Kunst en Cultuur Narafi 1 Film

Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013

Kunst & Cultuur

Inleiding

Marie Docher : Anima, communicatie via de ogen Oliver Roller: stelt beelden naast elkaarSherman: gebruikt zichzelf als onderwerp, geïnspireerd door kunstLeibovitz: kunstenaar wordt zelf een deel van het portretPenn: icoon uit de populaire cultuur, ineenvloeiing met een acteur

Wat onderscheid mens en dier? Gevorderde vorm van communicatie Kunst Cultuur

Definitie van communicatie:Het overdragen van informatie van een zender naar een ontvanger m.b.v. een drager.

Info (m.b.v. drager)Zender Ontvanger

Zonder ontvanger is er geen communicatie (bv. niet beluisteren van een boodschap)

Evolutie van het schrift (middelen van communicatie) Spreken 40000 – 30000 jaar geleden tekeningen (primitieve communicatie) 7000 jaar geleden

vestigingen steden (belastingen) uitvinding van het schrift Feniciërs: Aleph – alfabet – alfa (1e letter) – A

Evolutie van de drager natte klei papyrus, perkament, papier boekvorm: rol & boek

Reproduceren < 1400: handgeschreven 1400: drukkunst (houtsnee) 1420: Guttenberg losse letters 1800: industriële tijdperk: Rolpers, steendruk 1826: Niepce: licht op een steen (=eerste foto) 1900: uitvinding van film 1960: Transistor (alles wordt kleiner) 1985: PC

Definitie van cultuur:Uiting van een maatschappij Cultuur wordt beïnvloed door de maatschappij (onder invloed van de economie en politiek van die tijd) Vb. van cultuur: haarstijl, muziek, gebouwen, …

Definitie van kunst: Kunst is een persoonlijke en eigenzinnige uiting van ideeën via bijzondere communicatie met een heel specifieke drager.

1


1) Romaanse kunst (1000)Buiten:

Niet hoog maar een massief blok Zeer eenvoudig en strak Weinig en kleine ramen Rondbogen domineren, lage gebouwen, kleine vensters, heel dikke muren

Binnen: Weinig licht binnenin de kerk gevoel van onderdrukking en angst Kapitelen met draken, angstbeelden (vreemde figuren en duivels) aan de binnenkant

Idee: Mens moet braaf zijn, hoofd en ogen naar beneden, angst voor de duivel.

2) Gotiek (1200)Buiten

Vlaamse kotenbouw: alles veranderd door de tijd en wordt langzamerhand bijgebouwd Massief beneden, hoog en smal naar boven toe ( meer open structuur) Rozet: brandglas die licht binnenlaat Veel licht Open en hoog, steekt boven de stand uit

Binnen: Plafond en muren zijn beschilderd als de hemel langs de binnenkant (illusie) Blauwe plafonds met gouden sterren (= hemel)

Idee: Mens is in de hemel

3) Barok (1400)Buiten

Niet meer groots, maar het geeft wel aan dat er iets belangrijks is. De buitenkant overtuigt niet echt

Binnen

2


Enorm veel versiering Heel grote beelden Plafond decoratie Geen statische beelden, meer overtuiging

Maakt illusies

Idee: De mens voelt zich klein

Barok: Architectuur (17e – 18e eeuw)

San Ignazio Rome – Fresco’s Andreo Pozzo (1630)

Buitenkant: Barokgevel Niet groot, valt niet op tussen andere gevels Ziet er niet speciaal uit Geeft wel aan dat er iets te doen is

Binnenkant: Zicht op de plafondschildering met 100% illusie Koepel met zuilen met daarboven een lantaren Mensbeeld: ik moet mij nederig voelen

3


Barok: Schilderkunst (17e – 18e eeuw) Maatschappelijke evolutie: Machtspyramide (cultuurproductie = toplaag)

Caravaggio – Judith & Holofernes (1600) Clair Obscur (= Tenebrism) Autobiografische element: zelfportret en

portret Spaarzaam met belichting Ze dood hem met veel overtuiging Dramatische kracht van kleuren

Gentileschi – Judith & Holofernes (1610) Meer drama Meer bloed Katharsis: een eindpunt, uitbarsting, … Judith vermoord Holofermis heel actief Dood hem met heel veel met overtuiging Dienstmeid houdt Holofermis vast Eindelijk gerechtigheid Dramatische belichting

Cranach – Judith & Holofernes 1530 Uniciteit van een kunstwerk was er niet Studiowerk (massaproductie) Nadruk ligt om de schoonheid van Judith Gruweldetail: het hoofd van Holofermis

4


Gustav Klimt – Judith 1 1901 Judith straalt sensualiteit uit, genot Het hoofd van Holofernes is ver te zoeken (Symbolisme)

Pieter Paul Rubens – De Kruisafneming (1610)

Eerbied, droefheid, krachtige figuur, dynamiek Grote dynamiek Groep mensen wil hem opvangen Groep mensen laat hem naar beneden Diagonaal doorheen het beeld Beeld is opgebouwd rond de diagonaal Jezus wordt stevig en krachtig voorgesteld

Clair Obscur: licht en donker contrasten worden zeer sterk uitgebeeld, sterker dan dat ze echt zijn

5


Rococo: Architectuur (17e – 18e eeuw)

Abdij Weiskirche (1750) Overdadig, geen verhaal meer Veel rijkdom schept bewondering Overdaad aan versieringen en bladgoud Overdaad aan detail en decoraties Epicurisme: Genot opzoeken

Rococo: Schilderkunst (17e – 18e eeuw)

Jean Honoré Fragonard – Het gelukkige toeval van de schommel (1750) Scène van de voyeur (= genot) De man kijkt onder de rok van de vrouw Vrouw daagt de man op de grond uit Vrouw met een hondje enorme rijkdom Genot staat centraal in het schilderij

Jean Honoré Fragonard – Dame met het hondje (1750) Vrouw is een dikke versie van Paris Hilton Haar kledij straalt veel rijkdom uit De dame straalt weelde uit

6


Francois Boucher – Diana sortant du bain (1750) Diana is op jacht geweest (boog, prooi,…) Diana komt uit het bad Epicurisme (ondertoon van genot, 2 vrouwen) Sensuele staat centraal Klassieke oudheid als excuus

Francois Boucher – Madame de Pompadour (1750) Madame Pompadoer is de maîtresse van de koning Vrouw straalt rijkdom uit (= jurk, parelsnoer) Vrouw kan lezen en schrijven (= boek, pluim, ..)

Francois Boucher – Marie-Louise O’murphy (1750) Ze is ook de maîtresse van de koning (= genot) Weinig elementen komen in beeld, Straalt overdaad, rijkdom en wellust uit

7


Neoclassicisme (19e eeuw)= rationeel, zonder passie, …

Nieuwe machthebbers (revolutie 1789) en de kleine Restauratie Begripen: Estetisch ideaal, rede/ratio, oriëntalisme, previsualisatie in compositie Frankrijk als nieuwe Romeinse staat Napoleon als klassieke keizer

1e fase: Burgerij grijpt de macht Verenigde Staten smijt de koning buiten Frankrijk stuurt de koning en adel naar de guillotine = machinaal Rome & Griekenland komt in de aandacht

2e fase: Orde herstellen Burgerij gaat een keizer verkiezen Napoleon (liep zich stuk op Rusland) Wetboek Ark de Triomf (kopie van een romeinse triomf boog) als teken van overwinning van Napoleon

1806 – 1836

Neoclassicisme: Architectuur (19e eeuw)

Pantheon (1785) Klassieke tempel Rationeel Koel Doorzichtig Ordelijk Niet veel tierlantijntjes

Arc de Triomphe (1810 – 1840) Parijs Begin bouw 1810 Einde bouw 1840 Leger van Napoleon moeten onder de boog kunnen

lopen als ze een strijd hebben gewonnen Frankrijk wordt een nieuwe Romeinse staat

8


Neoclassicisme: Schilderkunst (19e eeuw)

David (1748 – 1825) Toneelmatige tweedimensionaal, koel observerend, emotieloos Politieke propaganda, bevestiging revolutie, volk wil nieuwe machthebbers Groot, detail, versieringen, puur voor overweldiging

Eed van de Horatii (1790) De vader roept zijn zonen op om te vechten voor

het vaderland Opbouw zoals in theater: 1 decor

De eed van het Jeu du Paume (1790) Vergelijking met de eed van de Horatie Theatraal decor Afstandelijk

Dood van Marat (1790) In de hand van Marat ligt een brief In zijn andere hand houdt hij een pen Naast hem ligt het mes dat hem heeft gedood Hij werkte zich dood Schilderij is in Brussel gebleven Tijdens de revolutie

Napoleon St. Bernard Pas (1800) Napoleon trekt de Sint-Benards pas over Niet realistisch Werkelijkheid: geen sterk paard maar een ezel Propagandafoto voor Napoleon

9


Kroning van Napoleon (1800) Het is een schets door David De paus wordt ‘werkloos’ door de kroning Napoleon zet de kerk buiten spel door zichzelf te

kronen De revolutie heeft de kerk buiten gesmeten

Kroning van Napoleon I en keizerin Joséphine in Notre Dame, Parijs (1800)

Keizer kroont zichzelf, en daarna zijn vrouw Je staat op de ideale plaats, de plaats van de

camera Zijn moeder zit bovenaan, toont haar belangrijke

houding, het kruis staat tussen hem en zijn moeder

David zit zelf in het schilderij, te tekenen Compositie: lijnen trekken in het beeld, waar ligt

er gewicht Hij kroot ook zijn vrouw en zet de kerk buitenspel

Madame Récamier Meubilair, kandelaar, hoofddoek, … wijst naar de

moderne wereld De manier waarop ze kijkt, vrouw die in de lens

kijkt, neutraal Opgepast: onvoltooid doek Gaf naam aan chaise-longue

10


Ingres (1780-1867) Overgang naar de romantiek, komt los van de dwingende beeldtaal Toeschouwer als gelijke der goden, keizer uit het midden van de burgers Koel afstandelijk beschouwend Oriënt is een illusie, een mannelijke droomwereld. (Harem gevuld met odalisken als natte droom) Sensualiteit & erotiek Violon d’Ingres Passie, obsessie

Jupiter en Thetis (1810) Portret van Machthebber De man wordt zeer machtig voorgesteld Vrouw onderwerpt zich aan de man Standpunt tot de toeschouwer is relatief gelijk

Portret van Napoléon op de keizerlijke troon (1810) Portret van Machthebber Napoleon behoort tot de adel Adelaar zichtbaar aan zijn voeten Toeschouwer staat op gelijke hoogte als Napoleon

La Grande Baigneuse (1810) Orientalisme = typische mannelijke natte droom,

harem gevuld met welwillende jonge dames Duidelijk sterk erotisch geladen beeld Naam naar eigenaares

11


La grande odalisque (1810) Orientalisme Ze kijkt verleidelijk, ze verleidt de kijker Odalisk (= harem vrouw die op een specifieke manier

poseert: naakt en liggend) De vrouw kijkt recht in de lens

La Bain Turc (1850) Orientalisme Vat het geheel samen, de beelden komen samen Ingres herhaald zich eindeloos

Violon d’ingres- ManRay (1920) Surrealist 1920 Orientalisme Beeld met dubbele bodem hobby – obsessie (= un violon in het Frans) Vioolgaten ( verwijzing naar het instrument) Blote rug ( verwijzing naar het seksuele)

La Comtesse d'Haussonville (1850) Statieportret Meestal een portret van een vorst Ze kijkt niet echt naar de kijker, wel dromerig Neoclassicisme van Ingres Kijken naar een mooie vrouw, koel observerend

12


Romantiek

1. Kunstenaars kunnen niet om met de industrialisering, de verstedelijking en verpaupering. het gevolg van jonge mensen die zich willen afzetten tegen het bestaande Revolutionair Industrialisering van de stad (grijs, steenkool, …) 19e eeuw

2. Idee = Natie, staat voor een volk Hiervoor was er geen nationale gedachte nu komt besef: we zijn een volk en hebben een staat nodig Volk heeft kunst nodig, kunstenaars steunen de gedachte Academie voor kunst Kunst die sterk wordt beïnvloed door de Academie = Art Pompier Men maakt nationale museums Kunstenaars steunen dit gedachtengoed

3. De kunstenaar zal vluchten Vluchten in de godsdienst, passie, mystiek, overweldigende, goddelijke Accent op het gemoed fascinatie voor het extreme, voor de adnorm (macabere, horror) non-conformisme Nationalisme (Natie Verleden tijd) Schilderijen maken die het verleden verantwoorden Verleden invloed historicisme Oriënt (het erotische), kunnen vluchten naar de andere kant van de Atlantische oceaan Natuur

BoBo Bourgeois Bohemien Rijk zijn, maar het niet willen tonen De kunstenaar uithangen

Neoclassicisme: Architectuur

Houses of Parlement (1870) Gotisch Neogotiek Meer dan 100 jaar oud Brand vernietigde oude parlementsgebouw Historisch deel: Westminster hall

Justitiepaleis Brussel – J. Poelaert (Schieven Architekt) (1880)

Neoclassicisme Overtuigen door beelden, door de juiste plaats te

kiezen om het neer te zetten Typisch eclectisme (= samenbrengen van stijlen) Idee: grootheid van de rechterlijke macht

13


Provenciaal hof Brugge – Delacenserie (1890) Neogotiek Oogt heel oud, in de 19e eeuw gebouwd

Centraal station Antwerpen – Delacenserie (1900) Gebouw bestaat uit 2 delen: Gebouw: Delacenserie Overkapping: Bogaert Neo-renaissance

Grote markt Brussel (1890) 19e eeuwse gebouwen Enkel het rechtse gebouw is niet 19e eeuws HISTORICISME: het moet ogen als ouder

Begrippen:

Odalisk: harem vrouw die op een specifieke manier poseert (naakt en liggend) Art Pompier: scheldnaam van de Franse academie kunst. Eclectische: Het samenbrengen van stijlen. Guerrilla: kleine groep strijders, die onder andere bestaat uit gewapende burgers,militaire tactieken gebruikt zoals hinderlaag, sabotage, razzia, het verrassingselementen grote mobiliteit. Pauper: volstrekt arm persoon, zonder middelen om te bestaan. memento mori: gedenk, gij zult sterven. eros & thanatos: leven en dood. Historicisme: Historische elementen invoegen in architectuur om het ouder te doen lijken

14


Duitse Romantiek: Schilderkunst

Friedrich (1774 – 1840) Accent op de kracht van de natuur Mens ondergaat de natuur of natuur als spiegel voor menselijke gevoelens Angst, kracht geïncarneerd in de natuur Natuur als drager van symboliek

Abdij in Eichland (1810) Eikenbomen lijken op klauwen Monniken lopen zinloos door de poort Geguld in mist

Krijtrotsen bij Rügen (1820) 3 zeilbootjes, vrolijke dag. 3 mensen beschouwen de natuur erg

voorzichtig Suggestie: scherpe rotsen als tanden

Wandelaar boven het Nevelveld (1820) Wolken lijken op de zee Bergtoppen lijken op rotsen Eenzaamheid Ruwe natuur Je moet angst hebben van de natuur Zelfportret

15


De Ijszee (1820) Een schip is tot zinken gebracht door de

rotsen De natuur vertegenwoordigt kracht: het ijs

plooit een krachtig schip samen Gevaar t.o.v. schoonheid

De 5 stadia van het leven (1820) Kleuter, kind, jonge man, oude man en vrouw

worden gespiegeld in de 5 boten Sentimenteel filosofisch beeld Filosofische spiegel

16


Franse Romantiek

Géricault (1791 – 1824) Maatschappijkritisch (schilderijen symboliseren maatschappelijke verhouding) Fascinatie voor het paard (incarnatie kracht en ongetemde natuur) Aanklacht wanverhoudingen Oog voor de verworpene Anonieme rechteloze individu Zin voor het macabere Maatschappelijke wantoestanden, sociaal engagement

Officier van de jagers die een aanval leidt (1810) Napoleon heerst tot 1815 Na 1815: restauratie (= maatschappij keert terug

naar hoe het voor Napoleon was) Gelijkaardig beeld met dat van Napoleon Toch anders: kracht van de natuur zit in het

paard, de man controleert de natuur, maar met veel moeite (napoleon was wel in controle van het paard)

Géricault keurt alles wat Napoleon doet goed

Vlot van de Méduse (1820) Op het schip: Kolonisten gingen naar Afrika Schip vergaat in storm (veel mensen aan boord) Kolonisten worden aan de kant gezet, op een vlot

zonder eten of drinken Het taboe overschrijden: mensen eten

(kannibalisme) HORROR Aanklacht tegen arm versus rijk Exponentiele lijn (lijn van hoop), bovenaan is er 1

stip (een schip = redding)

Afgehakte hoofden (1820) Tegen de doodstraf Gruwel opwekken , macabre Aantonen dat de doodstraf niet de juiste

oplossing is

17


Les Aliens (= de waanzinnige, de geopsedeerden) (1820)5 schilderijen/portretten van:

1. de ingebeelde “militair bevelhebber”2. geesteszieke vrouw3. De gek of de kleptomaan4. de gokverslaafde5. de kinderverkrachter6. De afgunstige

het zijn mensen portretten van mensen die niemand zag, die iedereen voorbij liep.

Delacroix (1798-1863) Werd gezien als de belangrijkste Franse kunstschilder van het moment Verspreiden van het idee van de revolutie Nationalisme Griekenland Frankrijk Beeld als aanklacht, vgl beelden oorlogsgeweld vandaag Merk op: de revolutie van het concrete (slachting) naar symbool (Missolinghi) daarna word het

symbool dynamisch (vrijheid leid) Exotisch grootse Bekijk de beelden als een mise-en-scène, wat vertelt efficiënt het verhaal Revolutie

De slachting van Chios (1825) Griekenland een deel van het Ottomaanse rijk

(Turkije is veel kleiner) Nationalisme Grieken willen hun eigen volk zijn () Het voorbeeld voor andere landen, en ze geven steun

aan Griekenland (Frankrijk niet) Opstand Turken grijpen in slachting Weerloze vrouw, dode moeder met het kind

gruwelbeelden (zoals Géricault) De soldaat verschijnt op de achtergrond Nationalistisch pamflet: gruwel van de Turken t.o.v.

de Grieken

Griekenland staat op uit de ruïnes van Missolinghi (1825)

Turkse/Ottomaanse heerser Hedendaagse voorstellingen zijn hierop gebaseerd Nationalisme Symboliek: Vrouw staat voor Griekeland

18


De dood van Sardanapalus (1825) Mythologisch figuur, ligt in het midden al stervende Sardanapalus neemt alles mee in zijn graf (zijn

harem, zijn paardenstal, alles moet dood) Hij ligt groots te kijken naar de scène Geen overtuiging Moord, macabre, brutaliteit, bloed (= laken van het

bed)

Vrijheid leid het volk (1825) De opstand van het volk op 28 juli 1830 In Frankrijk, aan de Notredam In het midden: Mme Marianne (het symbool van

Frankrijk) vlag van frankrijkg Ze kijk achter haar, en loopt naar je toe 2 gesneuvelde mensen (er zijn er veel meer illusie

van het beeld) 4 ondersteunende figuren: Jonge, Oud, Arm en Rijk!

19


Belgische Romantiek

Episode des Journées de Septembre 1830 sur la Place - Wappers (1835)

Belgische versie van “de vrijheid leid het volk” van Delacroix

Tableau: totaal van de revolutie moet verbeelden Losse scènes in totaalbeeld, Art Pompier Lineaire dynamiek (diagonale opbouw) Arm met de grond wet volgt de diagonaal 3 figuren: vrouw, kind en man (hij wil sterven

voor het vaderland, zij wordt weg geduwd)

De mooie Rosine - Twee jonge meisjes – Wiertz (1852)

1. Skelet was mooi maar is dood 2. Het meisje zal sterven Eros en Thanatos: leven en dood (de kleine dood) Het skelet noemt Rosine (plakker op haar hoofd) Memento Mori (gedenk, gij zult sterven zeer

aanwezig in 19e eeuw, epidemisch) Seksualiteit en de dood zijn nauw verbonden:

seks als levendsheppend, door als einde van het leven

Ying-yang tegenover elkaar, ook aanvullend

Visies van een onthoofd hoofd – Wiertz (1852)

Drieluik Links: executie is net uitgevoerd Midden: hoofd is in de mand gevallen en rolt weg,

lichaam in de lijkkist Rechts: alles word nog gezien door het hoofd Argumenten tegen de doodstraf: beschuldiging is niet terecht Onmenselijke straf (guillotine: hoofd leeft nog

even verder, horen, zien, …)

De overhaaste begrafenis – Wiertz (1852) Verwijst naar een van de angsten van de 19e

eeuwse mens: levend begraven worden Epidemie 1/3 van de bevolking werd

uitgeroeid mensen werden heel snel begraven De man ontdekt dat hij levend is begraven en is

terecht gekomen in een graftombe

20


De honger, de waanzin en de misdaad – Wiertz (1852)

Sociale inslag (progressief) Idee voor betere strafvoorziening Honger is ook een 19e eeuwe angst oogst

mislukt (geen voeding) Vrouw heeft honger leid naar een gruwelijke

stap (waanzin) Kindje in de kookpot Ze heeft met het mes het kindje gedood en het

beentje in de kookpot gelegd

Gallait Historicisme Schept, creëert het beeld van de verleden van de nieuwe staat België Kunst als verantwoording Beelden als verantwoording Scheppen vijandbeeld Vorstenlijn mondt uit in “België”: noodzakelijkheid, dwingend

Laatste hulde aan de graven Egmont en Hoorn (1860)

Conflict tussen adellijke figuren met hun koning

Mannen zijn omgekomen omdat ze een eigen staat wilden

De burgers komen hen groeten (zelfde van neoclassisme)

3 figuren centraal: pastoor (steekt kaars aan), Spaanse soldaat (de vijand centraal), de verrader

Vijandbeeld

Portretten voormalige Belgische leiders in de Senaat (1860)

Gallait heeft heel veel betaalt gekregen om de schilderijen te maken

Stelt vorsten voor (Karel de Groote, Pepijn van Herstal, …) degenen die België gemaakt hebben

Historicisme: kiest voor een gouden achtergrond (Byzantijns)

Motivatie: de geschiedenis laatste vorst: Leopold II (eerste vorst van België)

21


Spaanse Romantiek

Goya (1746 - 1828) Criticus Hypermodern, vernieuwend kunstenaar Ambigu: hofkunstenaar, anderszijd scherpe “pen” Grootste figuren kunstgeschiedenis met grote invloed Maya: sensualiteit, erotiek onbezonnenheid, bewijs van belang van Goya: opdrachtgever gaf veel

geld op dit te scheppen Levendigheid van de boodschap Zwarte schilderijen in het bijzonder (bv de hond tonen dat modernisme) Kan perfect hedendaags

zijn Element van moderniteit in heel wat van zijn schilderijen Vanuit een typisch 18e eeuwe achtergrond, studie als kunstschilder, koning ontdekt hem, hij mag

portreten maken aan het hof.

Maya Vestida (1815) De geklede maya Kleding accentueert de vorm Sensuele erotische ondertoon Directe blik van de vrouwen Maya: sensualiteit, erotiek

onbezonnenheid Bewijs van belang van Goya: een

opdrachtgever gaf veel geld om dit te laten maken

1800

Maya Desnuda (1815) De naaktje maya

Portret van Carlos IV (1815) 1810 Vorstenportret Kritiek op het hof (koningin is lelijk

afgebeeld) Goya toont het beeld zo subjectief als hij

het ziet (geen ideaal beeld van de vorst) Realiteit: bombast van de koning, ook

minder mooie mensen, vrouw die het hoofd afwent

Homage aan Velasquez Las Menias Decadent

22


Maya’s op het balkon (1815) Maya’s op een balkon De twee jonge vrouwen die aan het balkon

zitten Achter hen: 2 dreigende figuren de twee minnaars ze willen ze

veroveren, of hebben dat al gedaan Staat voor dreiging in de maatschappij

2 mei 1808 Franse troepen kommen een plein

opgereden in Spanje Sommigen beginnen te rebelleren,

aanvallen met kleine wapens en doden enkele soldaten

3 mei 1808 Repressie gepleegd: Mensen tegen de muur

als wraak voor de dode soldaten Executiepeloton: 1 muur met dezelfde

beweging, agressie in hun beweging Op de achtergrond worden steeds nieuwe

mensen aangevoerd (massaslachting) 1 man domineert het beeld (wit hemd):

openhanden = weerloos, luister, stop dit Al het licht valt op de man Gemaakt in 1814 actueel (zo’n scenes

gebeuren opnieuw) Tijdloos gemaakt

De zwarte hond (1820) Uit de reeks de zwarte schilderijen Goya is voor de ideeën van napoleon, maar

wordt teleurgesteld, Goya vlucht naar Bordeaux en maakt daar een reeks schilderijen: de zwarte schilderijen

Het kan perfect hedendaags zijn Heel weinig elementen, beeld kan van alles

zegen. simplisme

23


1e reeks van etsen: Caprichos (1805) Etsen zijn klein gemaakt om ze makkelijk

te kunnen verspeiden (1799) Goya klaagt wantoestanden aan in de

maatschappij (kritiek op machten: kerk, rechtbank, volksgeloof, onderwijs)

1. (Zelfportret) Stelt zichzelf burgerlijk voor

2. (Alla va eso) Hekserij, vrouwen vliegen ‘s nachts op een

bezem met hun kat (hij komt in opstand, vraagt aan het volk: geloven jullie daar nog in?)

3. (Aquellos polvos) Rechtbank, als hij zichzelf beschuldigd dan

werd hij tot een zachte manier ten dood gebracht

Bijzondere hoed: toonde aan dat je een ketter was

4. De slaap van de rede genereert monsters De slaap van de rede wekt monsters Man slaapt: er kommen hem vleermuizen,

uilen en katten pesten

5. (Porque fue sensible) Omdat ze zo gevoelig is Ze is geboeid in de cel gesmeten, water

brood, eenzaam in de cel Uitsluiting op basis van geslacht

6. Weet de leerling het soms niet beter Het onderwijs in twijfel trekken

2e reeks etsen: Los desastres de la guerra (1805)

Over de misdaden in de oorlog (1810) Goya heeft de beelden zelf gezien Spaanse mensen werden dood gedaan en

delen werden gespiesd als waarschuwing van wees kalm

Heroische daden! Met dode mannen!

Soldaten, massa-executies

Ze willen het niet Verkrachting als wapen

De grote overwinning Vijand, zelfs als hij dood is, vernederen In een boom lijken ophangen

24


3e reeks etsen: Tauromaquia (1810) 33 etsen Over de nostalgie van Spanje Pepe-Hillo groet de stier

Velasquez - Las Menias Portret van een prinsesje nee Velasquez beeld zichzelf af terwijl hij een

portret maakt van een prinsesje nee Prinsesje komt kijken, mama en papa zijn

aan het poseren ja (reflectie spiegel) Non en pastoor Dienstmeisje Kamerheer kijkt of alles inorde is Verhaal in een verhaal steken door het

visuele (2 keer nadenken)

Reacties op de romantiek:Omstreeks 1850 zijn er twee reacties op de romantiek:

1. Eerste fundamentele reactie Pre Rafaelieten2. Tweede vernieuwingsbeweging Realisme (School van Barbizon)

Kust moest zich herpositioneren: fotografie wordt bekendgemaakt aan het grote publiek 1839 – 1941 inkomensverlies van de kunstenaar, anderzijds verleent het ook nieuwe vrijheid aan de kunstenaar.Kleine beweging van korte duur met grote invloed.De 2 bewegingen zijn parallel

Pre Rafaelieten (19e eeuw) Eerste reactie op de Romantiek Terug naar het verleden: accenten op het christelijke moraal, streven authenticiteit in totaalkunst Uitgangspunt: Pre Rafaël, verfoenen de School van Athene 1509 Terug naar de middeleeuwen: wijzen in essentie de industriële maatschappij af! Integrale kunstbeweging of totaal kunst Arts & Crafts movement: revalorisatie van middeleeuwse

kennis, streven naar “fair trade” niet naar machinaal gemaakte producten

Rafaël - School van Athene Hij heeft zichzelf verwerkt in het schilderij

(stukje zelfportret) Filosofen: Aristoteles, Plato, … (geen

typische christelijk religieuze figuren) Perspectief Uitgangspunt: Pre Rafaëlieten Rafaël

was een ondergewaardeerde kunstenaar, verfoeien de School van Athene 1509. Ze wilden terug naar de tijd voor Rafaël!

25


Rossseti – Annunciatie (1850) Maagd Maria engel geeft een bloem af

nu ben je bevrucht Perspectief, aureool, representatie figuren

staan parallel met handschrift Rossetti keert terug naar de Middeleeuwen

met dit schilderij Geen diepte in het schilderij, pre-

rafaelieten werpen diepte regels weg. Vergelijking met de Annunciatie Memling uit 1490

Millais – Ophelia (1850) Wijst naar Hamlet, naar Shakespeare

(middeleeuws verhaal) Vals beschouwd als middeleeuws verhaal Filmische scène: realiteit (het

liefdesdrama) 19e eeuwse dramatiek (weinig

overtuigend) Ophelia ligt in de snelle stroom, detail in

planten Bloemen zijn symbolisch voor

maagdelijkheid en zuiverheid

Hunt - The awakening (1850) Kan beschouwd worden als toppunt in de

prerafaelietische periode = totaalkunst. Tijdscode van de tijd: Man is op bezoek ( hoed op tafel, deftig

gekleed), ze hebben een relatie, hij is haar minnaar en onderhoud haar

Details vertellen morallistische verwittiging:1. De blik van de kat: kat heeft een vogel

(meisje is de vogel, man is de kat) zij is de vogel voor de kat = relatie

2. Alles in het handwerk: de partituur gaat over ontrouw en onware liefde, de engeltjes die rond de klok staan (de tijd tikt) ze is tijd aan het verliezen met hem, in het wand tapijt, … (reflectie in de smaak van de prerafaelieten: handwerk, ambacht)

3. Zij ziet het goddelijk licht, ziet dat er wegen verkeerd zijn, en zegt het is gedaan, ze betert haar leven.

26


WET VAN DE REMMENDE GROEIAls iets haal goed gaat, remt het af, de voorsprong wordt kleiner (zal ineens het omgekeerde gaan gebeuren)

1839: Daguerre: uniek (proces staat verder, is beter en meer precies) Ralbot: reproduceerbaarTegen 1860 was het procedé van Daguerre van de markt

1. Schilderkunst2. Tekenkunst

3. Drukkunst (= techniek) 4. Fotografie (reproductie ≠ kunst)Narafi opgericht in 1939 (= eerste fotoschool) nadruk op de techniek

Rejlander Oscar - Two ways of life (1860) Het beeld kan eigenlijk niet bestaan: het is te groots, te panoramisch om in die tijd te bestaan Bestaat uit een montage van 34 beelden (panoramische foto) Gebaseerd op de school van Athene, met moralistische symboliek Aan de ene kant veel decadentie, aan de andere kant de deugden, bidden, wijsheid, … Ondeugden Deugden (ze luisteren af aan de andere kant) Aanvaarding van de fotografie 1900 – 1920 Fotografie wordt pas rond 1900 - 1920 aanvaard als kunst wanneer men zich niet meer wou

spiegelen aan de schilderkunst en ging beseffen dat de creatieve kracht van de fotografie in de fotografie zelf lag.

Waterhouse - Lady of Shalott (1890) Ze mocht enkel naar de wereld kijken door

een spiegel Ze ziet Lancelot Ze stapt het bootje in, drijft weg in de richting

van haar geliefde, bekijkt hem zonder spiegel en gaat dus dood

Fotorealistisch decor, omgeving, … (op de houding na)

Toevoeging aan de Artur cyclus, Lancelot

Realisme (= School van Barbizon) (19e eeuw) Reactie op de Romantiek met de Pre Rafaelieten

27


Overgang naar Plein Air (nog niet echt Plein Air!) = term waarmee wordt aangegeven dat schilderijen terplekke in de buitenlucht worden vervaardigd in plaats van in een atelierruimte

Invloed fotografie 1839 – 1841 = creatieve antwoord op de fotografie Gedaan met de grootspraak Verlies de markt van het portret aan de fotografie

Millet (1814 – 1875) Idyllische voorstelling van het landelijke leven, zonder sociale kritiek Met religieuze ondertoon Kunstenaar uit de stat zoek onderwerpen op platteland

De Arenrapsters (1860) Toont vrouwen die bezig zijn met elke

graantje te verzamelen (om het in tijden van nood te overleven)

Hongersnood en arbeid Geen sociale kritiek (een idyllische

weergave)

Het vertrek naar het werk (1860) Gedaan met grootspraak, het accent op de

alledaagsheid banaal Idyllische voorstelling van het landelijke

leven, zonder sociale kritiek

Het angelus of avondgebed (1860) Betrekken van het religieuze aspect Klok luid voor het einde van de dag, mensen

die gewerkt hebben doen het avond gebed= dank gebed voor de opbrengst van het land

religieuze invalshoek: licht van god andere invalshoek: realistische weergave Zuivere waarneming, geen sociale

commentaar

Courbet (1819 – 1877)

28


Een begrafenis in Ornans (1850) Schilderij toont absolute banaliteit Anekdotiek: Grafdelver zit te wachten, iedereen

is individueel herkenbaar, alle vrouwen zijn familie van Courbet, enkele notable in het rood gekleed, de draagers van de kist, de hond (die er toevallig ook staat), de misdienaars (1 krijgt onder zijn voeten)

F.Rops Enterrement en Pays Wallon Klein kind begraaft zijn laatste ouder, hij staat

alleen wees zijn is eenzaam. Zijn voogd staat er brutaal achter.

Referentie naar Courbait met de hond, het kind mag nu wel spelen.

Allegorie l’atelier (1850) De muse: zorgt voor afleiding i.p.v. inspiratie De groep aan de linkerkant: de vrienden die aan

het drinken en feesten zijn zorgen voor afleiding, zorgt niet voor inkomen

De groep aan de rechterkant: schrijft in een boek, sommige zijn niet geïnteresseerd (koppeltje), het gehuwde koppel geeft geen cent uit (neerkijken)

Enkel het klein boerenkind heeft interesse voor wat de kunstenaar doet

Alles zorgt voor afleiding, weinig zorgt voor inkomst

Allogrie is romantiek, thema en behandeling is Barbizon

Bonjour monsieur Courbet (1850) Courbet gaat op wandel en ontmoet een

kunsthandelaar en zijn vriend. Dankzei de tube kon hij eindelijk verf

meenemen Absolute banaliteit

29


De steenkapper (1850) Sommige elementen van sociale commentaar Parallel met Millet, iets meer industrieel

afbeelding Kleding: gaten in zijn hemd Zware arbeid Banaal Zuivere vaststelling

L’origine du monde (1865) Oorsprong van het leven (letterlijk) Daar

komt alles vandaan, vrouw is de bron van leven Erotische element Shockeren:

1. Door de aard van de afbeelding2. Aanval op bestaande verhouding in de maatschappij (rol vrouw wordt slechts aanvaard in de 20e eeuw)

Fundamenteel feministisch statement

Dame in het blauw – Corot Behoort ook tot de school van Barbizon

30


Impressionisme (19e eeuw) Rol van de kunstenaar in concurrentie met de nieuwe media, maar ook verftube 1841 (plein air) Uitgangspunten: licht en kleur Salon des independents Nadar. Impressionist is een scheldnaam in 1874 Naamgeving: geuzennaam 1874, geen succes We zien kunstgeschiedenis door een perspectief. William Bouguereua, Alma Taldema, Perrault

behoorden tot de erkende kunst van de 19e eeuw. Impressionisme was “onbelangrijk” en verwaarloosbaar. Niet correct, vervormd de werkelijkheid

Manet (1832 – 1883) Manet behoort niet echt tot de impressionisten, het is iemand die hen eigenlijk vooraf ging.

Dejuner sur l’herbe (1860) Surrealisme, is niet werkelijk

impressionistisch Schuine compositie lijn richting de dame Uit een ets van Raphael haalt hij een deel van

uit, uit ‘Giorgione de storm’ haalt hij een deel Schandaal door vorm en inhoud, conformeert

niet met de norm:Hij shockeert de goedgemeente: shockeert door in de camera te kijken, door naakt te zijn, het is een bekende Franse vrouw (prostitué)

Manet hoeft de regels niet rond moraliteit en perspectief, hij verwerpt ze. Voegt perfecte dingen samen en zet ons op het verkeerde been.

Schaandaal door vorm en inhoud!

Inspiratie De storm – Giorgione Tempesta (1507)

Gelinkt aan Manet “Dejeuner sur l’herbes” Inspiratiebron voor Manet De storm boven de Romeinse stad is

aanneembaar Vrouw met kind onder boom klopt niet.

Andere persoon onderaan ook niet. Het wringt De andere man is er bijgeschoven. Stille

dialoog tussen de twee

31


Olympia (1860) Kat staat voor ontrouw Agressief exhibitionisme Schandaal: zelfde model als in dejeuné sur

l’herbe: zwarte dienstbode (beginnend racisme in 17e eeuw)

Bloemen (van een aanbidder) Geinspireed door een klassiek werk van Titaan

Versus van Urbino

Inspiratie uit Titaan Versus van Urbino (1538)

Hond staat symbool voor trouw Twee vrouwen staan te babelen, ze gaan de

vrouw straks aankelden Naakte vrouw klassieke oudheid, rijkdom

Executie van Keizer Maximiliaan (1870) Inspiratie uit schilderij van Goya (3 mei) Betrokkenheid van de kijker is laag Manet heeft anekdotische taferelen verzamelt:

portret van een soldaat die zijn geweer laad, reeks van soldaten afkomstig uit een oefening, confrontatie vanuit 3 mei tussen soldaten en mensen ontbreekt in de versie van Manet (mist beeldtaal en compositie)

Niet betrokken mensen piepen over de muur. Drukt zijn verontwaardiging uit bij de executie

van de Oostenrijkse keizer in Mexico

Het balkon (1870) Vriendenschilderij: de 3 personages zijn

vrienden van Manet, 4e is weggestoken in een schaduw

Geïnspireerd op Maya’s balkon Alle mensen zijn kunsthandelaars,

kunstenaars …

32


Memento mori door Balkon van Margritte De personages zijn aanwezig maar ze zijn

gestorven Alle elementen zijn aanwezig zoals in het werk

van Manet

Bar van de Folies Bergères (1870) Heel veel details (biermerk kan je lezen) Reflectie in de spiegel (FOUT het

spiegelbeeld is optisch incorrect) = artistieke vrijheid

Geen echte inspiratiebron door andere werken

Het meest impressionistische werk van Manet

Monet (1840 – 1926) Reeks of serie Toename van abstractie Eerste echte impressionist De man van het moment

Le Soleil Levant (1870) Snel gemaakt met enkele vegen Beeld van de haven gemaakt en plein air op hele

korte tijd Het verwijt van “impressionist” nam men als

geuzenaam

33


Het Station St Lazare (1870) Reeks uit 1870 Hij kijkt telkens vanuit de zelfde richting naar

het station maar telkens op een ander tijdstip Hij legt elke keer 1 beeld vast 12 stuks met de nadruk op de techniek Gebouw met de zelfde glazen overkapping,

maar de actie is telkens anders Hij introduceert de reeks (de serie) Speciale techniek

Rue st Denis 30 juin (1880) 1870 Iedereen staat achter de republiek Monet vat alles samen met enkele

penseelstreken

Parasol (1880) Licht en kleur van het impressionisme Beweging Visie van het moment, en het vastleggen

34


De kathedraal Rouen (1900) Reeks van 30 tal werken Hij kiest 1 plaats en kijkt, telkens op een ander

tijdstip, dit doet hij dag na dag, week na week opnieuw

Hij heeft niet elk detail geschilderd, terwijl hij het wel kon zien

Londens Parlement (1900) Het detail valt weg Evolutie van Monet: verschuiving van het zien,

toename in abstractie Objectieve waarnming naar het beleven, het

aanvoelen.

Waterlelies Giverny (1900) Monet vestigd zich in Giverny Hij kijkt niet meer naar de totaliteit Monet begint bijziend te worden, hij ziet alles

wazig ( toename van abstractie) Hij hecht meer belang aan licht en kleur

35


Renoir (1841 – 1919) Fascinatie voor de vrouw Verschillende behandeling van onderdelen in één werk Soms zeer impressionistisch soms zeer geposeerd De regenschermen: vorm is nadrukkelijk aanwezig, structuur Dynamiek verloren Schildert zijn realiteit vrouw en kind niet relevant voor de bevolking

imiteert zichzelf veel

De schouwburgloge (1880) Aan een zijnde zijn er loges waar 3 à 5 mensen in

kunnen Voor de voorstelling kijken de mensen naar andere

bezoekers Detail in het gezicht van de vrouw, onafgewerkte

rest (typisch Renoir) Bewonderen de schoonheid van de vrouw

Het bal van de Moulin de la Galette (1880) Hoofdgroep is in detail geschilderd, de rest is

vluchtig gedaan Schilderij is zelf een beetje een vervalsing: hij heeft

meer zijn eigen gemeenschap weer, het heeft niet echt dat populaire volkse karakter, het is eerder een behoede jonge groep die hij afbeeld

Vrouwelijke schoonheid

De Lezende Vrouw (1880) Belangrijk omdat het een klein werk is van Renoir Banaal: vrouw zit op een herfstdag te lezen en

gebruikt het zonlicht om het boek te lezen

36


De regenschermen (1880) 1880 Andere aard i.v.m. de andere schilderijen van

Renoir, breekt met het impressionistische Centrale figuur zijn vrouwen 2 groepen: rijke kindjes en de vrouw + vrouw met

de mand (= bediende: bloot hoofd, geen versiering) Man: probeert de bediende te versieren

Paraplu’s worden volumes, deel van de compositie

Sisley (1839 - 1899) Kunstschilder van het landschap Impressionist Normen verschuiven

Sneeuw in Marly-le-Roi (1880) Sisley schildert veel sneeuwlandschappen Innovatie

Overstroming in Port Marly (1880)

Degas Tekenen. Ontspanningsleven: paardenwedrennen, ballet, cafés Muybridge & Marey vanaf 1878 kregen opdracht van L. Stanford, gouverneur California, om een

rennend paard vast te leggen grondslag Chronofotografie film; Beelden van Muybridge worden in zootrope geplaatst = instrument om foto’s snel na elkaar te laten bewegen.

Absint Fotografische oog: belang ook hier van previsualisatie gelijkenis met Renoir structuur

gelijkenis Cézanne plaatsing objecten. Degas valt veel in herhaling, maar niet tot vervelens toe. Hij zoekt en experimenteert.

37


Balletrepetitie op het toneel (1870) Schilderij over iets dat niet echt belangrijk is Fascinatie voor ballet Gedurfde clair obscur Weinig kleur

De Absint (1880) Alcoholische drank (de groene duivel) die

gereputeerd is van heel verslavend te zijn Absint in Tsjechië de nationale drank, Europa

moest ofwel Tsjechië de nationale drank verbieden ofwel het toelaten voor het geheel Europa

Thema dat heel veel terug komt (Verwijzing naar “De kater”) Vaststelling: Degas kijkt, ziet de vrouw, de man

daarnaast is nog erger Is niet zuiver waarneembaar, heeft een sociale

ondertoon

Zangeres met de handschoen (1880) Men begint experimenten te doen naar beweging

(geen fotografische weergave mogelijk van een momentopname beweging)

Indruk van Degas

De tobbe (1880) Vrij banaal beeld: vrouw die bad neemt (bad

voor de middenklasse in West-Europa) Gedrufd standpunt: hij plaatst er zich boven,

vogelperpectiefTwee elementen worden sterker: de kast (rechte lijn) en de ronding van de tobbe (cirkel) = compositorisch element

Confrontatie tussen vrouwelijke vorm en dominante geometrische vormen.

38


Renpaarden voor de eretribune (1880) Anatomisch klopt het paard niet in het midden Waarom? men wist niet hoe een paard liep

Caillebotte Voor dat hij schildert werkt hij voor de naturisten Nadruk op sociale ellende, het rauwe, aandacht voor het stedelijke Kust gebruiken als pamflet

De Parketschuurders (1880) Naturalisme: parket schuren is zwaar en hard

werk het scoiaal rauwe. Tonen arbeid die niet gezien werd Parketvloeren werden vernist, na een tijd moest

de vernislaag eraf Op handen en knieën = zware arbeid (versie ’75

= moderner door afgesneden bijtel, afgesneden lichaam,… versie ’76 = fotorealistisch)

Niet een opname van het moment, niet snel, impressionisme van waarneming en uitwerken (stapt af van plein air)

Het Europaplein in de regen (1880) Water op de stenen creëert diepte Scene gevuld met burgers Stukje fotorealisme: vooral in weergave van de

decors Banaal thema Keuze van het moment om het beeld betere vorm

te geven

39


Dans un café (1880) 1870 Vriendenportret, waarbij de mensen in het

spiegelbeeld ook worden getrokken Non chalant Absint aanwezig, het is echter geen centraal

thema

Boulevard Seen From Above Dit word de standaard beeldtaal 40 jaar na dat

Caillebotte dit doet Bied enorme mogelijkheden (abstractie) dankzij

vogelperspectief

ANDERE KUNSTENAARS ZIJN: CAMILLO PISSARO, BERTHE MORISOT, MARY CASSATT

40


Pointillisme - Divisionisme

Streven naar perfecte weergave van het licht t.o.v. inleveren van de levendigheid

Wetenschappelijke evolutie

Muybridge & Marey (1878 – 1985)

Chronofotografie Muybridge : Engelse fotograaf, maakt foto’s van dieren en plaatste ze in een zootrope illusie van

film Marey : onderzoeken naar beweging, spieren, krachten. Doet bijna zelfde als Muybridge

Belangrijk verschil alle opnamen op 1 negatief

M. E. Chevreul (1786 - 1889)

o Wet van simultaan kleurcontrast (1839): Letterlijk: Wanner het oog gelijktijdig twee kleuren naast elkaar ziet, ziet het oog ze op de meest

verschillende wijze, zowel wat betreft hun optische samenstelling als hun toon

Kleurdynamiek: Uit sterk uiteenlopende/contrasterende naast elkaar geplaatste kleuren vloeit een harmonie voort. Bijvoorbeeld wanneer contrasterende kleuren zoals blauw en oranje naast elkaar worden geplaatst , vindt de beschouwer dat mooier dan oranje naast bruin.

Invloed: Pointillisme, moderne kunst

o Successieve contrastenAls je naar een kleur kijkt, en vervolgens naar een wit vlak, dan neemt het vermoeide oog voor een moment de complementaire kleur waar.

o Invloed Op-ArtUitvloeisel van abstractie terug mengt met figuratie voornamelijk Victor Vasarely (1908 – 1997) en in mindere mate M. C. Esher (1898 - 1972)

Op-Art (20e eeuw)

Victor Vasarely – Zebra’s (1960) Victor Vasarely als icoon van Op-Art

41


Victor Vasarely – III (1990) Optische illusie 3D effect

M.C. Esher – Metaporphose II (1950) Esher: Grafisch kunstenaar Werkelijkheden waarnemen, maar met

vervorming Visuele illusies

M.C. Esher Trappenhuis (1950) Illusie van het oog opwekken Onmogelijke afbeeldingen

42


Pointillisme (19e – 20e eeuw )

Seurat (1859 – 1891) Waarneming van de kleur zo echt mogelijk! Werkt wel bij een landschap (voorbeeld Brug te Courbevoie 1886)

Een zondagnamiddag op het eiland van Grande Jatte (1890)

Beeld volledig opgebouwd uit punten (zoals pixels)

Bedoeling om een groter realisme te geven door elk puntje weer te geven (= opzoek naar de perfecte weergave)

Resultaat is heel statisch, geel leven maar wel levendig en realistisch van kleur

Het circus (1890) Beperking wordt de sterkte van het

schilderij Karikaturale, grafische Dringt vergelijking op met Herni Toulouse,

invloed Japonisme

Paul Signac (1863 – 1935)

Parapludennen te Caroubiers (1900)

Van Rysselberghe (1862 – 1926) Affichekunst: nieuwe innovatie!

43


Vergelijkbaar met Henri Toulouse, monochroom invloed Japonisme Pointillisme

Affiche la libre esthétique (1900) Affiche kunst Heel sterke invloed van het japonisme Egale vlakken met monochrome kleuren Heel beperkt aantal elementen in beeld,

vereenvoudiging, krachtig beeld

La promenade (1900) Impressionistisch beeld, met pointillistische

benadering Hij gebruikt waar het licht dominant is het

pointillistische en op andere plaatsen een impressionistische benadering

Verzoent het statische karakter van pointillisme

Zowel impressionisme als pointillisme

Lezing door Emil Verharen (1900) Niet de waarneming Wel: Individuele portretten die worden

samengevoegd tot een geheel

44


Symbolisme

Kenmerken: Omstreeks 1880 Reactie op het Impressionisme Oppervlakkigheid Idee van totaalkunst: kunst om de kunst Werkelijkheid: geestesleven: uitloper van de romantiek en voorloper van het surrealisme Fin-de-siècle gevoel: alles is om zeem, op zoek naar nieuwe waarden en normen Spritualisme (oproepen van geesten) Mme Blavasky

Symbolisme: Architectuur (19e – 20e eeuw)

Art Nouveau Totaalkunst Uitgangspunten komen uit 2 uiteenlopende bronnen

Invloed Pre Rafaelieten (Arts & Crafts) totaalkunst. handwerkInvloed Industrialisatie : decoratieve metalen objecten, composietbouw.

Art Nouveau/ Jugendstill/Sezession Secession Machintosh/ Gaudi is een internationale stijl waar Brussel mee aan de wieg lag

In België twee tendensen: Victor Horta, Gustave Strauven (florale) Paul Hankar, Paul Hamesse (geometrie)

Kenmerken: Florale motieven Brusselse zweepslag. Scraffiti:

1. onderlaag (zwart)2. daarover natte kalk, en in die natte kalk tekent men3. hogen ze het op met kleur

Horta (1861 – 1947) FLORAAL Bloemmotieven Ijzersmeedwerk met Brusselse zweepslag Lichtkoepels met brandglas Composietbouw: metaal/ steen/ hout

Maison Autricq (Schaarbeek) (1900) Plantenvorm aan het deurportaal Plantenmotief Arts and Crafts invloed Composietbouw, combinatie tussen houd

en steen in de voorgevel Weinig ‘fleurisme” een van de eerste

huizen van Horta, hij experimenteerde nog

45


Maison Tassel (1900)

Buitenkant: Façade in totaalbeeld Golvingen maken de gevel tot één geheel

Binnenkant: Leuning is gedraaid in een Brusselse

zweepslag Bloemmotieven Pilaren uit metaal (voorbeeld van gebruik

van industriële materialen in art nouveau, om geen zware pilaren te moeten plaatsen)

Maison Horta (Elsene) (1900) Zijn eigen huis Naastligende pand werd zijn atelier De twee lopen in elkaar over als een geheel Smeedwerk Trap is als een plant, met de Brusselse

zweepslag gebouwd Onderaan staat een pilaar die toont hoe

Horta met de minimale massa toch de maximale draagkracht wou

Licht: lichtkoepel met brandglas Bloem motieven (in smeedwerk) Trapzaal van boven naar beneden:

organisch overlopen, afgeronde hoeken (bolling van de trap) welvend geheel

Fresco’s (scraffiti)

46


1910 - 1950 Centraal Station Volkshuis (1900)

Hankar (1859 – 1901) LINIEAIR Abstractie in bloemmotieven Unieke opengewerkte gels Composietbouw evenzo Filosofie bouwherren uiting in versiering

Het gebouw Ciatberlani (1900) LINEAIR Gevel compleet gemaakt in scraffitie Geometrische Art Nouveau (statisch huis) Rechtlijnige ramen Signatuur sluitsteen van de architect Dragende elementen in metaal, staal Gebruikte veel sgraffito

Hamesse (1878 – 1919)

De ultieme Hallucinatie (1900) LINEAIR Koningsstraat De deurklopper, brievenbus

(stuk brons of koper op de deur = signatuur) Geometrische bloemmotieven Lichtkoepel volledig in brandglas Veel rechtlijniger dan Horta Valt meer op aan binnen afwerking dan aan

buitenafwerking

47


Strauven (1878 - 1919) FLORIAAL Stond bekend om gebruik te maken van de overgebleven stukjes grond om er zijn huizen op te

zetten.

Gebouw st. Cyr (1900) Kleinste pand van de ambiorix plaats Ene van de meest fenomenale gebouwen in brussel Breete van 4 meter Rijk versierd met bloemmotieven Licht van boven tot beneden Oogvenster Top: uitkijktorentje Floriale is tot het absurde doorgetroken

Zijn eigen woning Lutherstraat 28 (1900) In de lutherstraat was er een hoek, daar werd

gebouwd Breete van 3 meter Praktisch gebouwd: had een garage en wenteltrap Licht wordt doorgetrokken van ene naar andere kant Smeedwerk aan buitenzijde

48


Art Nouveau in Brussel

Alphonse Boelens – Besmelaan 103 (1900) Besmelaan 103 Poort: namaak Van architect Boelens 2 gelijke woningen met 1 binnenplaats er tussen Geen lichtkoepel Buitenkant heel art Nouveau, binnenkant is heel

klassiek

Arthur Nelissen – Kemmelbergstraat 5 (1900) Florale façade met oog-raam in het midden Belichting Bloemvorm

Jules Brunfaut – Hotel Hannon (1900) Opdracht van Hannon om zijn woning te

ontwerpen Draagt zijn eigen stempel Zijgevel met orangerie Binnenzijde: horta kenmerken, mozaïek vloer Florale die doorloopt Vandaag: fotogalerij

49


Symbolisme: Schilderkunst

Ensor (1860 - 1949) Korte productieve periode (15 jaar) daarna: zichzelf kopiëren om winst de hebben Evolutie werk Maatschapijkritisch Trekte zich terug in Oostende

De dronkaards (1890) Niet echt symbolisme, sluit qua schilderkunst

meer aan bij realisme impressionisme 1 boer slaapt, andere zit er belabberd bij Jonge Ensor Sociale aanklacht tegen schrale loon van een

dagloner tegen levensomstandigheden Affiche duid een specifieke plaats en tijd aan

Intrede van christus in Brussel (1890) 1890 Bannieren, maskers Getty museum Christus zit verdoken in het schilder (op een

ezel), staat niet sociaal zoals verwacht “Vieve la sociale” doctrinairen progressieven (zijn het meest

goddeloos in die tijd) “De goddelozen halen christus binnen” Maskers: hij toont de mensen met maskers

aan (gevaar achter de mensen) De dood staat ook prominent in beeld Ensor (met punthoed): hij maakt van zichzelf

een nar en ziet er uit als christus, wat iedereen verfoeide hem, hij was eenzaam

Ook staat “xx le veint” aanwezig (hij behoorde ertoe, maar werd buitengesmeten)

50


Skeletten die zich warmen (1890) 1890 Ensor en de dood: aanwezig na de dood van

Ensors vader Soort Momento Mori (gedenk, gy zult sterven) Vanitas: bezit is zinloos Ze warmen zich aan een vuur die uit is =

kachel is dood De lamp is ook uit Alles is dood, maar de skeletten leven precies

wel Op de grond: schilderspalet + schedels

De intrige (1890) Nachtmerrie beeld: bedreiging Je staat tegenover een groep met maskers Je weet niet tegenover wie je staat, ze vallen je

aan (hij vertrouwde het niet) Ze krijgen reele vormen: koppel in het

midden, rechtse heeft een chinees gezicht (zijn schoonbroer en zuster)

Hij zet zijn problemen op het doek, het is niet meer schoonheid of waarden, maar zijn eigen gevoelens die hij op het doek plaatst

De gendarmen (1890) 1898 Oorspronkelijke ets Er was geen geschiedenis, de geschiedenis

moest gemaakt worden Vissers in Oostende handen concurrentie van

de Britten Verswijst naar de staking: Dronkenmans rel

wordt een staking (Augustus 1887) Door een conflict tussen een Britse en

Belgische vissersboot, stierven enkele Belgische vissers. Zij worden hier getoond. Pm da mensenmassa in bedwang te houden werden gendarmes ingezet (zij domineren in het schilderij)

Gendarmen als Judas Pastoor en nonnen zijn aan het bidden:

hypocrisie Burgemeester wijst de burgers naar buiten Sociaal engagement, het wordt een pamflet

51


Ensor tekent zichzelf als skelet (1890) Na 100 exemplaren gaat hij een schedel

krassen op zijn eigen hoofd 50 platen laat hij drukken Hij was enorm bezig met de dood

Zelfportrtet in 1900 Hij is in 1889 overleden Hij voorspelde hoe hij er er 60 jaar later zou

uitzien

Skeletten vechten voor een zure haring (1890) Hij maakt 2 vrienden van hem: een militair en

kunstcriticus Geen van heb houdt enige rekening met Ensor

in het midden Woordspeling: Een gepekelde haring in het

frans is Arrin Sort, snel uitgesproken Ensor

Spillaert (1881 – 1946) Creatief met dramatisch licht Zelfportretten: Evolueren mee met de tijd: relatief duister evolueert naar steeds vreemder,

nachtmerrie, agressief, …

52


Zelfportret met schetsboek (1905) Licht afgebeeld Dramatisch Clair obscuur In de achtergrond zien we andere versies

van hem

Zelfportret met de Maan (1905) Duister De angst domineert Drama, atmosfeer, beleving vna het moment Weersmiegeling van zijn gemoedstoestand Niet het moment maar het gevoel werd

vastgelegd Hij was bang voor zichzelf

Zelfportret met de Spiegel (1905) Beangstigend beeld, zelfbeschouwing die

heel duister is. Niet meer zoals ensor, het gaat een stap

verder, monochroom, … Dramatische belichting

53


Het Restaurant (1905) 1900 Schilderij van een mooi restaurant Dreigend element Geeft het restaurant bevreemdend weer

Vertigo (1905) 1900 Het gevoel van hoogtevrees 1 shot dat hoogtevrees samenvat (statisch

beeld) Angst om de treden van de trap af te gaan

(geeft spillaert voelbaar weer) De kijker krijgt ook dat gevoel doordat de

treden in elkaar overvloeien Het is zijn perspectief van de dingen, zijn

gevoel

Vrouw op de zeedijk (1905) 1900 Bekijken vanuit een bijzonder perspectief:

als resultaat van het kubisme (1905) Kubisme: nieuwe stijl, onderwerpt de

werkelijkheid aan de geometrie, alles wordt herleid tot lijnen en vlakken

Zee, strand, waterlijn, dijk, twee lichtpunten Vrouw voegt vraagtekens toe: vrouw is niet

abstract en geometrisch Voegt een noot van angst terug in beeld

54


Rops (1833 – 1898) Belg Bijzondere figuur: behoort tot symbolisten maar is er een voorloper van.

Begrafenis in Wallonië (1870) Herneemt Courbet (hij neemt Wallonië op

de korrel, de hypocrisie en wantoestanden)

Kleine jongen is een wees geworden (man staat er achter, voogd maar geeft er niet om)

Pastoor is ook niet betrokken, staat wat af te lezen, de twee daar achter zijn karikaturen

Niemand is geïnteresseerd, niemand is betrokken en dit versterkt de eenzaamheid van de jongen

De dood zaait (1870) 19e eeuwse mens regelmatig

geconfronteerd met mislukte oogsten, epidemieën, …

Ets man met de hoed (dood) In Brittannië is de dood mannelijk De man loopt over de stat en zaait

epidemieën uit over de stad

Pornokratis (1870) Decadent en moraliserend Vrouw wordt geleid door een varkentje Cherubijntjes voor haar Onderhaar zijn er muzen (maar die liggen

te slapen) de schoonheid is dood

55


Initiation sentimentale (1870) Samenvattend voor werk van Rops Menselijk lichaam heeft skeletarmen en

een schedeSymboliek (in bekken en schaamstreek):

vlindervleugels (doodshoofdvlinder uit silance of the lambs) aan het bekken (voortplanting) 2 principes samen: Eros en Thanatos (zeer agressief)

Decadent Vrouwelijk schoon: billen en borsten

(seksuele aantrekking) Een boog: ze jaagt ze heeft net een

prooi gevangen en zijn kop afgesneden. Vrouw is een object van de dood, maar ze

schept leven

Khnopff (1858 – 1921) Werkt met foto’s Symbolisme gebaseerd op de mythologie Verlaten eenzaamheid domineert in veel van zijn beelden Zijn zuster zij komt veel terug in zijn schilderijen Voorafspiegeling van surrealisme

De sfinkx of de streling (1900) Mythische karakter van het beeld Verwijst naar het Midden-Oosten

(Griekse/Egyptische sfeer) Sfinkx half mens half dier Omhelzing met de godsfiguur

Verlaten stad (1900) Het stelt Brugge voor toen het godvergeten

was Neemt een huizenrij weg en laat de zee de

stad overspoelen

Gustav Klimt (1862 - 1918) Verbergt heel wat elementen in zijn schilderijen

56


Judith II (bekend als Judith I) (1905) We zien eerst: Sensuele verleidelijke vrouw Dan zien we: het gruwelijke het hoofd van

Holofernes Je moet het hoofd echt gaan zoeken Dienstmeid is weg Achtergrond is vlak voorgesteld (kleed)

Vergelijk met:MANTEGNA, ANDREA JUDITH & HOLOFERNES 1495CRANACH, LUCAS DE OUDERE JUDITH & HOLOFERNES 1530;GENTILESCHI OF CARAVAGGIO JUDITH & HOLOFERNES

Adele Bloch Bauer (1905) Een van de duurste schilderijen (3e plaats) Het kleed omhuld haar maar wordt ook een

vlakke structuur Klimt zoekt elementen uit oude culturen

(koffieboon, spiralen uit zonnewiel, het oog) Portret van een bankiersvrouw Sensualiteit en erotiek

De Kus (1905) Reductie van omgeving, ruimte wordt

verandert, hij onderwerpt het aan zijn eigen visie

Primeren van sensualiteit en seksualiteit

57


Josef Hoffmann Stoclet paleis (1905) Relatie met Brussel Om de 2 of 3 jaar mogen een 40 tal mensen

het huis bezoeken (Doet denken aan hoogte honderd maar is

beduidend later gebouwd) Rijkelijke wandversieringen (fresco’s) door

Klimt Woning onschatbare waarde :

werelderfgoed, hou rekening met prijs van individueel schilderij, meubilair en huisraad ook ontwerp Wiener Werkstatte (= de weense werkplaats) geeft gezorgd voor de grondslag van Art Deco en Modernisme

De kus uit het paleis Stoclet (geintegreerd in het bouwwerk)

Arnold Bocklin (1827 – 1901)

Zelfportret met de dood als violist (1880) Achter hem staat een skelet Symboliseerd de dood

Dodeneiland (1880) Het boodje brengt overledene naar het

dodenleiland Er zijn meerdere versies van dit werk gemaakt

58


Munch (1863-1944) Projectie eigen problematiek Sterke symbolistische ondergrond (maar kan vaak beschouwd worden als expressionisties) Getormenteerd personage (veel onmogelijke liefdes)

De schreeuw (1900) Combinaties:

Een avond op Karl John (1892) diepte door de schune lijn, wezenloze figuren

Despaire (1893) hoopeloosheid Angst (1894) samenvoeging van de

schreeuw en Karl Johan Visueel wordt de link gemaakt met figuren

op de achtergrond wat doet de reling? Angst wordt door

brug verbonden met figuren op de achtergrond

vgl met Sartre van Henri Cartier Bresson (1908 - 2004)

Henri Cartier Bresson (fotograaf) (1930) Nam zeer graag snelle foto’s. Zag een beeld

en nog geen seconde later was de foto getrokken

Hij kon de beeldtaal als een tweede moedertaal interpreteren en in een beeld gieten

Begrafenis van Ghandi, Sartre, …

Elementen uit: Angst 1894 Een avond op Karl Johan 1892

59


De kus bij het raam (1900) Het wordt herleid tot de man De vele onmogelijke liefdes spiegelt zich af

in zijn schilderijen Door het blauwe krijg je geen erotische

spanning (koel) Persoonlijke problematiek die seksueel

geladen is en uting geeft to een problematiek er rond

Levensdans (1900) Voorbeeld van symbolistische karakter van

Munch Een 2 dimentioneel tafereel, met 3 elmeten

die tegenover elkaar staan Het belangrijke staat vooraan De levensfasen (zijn eigen problematiek

schildert hij op doek) 3 vrouwen1. Jeugd, witte kleed2. volwassenvrouw die dans met een

partner3. oudere weduwe die alleen staat te

kijken Man domineert de vrouw (zoals bij de kus)

Het eiland (1900) Monochromie Invloed van japonisme Eenzame wandelaar aan de over van een

fjord Duister, donker en dreigend Eilanden zweven zoals stenen Grondfase van expressionisme (met een

eigen idee van expressie van gevoel)

De dood van Marat (1900) (I of II) David, man die eenzam in bed ligt

neergestoken Breuk in de relatie (Cordait wordt

voorgesteld als moordenaar van Munch dat verwijst naar zijn liefdesproblematiek)

Hij wil aanduiden dat hij zelf sentimenteel vervmoord is door de vrouw

60


Modernisme Definitie Modernisme: verschuiving: loslaten van werkelijkheid/ natuur

accent op o.m. emotionele, experiment, abstractie, onderbewuste, Aanzet naar modernisme is reeds terug te vinden in revolte tegen het academisme, Manet bv

wordt beschouwd als een voorloper van het modernisme. Deze revolte mondt uit in doorbreken codes/ traditie representatie van het Academisme

Modernisme is internationaal Overheerst tussen 1880 – 1980, daarna gevolgd door postmodernisme Oppassen met de terminologie : niet verwarren met de kunststroming 1920-30 De schilders HTL, Cézanne, Gauguin en Van Gogh, hier zou men voor de volledigheid ook

eventueel Ensor en Munch kunnen aan toevoegen. Naast de wil tot verandering zuiver uit de westerse kunst, mag ook de invloed van de niet-

westerse kunst (Japonisme, Afrikaanse en Oceanische kunst) niet onderschat worden. De kunstenaar wordt voor het eerst geconfronteerd met een volledig nieuwe visie. Dit versterkt hem in zijn zoektocht.

Japonisme (= geen stroming, wel een invloed uit Japan) Historische achtergrond sterke invloed uit Chinese cultuur ontwikkeling in isolatie tot 16e eeuw eerste confrontatie met Westen leidt tot tijdelijk beïnvloeding en imitatie Daarna exclusieve rol Nederlanders via Deshima/ Nagasaki en nieuw isolement Doorbraak isolatie in 1854

Kenmerken Geen stroming of beweging, wel een invloed uit het Oosten mb Japan Deel voor het geheel Karikaturale Monochromie Grote vlakken, abstractie Anekdote Ruimte Erotiek sensualiteit Vereenvoudigen, beperkt aantal lijnen kleuren. Invloed cfr Van Gogh, Coburn Brooklyn Bridge 1903.

Hiroshige Utagawa (1797 – 1858) ook bekend als H. Ando

N° 27 Kakegawa – Zicht op de berg Akiba. uit De 53 etappen van de Weg naar Tokaido (1830)

Andere invulling van wat belangrijk is en wat niet

Wat centraal staat is niet altijd belangrijk Groote invloed op modernisme

61


N° 17 Yui The - Satta Pas uit De 53 etappen van de Weg naar Tokaido (1830)

Brug wordt niet volledig afgebeeld Het beschrijft dagdagelijkse dingen Kleine details (het alledaagse) Stukje humor in steken: heer loopt over de brug,

iedereen er rond staat herkent de heer en groet hem de jongen zijn vlieger is het water in gegaan, de dienaar heeft er geen zin in.

Groote invloed op modernisme

Plotse regenbui boven Ohashibrug uit 100 zichten van Edo (1830)

Monochroom Hard regenen Brug wordt niet volledig afgebeeld Niet iedereen heeft een paraplu, arme mensen

gebruiken een mat banaal Vergelijking met het schilderij van Van Gogh Groote invloed op modernisme

Hokusai Katsushika (1760 - 1849) Zoeken naar de eenvoud in lijn: Hotei de bal is waarschijnlijk gemaakt in 1 lijn Sommige beelden heel seksueel (octopus) erotisch beeld in Japanse cultuur

De grote golf te Kanagawa uit 36 zichten op de berg Fuji, (1830)

De berg Fuji staat voor alle japanners centraal

Zeer modern beeld (rode berg, weinig detail) toch is het 180 jaar oud

Enorme golf, tsunami De bemande vissersbootjes varen terug

tegen de storm (= onmogelijke opgave)

Hakuin - Blind Man Crossing Bridge (1830) Mannetje kruipt over de brug Karikaturale Met enkele lijnen

62


Sleutelfiguren bij het Modernisme

Henri Toulouse Lautrec (1864 – 1901)Modernisme, prentkunst, grondlegger affichekunst en lay-out in moderne betekenis, abstractie

Behoort tot een adelijke familie (uit het zuiden van Frankrijk) Zoon kruipt op een paard, breekt zijn been en zegt tegen de vader dat het niet meer zal

goedkomen, het been zal niet meer groeien Hij valt van de trap en breek het andere been Veroordeeld tot een normaal lijf met korte beentjes Vertrekt naar parijs om daar zijn leven te vinden De onderste lagen van de maatschapij brengt hij waarheidgetrouw in beeld Gaat het bordeel binnen en benadert hen als mensen (waarheidgetrouw)

A l’amie (1890) Vergelijking met met Absinthe en De

dronkaards. Is Japonisme hier reeds van invloed? Neen,

niet vergelijkbaar met Japonisme

Moulin Rouge la Goulue (1890) Zaak waar vrouwen danste en de rokken

oplichtten La Goulue was de ster van het moment. Aan de andere kant had je de man zonder benen

le desocé, heel lenig en ook een ster. Hoe lost HTL het conflict op? Vanvoor het

silouet van le desocé , achteraan Goulue japonisme efffecient gebruiken

63


Ambassadeurs Aristide Bruant (1890) Absolute eenvoud Monochroom Toulouse kijkt naar Aristide en ziet hoe hij zich

leed Dit herleid hij tot het absolute minimum en

maakt een affiche

Loie Fuller in de Folies Bergères (1890) Dasnte heel er wild in een sluierdans Op dat moment legt HTL het vast

Jane Avril in de jardin de paris (1890) Omkadering gemaakt door het instrument

(frame rond het figuur) Monogram is ook heel erg japans Plaatst zijn eigen stempel over het beeld

64


In het Salon in de Rue des Moulins (1890) Inleven van HTL Grote vlakken = monochroom Ontvangstlokaal waar de meisjes wachten op

hun klanten, maar ook de dokter op bezoek controleren op SOA’s

Mensen wachten in de rij om heel snel de dokters hun werk te laten doen

Ontmenselijking (automatisme)

Van Gogh (1853-1890) (gevoel, waanzin) Expressionisme Emotionele domineert werk boven waarneming Subjectieve weergave Energiek tot zelfs agressief in lijnvoering Vervloekte kunstenaar: hoeveel werken verkoopt hij? 1

Historie van het oor: Van Gogh trekt weg uit Parijs, gaat naar zuid Frankrijk, naar een minder milieu Was lovend over die plaats, Gauguin komt af Ze willen een kolonie stichten daar van kunstenaars Ze komen in ruzie, dagen elkaar uit, … het oor van Van Gogh Gauguin vertrekt naar Spanje

Aardappeleters (1890) Nederlandse Brabander Een van zijn eerste werken Vertelt het verhaal naar hoe het avond eten er

aan toe ging Volgorde: de mannen eerst (intense arbeid

zorgen voor het voorbestaan) dan de vrouwen, het meisje eet als laatste

Je ziet de verhouding in de blik van de vrouw

65


Brug in de regen (1890) Verwijzing naar Hiroshige Schildert de prent na Maakt het nog meer japans door tekens na te

schilderen op de rand

Zelfportet met de vilten hoed (1890) Maakt in isolatie het zelfportret Hij vertrekt in zijn eentje naar zuid Frankrijk

om in totaal isolement te leven Ontwikkelt zijn eigen techniek Invloed van het pointisme (gebruik van

contrastkleuren) Hij kijkt in de spiegel (goedkoop, doet wat je

wilt, laat je toe om je techniek op punt te stellen)

Hoe voel ik mij? Schilderij is een reflectie van zijn

gemoedstoestand (streppen)

Slaapkamer te Arles (1890) Vervorming: geeft het reëel weer maar is ook

een reflectie van emoties en gemoed Beelden zijn beelden die van hem afkomstig

zijn Bed, wastafel + 2 stoelen Hij vervormt, en past kleuren aan

Sterrennacht (1890) Vrolijke hemel, maan en zon dansen samen Heel extreme gevoelens Reflectie van emotie en gevoelens Emotie primeert boven waarneming

66


Portret van Dr Gachet (1890) Zelfportret die bij betaalt om zijn verzorging

te kunnen betalen Hij had gezegd dat het fantastisch is in het

zuiden van Frankrijk Gauguin kwam daar ook, en na korte tijd

botste hun persoonlijkheden chantage: snijd een stuk van zijn oor en schuift het onder de deur van Gauguin

Pleegt later zelfmoord, enorm depressief

Kerk te Auvers (1890) Zeer gammel kerkje De kerk lijkt te bewegen Surrealistisch beeld De tijd voor de door van Van Gogh

Tarweveld met vliegende raven (kraaien) (1890)

Belangrijk: Kurosawa (belangrijk regisseur uit Japan) gebruikt dit beeld in een van zijn films

Dit is het doembeeld voor Van Gogh Wuivende korenveld word een zee in een

zee kan je verdrinken De meeuwen boven de zee het zijn zwarte

raven die staan symbool voor de dood) Landschap is een projectie van emoties

Cézanne (1839-1906) (abstracte) Abstractie, Kubisme Gaat uit van de natuur maar vervormt haar: onderwerpt de realiteit aan zijn visie, zijn regels. Idem voor de weergave, de harmonie Zijn visie wordt gedomineerd door de geometrie, evolutie naar abstraheren van de werkelijkheid Kleur krijgt specifieke functie in Baadsters: welke? Van figuratieve naar abstrahering.

67


Beeld wordt vlak 2 benaderingen voor stillevens Portreten Composities Landschappen

Appelen en gebakjes (1880) Gebakjes en appelflap op een schaaltje hij

beeld het af in een plat vlak (2D) Stillevens

Appelen en sinaasappelen (1880) Tafel, schaal met appels en sinaasappels Wringt het geheel in een eigen geometrie Hij brengt het op een andere manier Grote diagonalen door het beeld zijn dominant Op de diagonalen staan er assen waarin alles

gevat is Grondslag van abstractie! zonder hem was er

geen Picasso Stilleven

Paul Cezanne zelfportret (1880) Zelfportret = goedkoop Impressionistisch die snel schilderij maakt Portretten

68


Ambroise Vollard (1900) Duwt ook terug lijnen in het schilderij Hij maakt van de rand van de jas een rechte lijn Ook een versie van Picasso: het beeld maken

met rechte lijnen klopt niet fragmenteren Portretten

De Grote baadsters (1900) Cézanne’s dejeuner sur l’herbe Zette een paar figuren bij elkaar en creëerde dit

beeld op 8 jaar Driehoeks compositie met bomen (buigen) Idylische situatie Veel kleuren (polychroom)

De Grote baadsters II (1900) Vrouw die staat met haar rug gelijk tegen de

boom, het been… neemt die elementen over uit de groote baadsters 1, maar maakt het meer monochroom

Polychroom naar monochroom neemt kleur weg

Montagne de Sainte Victoire Grote Pijnboom (1900)

Cézanne ging voor de berg zitten en op verschillende plaatsen, en schilderde

Cézanne schildert 100 landschappen vanop 1 plaats

Gaat terug naar abstractie, kubistische benadering

69


Montagne de Sainte Victoire (1900) Begint echt blokjes te creëren Hij zoekt naar structuur (zoals hij het bij

stillevens gedaan heeft) Pas in 1907 is er echt kubisme Zonder cézanne zou abstractie nooit

gerealiseerd zijn!

Gauguin (1848-1903) (primitieve (primitivisme)) Fauvisme, Cobra levendige, vrolijke kleuren naïeve, dikke contourlijnen afkeer van de natuurlijke kleur en de reële verhoudingen Tweedimensionaliteit Eros en Thanatos zijn werk wordt vaak “cloisonistisch” genoemd Invloed uit Japan, Oosten, Afrika, … waren heel belangrijk voor de westerse kunst

+ Invloed Afrikaanse, Oceanische kunst op de schilderijen van Gauguin Reeks tentoonstellingen en import kunstwerken Belang maskers Fang, Dogon Maskers duiken op, in hun eigen cultuur hadden ze een speciale betekenis, hier vielen ze op door

het rechtlijnig (Pende Congo Songye) Worden naast Gauguin sterk beïnvloed: Picasso, Braque (beiden Kubisme) Brancusi (abstractie);

Modigliani (expressionisme)

Van Gogh schildert de zonnebloemen (1890) Invloed van Japonisme Monochrome vlakken Alles is geplooid op 1 vlak stapt af van het

idee van perspectief Achtergrond kan ver of dicht zijn

Geest van de dood waakt (1890) De twee elementen bij elkaar Het beeldje is Doet denken aan Boucher: benadering van

seksualiteit Eros (= vrouw) en Thanatos (= dreigende

beeldje) Lijnen die zijn vlakken omsluiten

70


Visioen na de preek, Jacobs gevecht met de engel (1890)

Gauguin is het afgetrapt naar Spanje komt op een plaats terecht waar het onaangenaam is, zeer gelovige streek maakt grote indruk op Gauguin

Gauguin gaat naar de kerk op zondag, de vrouwen gingen dan ook pastoor is heel hard aan het preken vrouwen komen buiten en hebben collectief het zelfde visioen

Dit visioen heeft Gauguin geschilderd Toepassen van vlak, monochroom, … Zwarte rand = Cloisoneren (= omkaderen)

Twee vrouwen uit Tahiti op het strand (1890) Hij trekt naar Tahiti Zijn seksuele moraal is vrij = perfecte wereld

voor Gauguin 2 vrouwen op het strand Het hele vlakke Nog steeds klassiek figuratief Hij ontdekt de oceanische kunst, en gebruikt

het als onderlaag voor zijn expressie (beeldje)

Waar komen we vandaan? Wie zijn we? Waarheen gaan we? (1890) Filosofisch schilderij Verleden, heden, toekomst Doet denken aan de school van Athene Probeert diverse elementen aan te brengen in 1 beeld Vertegenwoordig door: het heilig beeldje, met de vrouw die een offer brengt, ouderling en jonge

vrouw samen, vrouwen op het strand + baby, vruchten die geplukt worden, de oude man met de jonge vrouw ernaast. alle elementen van die maatschappij probeert hij te tonen wij zijn afhankelijk van de maatschappij die ons creëert

20e eeuwDe 4 peilers hedendaagse Modernistische kunst 1880 - 1980

1) Expressie, Emotie : Fauvisme, Expressionisme, Abstract Expressionisme, Expressionisme na 45, Colourfield, Cobra, art brut/ art Informel

2) Abstractie : Kubisme, Abstractie, Abstract Expressionisme, Futurisme, Constructivisme, Minimalisme, Suprematisme, OP art

3) Droom, Idee : Dada, Pittura Metafysica, Surrealisme4) Realiteit : Nieuwe Zakelijkheid/ Modernisme, Pop art, Hyperrealisme…

71


1) EXPRESSIE

Fauvisme Staat bekend als de wilden Als geuzennaam opgenomen na salon 1905

Kenmerken gebruik van felle, contrasterende kleuren in grote egale vlakken aangebracht dikke omtreklijnen (invloed gegeven van Gauguin) geen perspectief, volume of clair-obscur vaak zuiver decoratieve opvulling van de ruimte rond de figuren het schilderij wordt als een autonome ruimte georganiseerd de compositie en de structuur zijn belangrijk

Matisse (1869-1954) Levenslust, primitieve gevoel Contourlijnen, felle kleuren, zoeken naar nieuwe harmonie. Waarneming is ondergeschikt Zin voor abstractie combineren met expressie

De Zigeunerin (1910) Franse expressie Fauville Zeer brutaal Zeer direct Felle kleuren met dikke contouren Vergelijkbaar met sommige werken van

Gaugin

De dans (1910) Enorme sprong in vergelijking met de

zigeunerin Monochrome vlaken (= invloed japonisme) Contourlijnen die hij gebruikt Neigt naar het abstracte

Van Dongen (1877 – 1968) Bekend door zijn portreten, maar vooral door zijn vrouwen

72


Femme Fatale (1910) Josephine Baker: zwarte cabaretière vluchtte

naar Europa en veroorzaakte ophef Sensualiteit Felle kleuren Omleining

De klaproos (1920) Rood van de muts markeert het hele beeld Beeld gekopieerd in films Abstract Karikaturaal

Expressionisme Niet enkel een kunststroming (plastische kunst), maar evenzo film zeer belangrijk. Ontstaan Duitsland Scholen, regionaal verschillend Leden Die Brucke, als profeten nieuwe tijd Ontwikkeling wetenschap:

1. Literatuur: volksliteratuur naar waarde schatten, herkomst. Sprookjes2. Psycho wetenschappen Charcot Parijs, onderzocht psy patiënten; Freud: onderstroom van

onbewuste zaken. Belang droom; belang automatisch handelen. (Freudiaanse verspreking: zeggen wat we niet bedoelen we zijn geen gecontroleerde wezens) Er is meer dan wat we zien en weten.

Film 20er jaren eigen expressionistische productie. O.m. horrorfilm: ! verschillend film dertiger jaren.

Die Brücke 1905 (beweging van het expressionisme) Brugfunctie tussen de 19e en de 20e eeuw Brug tussen kunstvormen

73


Kirchner - De soldaat (zelfportret) (1915) Soldaat keert terug van het front, komt terecht

in het nacht leven, hangt rond in de bordelen Geen vroolijk schilderij Ontreddering Absolute vervorming Invloed van Munch is onmiskenbaar

Dr Caligari (1920) Robert Wiene film

Der Blaue Reiter München 1911 – 1914.

Kandinski (1866 - 1944) Start figuratief maakt sterke evolutie door Nieuwe manier van kleurgebruik en penseelgebruik Abstract Compositie 7 (niet te kennen)

Lyrisch thema (1910) Degas, ruiters te paard Met aantal lijnen (invloed japonisme) Evolueert naar samengaan van abstractie en

expressie Evolueert naar samengang van expressie en

abstractie (Doet denken aan de blinde man die de brug

oversteekt)

74


Expressionisme na ’45 (Verenigde Staten)

Action Painting

Jackson Pollock (1912-1956) - Meanderende weg (1950)

Colorfield Painting

Mark Rothko (1903-1970) - Naamloos Zwart & rood (1950)

Groot formaat Behoorde tot de duurste schilderijen ter wereld

In Europa WO II 1948

COBRA (afkorting van Copenhagen, Brussel, Amsterdam)

Karel Appel (1921- 2006) - Square Man (1950) Kinderbeeld Sluit aan bij de Afrikaanse en Oceanische kunst

75


2) ABSTRACTIE

Kubisme 1905 – 1920 en verder

Picasso (1881 - 1973)

Demoiselles d’Avignon (1910) Opvallend: gezicht: masker Hij beeld de dames a van de Avignon straat

(bordelen) Middenste figuren: abstract maar toch nog

herkenbaar De twee figuren rechts: niet meer herkenbaar

(totaal vervormd) Vergelijkbaar HTL (dames die wachten)

Portret Ambroise Vollard (1910) Man bekeken vanuit verschillende standpunten Hoe kan je voor aanzicht, zij aanzicht,

bovenaanzicht in 1 schilderij samenvatten?

Abstractie

Geometrische abstracte schilderkunst Vanaf 1912-1913 oktober 1917 tijdschrift “De Stijl” werd ook de naam voor deze groep 1921 “Nieuwe Beelding” of het “Neo-plasticisme” als nieuwe naam

76


Mondriaan (1872-1944) - Composition met Zwart, Rood, Grijs, Geel, en Blauw (1915)

Hij herleidt alles tot een paar kleuren Laat later nog het zwart weg

Suprématisme Kleine beweging, bijna eenmansbeweging, maar essentieel in ontwikkeling bv Constructivisme Werk van Malevitsj is even radikaal als bv Duchamps’ Fountain (waarom?) Malevitsj evolueert van figuratief naar abstract terug naar figuratief

Malevitsj (1878 – 1935) - Zwart vierkant, zwarte cirkel (1910)

De witte rand behoort er ook toe Radicaal, nieuwe benadering Stapt af van alles wat weergegeven is

77


3) DROOM

Dada Tristan Tzara 1916 Wereldoorlog 1914 Bronnen rebellie, jongeren, internationaal, antikunst, tegen waarden en normen Objet trouvé readymade

Duchamp (1887-1968)

Fountain (1915) Een van de belangrijks werken Vorm van agressie t.o.v. de klassieke

kunstwaarden Ready Made Totaal anders bekijken van een object Aanval op te kunst

LHOOQ (1915) Mona Liza, gecreëerd door Da Vinci Hij schildert daar een snor op (het

kinderachtige LHOOQ = Elle a chaud au que = ze is geil

78


4) REALITEIT

Realisme

Nieuwe Zakelijkheid 1919 1933

Otto Dix (1891 -1961) Etsenreeks over de gruwelen van de oorlog (vergelijking met Goya) Aanklacht tegen de oorlog

Anita Berber (1920) Danseres die ophef veroorzaakte in berlijn rond

1920 Voorstelling die voor zijn tijd gedurfd waren Dix had de WO meegemaakt Blik: decadente en de schoonheid/sensualiteit

Pop Art Nieuwe dada en nieuwe constructivisme: ready made en populaire toegankelijke kunst. 1956… Objecten uit consumptiemaatschappij & popcultuur Banale transformeren, uitvergroten, enz

Andy Warhol 1928 – 1987 Katalysator van de beweging Oprichter van The Factory Ook invloed op rock: manager Velvet Underground (1964 – 1971) & Lou Reed … Filmmaker veelal experimentele repetitieve film

Campbells soup can (1960) Een soepblikje Banaal gegeven Neemt beelden zoals je ze op een affiche kan zien

79

Kunst en Cultuur Narafi 1 Film

Documents

Transcript of Kunst en Cultuur Narafi 1 Film