisatie van kennis.

35

Aansluiting

Op de Chemelot Campus is CHILL (Chemelot Innova-tion and Learning Labs) gevestigd. In CHILL werken het bedrijfsleven, studenten, docenten en wetenschap-pers samen op het gebied van Research & Develop-ment, innovatie, productontwikkeling en onderwijs. Studenten uit verschillende disciplines werken in communities aan betaalde opdrachten voor externe opdrachtgevers. Ook studenten van iArts -vanuit het domein Arts & Sciences- hebben meegedraaid in een aantal interdisciplinaire teams. De programma’s en doelstellingen van CHILL en iArts sluiten goed op elkaar aan. CHILL en iArts zijn complementair. Zo zijn chemiestudenten gericht op experimenten, apparaten en materialen; iArts studenten richten zich met name op de analyse van de processen.

Aansluiting

In het kader van het kunstsectorplan Zuid hebben de academies in Zuid Nederland (Avans, Design Academy, Fontys Hogeschool en Zuyd Hogeschool) de intentie uitgesproken tot oprichting van een gezamenlijk lectoraat Bio Design en Bio Art. De uitkomsten van het onderzoek dragen bij aan de actualisering van de diverse curricula binnen de betrokken onderwijsinstel-lingen. Onderzocht wordt of aansluiting bij het Opera-tioneel Programma Zuid (OP Zuid), het Zuid-Neder-landse Europese Stimuleringsprogramma in kader van het Topsectoren beleid, mogelijk is.

36

C. Health Campus

De Maastricht Health Campus is de beoogde hotspot voor medische biotechnologie, met name voor neurosciences en hart- en vaatziekten. Thema’s als wellness, gezond-heidsbeleid, ouder worden, levenslang leren en risicoinventarisatie staan centraal. Het Exper-tisecentrum voor Innovatieve Zorg en Techno-logie (EIZT) maakt onderdeel uit van de Health Campus. De centrale vraagstelling hierbij is hoe innovaties in de zorg kunnen bijdragen aan het zo lang mogelijk laten verblijven van mensen met een zorgvraag in hun eigen woonomgeving. De AFM sluit hier op een aantal onderdelen aan vanuit de invalshoek van human interest.

D. Limburg Economic Development

Limburg Economic Development (LED) is een samenwerkingsverband tussen bedrijfsleven, overheid en onderwijs en heeft als doel het realiseren van het Brainport2020-programma in Zuid-Limburg. Een onderdeel binnen LED vormt ‘Nieuwe Energie, Built Environment and Renewables’ (NEBER). In de komende periode wordt bekeken in hoeverre de AFM hier eveneens een bijdrage aan kan leveren.

37

Aansluiting

• Binnen MAMDT loopt het promotieonderzoek hoe interactieve kunst kan dienen als belevingsgerichte zorgtechnologie. De kennis wordt onder meer gebruikt om de beleving van het verblijf van mensen in het verpleeghuis aangenamer te maken. Daarnaast vindt er vanuit MAMDT enerzijds onderzoek plaats naar Human Interaction Design binnen de zorg en ander-zijds meetonderzoek –in samenwerking met ergothera-pie-naar hersenactiviteiten om met inzet van techniek nieuwe therapieën te ontwikkelen.

• Binnen iArts vormden de zorgrobots van EIZT de aanleiding voor het Art & Sciences programma ‘The Robots are coming’. Dit betreft een verkenning van de wereld van robots en techniek vanuit de kunst.

38

5

39

In de afgelopen jaren zijn de zelfstandige hbo-in-stellingen in Zuid-Limburg samengevoegd binnen Zuyd Hogeschool. Sinds 1 september 2013 bestaat de AFM in zijn huidige vorm; de AFM is een jonge faculteit. Naast de disciplines muziek, theater, architectuur, fine arts (autonome beeldende kunst), design (vormgeving) en de docentenop-leidingen zijn de disciplines communicatie en multimediadesign en iArts toegevoegd. Deze samenvoeging van verschillende disciplines heeft er binnen de faculteit mede toe geleid dat het begrip kunstenaar aan verandering onderhe-vig is. Daarnaast zien wij het begrip kunstenaar evolueren op basis van de –in de vorige paragraaf beschreven- contextuele ontwikkelingen. Het kunstonderwijs is divers, past zich aan en ken-merkt zich door divergeren en convergeren, door authentieke creaties en generieke producties, door betekenis zoeken en betekenis versprei-den. Binnen de AFM wordt doelbewust optimale ruimte gegeven voor een eigen invulling. Eenheid in verscheidenheid is waar de AFM voor staat. Dit betekent oog hebben voor de verschillende oplei-dingen met hun karakteristieke eigenschappen.

Artistiek en creatief vak-manschap in de 21e eeuw

40

Acteur, Architect, Architectonisch Vormgever, Autonoom Beeldende Kunstenaar, Componist, Dirigent, Docent Beeldende Kunst en Vormgeving, Docent Muziek, Docent Theater, Documentairemaker, Educatieve kunstconsulent, Filmisch ontwerper, Fotografisch ontwerper, Grafisch Ontwerper, Illustrator, Inter-actie Designer, Interieur architect, Kostuumontwerper, Kunstcoördinator, Mediator Communicatie, Modevorm-gever, Multimedia Designer, Multi-in-strumentalist, Musicus, Ontwerper, Performer, Productvormgever, Regisseur, Sieraadvormgever, Stylist, Textielvormgever, Theater vormgever, Vormgever

...de wereld ligt open.

41

42

opleidingen de termen uitvoerend vakmanschap en creatief vermo-gen als uitgangspunt genomen. Wij hebben bewust gekozen geen onderscheid te maken tussen de begrippen autonome en toegepaste kunst. De maatschappij is een breed speelveld, waarbinnen plek is voor de autonome kunstenaar, de toe-gepaste kunstenaar, de coachende docent en de afgestudeerde, die over een veelvoud aan talent en vaardigheden beschikt en over de grenzen van zijn oorspronkelijke discipline kijkt. Wij zien dat studen-ten zich door het spectrum van uit-voerend vakmanschap en creatief vermogen heen bewegen. Dit kan vanuit een bron die te maken heeft met één of enkele domeinen binnen de kunsten, bijvoorbeeld vaardighe-den in de beeldende, multimediale, theatrale of muzikale hoek. In de praktijk zien wij overigens steeds meer interdisciplinaire bewegin-gen. Wij sluiten aan op de behoefte van de student om over de grenzen heen te kijken. Studenten worden gestimuleerd hun eigen, unieke positie te ontwikkelen in het brede scala aan mogelijke –vaak inter-mediale- kunstpraktijken. Binnen alle opleidingen van de AFM staat de kracht van de autonomie van elk individu centraal en gaat het om het versterken van het vermogen om de autonomie in denken en handelen

Dit betekent automatisch dat het begrip kunstenaarschap voor veler-lei uitleg vatbaar is. Gezien de ont-wikkelingen binnen zowel de AFM als de samenleving is het begrip aan herijking toe. Waar in de ene oplei-ding meer de nadruk gelegd wordt op het uitvoerende vakmanschap, ligt in de andere opleiding meer de nadruk op conceptontwikkeling en het kritisch, creatief vermo-gen. Vanzelfsprekend hebben alle opleidingen oog voor contextuele, cross mediale verschuivingen en de veranderende beroepspraktijk. In die zin anticiperen de opleidingen continue op hun omgeving, waarbij de een artisticiteit en de ander cre-ativiteit tot uitgangspunt heeft genomen. Beide begrippen geven als het ware de reikwijdte van het spectrum aan en op die manier kunnen alle opleidingen van de AFM gepositioneerd worden.

De positionering binnen dit spec-trum is geen wet van meden en perzen; het betreft een continu proces. De opleidingen richten zich primair op de ontwikkeling van de groeimogelijkheden van de student zelf in combinatie met de vraag en het aanbod vanuit de maatschappij.

Om het begrip kunstenaarschap te herijken hebben wij vanuit het perspectief van de verschillende

43

De snelheid en complexiteit van de (technologische, maatschappelijke en sociale) ontwikkelingen hebben een grote invloed op de heden-daagse en toekomstige beroeps-praktijk. Zowel op lokaal als (inter)nationaal niveau werken afgestu-deerden samen met professionals uit verschillende disciplines in een open en virtuele setting. Herijking van het begrip kunstenaar van de 21e eeuw betekent dat de AFM stu-denten opleidt tot vakbekwame professionals, die gebruik maken van de verbeeldingskracht als bron voor artistieke en creatieve produc-ten en diensten.

met anderen te delen.

Op die manier spelen wij in op de beroepspraktijk, waarin we zien dat mensen zich eveneens hybride manifesteren. Zoals in het voor-woord aangegeven heeft het kunstonderwijs als het ware een dubbele opdracht. De professional wordt opgeleid enerzijds voor de authentieke kunstpraktijk en ander-zijds voor onorthodoxe oplossingen in een steeds complexer wordende samenleving. Wij zetten actief in op dit 2-sporen beleid onder de noemer artistiek en creatief vakmanschap van de 21e eeuw in een internatio-nale setting.

44

6

45

In vorige paragrafen hebben wij een schets gegeven van een aantal con-textuele ontwikkelingen, die nauw verband houden met de keuzes die wij maken voor het kunstvak-onderwijs in de komende jaren. De genoemde tendensen zijn -in samenhang met de reeds ingezette ontwikkelingen binnen de AFM- redenen om te kiezen voor de vol-gende speerpunten:

In deze paragraaf worden de speer-punten beschreven. In de volgende paragraaf wordt expliciet ingegaan op de concrete uitwerking en uit-voering van deze speerpunten in combinatie met het reguliere beleid voor de komende jaren.

1. Een faculteit in beweging – In-terdisciplinariteit en In-novatie

2. Een Europese positie – In-ternationaal

3. Een aantal erkende en gekende excellente opleidingen – In-Vorm

4. Een wisselwerking tussen onderwijs en onderzoek – In-Onderzoek

5. Een wisselwerking tussen onderwijs en ondernemen - In-Productie

Speerpunten voor de komende jaren

46

Ad 1. Een faculteit in bewe-

ging – In-terdisciplinariteit

en In-novatie

Hedendaagse problematieken vra-gen om interdisciplinaire oplossin-gen. Voor de komende jaren wordt met name ingezet op de versterking van de interdisciplinariteit. Inter-disciplinaire projecten kenmerken zich door een maatschappelijke en culturele vraagstelling en komen voort uit een samenwerking met overheden, bedrijven en maat-schappelijke organisaties. Inter-disciplinair werken in en met de kunsten zien wij als het combineren van (elementen van) verschillende perspectieven, waardoor een nieuw perspectief op de wereld ontstaat (interperspectivisme). Hiervoor is een creatieve geest nodig en de bereidheid om de wereld steeds weer op nieuwe manieren te ont-sluiten. Dit is een competentie die enerzijds een creërend vermogen veronderstelt en anderzijds een attitude om de context grondig te onderzoeken. Een optimale wissel-werking tussen artistiek, creërend, onderzoekend, reflecterend en ondernemend is essentieel.

Binnen de AFM is interdiscipli-nariteit een belangrijk item voor

het curriculum. Deze visie op het kunstonderwijs, waarbij zowel nieuwe als bestaande opleidingen elkaar versterken, zal leiden tot nieuwe leerwegen voor studen-ten. Naast de interdisciplinariteit legt de AFM in alle activiteiten en initiatieven verbinding tussen tra-ditie en innovatie. Voor de traditie geldt dragende kracht te vinden in artistiek vakmanschap en ver-beeldingskracht. Anderzijds zien de professionals innovatie als een steeds wederkerende uitdaging. Voor vernieuwende perspectieven en creatieve oplossingen hebben we bruggenbouwers nodig. De kunstvakmensen van morgen zijn ook ondernemer, beleidsmaker, producent of onderzoeker. Dit kan binnen het bestaande domein en in samenwerking met andere domei-nen binnen de AFM dan wel Zuyd Hogeschool.

Onze opleidingen slaan de brug tussen kunst en wetenschap, tussen praktijk en reflectie en geven verder vorm en inhoud door middel van onderzoek. Zo is in 2012 de pilot iArts gestart als een internationale praktijkgerichte opleiding gecom-bineerd met academische vaardig-heden, die nadrukkelijk een aan-vulling op het bestaande aanbod vormt. iArts is de plek waar kunst conventionele canons en discipli-

47

nes verlaat, zichzelf in het midden van de samenleving plaatst en deel uitmaakt van maatschappelijke domeinen zoals economie, politiek, communicatie, techniek, architec-tuur, design, literatuur, theater, muziek, spiritualiteit, ondernemer-schap en natuur. Zoals door het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap inmiddels beves-tigd, is de opleiding iArts uniek in Nederland. iArts realiseert mul-tidisciplinariteit en ondernemer-schap vanaf het eerste jaar van de bachelor fase. Daarnaast speelt iArts in op de ontwikkeling van een nieuwe professionele vaardigheid en beroepsprofiel, namelijk die van ‘activator’ van cultureel maat-schappelijke projecten, waarbij hij de kenmerken van een kunstenaar, onderzoeker, ondernemer en cultu-rele producent verenigt.

48

Ad 2. Een Europese positie –

In-ternationaal

De AFM kiest voor doorontwikke-ling van een aantal kunstopleidin-gen naar een Europese -en waar mogelijk internationale- positie. Limburg is van oudsher Euro-pees georiënteerd. Wij zien dat de huidige studenten zich ‘grenze-loos’ bewegen en bewust kiezen voor de kwaliteit van de opleiding (curriculum, docenten, naamsbe- kendheid). De AFM wil zich onder-scheiden en optimale kwaliteit blijven leveren. Wij bouwen onze contacten en netwerken in en

buiten Europa verder uit. Hiervoor verwijzen wij ook naar de paragraaf over onze toekomstige ambities. In de komende jaren streeft de AFM naar een vooraanstaande positie in de Europese dan wel internationale vergelijking. Dat gebeurt door het aanbieden van opleidingen in het Engels, werving en selecties over de grens, samenwerken met buiten-landse (hoger onderwijs) instellin-gen en organisaties en het uitbou-wen van de naamsbekendheid van de academies.Tevens zetten wij in op een aantal projecten, waarin de ambities van de desbetreffende opleidingen worden geconcretiseerd:

49

2A) De Europese Opera AcademieHet Conservatorium Maastricht is de initiatiefnemer van een nieuw op te richten Europese Opera Acade-mie. De Opera Academie is gericht op het verder ontwikkelen van onderwijs- en carrièremogelijkhe-den in de opera voor master studen-ten, alumni en andere jonge profes-sionals. De volgende doelstellingen staan centraal:

Onderwijs van toptalenten en theater persoonlijkheden in Europa.Oprichting van een internationaal ‘centre of excellence’, dat hoog ge-kwalificeerde professionals voort-brengt.

1.

2.

3.

4.

Opleiden van veelzijdige kunste-naars op een hoog professioneel niveau op het gebied vanopera met een Europees bewust-zijn op artistiek, cultureel en sociaal gebied.Bijdragen aan de professionele ont-wikkeling van bestaand en nieuw interdisciplinair muziektheater in heel Europa.

De centrale doelgroep is getalen-teerde zangers. De Opera Academie biedt een keuze van modules aan om een postdoctoraal programma samen te stellen op het gebied van muziektheater binnen gespeciali-seerde opleidingen uit verschillende Europese conservatoria in West- en Oost- Europa. De Opera Academie draagt bij aan een samenwerking voor innovatie en uitwisseling van goede praktijken tussen de bestaande opera opleidingen in Europa, kennisoverdracht, capaci-teitsopbouw, mobiliteit van kun-stenaars en vergroot op die manier eveneens de werkgelegenheid onder jonge kunstenaars. Daar-naast sluiten MAFAD en MAMDT aan bij de ambities van de Euro-pese Opera Academie door middel van kostuum- en decorontwerp, generative arts (licht en geluid) en multimediale aspecten (content en website).

50

2B) De Europese TheaterschoolOnlangs is door een aantal Euro-pese partners het Platform Euro-pese Theater Academies opgericht. Het platform heeft als doel met ver-schillende academies binnen Europa samen te werken op het terrein van het theateronderwijs. De partners werken samen aan het realiseren van een Europese module in het leerplan van de theateropleidingen. Deze module bestaat uit coproduc-ties, waarin twee of meer partners samenwerken. Door samen te werken in een vreemde taal en de confrontatie met een ander thea-tertraditie aan te gaan ontstaat een ruimer artistiek palet. De integratie van een Europese module in het programma van elke deelnemende academie geeft de studenten een bredere oriëntatie op hun toe-komstige (Europese) professionele mogelijkheden.

De opname van deze Europese module in het programma is drin-gend noodzakelijk, omdat de vraag naar dit soort professionals in de theaterwereld groeit. Het gaat hierbij om enerzijds een aanbod te creëren op de behoefte vanuit de beroepspraktijk voor afgestu-deerden, die over de (taal)grenzen heen inzetbaar zijn en anderzijds

het meer ‘openstaan’ voor nieuwe acteerstijlen, die steeds meer invloed in Europa krijgen. Deze innovatie is ook dringend noodza-kelijk vanwege de invloed van de nieuwe media en ICT-technologie op het huidige theater.

Het Platform Europese Theater Aca-demies biedt een Europese module in het reguliere curriculum van het theater onderwijs op een kwalita-tief hoog niveau aan, op bachelor- en later op masterniveau. Dit wordt uitgevoerd door bilaterale of mul-tilaterale coproducties tussen de samenwerkingspartners. De acade-mies blijven verantwoordelijk voor de initiële opleiding zelf. Elke aca-demie werkt met multidisciplinaire teams van leraren. De nadruk in de samenwerking ligt op de specifieke kenmerken van de verschillende academies. De confrontatie tussen de tradities biedt -samen met de creatie van een nieuwsoortig, grensoverschrijdend, intermediale en internationale theatertaal- een artistieke meerwaarde, die zich bewijst in een Europese context. De uiteindelijke doelstellingen van dit project is het vergroten van de carri-èremogelijkheden van studenten op de arbeidsmarkt van het Europese theater.

51

52

Ad 3. Een aantal erkende en

gekende excellente opleidin-

gen – In-Vorm

Kwaliteit is één van de sleutelwoor-den in het hoger beroepsonderwijs en de kwaliteitszorg van de oplei-dingen behoeft continue bijzon-dere aandacht. Het gaat hierbij om de kwaliteitsverbetering over de volle breedte: verhogen van het niveau van opleidingen en af te geven diploma’s, verhogen van de rendementen, intensievere bege-leiding van studenten, uitbouw (van de kwaliteit van) praktijkge-richt onderzoek en verhogen van de kwaliteit van docenten. In dit verband werkt de AFM samen met een aantal andere kunstopleidingen in Zuid-Nederland (Kuo Zuid) en is een aantal afspraken op Zuid-Ne-derlands niveau vastgelegd. Doel-stelling is dat elke academie enkele opleidingen heeft die tot de top-3 in Nederland behoren. Landelijk wordt deze ranking bepaald door de gecombineerde gegevens uit de Nationale Studenten Enquête (NSE) en accreditaties. Daarnaast ontwik-kelt de AFM een eigen –meer op het kunstonderwijs gerichte- studen-tenquête.

Sinds 2012 hanteert de Neder-lands-Vlaamse Accreditatie Orga-

nisatie (NVAO) de nieuwe definitie van het begrip excellentie, namelijk de opleiding steekt systematisch en over de volle breedte ver uit boven de gangbare basiskwaliteit en geldt als een (inter)nationaal voorbeeld. Excellentie betekent derhalve dat opleidingen zich in hun kwaliteit onderscheiden met een set samen-hangende thema’s of onderdelen. Het lectoraat Professionalisering van het Onderwijs van Zuyd Hoge-school heeft de rapportage ‘Het geheim van een excellente oplei-ding ontrafeld’ (2014) opgesteld. Hierbij is onderzoek uitgevoerd naar onder meer de opleiding Theater. Hiernaast staan in schema de vijf thema’s die in verbinding met elkaar excellentie mogelijk maken.

Op dit moment beschikt de AFM op basis van de accreditaties of NSE scores over 6 opleidingen die bij de top 3 van Nederland behoren. Het betreft de volgende opleidingen:

• Autonome Beeldende Kunst• Docent Muziek• Master of Music• Theater• Docent Theater• Master Interieur Architectuur

Daarnaast is onlangs de Master Scientific Illustration (contracton-derwijs en tevens de enige master in zijn soort in Nederland) eveneens

53

als excellent beoordeeld. De natio-nale en internationale erkenning en positionering vraagt om extra aandacht. Niet alleen om het hoge topniveau te handhaven; ook om alle opleidingen te versterken en op te tillen naar een hoger (basis)niveau. Een van de manieren om de kwaliteit verder te versterken is het werken in ‘learning communi-ties’. Deze vorm van onderwijs en coaching is sterk in ontwikkeling binnen de opleidingen van de AFM. De communities hebben een aantal gemeenschappelijke kenmerken:

• Kleinschaligheid en maatwerk

• Intensief contactonderwijs met individuele aandacht• Hechte kernteamstructuur rondom de opleiding of studierich-ting• Participatie van studenten binnen meerdere lagen van het curriculum• Grote inbreng van alumni, gast-docenten en verbinding met de beroepspraktijk

Onze doelstelling is het werken in learning communities verder te ont-wikkelen mede rekening houdend met de brede ervaringen die elders (nationaal – internationaal) worden opgedaan.

54

Ad 4. Een wisselwerking

tussen onderwijs en onder-

zoek – In-Onderzoek

Praktijkonderzoek, waarin creatie en reflectie samenkomen, speelt voor de kunsten een belangrijke rol als aanjager en articulatie van inno-vatie en kwaliteitsontwikkeling. De AFM heeft gekozen voor de instel-ling van een tweetal lectoraten, te weten:

• Autonomie en openbaarheid in de kunsten – een lectoraat over kwesties die voortvloeien uit de voor kunstpraktijken kenmerkende spanning tussen de autonomie van de kunsten en de openbaarheid waartoe de kunsten zich verhou-den.

• Technology Driven Art – een lecto-raat over de invloed van technologi-sche ontwikkelingen op artistieke processen.

4A) Lectoraat ‘Autonomie en openbaarheid in de kunsten’Wij koesteren graag de gedachte dat het bestaansrecht van kunste-naars en culturele instellingen in de sector zelf ligt. Dat is maar gedeel-telijk zo. Het bestaansrecht ligt voor een deel ook in de verbinding met de samenleving.

De AFM draagt bij aan de verster-king van het kunstonderwijs en de kunstpraktijk. In het lectoraat staan kwesties centraal die voort-vloeien uit de voor kunstpraktijken kenmerkende spanning tussen de autonomie van de kunsten en de openbaarheid waartoe de kunsten zich verhouden. Het lectoraat situ-eert deze spanningsvelden op de grensvlakken tussen kunstdisci-plines, tussen kunst en onderzoek en tussen kunst en samenleving. Onderzocht wordt hoe kunste-naars zich vanuit een eigen artis-tieke praktijk verhouden tot maat-schappelijke kwesties op basis van de drie onderzoekslijnen: cultuur en stedelijke ontwikkeling, kunst voor/met de gemeenschap en kunst in de belevingssamenleving. Door deze drie lijnen heen ontwikkelt het lectoraat een eigen stijl van artistiek onderzoek. Het lectoraat experimenteert met een manier van werken, waarin een pragmatische notie van kennis, het bevragen van externe praktijken, de uitwisseling van stijlen van onderzoek en het belang van documentatie en debat centraal staan. Deze experimenten passen in de gedachte dat kunst een cruciale kritische, meeslepende, reflexieve, denk- en ervaringsruimte voor de samenleving is en dat kun-stenaars ook onderzoekers kunnen zijn die vormen van kennis maken.

55

Het lectoraat zet deze exploratie van de rol van onderzoek in het kunstvakonderwijs voort door bij te dragen aan het denken over deze rollen en door oefening met de invulling hiervan. 4B) Lectoraat ‘Technology Driven Art’Wij koesteren graag de gedachte dat kunstenaars aan het stuur staan van hun eigen kunst en bij uitbrei-ding van de ontwikkeling van de kunstgeschiedenis. Dat is maar gedeeltelijk zo. Vaak nemen nieuwe technologische ontwikkelingen dat roer over. Technologie ‘dwingt’ tot nieuwe kunsthistorische ontwikke-lingen.

De AFM wil binnen haar kunst- opleidingen de invloed van nieuwe technologische ontwikkelingen op artistieke processen onderzoeken, bevragen en stimuleren. Met name de razendsnelle ontwikkelingen op het digitale vlak bieden nieuwe mogelijkheden en uitdagingen voor de artistieke praktijk. Ook nieuwe materialen en productietechnie-ken dringen in de kunstenpraktijk door. De ‘Technology Driven Artist’ schakelt virtuoos tussen verschil-lende media, kunstdisciplines en productieprocessen. Het kunstwerk nestelt zich op grensgebieden. Dat heeft ook invloed op de distributie

en de perceptie van het kunstwerk. Technology Driven Art infiltreert de klassieke vertoningskanalen met hybride kunst en zoekt naar nieuwe vertoningsplaatsen daarbuiten. Cross-over en intermedialiteit zijn kernbegrippen geworden voor de hedendaagse kunstbeoefening. Het lectoraat ‘Technology Driven Art’ onderzoekt de invloed van techno-logische ontwikkelingen op artis-tieke processen. Dat gebeurt aan de hand van concrete projecten, waarbij een docent samen met een groep studenten, de implementatie van nieuwe technologieën en media bij de kunstcreatie uitprobeert en kritisch bevraagt. Vaak zijn die projecten een eerste opstap naar de implementatie van die technie-ken in het reguliere onderwijs. Het lectoraat speelt hierin naast een stimulerende rol, ook een kritisch onderzoekende en bevragende rol.

56

Ad 5. Een wisselwerking

tussen onderwijs en onder-

nemen - In-Productie

In Nederland maakt het cultureel ondernemerschap al vanaf de jaren negentig opgang met als doel de afhankelijkheid van overheidssubsi-dies in de culturele sector te vermin-deren en ruimte te scheppen voor eigen initiatief. Inmiddels verdient 1 op de 8 werkende Nederlanders zijn geld als ondernemer en zijn er –mede als gevolg van de economi-sche ontwikkelingen – steeds meer ZZP’ers gestart. Studenten uit het kunstvakonderwijs zijn bij uitstek ondernemend. Dit blijkt ook uit het feit dat meer dan 60% als ZZP’er start ten opzichte van 8% van het totaal aantal afgestudeerden op HBO-niveau.

Juist omdat een groot deel van de afgestudeerden in het kunston-derwijs als zelfstandige aan de slag gaat, besteden wij bijzondere aandacht aan vaardigheden en kennis op het terrein van onder-nemerschap. Wij noemen dat ‘In-Productie’ en dit verwijst naar de continue wisselwerking tussen het kunstonderwijs en de externe omgeving. Deze wisselwerking kent twee bewegingen: van binnen naar buiten en van buiten naar binnen.

5a) Van binnen naar buitenDe AFM kenmerkt zich door een groot en gevarieerd potentieel aan artistieke en creatieve vakmensen. Op verschillende niveaus bieden wij studenten en alumni onder-steuning op het terrein van onder-nemerschap aan. Alle studenten krijgen in hun opleiding te maken met cultureel ondernemen. Dit is per opleiding specifiek ingevuld voor wat betreft de inhoud, vorm en toekenning van studiepunten. De verscheidenheid in aanpak heeft te maken met de opbouw van het onderwijsaanbod en de wijze waarop de ‘externe markt’ is inge-richt. Daarnaast onderzoeken wij de mogelijkheden een gezamenlijke week van het cultureel onderne-merschap te organiseren in samen-spraak met een aantal belangrijke stakeholders. Doel van deze week is om vanuit een interdisciplinaire setting een wisselwerking tussen onderwijs en praktijk te creëren op het vlak van cultureel ondernemen.

De studenten worden eveneens begeleid in het organiseren van grotere projecten tijdens de mas-teropleidingen met alle aspecten op het terrein van cultureel onder-nemen. Ook bieden wij starters, die kiezen voor een zelfstandige prak-tijk en die zich als cultureel onder-nemer willen vestigen, aanvullende ondersteuning. Wij doen dit vanuit

57

het zogeheten bureau voor de crea-tieve ondernemer ‘Creative City Zuid’. Bij de start van een eigen onderneming zijn er veel aspecten die aandacht vragen, waaronder de financiële en juridische vormgeving. Studenten kunnen gebruik maken van de expertise van Creative City Zuid. Op basis van de vraag van de startende ondernemers passen wij ons opleidingstraject aan, zodat wij ook continu inspelen op de wijzi-gende behoeften en wensen van de startende ondernemers.

5b) Van buiten naar binnenIn de samenleving groeit de vraag naar creatieve artistieke oplossin-gen. Bij vraagstukken in de sociale, economische en politieke context heeft de inbreng vanuit de kunsten inmiddels een erkende en geres-pecteerde toegevoegde waarde. Binnen de AFM merken wij ook een groeiende vraag vanuit de samen-leving naar onconventionele oplos-singen. Wij zijn graag bereid hier samen met bedrijven, overheden en andere organisaties de schouders onder te zetten.

Het gaat overigens niet alleen om het reageren op vragen vanuit de samenleving voor een innovatieve oplossing. De contacten met orga-nisaties, bedrijven en overheden zorgen er ook voor dat het onder-wijs naar een hoger level gebracht

wordt. Het organiseren van een netwerk en het onderhouden van deze contacten is essentieel. Gast-docenten vanuit het bedrijfsleven zijn van onschatbare waarde voor het onderwijs, het aantrekken van nieuwe stageplaatsen biedt kansen voor studenten en op die manier kan de AFM in samenwerking met het bedrijfsleven een gunstig werk-klimaat voor jongeren in Limburg ondersteunen.

Op stapel staat de start en inrich-ting van de pilot ‘muziekimpresa-riaat’: een service die kansrijke projecten en producten van het conservatorium mogelijk maakt door het produceren en vermarkten op de grens van opleiding en be- roepspraktijk.

58

7

59

In dit hoofdstuk staat de nadere uit-werking van onze plannen centraal op basis van de uitgangspunten van Zuyd Hogeschool, de contex-tuele ontwikkelingen en onze eigen gekozen speerpunten. Daarnaast staan wij open voor vernieuwin-gen en verrassingen. Werken met jonge mensen houdt onze faculteit levendig en scherp. Dagdagelijkse gebeurtenissen zorgen voor nieuwe impulsen – ons beleid is niet statisch en voor een deel slechts te vangen in woorden en afspraken. Op grote lijnen hebben wij de volgende keuzes gemaakt en prioriteiten gesteld. Voor meer gedetailleerde informatie verwijzen wij naar het jaarplan van de AFM.

Keuzes en prioriteiten

60

1. Afspraken sectorplan

Op basis van de gemaakte afspraken in het Sectorplan Kunsten reduceren wij het aantal studenten in een aantal bachelor opleidingen om op deze manier een goede aansluiting te houden met de arbeidsmarkt. Ook in de komende jaren werken wij aan volgende opdracht:

2. Verbreding masters

Wij streven ernaar onze studenten een zo breed en verdiept mogelijk onderwijsprogramma aan te bieden. Dit betekent dat wij een passende master willen aanbieden aansluitend op de aanwezige bachelor opleidingen. Hiertoe werken wij aan de volgende concrete vernieuwingen:

61

Opleiding

Master Status

Nieuw

Ontwikkelfase

GecontroleerdeGroei

Integratie

Groei lesplaatsMaastrichtIdeefase

Samen-werking

Internationale beroepspraktijkVan EyckAcademie

SamenvoegingArchitectuur en InterieurArchitecteurFontys

MAD Genk

Tijds-planning

Start per 2015/2016Start per01-09-2016-

Start per01-09-2016

-

Start per 01-09-2017

Studenten

Van 0 naar 20

Van 0 naar 20

Van 115 naar 125

Van huidige 49 naar 70

Van 0 naar 20

Van 0 naar 25

MuziekAutonome Beeldende KunstVormgeving

Theater

(fine) Arts andDesignMuziek

Architectuur

Kunst & Educatie

MAMDT

10%25%20%

29880292

Reductie-percentage

Max. aantal studentenper 1 oktober 2016

62

3. Innovatie iArts

Onlangs heeft het Ministerie van OCW ingestemd met het voornemen de hbo-ba-chelor opleiding iArts als bekostigde opleiding in Maastricht te verzorgen. Het Ministerie is van oordeel dat:

• iArts een innovatief en breed concept is, waarin verschillende expertises met elkaar wordenverbonden en van waaruit grensverleggende en nieuwe maatschappelijk relevantetoepassingen en beroepsinhouden ontstaan.

• iArts nadrukkelijk inspeelt op het beleid van de rijksoverheid gericht op versterking van decreatieve sector en het leggen van dwarsver-banden tussen de kunsten en andere sectoren.

• iArts past in het beleid van het Ministerie tot kwalitatieve versterking van het kunstonderwijs.

• de verwachting gerechtvaardigd is dat afgestu-deerden van de opleiding iArts in staat zullenzijn hun eigen werkgelegenheid te creëren.

• iArts past in de voortgezette profilering waarbij verbindingen worden gelegd tussen deverschillende kunstdisciplines met zelfstandig ondernemerschap en tussen de kunst en de wetenschap.

Dit betekent concreet dat het accreditatietraject bachelor opleiding iArts ingezet wordt. Voor de toekomst wordt gedacht aan de volgende ontwikkelingen:

63

Opleidingen Fase

Accreditatie2014/2015

Ontwerpfase

Samenwerking

Van Eyck en Universiteit Maastricht

Internationale Partners

Studenten

Van 30 naar 45 met een door-groei naar 100

Van 0 naar 25

Bachelor iArts

Master iArts

4. Innovatie Architectuur

Het hoger onderwijs in Europa is -in verband met de afspraken die in 1999 in Bologna gemaakt zijn- in beweging. Deze afspraken zorgen voor een grotere mobiliteit van studenten in Europa. De Dublin descriptoren beschrijven daarnaast de beoogde Europese kwalificaties. Daarin wordt het aanleveren van vakkundige beroepskwalificaties in het bachelor onderwijs gesitueerd en de onderzoek kwalificaties in het masteronderwijs. Er ontstaat op die manier een knip tussen het bachelor- en het masteronderwijs, welke het makkelijker maakt voor een student zijn master studie op een ander plek voort te zetten. Er zijn twee Master titels: Master of Arts en Master of Science.

In Nederland bestaat binnen de architectuuropleidingen alleen een titel Master of Science. Voor interi-eurarchitectuur bestaat er wel een Master of Arts. Binnen Europa is ook de Master of Arts in architec-tuur mogelijk. Voor de AFM biedt dit binnen de euregionale ligging een kans om op dit vacuüm in Neder-land in te spelen. Mede gelet op de lage instroom en de kansen op eure-gionaal niveau zetten wij in op een tweejarige -door de NVAO geaccre-diteerde- masteropleiding met twee uitstroomprofielen (Master of Arts MA en MIA).

64

5. Versterking onderzoek

Artistiek onderzoek is niet alleen intrinsiek waardevol voor kunst- opleidingen; het vindt specifiek ook zijn rechtvaardiging in veranderingen in de kunstpraktijk. Veranderingen vragen om nieuwe competenties waar het kunstonderwijs op moet inspelen. Wellicht nog meer dan in het verleden, zullen toekomstige kunstenaars zich in hun artistieke praktijk vaardig en kritisch moeten kunnen oriënteren op andere contex-ten en partners en hun relevantie in het publieke domein kunnen ontwik-kelen. Het leren doen van onderzoek is hiervoor cruciaal. Kunststudenten leren nu al een onderzoekende en reflexieve houding in de creatie zelf, die aanvulling behoeft door middel van vaardigheden als het creëren, documenteren, deelbaar en betwist-baar maken van werk en werkproces. De afgelopen jaren is op verschillende manieren en plekken bottom-up geëxperimenteerd met onderzoek- ateliers. Onderzoekateliers zijn onderwijsblokken, waarin artistieke maakprocessen worden gecombi-neerd met onderzoeksprocessen. De onderzoekateliers worden op maat gemaakt, zijn gericht op het ontwik-kelen van vakmanschap in onder-zoek naar het artistieke maakproces. Vanaf 2015/2016 biedt elke academie op bachelor niveau jaarlijks minimaal

en structureel één onderzoekatelier aan en werkt bij de ontwikkeling en realisatie daartoe samen met een van de twee lectoraten.

Daarnaast worden vanuit de lectora-ten intensieve workshops aangebo-den als deskundigheidsbevordering voor docenten. Tijdens de workshop is het doel een eigen onderzoeksvoor-stel te ontwikkelen. De medecursis-ten functioneren als een kritische onderzoekgemeenschap. Ook wordt er in lezingen en interactieve sessies inzicht verschaft in de inhoudelijke programmalijnen van het lectoraat en de praktische eisen waaraan een onderzoeksvoorstel moet voldoen.

6. Meer profileren

Binnen de AFM wordt doelbewust optimale ruimte gegeven voor de ver-schillende opleidingen met hun ka-rakteristieke eigenschappen. Eenheid in verscheidenheid is waar de AFM voor staat. Daar past een eigentijds PR- en Communicatiebeleid bij met concrete activiteiten. Op basis van deze nota zal hieraan de komende ja-ren invulling worden gegeven.

65

66

8

67

Zoals ook al uit de vorige paragrafen blijkt, verkrijgt de professionele wereld in toene-mende mate internationale dimensies als gevolg van globalisering. Zuyd Hogeschool speelt hierop in en heeft een internationale visie ontwikkeld om de studenten met de juiste kennis en competenties uit te rusten. Op die manier worden de toekomstige pro-fessionals in staat gesteld in te spelen op de internationale ontwikkelingen, die verder reiken dan de grenzen van Nederland en de Europese Unie. De ligging van Zuyd Hoge-school -midden in een grensoverschrijdende regio- biedt een uitgelezen kans een bijdrage te leveren aan het daadwerkelijk ‘grenzeloos’ studeren, leven en werken.

Internationalisering is nadrukkelijk onderdeel van de strategie van Zuyd. Studenten komen naar Maastricht vanwege de kwaliteit van het onderwijs en het internationale karakter van de stad en de regio. Dit wordt mede versterkt door de aanwezigheid van diverse Europese instellingen en evenementen, zoals United World College, EIPA, TEFAF, UNU-MERIT en de universiteit. De AFM kiest er voor om de komende jaren –met partners- te investeren in het opzetten van een ZUYD International Campus. Onderstaand gaan wij verder op onze ambities in.

Toekomstigeambities

68

A. Inhoudelijke programme-

ring: ZUYD International

Campus

In het HBO-sectorplan kunsten heeft de AFM duidelijk gekozen voor een Europees –in sommige gevallen zelfs voor een internatio-naal- profiel. De reden hiervoor is tweeledig:

• De studenten die kiezen voor de AFM, komen vanuit heel de wereld. Zo komt meer dan 72% van de stu-denten bachelor muziek uit het bui-tenland. Het programma is Engels-talig en de studenten, docenten en lectoren komen uit meer dan 42 verschillende landen; ook buiten Europa.

• De AFM heeft de ambitie om de opleidingen uit te bouwen naar Europese topopleidingen. Het con-servatorium heeft reeds een inter-nationale scope. Van oudsher is in de beeldende kunst een sterke binding met Duitsland, terwijl de theateropleiding duidelijke lijnen legt tussen Vlaanderen-Neder-land-Duitsland. Het merendeel van de studenten van de nieuwe iArts opleiding is internationaal en gezien de digitale ontwikkelingen ligt ook voor MAMDT en MAFAD de wereld open. Geen enkele opleiding van

de AFM is gericht op alleen Neder-landse instroom.

De drie Maastrichtse faculteiten (Faculty of International Business and Communication, Faculty Hotel and Facility Management en onze eigen faculteit) –ieder met een spe-cifiek internationaal profiel- hebben hun krachten gebundeld en willen de komende jaren inzetten op een versterking van internationaal onderwijs en onderzoek in Maas-tricht met de ZUYD International Campus. Deze ambitie sluit aan bij het profiel van de Provincie Limburg als internationale kennisregio en de stad Maastricht als internationale kennisstad.

Wij kiezen ervoor onze academies Europees en internationaal verder te ontwikkelen. Dit vormt ons unique selling point. In 2018 willen wij een excellente positie in de inter-nationale ranking hebben bereikt. In de komende jaren willen wij met de hierboven genoemde faculteiten gezamenlijk optrekken om de ZUYD International Campus verder vorm en inhoud te geven.

69

Dit kan op de volgende onderdelen:

• De komende jaren zetten wij verder in op de potentiele groei van internationale studenten voor onze Maastrichtse opleidingen.

• In de accreditatie van de NVAO kan het bijzonder kenmerk interna-tionalisering toegewezen worden als internationalisering zichtbaar en aantoonbaar is in de visie, onder-wijsmethodes, studieresultaten en personeel. Wij zetten de komende jaren in op toewijzing van het kenmerk internationalisering voor muziek en iArts.

• Wij willen de participatie in grens-overschrijdende en internationale onderzoeks- en onderwijsprojecten vergroten.

• Wij willen de internationale part-nerschappen en samenwerking verder versterken.

• We willen een leven lang inter-nationaliseren bevorderen en de internationale mobiliteit inclusief leerervaringen stimuleren.

De inspanningen die leiden tot succesvolle resultaten in grens-overschrijdende samenwerking in het onderwijs zijn groot. Voor de verdere ontwikkeling van ZUYD International Campus hebben wij de steun van meerdere part-ners, zoals de Provincie Limburg, de MAHHLS-steden, bedrijven en andere organisaties nodig. Vanuit een gedeelde verantwoordelijkheid en gezamenlijk draagvlak willen wij onze rol pakken en internationaal hoger beroepsonderwijs in Maas-tricht op de kaart zetten.

70

B. Fysieke aansluiting:

ZUYD International

Campus

Het onderwijs heeft behoefte aan hoogwaardige voorzieningen, die aansluiten bij de opleidingen van de 21e eeuw. Belangrijk is concentratie in de binnenstad van Maastricht met een grotere verbinding vanuit de gebouwde voorzieningen. De academies vervullen een rol in het publieke domein; dit vereist –ook- een fysieke en publieke toeganke-lijkheid.

Een optimale fysieke omgeving communiceert met de samenleving. Het zorgt voor een verbinding met:

• start-ups en alumni, die zich om de campus heen kunnen vestigen;

• bedrijven en ZZP’ers, werkzaam in de topsectoren;

• ondernemingen, die samen met het onderwijs Limburg als kennisre-gio versterken;

• burgers, studenten, toeristen, die zorgen voor een kritische massa met reflectie op de samenleving.

Een aantal gebouwde voorzienin-gen voldoet niet meer aan de eisen van deze tijd, bevat weinig ruimte en heeft weinig uitstraling. Een onderwijsinstelling in een kennis-stad, midden in een kennisregio, dient als zodanig herkenbaar aan-wezig te zijn voor zowel de interna-tionale studenten als voor de inwo-ners, de bezoekers en het publiek. Dit vereist een lange termijnvisie voor de fysieke component met diverse opties variërend van nieuw-bouw tot behoud van bestaande sites.

De tijd is rijp om vanuit een inhou-delijke visie de fysieke gebouwde vertaling te maken naar een stad en regio, die met een gebouwde ‘onderwijs-landmark’ kleur geven aan Maastricht en internationale kennis vanuit Limburg uitstralen.

71

72

73

Slot

Onlangs presenteerde de Weten-schappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) zijn nieuwste verkenning ‘Cultuur herwaarderen’ aan minister Busse-maker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. In binnen- en buitenland klinkt regelmatig de vraag naar de waarde van cultuur. Het antwoord wordt daarbij steeds vaker gezocht in de sociale en economische effecten van cultuur. Ook in het cultuurbeleid zijn deze effecten centraler komen te staan en krijgt de culturele sector nieuwe doelen opgelegd. In de Verkenning pleit de WRR voor een herwaar-dering van het ‘culturele’ binnen het cultuurbeleid. Een sterke culturele sector is blijvend van waarde voor de Nederlandse samenleving. Daarvoor is meer focus nodig op ontwikkelingen binnen die sector zelf. Hoe valt de aansluiting tussen kunstvakonderwijs en arbeidsmarkt te verbeteren? Is de culturele sector voldoende voorbereid op verande-ringen in de smaakpatronen van het publiek? Welke gevolgen hebben

nieuwe financieringsmodellen voor het culturele landschap?

Met bovengenoemde verkenning zijn de eerste stappen voor het ontwikkelen van het landelijk cultuurbeleid voor de volgende beleidsperiode 2017-2020 gezet. Onlangs heeft de Raad voor Cultuur advies uitgebracht en in het najaar 2015 zal de Tweede Kamer zich uitspreken over de uitgangspunten voor de nieuwe periode.

Vanuit een actieve houding willen wij bijdragen aan de discussies, beleidsvorming en uitvoering van een breed kunstenonderwijs in Limburg dat aansluit op de behoeften van de samenleving en de kansen op de arbeidsmarkt. Voor de komende jaren hebben wij onze prioriteiten gesteld en onze (inter-nationale) ambities op de langere termijn uitgestippeld.

Wij blijven onze onderwijs- en beleidsvisie herijken en de (toekom-stige) studenten herrijken!

74

Faculteit van de KunstenHerdenkingsplein 12 6211 PW Maastricht

PostadresPostbus 5316200 AM Maastricht

Facultyofarts@zuyd.nl

Zuyd HogeschoolPostbus 550 6400 AN Heerlen www.zuyd.nl info@zuyd.nl

Colofon

Foto’sFaculteit van de Kunsten Maastricht - Fashionclash - Wouter Roosenboom - Bart Rademaker

VormgevingLuuk Jaspers & Bente van Melick

Tekst Sonja Troisfontaine

Nieuwsbrief Wilt u op de hoogte blijven van alle nieuwtjes op de Arts Faculty Maastricht? Meld u dan aan voor onze digitale nieuwsbrief via: facultyofarts@zuyd.nl

Deze brochure is gemaakt in 2015. Het is mogelijk dat daarna informatie is gewijzigd. Aan de tekst van deze brochure kunnen geen rechten worden ontleend. Niets van deze uitgave mag worden gebruikt of vermenigvuldigd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Zuyd Hogeschool.