Kunstgebouw magazine #4

kunstgebouw

magazine #4 / najaar 2013

Cultuuronderwijs is continu ‘gesammtkunstwerk’Interview met minister Jet Bussemaker

Dit is het moment voor het onderwijsHoogleraar culturele economie Arjo Klamer

gestructureerde cultuureducatie met couleur localeSamenwerking in Holland Rijnland

SAMENWERKING

2Kunstgebouw magazine #4 • najaar 2013 • Samenwerking

inhoudsopgave magazine #4

Kunstgebouw magazine#4 – najaar 2013

Dit blad is een uitgave van Kunstgebouw, expert in Zuid-Holland voor kunst en cultuur. Veel activiteiten van Kunstgebouw worden financieel mogelijk gemaakt door de provincie Zuid-Holland.

KunstgebouwBroekmolenweg 162289 BE Rijswijk015-2154515www.kunstgebouw.nl

Wilt u reageren op een artikel in dit blad of heeft u een vraag? Stuur een mail naar [email protected]

©2013. Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden zonder voorafgaande schrifte-lijke toestemming van Kunstgebouw. ISSN: 2212-5248

Redactie Margriet Gersie, Annemarie Hogervorst (coördinatie), Verolique Jacobse, Ulrike Söbbeke

Teksten Bina Ayar, Margriet Gersie, Annemarie Hogervorst, Verolique Jacobse, Joke Ligterink

Fotografie Rinie Bleeker, Annemarie Hogervorst, Hans Tak, Rick Keus, Jaap Reedijk, Jacqueline Spaans, Chantal Veugen, Steven Witkam

Vormgeving 75B

Drukwerk QuantesArtoos

Neem een abonnement op onze nieuwsbrief: www.kunstgebouw.nl/nieuwsbriefVolg ons op Twitter: @kunstgebouwLike ons op Facebook: www.facebook.com/kunstgebouw

Op de cover staat een foto van een kunstwerk van Barbara Witteveen. Dit is een onderdeel van Til me op, een Kijk|Kunst project. Op www.kunstgebouw.nl/tilmeop is het filmpje te zien dat Cristina Garcia Martin gemaakt heeft van een bezoek aan het atelier van Barbara Witteveen. De foto is gemaakt door Steven Witkam.

Kunstgebouw magazine #4 • oktober 2013 • Samenwerking

3

Ineens was de term er: cultuureducatie met kwali-teit. De staatssecretaris in het vorige kabinet begon ermee. Er kwam een visie en een subsidieregeling met die naam. Inmiddels is het een begrip waarover we spreken alsof we weten wat we ermee bedoelen. Maar is dat zo?

Cultuureducatie is al jaren onderdeel van het beleid van het ministerie van OCW. Met wisselende termen, wisselende prioriteit maar al heel lang met een stevige ambitie. Bij de regeling versterking cultuureducatie 2004-2005 spraken OCW, VNG en IPO al af dat “in 2007 alle scholen in het primair onderwijs hun visie op de plaats van cultuureducatie in hun onderwijspro-gramma hebben geformuleerd en deze visie kunnen vertalen in een samenhangend geheel van cultuuredu-catieve activiteiten “ 1). We zijn bijna 10 jaar verder en nu is er dan de regeling Cultuureducatie met Kwaliteit. Om te bereiken wat in 2007 gerealiseerd had moeten zijn. Moeten we constateren dat er de afgelopen jaren niets is gebeurd? Is er niet aan kwali-teit gewerkt? Is alle energie van scholen en culturele instellingen, al het beleid en het geld tevergeefs inge-zet? Ik denk het niet. Onnoemelijk veel kinderen heb-ben zich kunnen verwonderen met talloze projecten en programma’s. Leerkrachten hebben hun lessen verrijkt, kunstenaars hun verhaal verteld. Maar een samenhangend geheel was het nog niet en dat is de kwaliteit waar het nu om gaat.

Samenhang en samenwerking kosten tijd. Wie doen er allemaal mee , wat wil het onderwijs, wat kan een cultuuraanbieder? Kennen ze elkaar, begrijpen ze elkaars taal? Het onderwijs krijgt door de subsidiere-geling de kans met culturele instellingen, provincies en gemeenten antwoorden te vinden. Er zijn zo’n vijftig plannen gemaakt. Met nog veel vragen. Is een doorlopende leerlijn een product of een proces? Gaat het om de deskundigheid van de leerkracht of van de schooldirecteur? Bepaalt de school of de cultuuraan-bieder wat kwaliteit is?

Er is vier jaar de tijd om de plannen te realiseren. Of het doel dan ook zal worden bereikt? Waarschijnlijk nog niet, onderwijsbeleid is gebaat bij continuïteit, cultuureducatie dus ook.

Maar in vier jaar kan er wel veel kwaliteit aan cultuur-educatie worden toegevoegd. Het ‘samenhangend geheel’ zal een stuk dichterbij komen als alle betrok-ken partijen, ook de weinig voor de hand liggende, samenwerking zoeken. “Vooral van onderop en in cultuurbrede zin” 2), zoals de minister graag wil stimuleren. Dat is samenwerking met kwaliteit. Dit magazine wil daar met aansprekende voorbeelden en verhalen een bijdrage aan leveren. • Uit Rapport OCW 11-3-2011 - Beleidsdoorlichting cultuur periode 2005-2008 en deels 2009-2012.• Uit Boekman 95 - Interview Jet Bussemaker door Kim van der Meulen

EEN PLAN EN DAN…

MARGRIET GERSIE

03 een plan, en dan…Column Margriet Gersie

10 Cultuuronderwijs is continu ‘gesammtkunstwerk’Interview met minister Jet Bussemaker

04 Dit is het moment voor het onderwijsHoogleraar culturele economie Arjo Klamer

09 stoeptegelgedicht

16Cultuurtrein verbindt Lansingerland en Pijnacker-nootdorpInterview met Rian Hoofs en Marinka Visser

22 Muren weghalenInterview met Harry van der Klink

14 overzicht plannen Cultuureducatie met kwaliteit in Zuid-Holland

18 “Leerlijnen zorgen voor structuur en vrijheid”Interview met Saskia Hooijmaijers

2020

Vier vragen aan het FondsVia onze LinkedIn-groep Deelregeling Cultuureducatie met kwaliteit Zuid-Holland deden wij de oproep: “Welke vraag wilt u stellen over Cultuureducatie met kwaliteit?” Uit de reacties hebben we vier vragen geselecteerd en voorgelegd aan Jan Jaap Knol, directeur van het Fonds voor Cultuurparticipatie.

Komt er ook een mogelijkheid voor Pabo’s om een kwaliteitsslag te maken op het gebied van cultuureducatie, en op welke manier kunnen zij ondersteuning krijgen bij het implementeren van de gedachtegang rondom cultuureducatie met kwaliteit binnen het onderwijs?Pabo-studenten zijn de leraren van de toekomst.

Vraag van Ilona van den Koedijk, medewerker cultuureducatie onderwijs & projectbureau bij MiK in Schijndel (Noord-Brabant)

Beste Ilona van den Koedijk,Het is heel belangrijk dat aankomende leraren vertrouwd raken met cultuureducatie. Binnen de matchingsregeling richten de aanvragers zich met name op de zittende leerkrachten en vakdocenten. Er is nog te weinig aandacht voor toekomstige leerkrachten op de Pabo’s en de toekomstige vakdocenten op de conservatoria en hogescho-len. Als Fonds gaan wij daarom in het kader van het flankerende beleid aandacht besteden aan de deskundigheidsbevordering van aankomende leerkrachten basisonderwijs en educatief mede-werkers van culturele instellingen. Wij zien dat het belangrijk is voor een daadwerkelijke verankering in de toekomst om ook toekomstige leerkrachten te betrekken bij de huidige ontwikkelingen. Daar-naast zullen wij in de overleggen die er zijn en de activiteiten die wij organiseren zo veel mogelijk de Pabo’s betrekken. Ik hou me graag aanbevolen voor ideeën en hoor graag wat de lokale ontwik-kelingen op dit gebied zijn.

Eén van de criteria van de Deelregeling Cul-tuureducatie met kwaliteit is het versterken van duurzame samenwerking tussen de school en de culturele en sociale omgeving. Als je van mening bent dat dit belangrijk is voor de ontwikkeling van leerlingen en dat de kunsten het cement vor-men tussen onderwijs en cultuur, moet je er dan niet voor zorgen dat cultuur educatieve instel-lingen (zoals centra voor de kunsten en erfgoedin-stellingen) voor de toekomst behouden blijven?

Vraag van Aafje de Groot, leerkracht Bredeschool De Vogels in Oegstgeest

Beste Aafje de Groot,Uiteraard is het van belang dat de lokale infra-structuur kan voorzien in goede cultuureducatie. Ik deel uw zorg over de lopende bezuinigingen. Het is van belang dat centra voor de kunsten en erfgoedinstellingen hun brede rol in de samenle-ving kunnen behouden en daar hoort steun van de overheid bij. De regeling Cultuureducatie met kwaliteit biedt instellingen de mogelijkheid om in het verlengde van hun taak voor de gemeente hun activiteiten uit te breiden en zo een kwaliteitsim-puls te geven aan cultuureducatie op scholen. De regeling stimuleert ook dat een verbinding gelegd wordt tussen binnen- en buitenschools aanbod. Voor veel instellingen biedt deze regeling ondanks de bezuinigingen aanknopingspunten om hun aan-bod te verbreden en aanbod voor scholen verder te ontwikkelen en te laten aansluiten op hun aanbod in de vrije tijd.

Kunstgebouw magazine #4 • najaar 2013 • SamenwerkingKunstgebouw magazine #4 • najaar 2013 • Samenwerking

3214KGB Magazine schets.indd 20 04-09-13 15:37

20 Vier vragen aan het FondsAntwoorden van Jan Jaap Knol

23 Professionaliteit en des-kundigheidsbevordering cultuureducatie

24 kort nieuws

26 online opdrachten onder de loep

08 “Als je weet waar je het voor doet, gaat het vanzelf”Interview met Debby Haring

17 gestructureerde cultuureducatie met couleur localeSamenwerking in Holland Rijnland

Kunstgebouw magazine #4 • najaar 2013 • Samenwerking

3

Ineens was de term er: cultuureducatie met kwali-teit. De staatssecretaris in het vorige kabinet begon ermee. Er kwam een visie en een subsidieregeling met die naam. Inmiddels is het een begrip waarover we spreken alsof we weten wat we ermee bedoelen. Maar is dat zo?

Cultuureducatie is al jaren onderdeel van het beleid van het ministerie van OCW. Met verschillende ter-men, wisselende prioriteit maar al heel lang met een stevige ambitie. Bij de regeling versterking cultuur-educatie 2004-2005 spraken OCW, VNG en IPO al af dat “in 2007 alle scholen in het primair onderwijs hun visie op de plaats van cultuureducatie in hun onderwijsprogramma hebben geformuleerd en deze visie kunnen vertalen in een samenhangend geheel van cultuureducatieve activiteiten”.1 We zijn bijna 10 jaar verder en nu is er dan de regeling Cultuuredu-catie met kwaliteit. Om te bereiken wat in 2007 gere-aliseerd had moeten zijn. Moeten we constateren dat er de afgelopen jaren niets is gebeurd? Is er niet aan kwaliteit gewerkt? Is alle energie van scholen en cul-turele instellingen, al het beleid en het geld tevergeefs ingezet? Ik denk het niet. Onnoemelijk veel kinderen hebben zich kunnen verwonderen met talloze pro-jecten en programma’s. Leerkrachten hebben hun lessen verrijkt, kunstenaars hun verhaal verteld. Maar een samenhangend geheel was het nog niet en dat is de kwaliteit waar het nu om gaat.

Samenhang en samenwerking kosten tijd. Wie doen er allemaal mee, wat wil het onderwijs, wat kan een cultuuraanbieder? Kennen ze elkaar, begrijpen ze elkaars taal? Het onderwijs krijgt door de subsidie-regeling de kans met culturele instellingen, provincies en gemeenten antwoorden te vinden. Er zijn zo’n 50 plannen gemaakt. Met nog veel vragen. Is een door-lopende leerlijn een product of een proces? Gaat het om de deskundigheid van de leerkracht of van de schooldirecteur? Bepaalt de school of de cultuuraan-bieder wat kwaliteit is?

Er is vier jaar de tijd om de plannen te realiseren. Of het doel dan ook zal worden bereikt? Waarschijnlijk nog niet, onderwijsbeleid is gebaat bij continuïteit, cultuureducatie dus ook.

Maar in vier jaar kan er wel veel kwaliteit aan cultuur-educatie worden toegevoegd. Het ‘samenhangend geheel’ zal een stuk dichterbij komen als alle betrok-ken partijen, ook de weinig voor de hand liggende, samenwerking zoeken. “Vooral van onderop en in cultuurbrede zin” 2, zoals de minister graag wil stimuleren. Dat is samenwerking met kwaliteit. Dit magazine wil daar met aansprekende voorbeelden en verhalen een bijdrage aan leveren.

1. Uit Rapport OCW 11-3-2011 - Beleidsdoorlichting cultuur periode 2005-2008 en deels 2009-2012.2. Uit Boekman 95 - Interview Jet Bussemaker door Kim van der Meulen

EEn plAn En DAn…

margriet gersie


kuns

twer

k: B

arba

ra W

ittev

een,

foto

: Ste

ven

Witk

am

5

accountants en juristen. “U kent misschien de radiore-clame van accountants, die hun linker- en rechterhersen-helft laten samenwerken en zo kennis en ideeën com-bineren. Door de zaak van een andere kant te belichten

vinden ook professionals oplossingen voor problemen. Het genereren van creativiteit in zakelijke organisaties blijkt echter lastig; mensen zijn meestal opgeleid met te veel nadruk op de linkerhersenhelft.”

Voor Arjo Klamer staat vast dat creatieve vermogens van alle kinderen vanaf het basisonderwijs ontwikkeld moe-ten worden. “Ik zou daar graag het vermogen om met de handen te werken aan toe willen voegen. Creativiteit heeft te maken met verbeelding, oplossingen kunnen bedenken, dingen vanuit een ander gezichtspunt kunnen benaderen, dat is typisch iets wat je leert bij kunstedu-catie.” Klamer wijst op onderzoek van de Amerikaans-Hongaarse psycholoog Mihaly Csikszentmihalyi, hoogle-raar aan de universiteit van Chicago en bekend van het begrip Flow. “Hij bepleit net als ik dat creativiteit niet alleen deel uit moet maken van de van oudsher crea-tieve sectoren als wetenschap en kunst, maar ook moet worden gecultiveerd in het bedrijfsleven, bij de overheid en in het onderwijs.” Klamer deed zelf onderzoek onder

nederland maakt een periode van ‘creatieve des-tructie’ door. instituten voor kunsteducatie worden ontmanteld, aan de waarde van kunsteducatie wordt al decennialang getwijfeld. het reguliere onderwijs is aan zet, vindt arjo Klamer, hoogleraar economie van kunst en cultuur aan de rotterdamse erasmus-universiteit. “Wil je de kennis en expertise vanuit de

organisaties niet verloren laten gaan, dan is dit het moment om kunst-educatie anders te organiseren. Binnen scholen zouden kunsteduca-tieprogramma’s opgezet moeten worden, samen met die instellingen.” samenwerken dus. “dat zie ik als een tussenfase. de toekomst ligt in het zweedse model: integreren.”


“mensen zijn meestal opgeleid met te veel nadruk op de linker-hersenhelft.”

Hoogleraar culturele economie Arjo Klamer:

“dit is het moment voor het onderwijs”

kuns

twer

k: B

arba

ra W

ittev

een,

foto

: Ste

ven

Witk

am

6

MeestertitelKlamer heeft zojuist een onderzoek afgerond naar onderwijs in ambachten. “De afschaffing van ambachts-scholen in Nederland is ongekend. Met een internatio-naal team heb ik gekeken naar de situatie in Japan, de VS, Italië, Engeland en Duitsland. Vooral in Duitsland zien we veel meer waardering voor werken met het lichaam en met de handen. Er is daar sprake van een ontwikkelde ambachtscultuur; je kunt de meestertitel verdienen met alle voorrechten van dien.“

De verminderde waardering die ambachten in ons land krijgen en de nadruk op het cognitieve onderwijs is een verschijnsel van tientallen jaren. Klamer: “Kunsteducatie valt buiten de school, in aparte stichtingen en organisa-ties. Het vraagt vastberadenheid van ouders om hun kin-deren onderwijs in toneel en muziek te laten volgen. Dat werkt het elitaire karakter van kunsteducatie in de hand.” Over de grens is dat anders. “Op scholen in Zweden en Finland is kunsteducatie volledig geïntegreerd. Scholen hebben muzieklokalen en een eigen theater. Ook in de VS is er van basisonderwijs tot universiteit ruimte voor kunsteducatie. Ik heb zelf gedoceerd aan verschillende Liberal Arts colleges en universiteiten, waar altijd een arts department en een drama department aanwezig waren.“ Klamer zou graag zien dat in Nederland kunsteducatie onderdeel wordt van het regulier onderwijs. “In deze tijd zou samenwerking van scholen met kunstenaars of kunstinstellingen maar ook met ambachtslieden en ambachtelijke organisaties een grote bijdrage kunnen leveren aan de noodzakelijke verbetering van ons onder-wijs. Samenwerking is belangrijk nu. Op langere termijn ben ik groot voorstander van integratie. Kunsteducatie moet van zijn bijzondere status af.“

De tijd is rijp voor zo’n omslag, meent Klamer, maar scholen zijn nog niet zo ver. “Aan de Rijksuniversiteit van Groningen wordt onderzoek gedaan naar het belang van cultuureducatie, onder leiding van professor dr. Barend van Heusden, hoogleraar Kunstwetenschap-pen. Het is problematisch dat kunst gezien wordt als onderdeel van pretpakketten.” Klamer hoopt dat scholen wakker worden. “Zoals altijd heeft dat te maken met bewustwording. Nu is educatie nog vooral gericht op cognitieve ontwikkeling. In het bedrijfsleven is crea-tiviteit inmiddels essentieel; het onderwijs zal moeten meeveranderen.”

De Amerikaanse filosofe Martha Nussbaum, die dit jaar weer in Nederland was, wijst er op dat landen die het economisch goed doen, ook in het onderwijs veel aandacht hebben voor de creatieve en geestesweten-schappen. “Dat zie je in de VS en grappig genoeg ook in Zuid-Korea. De Nederlandse politiek ziet inmiddels het belang in van de creatieve sector voor onze samenleving, getuige het feit dat deze als een van de negen topsectoren is aangewezen in het nieuwe topsectorenbeleid. In deze negen sectoren wil ons land excelleren. Ons onderwijs-systeem zal hierop aangepast moet worden. Het besef is er, maar er is nog te weinig beweging in het systeem.”

DelenZou een vorm van share economy geschikt zijn voor het onderwijs? “In mijn hele denken richt ik me op gebie-den waar het delen van kennis en ervaring cruciaal is. Voor kunst en wetenschap gaat het daar vooral om. Dat is een grondbeginsel van de kunst: je kunt het niet voor jezelf houden. Kunst krijgt betekenis door het te delen met anderen. Al die sites waarin gedeeld wordt, zoals

Peerby.com, swapit.nl en iedereenwinst.com, noemen we de creative commons; zij hebben succes doordat delen de creativiteit en activiteit waarde geeft. Een belang-rijk inzicht is dat creativiteit geen eigendom is van het individu. Dat zegt Csikszentmihalyi ook. De omgeving moet creatieve ideeën als zodanig herkennen en erken-nen. Kinderen zijn vanuit hun aard creatief. Dat wordt er in het onderwijs uitgestampt omdat iedereen zich moet conformeren. Pas als er weer ruimte is voor oorspron-kelijke ideeën, krijgt creativiteit een kans.” Klamer denkt dat delen ook voor kunsteducatie zou kunnen werken. “Je probeert een context te creëren waarin ideeën uitge-probeerd kunnen worden en waar mensen met elkaar en met die ideeën bezig kunnen zijn.”

RuimtesHoe ziet dat er concreet uit? “Er moeten creatieve ruim-tes komen waar jong en oud met elkaar muziek of beel-den maken en op elkaar kunnen reageren. Dat laatste is een essentieel onderdeel van het proces. Nieuwe media kunnen hierbij een hulpmiddel zijn. Een instelling als Waag Society in Amsterdam is daar heel sterk mee bezig; in dit instituut voor art, science and technology realiseert men reële en digitale omgevingen waar mensen met el-kaar samenwerken. Ieder stimuleert, deelt en reageert op wat een ander maakt zonder een idee te claimen. Dat is cruciaal. Er is enorme behoefte aan zulke ruimtes; dat is de creatieve wereld die we nodig hebben. Het onderwijs

“Kunst krijgt betekenis door het te delen met anderen.”

“samenwerking is belangrijk nu. op langere termijn ben ik groot voorstander van integratie. Kunsteducatie moet van zijn bijzondere status af.“


7

speelt daar nog te weinig op in, terwijl dergelijke ruimtes heel eenvoudig binnen de schoolmuren gerealiseerd kunnen worden, samen met vakdocenten die nu hun aanstellingen kwijtraken bij de cultuurinstellingen.” De visie van minister Jet Bussemaker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen gaat de goede kant op, aldus Klamer. Weliswaar prijst ze vooral vormen van toege-paste kunst, maar daartegen heeft Klamer geen bezwaar. “Dat is wat er gebeurt als die creatieve ruimtes tot onze beschikking staan. Mensen gaan op zoek naar toepas-singen en combinaties van kennis en creativiteit. Ook die kant moet ontwikkeld worden, naast de academische

vormen van kunst die misschien niet direct toepasbaar zijn. Vooral voor het hbo lijkt me toegepaste kunst wen-selijk. In de designwereld en bij de Waag Society zie je die ontwikkeling ook. Dat lijkt me alleen maar goed.”

Publieke taakHet beeld wordt langzaam duidelijk. Kunsteducatie bin-nen de muren van het reguliere onderwijs, in fysieke en digitale omgevingen waar alle ruimte wordt geboden aan het creatieve proces. Het klinkt goed, maar hoe moet dit alles gefinancierd worden? “Onderwijs kost altijd geld en om de een of andere reden vinden wij dat wij weinig geld hebben. Het zal

“inspirerend onderwijs bieden zodat kinderen zin hebben om zich met kunst bezig te houden, is een opgave.”


een investering vragen, vooral van de overheid. Met die aparte stichtingen voor kunsteducatie had je natuur-lijk mogelijkheden om ook private financiering aan te trekken. Als je kunsteducatie in het reguliere onderwijs wilt integreren, wordt dat een ander verhaal. Je wilt geen elitaire scholen met en andere scholen zonder kunst-educatie. Ik wil waarschuwen voor verstrengeling van private en publieke belangen. Samenwerken met het bedrijfsleven kan vanuit het onderwijs alleen op een zuivere manier in de vorm van stage- en leerplekken. Maar verder is kunsteducatie een publieke taak waarvoor de overheid financiering moet reserveren.” Klamer kan voldoende besparingsmogelijkheden be-denken op andere gebieden in het onderwijs. “Leg het mandaat terug bij de vakmensen en niet meer bij die uit-gebreide overhead die wij de afgelopen jaren hebben op-getuigd. En als dat niet genoeg is, zouden we de Ameri-kaanse methode van financiering kunnen proberen door een beroep te doen op particulieren en organisaties voor steun aan kunstenaars en ambachtslieden op school.”Het Zweedse model is de toekomst voor Nederland, denkt Klamer. “Kunsteducatie keurig geïntegreerd in het onderwijs en gefinancierd door de overheid. Voor we toe zijn aan volledige integratie kun je in een tussenfase be-ginnen met samenwerken. Het vraagt natuurlijk enorm veel expertise en bedrevenheid om goede kunsteducatie te kunnen bieden. Inspirerend onderwijs bieden zodat kinderen zin hebben om zich met kunst bezig te houden, is een opgave. Die kennis bevindt zich nu in al die aparte organisaties, in muziekscholen en dergelijke. Onder-wijsinstellingen moeten het momentum benutten en niet meer wachten met die expertise binnen hun muren te halen. Voordat kunsteducatie tussen wal en schip belandt.”

tekst joke Ligterink

foto

: Ric

k K

eus


8

Cultuureducatie is nodig om van geijkte paden af te wijken en om talenten te ontwikkelen, zegt Haring. “Kennis is tegenwoordig in overvloed voor iedereen beschik-baar. Het gaat erom wat je doet met die kennis, dat je het creatief kunt toepassen.”

Op haar eigen school ziet ze hoe kinderen baat hebben bij cultuurles-sen. “We hadden via Kunstmenu* hier een fotografe die dakgoten fotografeerde. Eerst vonden de kinderen dat maar raar. Toen ze het zelf gingen doen, waren ze razend enthousiast. Ze spraken hun fanta-sie aan, gingen anders kijken naar hun omgeving.”

Ook andere kunstvormen leve-ren veel op: “Bewezen is dat het bespelen van een muziekinstrument

bijvoorbeeld ook goed is voor cog-nitieve vaardigheden. Door dansen leren kinderen weer hun lichaam gebruiken in de ruimte, zich te presenteren. Het helpt ook tegen de onzekerheid over het lichaam die vaak in de puberteit optreedt.”

Hoe educatief cultuur ook is: op sommige scholen ‘bungelt het toch onderaan het curriculum’. Het Westlandse plan voor cultuuredu-catie met kwaliteit moet daarin verandering aanbrengen: in vier jaar tijd moeten alle Westlandse scholen een samenhangend cultuurbeleid hebben. De belangrijkste pijlers van het plan: het culturele aanbod zichtbaar maken, vraag en aanbod op elkaar afstemmen en inzetten op de expertise van docenten.Voor dat laatste heeft Haring zich sterk gemaakt. “Niet alle docenten

zijn even enthousiast om te dansen, zingen of te schilderen met kinde-ren. Ze zijn onzeker, weten niet hoe ze het moeten aanpakken. Daarom is het belangrijk dat zij daarin ge-traind worden of dat ze experts van buiten kunnen inzetten.”

Samenwerking met culturele instel-lingen is alleen al daarom essentieel. Net zo belangrijk is iemand die een vinger aan de pols houdt, vindt Haring die de opleiding tot intern cultuurcoördinator volgt. En: “Do-centen moeten overtuigd zijn van het belang van cultuureducatie. Als je weet waar je het voor doet, gaat het vanzelf.”

tekst Bina ayar

* Kunstmenu heet vanaf schooljaar 2013-2014 Kijk|Kunst.

Wie kennis creatief kan toepassen heeft de toekomst, is de overtuiging van debby haring, docent van WsKo andreashof in Kwintsheul. Cultuureducatie speelt daarin een sleutelrol, zegt haring die nauw betrokken is bij het project Cultuureducatie met kwaliteit van Westland. eén van de pijlers daarvan: de expertise van docenten ver-groten. “veel docenten hebben een zekere schroom om aan cultuur te doen, of zien het als extra werkbelasting. maar als je weet waarvoor je het doet, gaat het vanzelf.”

“Als je weet waar je het voor doet, gaat het vanzelf”

Foto

uit

de s

erie

Lev

en in

de

dakg

oot v

an C

hant

al V

euge

n.

Alle leerlingen van obs De Pijler uit Binnenmaas maakten een gedicht over de thema’s samen en ver-binding. Een deel van de gedichten werd uitgekozen en verwerkt in een pad tussen de twee schoolloca-ties, gemaakt van speciaal bedrukte stoeptegels. Dit project maakte onderdeel uit van De Ontdekking. Tijdens De Ontdekking organiseerden scholen uit alle gemeenten in Zuid-Holland samen met culturele partners uit de buurt een cultuureducatieproject. www.kunstgebouw.nl/deontdekking


9

op 10 juni 2013 maakte minister jet Bussemaker haar visie op cultuur bekend in een brief aan de tweede Kamer. Bij haar aantreden lag de nieuwe Cultuurnota al vast tot 2017 en was het geld al verdeeld. dus veel speelruimte is er niet. toch zet Bussemaker in haar brief Cultuur beweegt: de betekenis van cultuur in een veranderende samenleving een nieuwe positieve toon.

het woord ‘samenwerking’ komt 31x voor in uw brief aan de tweede Kamer. hoe gaat u stimuleren dat de o en de C van oCW gaan samenwerken? meer dan alleen een rappor-tage cultuureducatie van de onderwijsinspectie?

“Het is mijn ambitie om de kracht van cultuur in onze samenleving in zijn volle breedte kenbaar te maken. Het professionaliseren en stevig verankeren van het Nederlandse cultuuronderwijs is daarin een belangrijke schakel. Dat kan alleen door een goede samenwerking tussen scholen, gemeenten en cultu-rele instellingen. Het programma Cultuureducatie met kwaliteit is hier een goed voorbeeld van. Er ging een advies van de Onderwijsraad én de Raad voor Cultuur aan vooraf. Ook in de projecten die we via de matchingsregeling Cultuureducatie met kwaliteit van het Fonds voor Cultuurparticipatie steunen is samenwerking van culturele instellingen met scholen een vereiste. Tenslotte gaan staatssecretaris Dekker en ik geza-menlijk een bestuurlijk akkoord sluiten met wethou-ders en gedeputeerden van onderwijs én cultuur.”

Cultuuronderwijs is continu ‘gesammtkunstwerk’


11

foto

: Ric

k K

eus

goed cultuuronderwijs noemt u een taak van scho-len, culturele instellingen, gemeenten en provincies samen. in zuid-holland doet de provincie hier niet aan mee. heeft u als minister een instrument in handen om deze gemeenten te ondersteunen?

“We hebben ons ingezet om ook zonder steun van de provincie Zuid-Holland projecten voor goed cultuuronderwijs te ondersteunen. Het Fonds voor

Cultuurparticipatie werkt voor de matchingsregeling samen met lokale samenwerkingsverbanden zoals Alblasserwaard-Vijfherenlanden of Drechtsteden om ook hier gemeenten van de regeling te kunnen laten profiteren. De provincie Zuid-Holland blijft overi-gens financiële steun geven aan Kunstgebouw, zodat zij scholen en gemeenten kunnen ondersteunen bij het vormgeven van goed cultuuronderwijs.”

Cultuureducatie met kwaliteit is wat u betreft cultuur-educatie met continuïteit. daarom maakt u met een aantal steden en provincies voor tien jaar afspraken over tijd, geld en faciliteiten. ook de Cultuurkaart blijft voor tenminste tien jaar bestaan, zodat cultuur-onderwijs na de basisschool niet abrupt stopt. hoe zit het dan met de €10,90 die het rijk per leerling per schooljaar in het primair onderwijs beschikbaar stelt? Want als die na vier jaar wel stopt, is er alsnog geen continuïteit.

“Kunst moet je je eigen maken – liefs van jong af aan. Door te léren luisteren, zien en voelen. En door zélf te spelen, schilderen en dansen. Goed cultuuron-derwijs laat kinderen kennismaken met schoonheid, en met dat wat anders is. Het daagt hen uit om een creatieve, onderzoekende houding te ontwikkelen, en een flexibele en open geest. Hoe eerder je ermee begint, hoe beter. En hoe langer je ermee doorgaat, hoe meer het menselijke creatieve vermogen ‘wak-ker’ zal blijven. Daarom geeft het rijk extra geld voor het basisonderwijs én het voortgezet onderwijs. In het basisonderwijs komt de € 10,90 per leerling via de zogenaamde prestatiebox bij scholen. Dit is begin 2012 ingevoerd als nieuw instrument voor een periode van vier jaar. We volgen de effectiviteit van dit instrument op de voet en beslissen op basis daarvan over het vervolg en de wijze van inzet. De middelen staan structureel op mijn begroting.”

“We hebben ons ingezet om ook zonder steun van de provincie zuid-holland projecten voor goed cultuuronderwijs te ondersteunen.”


11

in het najaar ondertekenen staatssecretaris sander dekker en u een akkoord met de wethouders en gedeputeerden van cultuur en van onderwijs van een groot aantal steden en provincies. Kunt u concreet aangeven wat in dit akkoord staat?

“Ik gaf al aan dat cultuuronderwijs een continu ‘Gesammtkunstwerk’ is van scholen, culturele instel-lingen, gemeenten, provincies en het Rijk. De goede wil is er, en dat leggen we vast in deze bestuurlijke afspraken met wethouders van onderwijs en cultuur.

In dit akkoord maken we voor tien jaar afspraken over tijd, geld en faciliteiten. We creëren hiermee als het ware een landelijk anker, dat scholen en cultu-rele instellingen kunnen gebruiken om op lokaal niveau afspraken te maken. Wij leggen hierin bijvoorbeeld vast dat de overheid er alles aan doet om schoolbesturen te informeren en enthousiasmeren voor goed cultuuronderwijs, dat we een goede doorlopende leerlijn ontwikkelen en dat leraren zich kunnen nascholen.”

Cultuur in de spiegel, het meerjarige onderzoek van de rijksuniversiteit groningen en sLo naar een door-lopende leerlijn cultuuronderwijs wordt niet genoemd in uw brief aan de tweede Kamer. ook in andere stukken zien we het nauwelijks terug. hoe staat u tegenover dit onderzoek?

“Het onderzoek loopt nog, dus de conclusies hebben we niet meegenomen in de brief. Ik zie uit naar de

presentatie van de resultaten van het onderzoek, begin volgend jaar. Vooruitlopend daarop heb ik de Stichting Leerplanontwikkeling gevraagd om rele-vante noties van Cultuur in de Spiegel mee te nemen bij de ontwikkeling van de leerlijn cultuureducatie.De doorlopende leerlijn Culturele ladekast, waarvan ik het eerste exemplaar in Den Bosch in ontvangst heb genomen, is mede geïnspireerd op het gedach-tengoed van Cultuur in de Spiegel.”

eind dit jaar zal de stichting Leerplanontwikkeling (sLo) de leerlijn cultuureducatie voor het primair onderwijs opleveren. veel culturele instellingen zijn goed in staat om kwalitatieve cultuureducatieve pro-jecten te ontwikkelen.Wie zorgt dat al die leuke projecten samenhang krijgen in een doorlopend programma? Ligt dit alleen op het bordje van de scholen?

“De leerlijn moet scholen helpen om de regie terug te pakken en een verdiepingsslag te maken. En het culturele veld om hun aanbod daar scherp op af te stemmen. Niet als ‘one size fits all’ oplossing, maar als handvat.We weten dat veel scholen cultuuronderwijs belang-rijk vinden. Maar in de praktijk hebben ze vaak hun handen vol aan andere zaken die óók belangrijk zijn. We weten ook dat bij leerkrachten het enthousiasme er vaak wel is, maar dat zij het ook lastig vinden om zowel inspirator, coördinator als uitvoerder te zijn.

We moeten voorkomen dat cultuuronderwijs bij scholen leidt tot de verzuchting: “Nu moeten we er nóg iets bij doen.” Deze landelijke leerlijn gaat scholen daarom ook helpen om hun cultuuronder-wijs te verbinden met bestaande vakken. Geschiede-nis, politiek, wetenschap en biologie staan bol van kunst, erfgoed en creativiteit. Het gaat er vaak om dat leerkrachten die koppeling weten te leggen en invulling kunnen geven. Daarom gaat de overheid investeren in bijscholing van leraren en vakdocenten die graag ‘art smart’ voor de klas willen staan.Ik denk ook dat culturele instellingen scholen te-gemoet kunnen komen, door goed te kijken wat er aansluit bij het lesprogramma van de school.”

“daarom gaat de overheid inves-teren in bijscholing van leraren en vakdocenten die graag ‘art smart’ voor de klas willen staan.”

foto

: Ric

k K

eus

“de goede wil is er, en dat leg-gen we vast in deze bestuurlijke afspraken met wethouders van onderwijs en cultuur.”


12

MuzIEK-INSTRuMENTEN & Meersinds januari 2013 is het uitleencentrum een zelfstandige stichting en geen onderdeel meer van Kunstgebouw. de uitstekende service en het enor-me aanbod van muziekinstrumenten en audiovisuele apparatuur zijn uiteraard nog hetzelfde! Wij bieden grote aantallen, zoals zeventig djembe’s of tachtig alt-saxen. Wij bieden kleine maatjes, zoals driekwart gitaren, verkorte dwarsfluiten en zelfs een éénzes-tiende viool. Wij bieden bijzondere instrumenten zoals de autoharp, theremin of het buisklokkenspel. en bovenal bieden wij scherpe prijzen voor organisa-ties en particulieren. Wilt u instrumenten en appara-tuur graag eerst even zien of gaat uw vraag verder dan het aanbod dat op de website staat? maak een afspraak en kom langs. www.uitleencentrum.nl

Cadeau voor nederlandDit jaar bestaat het Koninkrijk der Neder-landen tweehonderd jaar. Dat wordt lande-lijk gevierd van november 2013 tot oktober 2015. Cadeau voor Nederland biedt speelse en feestelijke kunsteducatieve lesideeën voor alle leerlingen van groep 1 t/m 8 van het primair onderwijs. Hiermee besteedt u op kunstzinnige wijze aandacht aan deze viering. In de lesideeën staan een aantal verworvenhe-den centraal van de afgelopen tweehonderd jaar, zoals recht op onderwijs en democratie. Eén van de opdrachten voor de leerlingen is om goed na te denken over wat ze Nederland toewensen. Ter afsluiting is er Het Grote Cadeaulied dat de hele school kan zingen. Cadeau voor Nederland kost c 30. www.kunstgebouw.nl/cadeauvoornederland

Een plan, en dan?13 november 2013 14:00 tot 17:00 uur met aansluitend een netwerkborrelTheater het Trefpunt in Warmond

Op papier klinkt het prachtig, cultuureducatie met kwaliteit, maar hoe gaat het in de praktijk? Oftewel: Een plan, en dan? Zet de papieren plannen voor uw regio om in concrete acties. Ontmoet penvoerders van de deelregeling Cultuureducatie met kwaliteit, vertegen-woordigers van het onderwijs, culturele instellingen en gemeenten in Zuid-Holland.

Keynote speaker Karl Raats brengt uw eigen creatieve vermogen op een hoger plan. Theatermaker Joris Lutz vertelt wat cultuureducatie voor hem heeft betekend. Tijdens een prikkelende superbrainstorm verbindt Erik Peekel deelnemers met elkaar en elkaars inzichten aan de hand van scherp geformuleerde uitdagingen. Het einddoel is: beter samenwerken aan cultuureducatie met kwaliteit.

aanmeldenwww.kunstgebouw.nl/eenplanendan Kosten: €75


13


Apart zijn Lansingerland en Pijnacker-Nootdorp te klein om een aanvraag te doen, vandaar een gezamenlijk plan. Voor penvoerder Rian Hoofs geen probleem, want Bibliotheek Oostland is actief in beide gemeenten. In maart 2013 werd het plan goedgekeurd en in april kregen alle scholen het plan

toegelicht tijdens een kick-off. “Er waren veel vragen,” zegt Rian Hoofs. “De belangrijkste vraag was: hoeveel tijd gaat dit ons kosten? De taakuren voor het aankomende schooljaar wa-ren al verdeeld en de studiedagen wa-ren al ingevuld.” Marinka Visser: “Dat gaat nog een heel gepuzzel worden. Scholen hebben vaak echt andere

prioriteiten, zoals meer aandacht voor het rekenonderwijs of een reorganisa-tie.” Zes scholen nemen deel aan de uitvoering van het plan.

Marinka: “Het plan De Cultuurtrein: de E-lijn borduurt voort op het project De Cultuurtrein dat we al een paar

jaar in Pijnacker-Nootdorp deden. Daar hebben we vier activiteiten uit getild die zeer goed bevallen zijn, en hiermee hebben we een programma samengesteld. Met een kerngroep en een klankbordgroep gaan we onderzoeken hoe we deze activiteiten kunnen verdiepen.” Groep 4 van de deelnemende scholen onderzoekt nu

met hulp van CK Nootdorp verschil-lende materialen zoals vilt en spek-steen. Groep 6 spoort samen met lokale historische verenigingen cultu-reel erfgoed in de omgeving op. “Het is ook de bedoeling dat de leerkracht zelf ontdekt op welke vlakken hij of zij bijscholing nodig heeft,” zegt Marinka. “We organiseren teamtrainingen zoals een cursus ‘omgaan met materialen’, maar ook ‘hoe past cultuureducatie in het curriculum?’”. Rian Hoofs: “Bij de teamtrainingen kijken we hoe andere scholen, die niet deelnemen aan het plan, kunnen aanhaken. Ook willen we zoveel mogelijk culturele instellin-gen laten aansluiten. Je leert heel veel van elkaar.”

Wat hopen ze met het plan te berei-ken? Marinka Visser: “Dat scholen cultuureducatie echt als onderdeel van hun lesaanbod gaan zien. En dat ze er lol in hebben om het zelf op te pakken.” Rian Hoofs: “Dat scholen goed de weg weten te vinden naar de culturele instellingen. Er is hier zoveel, ook al zijn het twee kleine gemeenten. En dat we de culturele instellingen genoeg bagage meegeven om goed bij de scholen aan te sluiten. En dat gaat zeker lukken!”

tekst Annemarie Hogervorst

vier weken voor de deadline kwam bij Bibliotheek oostland de vraag om het plan van Lansingerland en pijnacker-nootdorp te schrijven voor de deelregeling Cultuureducatie met kwaliteit. “oeps,” dacht rian hoofs, hoofd jeugd & jongeren. maar ook: “dit is een kans!” samen met marinka visser, combinatiefunctionaris bij de bibliotheek en de scholen in deze regio, ging ze aan de slag.

Cultuurtrein verbindt Lansingerland en Pijnacker-Nootdorp

foto

Ann

emar

ie H

oger

vors

t

16

holland rijnland: gestructureerde cultuureducatie met couleur locale


Een gestructureerde aanpak van cultuur-educatie mét ruimte voor couleur locale moet de kwaliteit van cultuuronderwijs in regio Holland Rijnland verder versterken. De vijftien gemeenten hebben daar dankzij goede samenwerking overeenstemming over bereikt, zeggen coördinerend ambte-naar Ida van Breda en cultuurnetwerkers Fredt Moers en Marscha Niamat. “Over vier jaar is kwalitatieve cultuureducatie op elke school een feit.”

Doorlopende leerlijnen in cultuureducatie, aansluiting op de kerndoelen van het onderwijs en deskundige do-centen. Dat is wat het meerjarenprogramma Cultuur-educatie met kwaliteit scholen en kinderen in Holland Rijnland en Leiden moet brengen, zegt Van Breda.

Zij was samen met cultuurnetwerkers Niamat en Moers nauw betrokken bij de aanvraag van de rege-ling. Dat betekende in de praktijk hard werken én goed samenwerken: “We hebben eerst geïnventariseerd wat alle gemeenten en scholen al deden aan cultuur en vooral wat hun wensen waren. De portefeuillehouder Cultuur van Holland Rijnland en de wethouders van Alphen aan den Rijn en Leiden waren nauw betrokken bij dat proces. Dat heeft uiteindelijk geleid tot twee programma’s voor kwalitatieve cultuureducatie, in de Rijnstreek en de rest van Holland Rijnland. En tot een samenhangende visie en aanpak van cultuureducatie in de regio.“

De goede samenwerking in de RAS-regio’s en de wil om te blijven investeren in cultuur heeft daaraan bijge-dragen. Toch hadden ze ook in Holland Rijnland liever gezien dat de aanvraag via de provincie was verlopen.

“Het is jammer dat er in een cultuurrijke provincie als Zuid-Holland wordt bezuinigd op cultuureducatie,“ zegt Moers. “En paradoxaal. Aan de ene kant beoogt de regeling Cultuureducatie met kwaliteit een samen-hangende gecoördineerde aanpak van cultuuronder-wijs. Aan de andere kant komt de provincie straks met losse projecten voor erfgoededucatie. Het is nog maar de vraag of die projecten echt de scholen inkomen.”

De teleurstelling levert ook lessen op. Het toont het be-lang van goede samenwerking tussen rijk, provincie en gemeenten. “En met scholen die straks de regie krijgen over cultuuronderwijs.” De cultuurnetwerkers hebben dan ook vooral geluisterd naar scholen: “Naar hun vi-sie op doorlopende lijnen, en naar wat ze waarderen.”

In Holland Rijnland bleken dat vooral de programma’s Kunstmenu*, Museum en School en Erfgoedspoor te zijn. Dat aanbod wordt de komende tijd verder afge-stemd op de behoefte en eisen van het onderwijs. Ook wordt hard gewerkt aan het betrekken van docenten bij cultuuronderwijs. In de Rijnstreek wordt binnen-kort met vier à vijf scholen via maatwerk een plan op-gesteld voor cultuureducatie met kwaliteit. “De eerste scholen zijn erg enthousiast. Dit enthousiasme gaan we met de andere scholen de komende jaren uitbouwen,” aldus Niamat.

Moers: “Vraaggericht en samenwerken met het onderwijs staat centraal. De ene school vindt podi-umkunsten belangrijk terwijl de andere wil inzetten op erfgoed. Waar het om gaat is dat zoveel mogelijk scholen een samenhangend programma voor cultuur-educatie krijgen.” De eerste zes voorhoedescholen in Holland Rijnland zijn al daarmee gestart. Het goede voorbeeld moet meer basisscholen over de streep trekken. Over vier jaar, hopen ze, zijn er nauwelijks meer scholen waar ‘cultuur er een beetje bij hangt’. “Dan is kwalitatieve cultuureducatie op elke school een feit. Of in ieder geval is daar dan een mooi begin mee gemaakt.“

tekst Bina ayar

* Kunstmenu heet vanaf schooljaar 2013-2014 Kijk|Kunst.

foto

’s: J

acqu

elin

e S

paan

s


18

eind 2013 verschijnt de leerlijn cultuureduca-tie voor het primair onderwijs van de stich-ting Leerplanontwikkeling (sLo). volgens onderwijsminister jet Bussemaker kan deze leerlijn scholen helpen om hun cultuuronder-wijs te verbinden met andere vakken. educatieve uitgeverijen werken al langer met leerlijnen bij de ontwikkeling van lesmateriaal voor aardrijkskunde en geschiedenis. saskia hooijmaijers, uitgever zaakvakken Basison-derwijs bij malmberg, legt uit hoe een leerlijn structuur én vrijheid biedt bij het ontwikkelen van een methode. “het is een hele puzzel; er moeten zoveel lijnen samenkomen.” Malmberg is een van de drie grote Nederlandse edu-catieve uitgeverijen voor basis-, voortgezet en middel-baar onderwijs. Voor het vakgebied van Hooijmaijers, de zaakvakken aardrijkskunde en geschiedenis, kent de uitgeverij vier methodes. Meander (voor aardrijks-kunde) en Brandaan (voor geschiedenis) bestaan sinds 2008. Sinds 2012 kunnen scholen ook kiezen voor de methodes Argus Clou Aardrijkskunde en Argus Clou Geschiedenis. “Meander en Brandaan – en ook onze methode Naut voor natuur en techniek – zijn in concept, organisatie en aanpak identiek,” legt Saskia Hooij-maijers uit. “ Elk thema begint met een openingsplaat, waarmee een leerkracht voorkennis bij de kinderen kan activeren en ze het thema ‘in kan trekken’. Een thema eindigt altijd met een samenvatting in stripvorm.”

Voldoende eigenheid“Bij de ontwikkeling van onze methode houden we rekening met de behoefte van leerkrachten en de ontwikkeling van het kind. Dan bepalen we de organisa-torische kant van de methode. Hoeveel weken moet die

bestrijken, hoeveel lessen moet elk hoofdstuk bevatten? Daarna volgt de vakspecifieke inhoud. We werken met leerlijnauteurs die per vak voor ons de inhoud beden-ken. Het allereerste vertrekpunt zijn de kerndoelen van het onderwijs. Nu zijn die redelijk open, dus de details kun je zelf als uitgever uitwerken. Verder houden

we rekening met de tussendoelen van het SLO, die bedoeld zijn om de kerndoelen meer invulling te geven. De kerndoelen en de tussendoelen geven houvast en maken ons materiaal herkenbaar en vergelijkbaar. Alle uitgevers houden zich aan die kaders, die voldoende ruimte bieden voor eigen invulling en keuzes. Dat geeft eigenheid.”

LeercurveNa het bepalen van de grove structuur kiezen de makers de hoofdlijnen. Hooijmaijers: “Bij Meander is een van de hoofdlijnen ‘water’, bij Argus Clou Aard-rijkskunde zijn twee hoofdlijnen ‘verschillen tussen mensen’, over verschillen in o.a. religie en welvaart, en ‘wereldburgerschap’.” Per jaargroep wordt vervolgens bekeken wat kinderen aan kunnen. “In groep 3 en 4 kun je voor geschiedenis geen echte onderwerpen aanbieden omdat leerlingen nog onvoldoende tijdsbe-sef hebben. De leerlijn richt zich op het aanleren van die basis; wij laten kinderen op een laagdrempelige manier kennis maken met de tijdvakken. Historische onderwerpen bieden we aan in relatie tot de eigen ervaring. Bij Argus Clou Geschiedenis vertellen we over

“de kerndoelen en de tussen-doelen geven houvast en maken ons materiaal herkenbaar en vergelijkbaar.”

malmberg over methodes aardrijkskunde en geschiedenis

“Leerlijnen zorgen voor structuur en vrijheid”


19

bij komt kijken. “Wij hebben vanuit de leerdoelen zelf toetsdoelen ontwikkeld,” vertelt Hooijmaijers. “Ook daarvoor hebben we een doorlopende lijn getrokken, van leerdoel naar toetsdoel naar toetsvraag.” Het ma-

teriaal van Malmberg biedt mogelijkheden om kinderen op verschillende manieren de stof te laten verwerken en de kennis te vergaren die nodig is om de toetsvragen te beantwoorden. “Daarnaast hebben we vakoverstijgend materiaal ontwikkeld, zodat we van het ene vak naar het andere kunnen verwijzen. De drie zaakvakken staan nu eenmaal sterk met elkaar in verband. Bij de methodes Naut, Meander en Brandaan leveren we productkaar-ten met opdrachten. De leerling moet bijvoorbeeld een maquette maken voor techniek, waarbij hij ook een probleem op het gebied van aardrijkskunde moet oplos-sen.” Malmberg gaat uiterst systematisch te werk bij de ontwikkeling van de methodes. “Als je de structuur ervan probeert te beschrijven, zijn er lange doorlopende leerlijnen van groep 3 tot en met 8 binnen één thema, er zijn lijnen tussen thema’s onderling en dan is er nog een grove lijn die de vakken met elkaar verbindt. Dat alles tezamen maakt het een ingewikkelde, maar heel mooie puzzel.”

tekst joke Ligterink

speelgoed aan de hand van de tijd van de Romeinen, en over de stoomtrein, omdat kinderen daarbij wel een beeld hebben. Een onderwerp als Anne Frank of de Tweede Wereldoorlog bewaren we voor later. De eerste stroomtrein en de eerste spoorlijnen komen in de hogere groepen terug. Daar krijgt elk onderwerp meer context en groeit langzaam het historisch besef van kin-deren. Uiteindelijk kunnen ze de onderwerpen plaatsen op de lijn van verleden, heden en toekomst. Zo sluit je aan bij de leercurve die de leerling doormaakt. Voor aardrijkskunde behandelen we de begrippen zon, wind en windrichting in groep 3, 4. Met die kennis als basis begrijpen ze in hogere groepen lessen over bijvoor-beeld het klimaat. Zo bouwen wij de stof cyclisch op, van de eigen belevingswereld heel dicht bij huis naar een steeds completer beeld. De Tweede Wereldoorlog zetten we bijvoorbeeld uit in een lijn van groep 6 tot en met 8. Eerst maken kinderen kennis met de Nederland-se situatie door Anne Frank centraal te plaatsen; later verschuift dat naar het mondiale perspectief.”

VakoverstijgendMinister Bussemaker heeft de onderwijsinspectie gevraagd om in 2015 een rapportage cultuureduca-tie op te stellen. Scholen zullen voortaan niet alleen op de kwaliteit van hun onderwijs in geschiedenis en aardrijkskunde worden beoordeeld, maar ook op die van hun cultuureducatie. Een leerlijn zal daarbij zeker van pas komen, maar de manier waarop Malmberg de leerlijn vertaalt in lesmateriaal, laat zien dat daar veel

“Bij het vertalen van de leerlijn in lesmateriaal komt veel kijken.”

De werkkamer van Argus Clou, de ‘professor in alles’ die de hoofdrol speelt in het gelijknamige lesmateriaal voor geschiedenis en aardrijkskunde in het primair onderwijs.

2020

Vier vragen aan het FondsVia onze LinkedIn-groep Deelregeling Cultuureducatie met kwaliteit Zuid-Holland deden wij de oproep: “Welke vraag wilt u stellen over cultuureducatie met kwaliteit?” uit de reacties hebben we vier vragen geselecteerd en voorgelegd aan Jan Jaap Knol, directeur van het Fonds voor Cultuurparticipatie.

Komt er ook een mogelijkheid voor Pabo’s om een kwaliteitsslag te maken op het gebied van cultuureducatie, en op welke manier kunnen zij ondersteuning krijgen bij het implementeren van de gedachtegang rondom cultuureducatie met kwaliteit binnen het onderwijs?Pabo-studenten zijn de leraren van de toekomst.

ilona van den Koedijk, medewerker cultuur-educatie onderwijs & projectbureau bij miK in schijndel (noord-Brabant)

Beste Ilona van den Koedijk,Het is heel belangrijk dat aankomende leraren vertrouwd raken met cultuureducatie. Binnen de matchingsregeling richten de aanvragers zich met name op de zittende leerkrachten en vakdocenten. Er is nog te weinig aandacht voor toekomstige leerkrachten op de Pabo’s en de toekomstige vakdocenten op de conservatoria en hogescho-len. Als Fonds gaan wij daarom in het kader van het flankerende beleid aandacht besteden aan de deskundigheidsbevordering van aankomende leerkrachten basisonderwijs en educatief mede-werkers van culturele instellingen. Wij zien dat het belangrijk is voor een daadwerkelijke verankering in de toekomst om ook toekomstige leerkrachten te betrekken bij de huidige ontwikkelingen. Daar-naast zullen wij in de overleggen die er zijn en de activiteiten die wij organiseren zo veel mogelijk de Pabo’s betrekken. Ik hou me graag aanbevolen voor ideeën en hoor graag wat de lokale ontwik-kelingen op dit gebied zijn.

eén van de criteria van de Deelregeling Cul-tuureducatie met kwaliteit is het versterken van duurzame samenwerking tussen de school en de culturele en sociale omgeving. Als je van mening bent dat dit belangrijk is voor de ontwikkeling van leerlingen en dat de kunsten het cement vor-men tussen onderwijs en cultuur, moet je er dan niet voor zorgen dat cultuur educatieve instel-lingen (zoals centra voor de kunsten en erfgoedin-stellingen) voor de toekomst behouden blijven?

aafje de groot, leerkracht Bredeschool de vogels in oegstgeest

Beste Aafje de Groot,Uiteraard is het van belang dat de lokale infra-structuur kan voorzien in goede cultuureducatie. Ik deel uw zorg over de lopende bezuinigingen. Het is van belang dat centra voor de kunsten en erfgoedinstellingen hun brede rol in de samenle-ving kunnen behouden en daar hoort steun van de overheid bij. De regeling Cultuureducatie met kwaliteit biedt instellingen de mogelijkheid om in het verlengde van hun taak voor de gemeente hun activiteiten uit te breiden en zo een kwaliteitsim-puls te geven aan cultuureducatie op scholen. De regeling stimuleert ook dat een verbinding gelegd wordt tussen binnen- en buitenschools aanbod. Voor veel instellingen biedt deze regeling ondanks de bezuinigingen aanknopingspunten om hun aan-bod te verbreden en aanbod voor scholen verder te ontwikkelen en te laten aansluiten op hun aanbod in de vrije tijd.


2121

foto

: Han

s Ta

k

Hoe kijkt het Fonds voor Cultuurparticipatie aan tegen een kleinschalige plattelandsregio als de Alblasserwaard-Vijfheerenlanden? Het beleid bij het Fonds lijkt meer georiënteerd te zijn op de stadsregio.

Bert van der Lee, directeur / bestuurder o2a5 (openbaar onderwijs alblasserwaard-vijfheerenlanden)

Beste Bert van der Lee, Het programma Cultuureducatie met kwaliteit richt zich op heel Nederland en dus ook op de kleinere gemeenten. Binnen de deelnemende provincies doet het grootste deel van de kleinere gemeenten mee. Alleen de provincie Zuid-Holland heeft besloten niet zelfstandig deel te nemen aan de regeling. Daarom zijn hier de RAS-regio’s in de gelegenheid gesteld om een aanvraag te kunnen doen. Op deze manier is toch een landelijke dek-king bereikt, ook in Zuid-Holland. Wij waarderen de inspanningen van het Nationaal Glasmuseum om in de regio Alblasserwaard-Vijfherenlanden de verankering van cultuureducatie in het onderwijs te weeg te brengen via doorlopende leerlijnen en deskundigheidsbevordering van leerkrachten en educatieve medewerkers. Ook ben ik blij met de grote betrokkenheid van het lokale onderwijs. Wij hopen dan ook dat u uw ervaringen met ande-ren wilt delen om het belang van cultuureducatie als onderdeel van het schoolcurriculum nog meer op de kaart te zetten bij scholen en andere rele-vante partijen.

Kunnen culturele instellingen merken dat er in het onderwijs gewerkt wordt een eigen visie op cultuureducatie? Hoe kan je de kwaliteit van cultuureducatie en de samenwerking met culturele instellingen toetsen? en welke rol krijgt de inspec-tie daarin?josé Fles, leerkracht sint victorschool in noordwijkerhout

Beste José Fles,Natuurlijk gaan culturele instellingen merken dat in het onderwijs gewerkt wordt aan een visie op cultuureducatie. Binnen de regeling Cultuuredu-catie met kwaliteit worden de aanvragen gedaan door culturele instellingen waarbij de scholen de belangrijkste partners zijn. Vaak zijn naast de centrale aanvrager en groot aantal (lokale) instel-lingen betrokken bij de uitvoering van de activi-teiten. Misschien merken niet alle instellingen meteen morgen iets van de veranderingen, maar zij zullen op termijn merken dat scholen beter weten wat zij willen en hierdoor meer gericht hun vragen kunnen stellen om het aanbod beter af te stemmen op de behoeften en wensen die vanuit het onderwijs spelen.We toetsen samen met de gemeenten en provincies de samenwerking tussen scholen en instellingen. Ook is OCW in gesprek met de inspectie om vast te stellen hoe de kerndoelen van kunstzinnige oriëntatie beter kunnen worden meegenomen in de beoordeling van de inspectie.



22

Muren wegHAlenDe muren tussen culturele instellingen weghalen, letterlijk en figuurlijk. Dat is volgens Harry van der Klink, directeur van bibliotheek Zuid-Hollandse Delta, belangrijk voor kwalitatieve cultuureducatie in Goeree-Overflakkee/Voorne Putten. Zijn bibliotheek werkt daar hard aan, samen met andere culturele instellingen in het gebied. “Samenwerking maakt ons aanbod veel interessanter, voor iedereen.”

Bibliotheek Zuid-Hollandse Delta speelt een grote rol in het plan Cultuureducatie met kwaliteit Goeree-Overflakkee en Voorne Putten, waarvan Kunstgebouw penvoerder is. Daarin wordt de komende jaren onder meer gewerkt aan het bevorderen van structurele samenwerking tussen onderwijs en cultuurinstellingen in het gebied. “Over vier jaar leidt dat tot samenhangende cultuureducatie op alle scholen,” is de overtuiging van Van der Klink.

Ondertussen is zijn bibliotheek al actief bezig met cul-tuureducatie in de regio. Zo werkt de instelling met enkele scholen samen in het landelijke project De bibliotheek op school. “We gaan daarin naar de scholen toe, zodat we alle scholieren bereiken. Via onder meer een leesconsulent, mediacoach en een leesplan werken we structureel aan meer taalvaardigheid, leesvaardigheid én mediawijsheid. De tijd dat een bibliotheek alleen boeken uitleende is al lang voorbij.”

Om maatwerk te bieden aan inwoners en scholen werkt de directeur samen met culturele instellingen als de mu-ziekschool, het theater en de volksuniversiteit aan de op-richting van een cultuurhuis in Hellevoetsluis en Brielle. Gezamenlijke huisvesting moet voorkomen dat sommige instellingen door bezuinigingen verdwijnen, het levert ook inhoudelijke verdieping op. Van der Klink: “Finan-cieel is het interessant omdat het overhead scheelt. Pro-grammatisch is het nog interessanter. Je kunt dan gebruik maken van elkaars functies en verbindingen maken tussen verschillende kunstvormen.“

De kleinere kernen behouden hun cultuurgebouwen, maar ook die worden straks flexibel ingezet. “Nu staan sommige gebouwen de helft van de tijd leeg en dat is zonde. Als je ruimtes flexibel gebruikt kun je veel meer bieden. Je kunt een debat houden in het theater, muziek-voorstellingen geven in de bibliotheek of buiten schooltijd in klaslokalen kunstworkshops geven aan volwassenen.” De directeur zit dan ook regelmatig aan tafel met collega-instellingen om slimme samenwerking vorm te geven. Het komende jaar schuiven ook de scholen aan.

“Het is belangrijk om de muren tussen instellingen weg te halen, “ zegt de directeur. “Naast gezamenlijke huisvesting betekent dat buiten geëffende paden treden. En creatief en flexibel zijn.” Daarvan profiteren de instellingen, maar ook gemeenten, scholen en vooral leerlingen. “Voor ge-meenten worden we een aantrekkelijkere gesprekspartner omdat ze dan in één keer met alle instellingen aan tafel kunnen. De scholen krijgen een volledig programma met verschillende kunstvormen. Kinderen maken dan ken-nis met boeken, maar ook met muziek, theater, film en nieuwe media. De kans dat ze door een kunstvorm echt geraakt worden en dat ook buiten schooltijd enthousiast oppakken wordt dan ook veel groter. En daar doe je het uiteindelijk voor.”

tekst Bina ayar


pRofESSIonAlISERIng En DESKunDIgHEIDSBEVoRDERIngTrainingen en cursussen voor scholen, culturele aanbieders en cultuurmakers

Scholen Culturele instellingen

teamtraining samenwerken met de culturele omgeving (4 bijeenkomsten van 2 uur)Het team ontwikkelt een visie op cultuureducatie, vertaalt die naar de eigen praktijk, ziet samenhang, legt verbindingen tussen cultuureducatie en andere vakken en kan de dialoog aangaan met de culturele omgeving om tot een concrete invulling van activiteiten komen in een doorgaande leerlijn.

teamtraining doen we de goede dingen en doen we de dingen goed? (4 bijeenkomsten van 2 uur)Een gedegen plan voor cultuureducatie is nog geen garantie voor de uitvoering daarvan. Een belangrijke schakel voor kwaliteit is de competentie van de leerkracht. Het team leert inhoudelijke relaties te leggen tussen bestaande (externe) cultuurprogramma’s en de praktijk van de cultuureducatie binnen het lesprogramma. Hoe haal je meer uit datgene wat er al is en wat je al doet!

training versterken van individuele competenties voor leerkrachten (maximaal 6 sessies op school voor maximaal 4 leerkrachten op één dag)Praktische oefeningen en coaching on the job. Leerkrachten nemen het totale cultuureducatie programma van de school onder de loep en kijken welke activiteiten waarom aansluiten bij het ontwikkelingsniveau van het kind, hoe deze passen bij de visie en het curriculum en bij wat er al op school gedaan wordt.

training tips & tools voor leerkrachten(maximaal 3 sessies op school)Het team of een groep leerkrachten werkt aan tips & tools om met bestaande programma’s van culturele instellingen meer van de gewenste doelen te realiseren. Leerkrachten krijgen inzicht in hun rol en kunnen vaardigheden versterken.

Cursussen en netwerkbijeenkomsten voor Interne Cultuurcoördinatoren (ICC)Kunstgebouw organiseert provinciale ICC-cursussen en ICC-netwerkbijeenkomsten. Daarnaast kan Kunstgebouw op verzoek een ICC-cursus realiseren in een regio. Nieuw zijn de verdiepingsbijeenkomsten voor ICC’ers die hun deskundig-heid willen vergroten en verrijken op specifieke onderwerpen.

Cursus Cultuur op maat (3 bijeenkomsten en 1 terugkombijeenkomst)De deelnemers worden gecoacht op competentieontwikke-ling, kennis van het onderwijscurriculum en ontwikkeling van de educatieve visie. Het doel is om daarmee met het educa-tieve aanbod aan te kunnen sluiten op de onderwijspraktijk.

Cursus Kies voor Klasse(n) (4 dagdelen)Hoe opereer je als culturele instelling in het cultuureducatie-ve veld? In deze cursus leert de cultuuraanbieder educatie te zien op langere termijn, als instrument dat wordt ingezet om bepaalde organisatiedoelen te bereiken.

Cursus van idee tot product (5 bijeenkomsten van 2 uur)In deze cursus wordt gecoacht op het ontwikkelen en reali-seren van kunsteducatief materiaal voor het onderwijs. Hoe kom je van een concept tot een kwalitatief goed, realistisch en haalbaar project dat voldoet aan de vraag van de scho-len, de kerndoelen en dat past in een doorlopende leerlijn?

Bijeenkomst visie op cultuureducatie (1 bijeenkomst van circa 2 uur)Deelnemers krijgen informatie over de historische context van cultuureducatie en verschillende theoretische kaders. Ze ma-ken kennis met de inhoud van cultuureducatie in relatie tot het ontwikkelingsniveau van leerlingen en krijgen inzicht in de rol die cultuureducatie kan hebben binnen hun organisatie. Het doel van deze bijeenkomst is onderbouwde keuzes te kunnen maken bij het invullen van het leergebied voor de school of culturele instelling.

Meer weten? Neem contact op met Verolique Jacobse, 015 – 2154525 of [email protected].

Professionalisering gaat over de visie op cultuuredu-catie, het ontwikkelen in de breedte en het kunnen re-flecteren op eigen gedrag en evalueren van eigen werk. Deskundigheidsbevordering gaat over de vakinhoud en verdieping, bijvoorbeeld kennis van een bepaalde kunstdiscipline.


PoeP! wint Kijk|Kunst-Kup De voorstelling POEP! vonden de leerlingen in Zuid-Holland afgelopen schooljaar de leukste voorstelling van Kijk|Kunst. Daarom ontving Theatergroep Het Blauwe Huis de Kijk|Kunst-Kup. POEP! is een vrolijke slapstickvoorstelling gebaseerd op het bekende prentenboek Over een kleine mol die wil weten wie er op zijn kop gepoept heeft. Het spel in de voorstelling is fysiek en clownesk en de interactie met de leerlingen speelt een belangrijke rol.Kunstgebouw houdt goed in de gaten hoe het programma bevalt bij de scholen. Dankzij de tips en opmerkingen van scholen wordt het aanbod ieder jaar beter. www.kunstgebouw.nl/kijkkunst

WAterNimfeN in WestvoorneVier bronzen waternimfen verhullen zich in de water-partij bij multifunctioneel centrum de Meander in de gemeente Westvoorne. Als het water laag staat, ko-men zij omhoog. Kunstenaar Hartmut Wilkening liet zich inspireren door water. Water in de Meander, de wijk, de kustplaats en de zee. Waternimfen nemen de vorm aan van wat zij tegenkomen. Het is die mystiek die Wilkening aan de omgeving van de Meander wil toevoegen. Kunstgebouw deed het vooronderzoek, de voordracht van kunstenaars en begeleidde de realisatie van het kunstwerk. www.kunstgebouw.nl/westvoorne

zin in zingenDe enthousiaste scholen die de afgelopen elf jaar deelnamen aan ZiZiZ (Zin in Zingen in Zuid-Holland) brachten ons op het idee om een laatste ZiZiZ-liedboek te maken. Uit meer dan 80 liedjes hebben we de twaalf beste gekozen. Al deze liedjes zijn speciaal geschreven voor ZiZiZ door professionele popmuzikanten. Ze zijn geïnspi-reerd op gedichten en ideeën van leerlingen in groep 6-7-8. Het liedboek bevat een cd met een gezongen en instrumentale versie van elk liedje. In het liedboek staan de teksten en de muziek-notatie van de liedjes. Ook geven we tips die het zingen van het lied nog leuker maken. Of waar je aan moet denken bij een optreden. Het liedboek met cd kost € 30. www.kunstgebouw.nl/ziziz

foto

: Rin

ie B

leek

er


MonsterMeDIACassettebandjes, LP’s en een Walkman – die zijn verleden tijd. Jongeren gebruiken met gemak iPads en checken internet dagelijks. Dat betekent nieuwe mogelijkheden voor het onderwijs, maar ook nieuwe problemen. Hoe betrouwbaar is de informatie op websites? Hoe kwetsbaar ben je eigenlijk online? Met de game Monstermedia wor-den leerlingen zich spelenderwijs bewust van het gebruik, de ontwikkeling en de invloed van media. Ze krijgen de missie om een virus in de wereld Mediana te verslaan. Hiervoor voeren ze met hun eigen monster opdrachten uit in vier thema’s: so-cial media, reclame, bronnen en beeldgebruik. Ze beantwoorden vragen als: “Hoe oud zijn computers eigenlijk?” en “Hoe weet je of een bron betrouw-baar is?”. Leerlingen kunnen zelfstandig aan de slag met de game. Ter afsluiting is er een klassikale nabespreking. Monstermedia is inmiddels door ruim 25.000 leerlingen van groep 7 en 8 gespeeld. Dit jaar brachten Waag Society en Kunstgebouw de nieuwe versie uit. Vraag een gratis proefaccount aan om het spel uit te proberen. [email protected] of kijk op www.monstermedia.nl

Kunstwerken bij havenkanalenKunstwerken van Jaap Reedijk en Michel Snoep bij havenkanalen in Middelharnis en Dirksland nodigen passanten en bewoners uit om met an-dere ogen te kijken naar de omgeving en kennis te nemen van de rijke geschiedenis. Michel Snoep ontwierp het kunstwerk voor de voormalige bie-tenstort aan de Westhavendijk in Dirksland. Met de gestileerde kruiwagens van cortenstaal ver-beeldt hij de dynamiek die dit havenkanaal van Goeree-Overflakkee ooit had. Jaap Reedijk brengt een eerbetoon aan de ge-broeders Boomsma. De tweeling, die altijd naast elkaar door het dorp liep, gaf zwemles aan de jeugd in Middelharnis. Met hun zeilboot maak-ten zij verre reizen. Het kunstwerk staat aan het Vingerling in Middelharnis. Beide kunstwerken maken deel uit van Havenkanalen in Beeld, een project van Kunstgebouw in opdracht van de gemeente Goeree-Overflakkee. www.kunstgebouw.nl/havenkanalen

gemeenteraadsverKiezingen: lobbyen voor dummies/gevorderden

Terwijl landelijk het stof net is neergedaald met betrekking tot de veranderingen in het culturele bestel, staat de tijd niet stil. De volgende verkiezin-gen zijn alweer in aantocht. Op dit moment wordt door de lokale politieke partijen hard gewerkt aan de programma’s voor de gemeenteraadsverkiezin-gen. Cultuur verdient hierin ruimte! Aan ons allen de schone taak om de makers van de verkiezings-programma’s hierop te attenderen. Daarom organi-seerde Kunstgebouw in september een bijeenkomst die u handvatten geeft om actief te gaan lobbyen. Lees het verslag en doe er uw voordeel mee: www.kunstgebouw.nl/gemeenteraadsverkiezingen

26

Nadat ze samen een groepsnaam hebben bedacht (‘de stumpies’, omdat Roos op haar knie gevallen is) verschijnt een foto van Billy the Kid op het scherm van de computer van Roos en klasgenoot Maarten. Ze

gaan binnenkort naar deze muziek-theatervoorstelling en kunnen zich met een paar online opdrachten alvast voorbereiden op wat ze gaan zien. Voorheen deed de leerkracht de voorbereiding alleen klassikaal, maar nu is het mogelijk om leerlin-gen ook individueel of in groepjes aan het werk te zetten. Best han-dig, vind Roos. “Stel dat je iets niet begrijpt, dan kun je dat rustig nog even doorlezen.” Het filmpje waarin een nepcowboy uitleg geeft over westerns vind ze leuk. “Western is een genre. Een genre.” Ze proeft het nieuwe woord dat ze geleerd heeft nog even na.

Van de opdrachten die je na het zien van de voorstelling kunt maken, besteedt Roos de meeste aandacht aan de zelfmaak-krant over Billy the Kid. “Je mag bijvoorbeeld een tekstje verzinnen over Billy als baby. Hoe zou zijn moeder het vinden dat hij cowboy wil worden?” Nog leuker was het geweest wanneer ze er zelf een toneelstukje over had mogen verzinnen. Roos is ook niet helemaal tevreden over de quiz-opdracht. “ Je kunt alleen kiezen uit goed of fout, maar soms is het allebei en daar is geen knop voor.”

Meester Fred denkt niet dat zijn leer-lingen moeite zullen hebben met de site. “Op onze spelletjesdag zit de halve klas met een tablet op schoot en klaagt over de trage wifi. Kinde-ren zijn al veel verder dan wij,” lacht hij. De site is niet ter vervanging van de klassikale lessen, maar ter aanvul-ling. En dat is goed ook, vindt hij. “Sommige dingen moet je klassikaal behandelen, zoals hoe je je gedraagt bij theaterbezoek. Dan kun je je beroepen op het samen-gevoel.” An-dersom heeft het niet-klassikale ook voordelen. “In een kringgesprek is het gevaar dat een bepaalde groep kinderen steeds aan het woord is. Leerlingen die verbaal minder sterk zijn, kunnen hun mening kwijt in het

maken van een krant over de voor-stelling. Je zou al die verschillende kranten dan als uitgangspunt voor een kringgesprek kunnen nemen zodat iedereen aan bod komt.”

Fred is de initiatiefnemer van de schoolband waar Roos in zingt. Hij is dan ook erg gecharmeerd van de ik-componeer-opdracht. “Je eigen liedje maken en dat laten horen in de klas. Geen kind vindt dat niet leuk.” Hij beseft wel meteen dat sommige leerlingen zoveel mogelijk geluidjes op een hoop zullen gooien om flinke herrie te maken. “Maar dat geeft niks, want ze krijgen vanzelf van de klas te horen dat het wel wat zachter en melodieuzer kan.” Over de navigatie van het leerkrachtendeel van de site is hij nog niet helemaal tevreden. Zo was hem niet opgeval-len dat hij het groepje van Roos aan kon klikken om te zien hoe ver ze zijn met de opdrachten. Dat leerlingen geen punten kunnen halen met de opdrachten vindt hij heel goed. “Je wilt dat de leerlingen zich persoonlijk ontwikkelen. Dat moet je niet vangen in scores.”

Kunstgebouw bedankt Roos en Fred en alle andere leerlingen en leerkrachten die geholpen hebben met het testen van de site. Alle opmer-kingen zijn verwerkt: http://dkk.kunstgebouw.nl

tekst annemarie hogervorst

Doe | kunst en kijk | kunst online onder de loepLesprogramma’s bestaan tegenwoordig zelden meer uit al-leen een lesboek. steeds vaker hoort er een website bij met materiaal voor het digibord en individuele opdrachten voor leerlingen. ideaal als aanvulling op het klassikale onderwijs, mits de site leuk, leerzaam en eenvoudig te bedienen is. vanaf dit schooljaar zijn Kijk |Kunst en doe | Kunst ook uitge-breid met zo’n site. roos varekamp (11) en Fred otte (leer-kracht groep 8) van de meester eeuwoutschool in Brielle hebben de site uitvoerig getest voordat hij online ging.

foto

’s: A

nnem

arie

Hog

ervo

rst



27

WAt doet KunstgeBouW?

op de hoogte BLijven:www.kunstgebouw.nlNieuwsbrief Kunstgebouw - www.kunstgebouw.nl/nieuwsbriefNieuwsbrief Cultuureducatie met kwaliteit - www.kunstgebouw.nl/nieuwsbriefLinkedIn groep Deelregeling Cultuureducatie met kwaliteit Zuid-HollandLinkedIn groep Kunst & Cultuur Zuid-HollandTwitter - @kunstgebouwFacebook - facebook.com/kunstgebouw

Kunstgebouw is expert in zuid-Holland voor kunst en cultuur

Zichtbaar maken wat er is, stimuleren wat er kan zijn

Kijk|Kunst structurele cultuureducatie groep 1 t/m 8

Doe|Kunststructurele cultuureducatie groep 1 t/m 8

lespakkettenKinderboekenweekZin in zingenCadeau voor Nederlanden…

Cultuurme.nuwebsite met aanbod cultuureducatie in Zuid-Holland

professionalisering en deskundigheidsbevordering(team)trainingencursussen (o.a. icc)bijeenkomsten (o.a. icc)

Advies en ondersteuning cultuureducatie bij opstellen en uitvoeren plannen Cultuureducatie met kwaliteit

Advies en ondersteuning cultuurparticipatiebij het ontwikkelen en vormgeven van cultuurbeleidbij het opzetten van concrete projecten

netwerkennetwerkbijeenkomsten Cultuureducatie met kwaliteit

Advies en ondersteuning cultuureducatie bij opstellen en uitvoeren plannen Cultuureducatie met kwaliteit

Advies en ondersteuning cultuurparticipatiebij het opzetten van concrete projecten

Cultuurme.nuwebsite met aanbod cultuureducatie in Zuid-Holland

professionalisering en deskundigheidsbevordering(team)trainingencursussen (o.a. icc)bijeenkomsten (o.a. icc)

sChoLen gemeenten CuLtureLe insteLLingen

Meer informatie? Neem contact op met Edith Janssen 015-2154530

Meer informatie? Neem contact op met Verolique Jacobse 015-2154525

Meer informatie? Neem contact op met Tonnie Bulsink 015-2154568

ma

ga

zin

e #4 / najaar 2013

Kunstgebouw magazine #4

Documents

Transcript of Kunstgebouw magazine #4