KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart...

48
Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, september 2011 Versie 1.0, september 2011 KUNST (BEELDENDE VORMGEVING / DANS / DRAMA / MUZIEK / ALGEMEEN) HAVO Syllabus centraal examen 2012 November 2010 Maart 2012 NAAR DE ONTWIKKELING VAN EEN STAATSEXAMEN NT2 PROGRAMMA III Onderzoek naar behoefte en noodzaak tot ontwikkeling van een C1- examen voor het Nederlands als tweede taal

Transcript of KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart...

Page 1: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

1

Versie 1.0, september 2011 Versie 1.0, september 2011

KUNST (BEELDENDE VORMGEVING / DANS / DRAMA / MUZIEK / ALGEMEEN) HAVO

Syllabus centraal examen 2012 November 2010

Maart 2012

NAAR DE ONTWIKKELING VAN EEN STAATSEXAMEN NT2 PROGRAMMA III

Onderzoek naar behoefte en noodzaak tot ontwikkeling van een C1-examen voor het Nederlands als tweede taal

Page 2: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

2

Page 3: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

3

Inhoud 1. Inleiding ................................................................................................. 5

2. Waarom een examen op C1-niveau? Een eerste verkenning ................... 7 2.1 Vraag van de kandidaten .......................................................................... 7 2.2 Vraag van de afnemers ............................................................................. 8 2.3 Veranderingen in wet- en regelgeving ....................................................... 10 2.4 Internationale context ............................................................................. 12

3. Veldraadpleging Staatsexamen NT2 Programma III ............................ 13 3.1 Ter inleiding ........................................................................................... 13 3.2 Opzet van de veldraadpleging................................................................... 13 3.3 Argumenten vóór en tegen een derde Staatsexamenprogramma .................. 14 3.4 Doelgroep van Staatsexamen NT2- III ....................................................... 21 3.5 De vorm van het Staatsexamen NT2-III .................................................... 22

4. De deelnemers; aanvullend onderzoek onder potentiële kandidaten .... 27 4.1 Ter inleiding ........................................................................................... 27 4.2 Probleemstelling ..................................................................................... 27 4.3 Opzet .................................................................................................... 27 4.4 Resultaten ............................................................................................. 28 4.5 Bezwaren tegen Programma III ................................................................ 35 4.6 Conclusies en discussie ............................................................................ 37

5. Algemene conclusies ............................................................................ 39

Bijlage 1 ................................................................................................... 42

Bijlage 2- Vragenlijst voor studenten HO ................................................. 43

Bijlage 3 – Vragenlijst voor oud-Staatsexamenkandidaten ...................... 45

Page 4: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

4

Page 5: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

5

1. Inleiding Het Staatsexamen NT2 kent vanaf de start in 1992 twee programma’s: programma I en programma II. Programma II is bedoeld voor mensen die willen studeren in het hoger onderwijs of zich voorbereiden op hogere functies op de arbeidsmarkt. Programma I is bedoeld voor mensen die willen studeren in het mbo (niveau 3 en 4) of een middenkaderfunctie ambiëren. De beide programma’s sluiten inhoudelijk aan bij de functioneringsgebieden van respectievelijk de programma I-kandidaten en programma II-kandidaten. Ten tijde van de ontwikkeling van de examens in 1992 was het Europees Referentiekader nog geen gangbaar referentiedocument voor het NT2-onderwijs. De inhoud van beide examenprogramma’s werd geformuleerd in termen van wat nodig was voor het functioneringsgebied (Adviescommissie Invoering Certificaten Nederlands als tweede taal, 1991). Er werd geen uitspraak gedaan over het taalniveau. De aanvankelijke claim was dat beide examens hetzelfde taalniveau zouden vereisen. Door onderzoek van met name Kuijpers e.a. (2004, 2009, 2010) is in de loop van de jaren een gefundeerde relatie gelegd tussen de Staatsexamenprogramma’s en de niveaus van het Europees Referentiekader (Council of Europe, 2001). Daardoor weten we dat het niveau van programma I rond niveau B1 van het ERK ligt, en programma II rond niveau B2. Een belangrijk uitgangpunt van de Staatsexamens NT2 is, dat ze leiden tot een “start”-kwalificatie: een niveau dat toereikend is om een start te maken met een opleiding of in een bepaalde functie op de arbeidsmarkt. Het startniveau is niet gelijk aan het functioneringsniveau in het betreffende domein. De taalverwerving zal doorgaan tijdens de studie of de beroepsuitoefening. Beide programma’s hebben een stevig civiel effect verworven. Programma II is hét examen voor mensen met een buitenlands diploma, die toegang wensen tot een hbo of universiteit. En programma I mag zich, met name sinds de invoering van de Wet Inburgering, in een jaarlijks sterk toenemend aantal kandidaten verheugen. Het taalniveau van Programma I is een goede basis voor participatie op de arbeidsmarkt in functies waar een algemeen of vakgericht scholingsniveau vereist is. In bijna twintig jaar Staatsexamen is nauwelijks getornd aan de opzet en uitgangspunten. Er is geregeld geëvalueerd of de opzet nog voldeed en of het door kandidaten behaalde niveau toereikend is voor de beoogde doelen (o.a. Kuijper 2004). Ook nu bestaat geen twijfel over het nut en de noodzaak van de beide programma’s. Maar twintig jaar is ook een lange tijd, waarin de maatschappij, opleidingen en ook wetten veranderen. Met enige regelmaat heeft de Commissie Staatsexamens signalen ontvangen dat er behoefte zou zijn aan uitbreiding van de Staatsexamens NT2 met een programma boven het niveau van het huidige programma II op B2.

Page 6: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

6

De omvang van de behoefte en precisering van de gewenste invulling van het ‘Staatsexamen NT2 Programma III’ behoeft nader onderzoek. Een eerste verkenning volgt hierna in hoofdstuk 2. In hoofdstuk 3 volgen de oordelen van de afnemers en in hoofdstuk 4 komen de kandidaten aan het woord. Ter afsluiting het hoofdstuk met conclusies en aanbevelingen.

Page 7: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

7

2. Waarom een examen op C1-niveau? Een eerste verkenning Het Staatsexamen NT2 speelt voor kandidaten een belangrijke rol bij het verwerven van een plaats in de maatschappij. Door middel van het met het examen behaalde diploma kunnen kandidaten hun taalniveau aantonen en daarmee toegang verkrijgen tot opleiding en werk. De opleiding of de werkgever aan de andere kant, kan er van op aan dat de kandidaat het Nederlands voldoende beheerst om een succesvolle start te kunnen maken met de opleiding of de baan. Zowel kandidaten als afnemers zijn dus belanghebbend bij het Staatsexamen NT2. Het is daarom interessant om te bekijken in welke mate zij behoefte hebben aan een programma III-examen. Daarnaast moeten ook veranderingen in wet- en regelgeving bij de overwegingen worden betrokken. Tot slot zou de situatie in de ons omringende landen met betrekking tot certificering van taalniveaus de besluitvorming mogelijk kunnen beïnvloeden. 2.1 Vraag van de kandidaten Kandidaten zijn de allereerste belanghebbenden bij het Staatsexamen NT2. Uit de vragenlijsten die sinds de invoering van de Staatexamens na afloop van het examen aan kandidaten worden voorgelegd, blijkt dat de meeste kandidaten meerdere motieven opgeven om het examen af te leggen. Naast studie- en carrièreoverwegingen geeft een groot deel van de kandidaten aan het examen ‘voor zichzelf’ te doen. Kennelijk hebben mensen niet alleen behoefte aan een toegangskaartje tot een opleiding of carrière, maar ook aan een bevestiging dat de inspanningen die ze zich getroost hebben om de taal te verwerven, tot resultaat heeft geleid. Dit past in de huidige trend van levenslang leren en certificeren en betekent waarschijnlijk dat de behoefte ook actueel is nadat door middel van programma II een startbewijs is verkregen voor een opleiding of voor werk. Als in de loop van de tijd de taalvaardigheid verder toeneemt, zal een deel van de kandidaten dat graag door middel van een examen willen aantonen. Dat betekent dat we mogen verwachten dat in elk geval een deel van de potentiële kandidaten van programma III eerder al programma II met goed gevolg heeft afgelegd. In 2010 werd hierover in het NT2- tijdschrift Les een artikel gepubliceerd door een spreekster van het Nederlands als tweede taal. Zij betoogde dat aan haar kansen op de arbeidsmarkt werden onthouden doordat zij niet van overheidswege in staat werd gesteld haar taalniveau aan te tonen door middel van een (C2-)examen (Magnegat, 2010). De omvang van de behoefte aan een C1-examen bij kandidaten zou nader in kaart moeten worden gebracht. Hierbij moeten in elk geval de behoefte van kandidaten ook in verband worden gebracht met die van de afnemers. Het is

Page 8: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

8

denkbaar dat het ontwikkelen van Staatsexamen programma III ertoe leidt dat bepaalde afnemers dit certificaat gaan eisen, wat dan weer zal leiden tot vraag bij kandidaten. 2.2 Vraag van de afnemers Werkgevers en opleiders kunnen worden gezien als ‘afnemer’ van staatsexamenkandidaten. Zij moeten verder met de kandidaten die voor het examen zijn geslaagd. Het is daarom van belang dat kandidaten ‘de juiste taal’ beheersen en wel op het juiste niveau. Bij de ontwikkeling van het examen is dan ook onderzocht welke eisen in de doelsituatie, werk of opleiding, worden gesteld aan het taalniveau. Het examen is inhoudelijk afgestemd op deze eisen (Adviescommissie Invoering Certificaten Nederlands als tweede taal, 1991). Evaluatie van de eindtermen In 2004 zijn de eindtermen van programma II op verzoek van het Ministerie van OCW geëvalueerd. Hiervoor is gebruik gemaakt van het Raamwerk NT2. De omschrijvingen van de vaardigheden lezen, luisteren, spreken, gesprekken voeren en schrijven, op de niveaus A2 t/m C1, zijn voorgelegd aan respondenten uit het hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs. De respondenten gaven aan of de genoemde vaardigheid vereist was om een start te kunnen maken met de opleiding. Uit dit onderzoek bleek, dat voor de vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens een meerderheid van de respondenten toereikend is om een start te kunnen maken in het hoger onderwijs. Toch is voor de drie genoemde vaardigheden het aantal respondenten dat een hoger niveau (C1) nodig vindt substantieel (rond de 50%). Voor luisteren waren de respondenten in meerderheid van mening dat niveau C1 vereist is (Kuijper e.a., 2004). In het onderzoek van Kuijper e.a. zijn de responsen met betrekking tot het vereiste taalniveau gekoppeld aan de hbo- of WO-achtergrond van de respondenten. Er is, met andere woorden, rekening gehouden met de mogelijkheid dat de taaleisen voor een studie op resp. een hbo en een universiteit zouden kunnen verschillen. Opvallend is, dat geen nadere analyse is gedaan naar de studierichtingen die de respondenten vertegenwoordigen, in relatie tot de gegeven antwoorden. Het is denkbaar dat de variatie tussen respondenten ‘normale’ variatie is, te wijten aan interpretatieverschillen van wat nodig is voor de aanvang van een studie. Het is echter ook goed denkbaar dat de variatie terug te voeren is op verschillende eisen in verschillende opleidingen. In dat geval zou de conclusie moeten luiden: in meer dan de helft van de opleidingen geldt B2 als eis, in een substantieel deel van de opleidingen moet men een hoger niveau hebben, namelijk C1. De data waarvan men in dit onderzoek gebruik heeft gemaakt staan een nadere analyse echter niet toe, omdat het aantal respondenten niet toereikend is voor een verdere uitsplitsing.

Page 9: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

9

Talige startcompetenties In een publicatie die in 2009 bij de SLO verscheen (Bonset e.a. 2009), worden de talige startcompetenties voor hbo en WO uitgewerkt. De publicatie baseert zich op verschillende bronnen, waaronder het ERK en het werk van de Commissie Meijerink (waarover verderop meer), en stelt het startniveau hbo op B2, het startniveau voor het WO op C1. Hierbij moet worden opgemerkt dat er geen behoefte-onderzoek ten grondslag ligt aan de publicatie. Taalbeleid Het Staatsexamen NT2 is altijd beschouwd als een “start”-kwalificatie voor opleiding of werk. De kandidaat zal zijn taalvaardigheid tijdens de studie of op de werkvloer verder moeten ontwikkelen. De verwerving van vakspecifieke en bedrijfsspecifieke woordenschat vindt plaats in de doelsituatie, en ook de algemene taalvaardigheid zal zich nog verder ontwikkelen. Daarvoor is altijd uitgegaan van taalbeleid ter plekke. De kandidaat heeft mogelijk nog specifieke voorzieningen nodig bij de uitoefening van zijn vak of het volgen van de studie. Het denken over de verantwoordelijkheid voor het taalniveau van (aspirant-) studenten is in de afgelopen jaren sterk veranderd. Onderwijsinstellingen, met name in het hbo, klaagden over het taalniveau van hun instromende eerstejaarsstudenten en besloten soms tot de ontwikkeling van ingangstoetsen of toetsen aan het eind van de propedeuse (bijvoorbeeld PABO-toets). Het civiel effect van het Havo-examen Nederlands werd hiermee eigenlijk aangetast; het was niet meer zonder meer toereikend. Hoewel deze discussie zich steeds heeft toegespitst op het taalniveau dat in het voortgezet onderwijs werd bereikt, en niet specifiek gaat over anderstalige instromers met een buitenlands diploma, kan op grond van deze tendens verwacht worden dat de acceptatie van specifieke taalbehoeften van buitenlandse studenten in de eerste jaren van de studie, kleiner is geworden. Geen toegang Over toegang tot een opleiding beslist uiteindelijk de examencommissie van de betreffende opleiding. In de meeste gevallen wordt een diploma van het Staatsexamen NT2 Programma II geaccepteerd als bewijs van voldoende taalbeheersing. Toch geldt dat niet voor alle studierichtingen. Zo moeten buitenlandse artsen die willen instromen in hogere leerjaren van de opleiding geneeskunde in aanvulling op het Staatexamen een (vak-)taaltoets afleggen. De argumenten hiervoor zijn gelegen in de praktijkgerichte opzet van de opleiding. Zonder een superieure taalbeheersing is adequaat functioneren tijdens de co-schappen niet mogelijk (Herfs, 2006). Herfs pleit dan ook voor invoering van een Staatsexamen programma III. Een ander voorbeeld van een studierichting die studenten met een Programma II-diploma niet toelaat, is de studie rechten, waarbij beroepsuitoefening sterk leunt op subtiele interpretatieverschillen van onalledaagse taal. Het huidige examenprogramma II heeft aspirant-studenten nooit toegang verschaft tot deze studierichting.

Page 10: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

10

2.3 Veranderingen in wet- en regelgeving Op 1 augustus 2010 is het Referentiekader taal en rekenen in de wet verankerd (Wet Referentieniveaus Nederlandse taal en rekenen). Het Referentiekader taal en rekenen is opgesteld om de aansluiting van opleidingen te verbeteren. Het beschrijft voor zowel taal als rekenen vier niveaus, genaamd 1F, 2F, 3F en 4F, waarbij 1F het laagste en 4F het hoogste niveau is. Met de invoering van de Wet referentieniveaus taal een rekenen, werd ook een besluit van kracht gedateerd 17 juni 2010 (Besluit referentieniveaus Nederlandse taal en rekenen). In dit besluit zijn de volgende referentieniveaus per onderwijstype vastgelegd (artikel 2): VWO 4F HAVO 3F MAVO 2F VBO 2F MBO 1 (assistentenopleiding) 2F met uitzondering van narratieve en literaire

teksten MBO 2 (basisberoepsopleiding) 2F met uitzondering van narratieve en literaire

teksten MBO 3 (vakopleiding) 2F met uitzondering van narratieve en literaire

teksten MBO 4 (middenkaderopleiding en specialistenopleiding)

3F met uitzondering van narratieve en literaire teksten

De referentieniveaus staan in de regeling beschreven als eindniveaus per onderwijstype, maar zijn daarmee direct de ingangsniveaus voor het vervolgonderwijs. De wet stelt dus, dat voor toegang tot het wetenschappelijk onderwijs het niveau 4F vereist is, terwijl voor het hbo 3F volstaat. De wet stelt bovendien dat 2F het eindniveau taalvaardigheid is dat in mbo 1 t/m 3 moet worden bereikt en dat 3F het eindniveau is van een mbo 4-opleiding. In een interne inhoudelijke analyse (Dalderop, 2010) werd vastgesteld dat het niveau 4F vergelijkbaar is met niveau C1 van het Europees Referentiekader, terwijl 3F globaal overeenkomt met B2 en 2F met B1. In schema: 4F C1 3F B2 2F B1 De Wet Referentieniveaus Nederlandse taal en rekenen stemt niet overeen met de huidige praktijk van toelating van studenten met een buitenlands diploma tot mbo, hbo en WO én met de wettelijke verankering van dat toelatingsbeleid in de

Page 11: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

11

Wet Educatie en Beroepsonderwijs (WEB) en het Staatsexamenbesluit Nederlands als tweede taal. De WEB onderscheidt in artikel 7.3.1 onder lid 3 ‘de opleidingen Nederlands als tweede taal I en II, niveaus B1 en B2 van het Raamwerk NT2, die opleiden voor het niveau van het diploma Nederlands als tweede taal, bedoeld in het Staatsexamenbesluit Nederlands als tweede taal’. Het Staatsexamenbesluit NT2 geeft de volgende informatie over doel en doelgroep van de Staatsexamens NT2: ‘Programma I omvat een onderzoek naar de beheersing van de Nederlandse taal met het oog op het volgen van opleidingen of de uitoefening van functies op het niveau van een vakopleiding als bedoeld in artikel 7.2.2, eerste lid, onderdeel c, van de Wet educatie en beroepsonderwijs door hen voor wie het Nederlands niet de moedertaal is en die ten minste het niveau van het primair onderwijs hebben bereikt. Programma II omvat een onderzoek naar de beheersing van de Nederlandse taal met het oog op het volgen van opleidingen in het hoger onderwijs en de uitoefening van hogere functies door hen voor wie het Nederlands niet de moedertaal is en die wat betreft vooropleiding of werkervaring functioneren op ten minste het niveau van het middenkader’. Het artikel in de WEB, waarnaar het Staatsexamenbesluit NT2 verwijst, is als volgt geformuleerd: Artikel 7.2.2 Onderscheid beroepsopleidingen; niveau; leerwegen De volgende beroepsopleidingen worden onderscheiden: a. de assistentopleiding, b. de basisberoepsopleiding, c. de vakopleiding, d. de middenkaderopleiding, e. de specialistenopleiding, en f. andere opleidingen (bron: http://wetten.overheid.nl/BWBR0007625/Hoofdstuk7/Titel2/2/Artikel722/ geldigheidsdatum 13-02-2011) Uitgedrukt in termen van het Europees Referentiekader zijn dus de volgende – deels tegenstrijdige – taaleisen in de verschillende besluiten en regelingen vastgelegd: voor toelating tot …. volgens

Staatsexamenbesluit NT2 volgens besluit referentieniveaus taal en rekenen

MBO 1 nvt 1F MBO 2 nvt 2F (B1) MBO 3 B1 (programma I) 2F (B1) MBO 4 B2 (programma II) 2F (B1) HBO B2 (programma II) 3F (B2) WO B2 (programma II) 4F (C1)

Page 12: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

12

De opmerkelijkste tegenstrijdigheid is gelegen in de toegang tot het hbo en het WO: volgens het Staatsexamenbesluit zijn de taaleisen ten aanzien van houders van een buitenlands diploma gelijk, volgens het besluit Referentieniveaus taal en rekenen verschillen de eisen. Het referentieniveau 4F als ingangseis voor het Wetenschappelijk Onderwijs zou een reden kunnen vormen om een Staatsexamen op een vergelijkbaar niveau te ontwikkelen. Bij de afwegingen moet echter ook het onderzoek van Kuijper e.a. (2004, 2011) worden betrokken. Hieruit blijkt immers dat het huidige niveau B2 in de praktijk in de meeste gevallen toereikend is. 2.4 Internationale context Bij de afwegingen om al dan niet een Staatsexamen op het niveau C1 in te voeren, zou de situatie in de ons omringende landen een rol kunnen spelen. Die is als volgt: In Duitsland worden T2-examens afgenomen onder verantwoordelijkheid van het Goethe-Institut. Het Goethe-Zertifikat kan worden behaald op alle niveaus van het ERK, van A1 t/m C2. (www.goethe.de) In Engeland biedt de Universiteit van Cambridge een groot aantal examens Engels als tweede taal aan, waaronder Cambridge English: Advanced op C1 en Cambridge English: Proficiency op C2. (www.cambridgeesol.org) In Frankrijk wordt onder verantwoordelijkheid van het Ministères français de l’Education nationale et de l’Enseignement supérieur een zevental examens Frans als tweede taal afgenomen, A1-min en de zes niveaus van het Europees Referentiekader, A1 t/m C2. (www.ciep.fr/dilf en www.ciep.fr/delfdalf ) We kunnen dus concluderen dat in Nederland de mogelijkheid om een taalexamen af te leggen in elk geval beperkter is dan in de ons omringende landen. In 2009 voerde Cito een inventarisatie uit naar de taaleisen die in andere Europese landen werden gesteld aan studenten voor toegang tot hoger onderwijs. Uit deze inventarisatie bleek dat de eisen in Europa in grote lijnen overeen komen met de eisen die in Nederland worden gesteld en dat B2 dus in de meeste gevallen geaccepteerd wordt als startniveau (Verhallen, 2009). De conclusie die we hieruit mogen trekken, is dat de examens op C1 en C2 niet worden afgenomen om startkwalificaties af te geven voor hoger onderwijs, maar dat er niettemin behoefte aan is.

Page 13: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

13

3. Veldraadpleging Staatsexamen NT2 Programma III 3.1 Ter inleiding Naar aanleiding van de eerste verkenning (zie vorig hoofdstuk) besloot de Commissie Staatsexamens NT2 dat er serieuze aanleiding was om de behoefte aan een Staatsexamen Programma III met belanghebbenden te bespreken. Hiertoe is in het tweede kwartaal van 2011 een veldraadpleging gehouden. In drie bijeenkomsten zijn achtereenvolgens vertegenwoordigers van NT2-opleidingen, van ‘afnemers’ (vertegenwoordigers van het hoger onderwijs en het bedrijfsleven) en van kandidaten aan het woord gekomen. In de hoofdstukken paragrafen 3.2 t/m 3.5 worden de werkwijze en uitkomsten van deze drie bijeenkomsten beschreven. 3.2 Opzet van de veldraadpleging De veldraadpleging is gehouden tussen 20 april en 23 juni 2011, in drie sessie, waarvoor achtereenvolgens NT2-opleiders, vertegenwoordigers van hoger onderwijs en (potentiële) examenkandidaten werden uitgenodigd. Bij de werving werden zowel persoonlijke netwerken van leden van de Commissie Staatsexamens NT2 aangesproken als landelijke overlegorganen van decanen en admission officers uit het hoger onderwijs. Voor de werving van potentiële kandidaten werden bovendien kandidaten aangeschreven die in het verleden het programma II, onderdeel luisteren met bovengemiddeld succes hadden afgelegd. Er is gekozen voor selectie op grond van het luisterexamen, omdat de slaagpercentages voor dit onderdeel het laagst zijn. Luisteren is, met andere woorden, het moeilijkste examenonderdeel. Wie daarop hoog scoort is een bovengemiddelde examenkandidaat. De drie bijeenkomsten kenden dezelfde opzet. Na een korte inleiding, waarin werd ingegaan op de aanleiding voor de bijeenkomst en het doel ervan, werden achtereenvolgens de volgende vragen besproken: Een Staatsexamen NT2 Programma III, waarom wel? Een Staatsexamen NT2 Programma III, waarom niet? Wie is de beoogde doelgroep en wat is naar schatting de omvang? Hoe zou het Staatsexamen NT2 Programma III eruit moeten zien? In de volgende paragrafen zullen deze vragen leidend zijn. Paragraaf 3 bespreekt de argumenten vóór en tegen de invoering van een derde Staatsexamenprogramma NT2, paragraaf 4 gaat in op de inschatting van de omvang van de doelgroep en paragraaf 5 bespreekt de wensen en visies ten aanzien van de vorm van het C1-examen.

Page 14: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

14

3.3 Argumenten vóór en tegen een derde Staatsexamenprogramma In dit hoofdstuk worden de argumenten vóór en tegen het invoeren van een derde Staatsexamenprogramma besproken. In de discussie liepen de argumenten vóór en tegen vaak door elkaar. Wat de één een gewenste ontwikkeling vindt, kan de ander juist als een nadeel zien. Hoewel in deze rapportage wel enige ordening is aangebracht in de argumenten, weerspiegelt dit hoofdstuk ook de discussie. 3.3.1 Argumenten van NT2-opleiders De opleiders zien verschillende redenen om een Staatsexamen programma III in te voeren. Ten eerste vinden ze het belangrijk dat mensen de gelegenheid hebben een C1-examen af te leggen als ze daar om reden van werk, opleiding of vanwege persoonlijke motieven een noodzaak toe is. Certificering van wat je kunt past in deze tijd en de mogelijkheden daartoe zouden geboden moeten worden. Een derde Staatsexamenprogramma zou bovendien leiden tot meer maatwerk. Taalleerders kunnen dan het examen afleggen dat het best bij hun vaardigheden past. Ze kunnen zich onderscheiden van anderen; als ze bovengemiddeld taalvaardig zijn moeten ze de mogelijkheid hebben om dat te bewijzen. Het derde Staatsexamenprogramma zou bovendien een enorme stimulans kunnen zijn om door te gaan met de taalverwerving. Dat is over de hele linie verrijkend en bovendien belangrijk voor de integratie. Hoe meer taalvaardigheid, hoe beter de integratie zal verlopen. Ook materiaalontwikkeling zal naar verwachting van de opleiders een impuls krijgen als er een C1-examen zou worden ingevoerd. Een ander argument voor een derde Staatsexamenprogramma, is dat de indruk bestaat dat het huidige programma II niet voor alle studierichtingen voldoet. Men ziet studenten na Programma II in het eerste jaar tegen veel belemmeringen aanlopen. Ophogen van de eisen voor bepaalde richtingen is op korte termijn nadelig voor studenten maar op de langere termijn zouden ze beter af kunnen zijn. Over de schaal waarop dit probleem speelt, zijn de opleiders het niet eens. De TU Delft is over de hele linie van mening dat Staatsexamen II niet toereikend is. Het UAF ziet bepaalde studierichtingen waarbij de problemen zich voordoen, onder andere de meertalige opleidingen. Bij de Universiteit van Twente klaagt vooral de Faculteit gedragswetenschappen. Hier signaleert men dat de anderstalige studenten moeite hebben met verslaglegging en met het volgen en begrijpen van de colleges. In de master moeten studenten bovendien gesprekken voeren met cliënten. Hiervoor is het niveau B2 zeker niet toereikend. Het UAF wijst erop, dat ook in de eindfase van de studie, tijdens het schrijven van de scriptie, veel anderstalige studenten in de problemen komen. De opleiders wijzen erop dat de Faculteiten de toelatingseisen bepalen. De mogelijkheid bestaat dat de eisen worden opgeschroefd terwijl een adequate manier om taalvaardigheid te bewijzen dan zal ontbreken. Die situatie doet zich bijvoorbeeld al voor bij de opleiding tolk-vertaler. Deze studenten moeten aantonen dat hun Nederlands ‘op hbo-niveau’ is. Staatsexamen II is onvoldoende en een ander examen ontbreekt.

Page 15: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

15

Opleiders hebben ook de nodige vragen bij de invoering van een derde Staatsexamen en zien enkele gevaren. Ten eerste benadrukt men dat je onderscheid moet maken tussen startniveau en het niveau dat in de studie moet worden bereikt. Mensen met studievisum hebben maar één jaar de tijd voor taalverwerving. Daarna moeten ze aan de studie beginnen, anders verloopt het visum. Maar ook voor aspirant-studenten die niet met een studentenvisum in Nederland zijn, is het in veel gevallen geen prettig vooruitzicht als de ingangseisen omhoog gaan. Als het C1-examen geëist zou worden, dan eerder als niveau dat in de loop van de studie zou moeten worden aangetoond, bijvoorbeeld aan het eind van de propedeuse of aan het eind van de studie. Maar ook daartegen zijn bezwaren. Sommige opleiders vragen zich af of het fair is als mensen aan het eind van de opleiding nog zouden moeten aantonen dat hun niveau verhoogd is. Daarbij wordt ook gewezen op internationalisering en de toenemende rol van het Engels. In het kader van de internationalisering wordt bijvoorbeeld op de Radboud Universiteit bij de bètafaculteit minder taalvaardigheid geëist dan bij alfa en gamma. Hierdoor hoeft taal geen struikelblok te vormen. Bij de TU-Delft denkt men daar echter geheel anders over. Er wordt nu erg geklaagd over het niveau van de eerstejaarsstudenten, en een deel van hen valt uit. Men ziet daarom zeker geen reden om de eisen te verlagen, eerder om ze te verhogen. De universiteit van Leiden herkent het probleem van de studie-uitval. Hier schat men de uitval van buitenlandse studenten op 10%. Onder Nederlandstalige studenten is de uitval lager. Men realiseert zich dat, aangezien de faculteiten voor anderstalige studenten de ingangseisen mogen bepalen, je mogelijk niet kunt voorkomen dat de eisen stijgen als er een C1-examen zou worden ingevoerd. In het verleden is er een onderzoek gedaan naar het studiesucces van anderstalige studenten. Uit dat onderzoek bleek dat de taalvaardigheid bij aanvang van de studie een belemmering vormt, maar dat de anderstalige studenten gemiddeld eerder de studie afronden dan hun Nederlandstalige medestudenten. Het onderzoek is echter oud (zo’n 20 jaar geleden uitgevoerd) en de studie doet tegenwoordig een groter beroep op taalvaardigheid in de eerste fase van de studie, onder andere doordat er minder hoorcolleges en meer werkcolleges worden gegeven. Tot slot wijzen de opleiders op het gevaar van ‘devaluatie’ van programma II. Het is mogelijk dat het diploma van programma II aan waarde verliest wanneer er een examen op een hoger niveau wordt toegevoegd. Ook is men beducht voor grilligheid bij beslissers. Programma III zou kunnen worden gezien als ‘iets nieuws’ dat alleen al om die reden status krijgt. De voors en tegens tegen elkaar afgewogen, zijn de opleiders van mening dat de argumenten vóór absoluut zwaarder wegen; de invoering van een Staatsexamen NT2 op C1 is dus in principe wenselijk.

Page 16: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

16

Goede voorlichting zou kunnen voorkomen dat het Programma III geëist gaat worden daar waar het niet nodig is. Onnodig stijgende niveau-eisen zouden ook kunnen worden voorkomen door duidelijk te maken op welke plaats in de studie of tijdens de loopbaan het examen Programma III gepast is, bijvoorbeeld na twee of drie jaar. Je kunt kijken of je een stelsel kunt ontwerpen dat maakt dat je naarmate je verder komt, meer moet laten zien. Maar ook differentiatie bij toegang tot de studie hoeft niet slecht te zijn. Als de studie met programma II op B2 niet haalbaar blijkt, dan is een hogere taaleis gerechtvaardigd. 3.3.2 Argumenten van afnemers Ook de afnemers zien meerdere redenen om een Staatsexamen NT2 op niveau C1 in te voeren. Sommigen denken dat het goed is de ingangseis te verhogen tot C1. Anderen benadrukken dat vooral de vorm van het examen beter zou moeten worden afgestemd op het Hoger Onderwijs. Deze argumenten zijn niet per se strijdig: een deel van de afnemers bepleit verhoging van het ingangsniveau in een andere vorm dan de huidige. Volgens de voorzitter van het Platform taalbeleid Hoger onderwijs van de Nederlandse Taalunie, is rondvraag gedaan onder de leden van het Platform. Het niveau van het Staatsexamen II wordt door een deel van hen als te laag ervaren. Men vindt het een bezwaar dat het examen trainbaar is en sommigen zijn van mening: “dat na een goede examentraining het examen met succes kan worden afgelegd door kandidaten die het vereiste niveau nog lang niet bereikt hebben”. Een ander bezwaar vindt men het toetsen van geïsoleerde vaardigheden. Leden van het Platform Hoger Onderwijs hebben behoefte aan geïntegreerde toetsing van vaardigheden. Daarnaast zijn vooral aspecten van attitude van belang voor succes in de opleiding. Het examen zou tevens een beroep moeten doen op elementen van een zelfstandige studiehouding, transfervaardigheden en andere strategische vaardigheden. De taakcontexten van hoger onderwijs moeten daarbij een rol spelen. Daardoor zal de validiteit van het examen richting Hoger Onderwijs toenemen. Samengevat pleiten leden van het Platform Hoger Onderwijs voor een examen dat, gericht op instroom in het Hoger Onderwijs, meer integratie van vaardigheden kent en meer zelfstandigheid vergt. Een ander lid van het Platform Hoger Onderwijs sluit zich erbij aan. Hij haalt een Vlaams onderzoek aan waarin taaltoetsen werden gekoppeld aan studieresultaten. Wie in dit onderzoek slecht scoorde voor de taaltoets scoorde gemiddeld ook slecht voor het semesterexamen. Wie goed scoorde voor de taaltoets scoorde niet per se ook goed voor semesterexamen. Dit maakt duidelijk dat er wel een verband is tussen taalvaardigheid en studiesucces, al is taalvaardigheid geen garantie voor succes. Andere Vlaamse onderzoeken tonen aan dat de relatie tussen taalvaardigheid en studiesucces niet lineair is. Een Faculteit Economie nam bij wijze van ingangstoets naast een taaltoets ook een kennistoets economie af. Daardoor verbeterde de relatie tussen ingangstoets en resultaat.

Page 17: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

17

Ook in Vlaanderen signaleert men de behoefte aan cognitief complexere taken, in lijn met de eisen in het Hoger onderwijs. Studenten kunnen vaak wel informatie uit een tekst halen, maar niet informatie uit meerdere bronnen combineren. Er wordt in Vlaanderen nu gewerkt aan een taaltoets voor het hoger onderwijs (Hoger Beroepsonderwijs en Wetenschappelijk Onderwijs). Deze is meer gericht op studievaardigheden. Er wordt gekeken naar correlatie tussen spelling en grammatica enerzijds en studievaardigheden en functionele taalvaardigheden anderzijds. Andere afnemers waarschuwen dat het beleid zo moet zijn, dat de eisen voor mensen met een buitenlands diploma niet hoger worden dan die voor mensen met een Nederlands diploma. De eisen moeten reëel blijven. Voor sommige studierichtingen geldt bovendien dat Engels de voertaal is. Nederlands is dan de derde taal. De toenemende rol voor het Engels in de studie wordt ook genoemd als argument om juist wel het Nederlands vooraf goed te leren. In de studie krijgen sommige studenten weinig gelegenheid meer om te oefenen, terwijl het in een stage of bij beroepsuitoefening wel nodig is. Daarom kunnen ze het beter vooraf op hoog niveau leren beheersen. Afnemers bepleiten een onderscheid tussen de kandidaten die het examen afleggen voor studiedoeleinden en degenen die willen gaan werken. Studenten zouden geïntegreerde vaardigheden moeten beheersen. De admission officer van de Vrije Universiteit, heeft navraag gedaan bij de studieadviseurs van de VU. Hieruit bleek ondubbelzinnig dat op sommige plaatsen een hoger ingangsniveau nodig is. Met name bij de Faculteit Rechten zijn de resultaten van de kandidaten bedroevend. Ook bij andere faculteiten is wat onderzoek naar studiesucces gedaan. Het beeld dat daaruit naar voren komt is wisselend. Verhoging van het ingangsniveau wordt echter wel als een dilemma ervaren: men wil geen drempels opwerpen maar vraagt zich af of het in het belang van studenten is als ze één of twee jaar verspillen met een studie die ze niet aankunnen. Ook hier worden de studenten die met een studievisum in Nederland zijn bij de afwegingen betrokken. Zij krijgen nu een jaar voorbereidingstijd. Het is de vraag of C1 haalbaar is binnen een jaar. Verschillende afnemers benadrukken dat B2 het instroomniveau is en moet blijven, er wordt tijdens de studie wel toegewerkt naar C1. De vraag is of het bereiken van C1 dan gecertificeerd moet worden. Sommige afnemers zijn van mening dat dat wel in de trend past. Anderen verwachten dat die behoefte er alleen is als het diploma geëist zou worden. Zo heeft de UVA taalcursussen aangeboden tijdens de studie. Studenten konden daaraan deelnemen op vrijwillige basis, maar ze deden dat niet als ze geen studiepunten krijgen. Vanuit het SLO wordt gemeld dat, de discussie gehoord hebbend, dat wat nu getoetst wordt in het Staatsexamen niet direct in lijn is met wat gevraagd wordt

Page 18: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

18

in het Hoger Onderwijs. Dit suggereert dat het ook een optie kan zijn is om Staatsexamen Programma II aan te passen. Er wordt echter op gewezen dat het werk van de Commissie Meijerink het idee introduceert dat je gedurende de opleiding verplicht bent taal te verwerven en te onderhouden. Er zijn onderzoeken die aantonen dat leerlingen aan het eind van een mbo-opleiding een lager taalniveau hebben dan aan het begin. Die onderhoudsplicht is dus nodig en interessant. Aan het eind moet het niveau hoger zijn dan aan het begin. Taalverlies treedt op door aandacht voor Engels, door weinig taaltaken of weinig feedback. Dat leidt tot de vraag: moet je C1 vragen aan het begin of in het midden of aan het eind? Afnemers zien ook gevaren in het invoeren van een C1-examen, zeker als dat zou leiden tot verhoging van de ingangseisen. De vrees is dat studenten dat niveau niet zullen halen, zeker niet de studenten met een grote afstand tot het Nederlands, zoals bijvoorbeeld Aziatische studenten. Men hecht grote waarde aan de toegankelijkheid van het Hoger Onderwijs. Daarom kijkt men bijvoorbeeld op de Haagse Hogeschool pas aan het eind van de propedeuse of studenten het vereiste niveau bereikt hebben. De toegankelijkheid blijft zo intact. Het risico van een Staatsexamen III is dat je universiteiten een instrument in handen geeft om de toegankelijkheid te verkleinen en strenger te selecteren aan de poort. Het toetsen van het C1-niveau is bovendien technisch ingewikkeld. Formeel moeten vwo-leerlingen nu met C1 (4F) naar de universiteit. Of dat niveau ook werkelijk bereikt wordt, is nog de vraag. Veel C1-vaardigheden kun je niet in één examensessie laten zien. Wat we nu zien bij huidige vwo-examens is dat ze worden ingeschaald als B2-plus. 3.3.3 Argumenten van kandidaten Door zowel afnemers als opleiders is er geargumenteerd met de belangen van (potentiële) kandidaten voor ogen. Ze vinden het aanbieden van een derde Staatsexamenprogramma belangrijk voor kandidaten die vanwege persoonlijke, professionele of educatieve motieven de beheersing van dit niveau willen aantonen. Een deel van hen is ook van mening dat het verhogen van de ingangseisen of de eisen aan het eind van de propedeuse het belang van kandidaten uiteindelijk dient. Verhoging van ingangseisen of invoering van een tweede ‘taaldrempel’ in de loop van de studie kan echter ook leiden tot uitsluiting, en dat wenst niemand. Kandidaten (ex-kandidaten van het Staatsexamen Programma II en andere hoogopgeleiden met een niet-Nederlands diploma) zijn ook uitgenodigd om in een veldraadplegingsbijeenkomst hun mening te geven. Helaas was de respons op deze uitnodiging klein. Slechts één persoon gaf aan de uitnodiging gehoor. De mevrouw die wel inging op onze uitnodiging voor de veldraadpleging, behaalde haar Master in het land van herkomst. Zij deed in Nederland Staatsexamenprogramma II en probeerde daarna toegang tot de arbeidsmarkt

Page 19: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

19

te krijgen. Haar ervaring is, dat het Staatsexamendiploma Programma II niet voldoende indruk maakt op beslissers op de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld bij intercedenten bij een uitzendbureau en bij werkgevers. In haar geval leidde dat ertoe dat het haar tot op heden niet gelukt was werk in haar eigen vakgebied en op haar eigen niveau te vinden. Zij vervult nu een mbo-functie. Zij is er om die reden fel voorstander van dat het Staatsexamenprogramma zou worden uitgebreid met een C1-examen. Het is nodig om te kunnen aantonen dat je de Nederlandse taal echt heel goed beheerst als je een reële kans wilt maken op passend werk. Dat de invoering van een C1-examen zou kunnen leiden tot verhoging van ingangseisen voor hoger onderwijs leek haar niet bezwaarlijk: ook binnen een studie zijn taaltaken divers en veeleisend. Wie C1 beheerst kan de taaltaken in de studie, zoals het schrijven van papers en het houden van presentaties, beter aan. Vanwege de geringe respons van potentiële kandidaten is een vervolgonderzoek opgezet, met als doel de visie van kandidaten beter in beeld te krijgen. De rapportage van dit vervolgonderzoek is opgenomen in het volgende hoofdstuk. 3.3.4 De argumenten op een rij Door opleiders, afnemers en kandidaten worden deels dezelfde argumenten gehanteerd. Daarbij lopen steeds twee discussies door elkaar: is het wenselijk en nodig een derde Staatsexamenprogramma in te voeren? En: bestaat er een kans dat dat zou leiden tot verhoging van de toelatingseisen? In hoeverre is dat schadelijk of juist ook wenselijk? In onderstaand schema staan alle argumenten vóór en tegen nog eens op een rij. Daarbij worden de argumenten voor en tegen invoeren van een derde Staatsexamenprogramma gescheiden van de argumenten vóór en tegen verhoging van de toelatingseisen.

Page 20: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

20

Argumenten voor invoering van Programma III

Argumenten tegen invoering van Programma III

Kandidaten moeten de gelegenheid hebben tot certificering van hun taalniveau. Staatsexamen NT2-III leidt tot meer maatwerk in examinering van NT2-niveaus. Staatsexamen NT2-III is een stimulans voor doorgaan met taalleren. Staatsexamen NT2-III is een impuls voor materiaalontwikkeling. C1-niveau is nodig voor taaltaken in de tweede helft van veel studierichtingen, bijvoorbeeld in de medische sector. Dan moeten mensen dat taalniveau ook kunnen aantonen. Staatsexamen NT2-III is nodig om toegang te krijgen tot hogere functies op de arbeidsmarkt. Faculteiten bepalen de ingangseisen en klagen nu vaak over het niveau. Als zij de ingangseisen verhogen, ontbreekt een adequate manier om een hoger taalniveau aan te tonen. Staatsexamen NT2-III maakt gedifferentieerde ingangseisen mogelijk. C1 waar het moet en B2 waar het kan.

Invoeren van programma III kan leiden tot verhoging van toelatingseisen. Invoeren van programma III kan leiden tot devaluatie van programma II. Invoeren van programma III kan leiden tot grilligheid bij beslissers. Examineren van C1 is toetstechnisch ingewikkeld. Invoeren van programma III is alleen zinvol als er ook gekeken wordt naar de vorm van het examen; dat moet beter aansluiten bij het Hoger Onderwijs.

Argumenten voor verhoging van toelatingseisen

Argumenten tegen verhoging van toelatingseisen

Verhoging van het ingangsniveau is positief voor dat deel van de kandidaten dat nu tegen grote taalproblemen aanloopt in de studie en zelfs uitvalt. De toenemende rol van het Engels maakt dat studenten minder gelegenheid hebben om Nederlands te verbeteren tijdens de studie. Stage en beroepsuitoefening vergen wel een hoog niveau Nederlands. Dat pleit er juist voor een hoger niveau te vragen bij toelating.

Hoger onderwijs moet toegankelijk blijven, ook voor studenten met een buitenlands diploma. Studenten met een studievisum hebben maar één jaar de tijd voor taalverwerving. Zij zouden gedupeerd zijn als invoering van programma III leidt tot verhoging van de ingangseisen. Nederlands is vaak de derde taal. Engels is veel belangrijker dan Nederlands.

Page 21: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

21

3.4 Doelgroep van Staatsexamen NT2- III 3.4.1 Doelgroep volgens de opleiders De opleiders denken dat het Staatsexamen NT2-III voor verschillende groepen interessant kan zijn. Allereerst voor diegenen die het examen op eigen initiatief, om professionele, educatieve of persoonlijke redenen, willen of moeten afleggen: de zogenaamde zelfmelders. Daarnaast schat men dat rond de 30% van de huidige Staatsexamenprogramma II populatie aan het nieuwe examen programma III zal meedoen, ook als de toelatingseisen niet worden verhoogd. Deze mensen zullen het examen dan afleggen enige tijd na programma II. Daarnaast zal naar schatting 20 tot 25 % van de Staatsexamen II-kandidaten in staat zijn met dezelfde voorbereidingstijd als nu een hoger examen te doen. Als dat klopt kan een deel van de huidige programma II-populatie wegvallen; deze kandidaten doen direct programma III. Als de ingangseisen wel verhoogd zouden worden als gevolg van de introductie van het Staatsexamen NT2-III zal de groep nog veel groter worden, in dat geval ten koste van de programma II-deelname. De opleiders zien specifieke groepen die zij nu opleiden en voor wie programma II eigenlijk niet toereikend is. Genoemd worden jonge professoren en docenten die in Nederland gaan onderwijzen en de eerder genoemde tolk-vertalers. De opleiders wijzen erop dat onder de doelgroep ook professionals zullen zijn, mensen die al een baan hebben. Staatsexamen III moet daarom geen academische vaardighedentoets worden, ook buiten de universiteit moeten kandidaten er wat mee kunnen. Mensen met hogere taalniveaus hebben mogelijk meer behoefte aan specialisatie, er zouden dus profielen nodig zijn. Dit is overigens in tegenspraak met het Europees referentiekader, waarin benadrukt wordt dat taalgebruikers naarmate het taalniveau stijgt juist gemakkelijker in staat zijn óók te communiceren over minder vertrouwde onderwerpen buiten het eigen vakgebied. 3.4.2 Doelgroep volgens afnemers en kandidaten In de bijeenkomsten met de afnemers en met kandidaten is niet gesproken over de omvang van de Programma III-populatie. Zie voor gegevens over de doelgroep ook vooral het volgende hoofdstuk.

Page 22: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

22

3.5 De vorm van het Staatsexamen NT2-III 3.5.1 NT2-opleiders over de vorm van het examen Geïntegreerde toetsen of vier vaardigheden? Om te bepalen hoe het C1-examen eruit zou moeten zien, zou je moeten kijken naar de ‘cruciale praktijksituaties’. Wat vraagt de praktijk aan taaltaken? Een aantal opleiders geeft aan dat het interessant zou zijn om het denken in vier deelvaardigheden dan los te laten. De praktijk doet geregeld een beroep op geïntegreerde vaardigheden, bijvoorbeeld samenvatten. Ook rapportage aan de hand van gelezen input komt in de praktijk veel voor. Luisteren zou geïntegreerd kunnen worden met schrijven, bijvoorbeeld om na te gaan of de kandidaat de colleges kan begrijpen. Nadelen van geïntegreerd toetsen zijn er ook. Ten eerste is het lastig iemand verder te helpen die zakt voor een geïntegreerde toets. Je weet dan niet waar het aan ligt dat de prestatie onder de maat is gebleven. Ook toetstechnisch is het lastig een in psychometrisch opzicht deugdelijk geïntegreerd toetsinstrument te ontwikkelen. Bovendien is de afname en beoordeling vaak erg tijdrovend. Er zijn ook voordelen aan het handhaven van het viervaardighedenmodel: kandidaten kunnen dan die vaardigheden doen die voor hen belangrijk zijn, bijvoorbeeld luisteren of schrijven. Met name spreken C1 wordt door sommigen als een erg hoog niveau ervaren. De kandidaat mag op C1 weinig fouten meer maken, en de vraag is of dat op grote schaal zal lukken. De rol van domeinen De meningen verschillen over de vraag of er een domeinspecifieke inkleuring nodig is. Woordenschat is sterk domeinbepaald. Als de meest relevante domeinen worden genoemd: zorg, techniek, psychologie, talen. Sommigen bepleiten toetsing over inhouden uit het eigen domein. Anderen pleiten voor algemene taalvaardigheid; met name samenvatten is erg belangrijk. Kandidaten zouden blijk moeten geven van begrip, uitdrukkingsvaardigheid en schrijfvaardigheid. Eén examen voor iedereen is bovendien transparanter. Als je het Europees Referentiekader volgt, dan leidt dat ook niet direct tot domeinspecifieke examens: hoe hoger het taalniveau, hoe meer mensen ook in staat zijn buiten de eigen vertrouwde context taaltaken uit te voeren. Buiten het eigen domein kunnen treden is juist een kenmerk van C1. Je kunt eventueel wel wat keuzemogelijkheden geven, door bijvoorbeeld verschillende teksten aan te bieden waaruit gekozen kan worden. Aandacht voor vorm Ook wordt bepleit de examens niet puur functioneel te maken. Er zijn ook veel problemen met spelling en grammatica van taalleerders. De vormaspecten moeten een plaats krijgen in het examen. De eisen ten aanzien van vorm zijn in het rapport Doorlopende Leerlijnen op 3F en 4F-niveau ook veel strakker dan in de overeenkomende ERK-omschrijvingen (B2 en C1), hoewel ook in het ERK de taalverzorging op de hogere niveaus zwaarder gaat wegen. Bij meerdere instellingen vinden in het eerste jaar spelling- en grammaticatoetsen plaats bij

Page 23: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

23

de studenten. Als die toetsen bepalen of je verder mag met de studie, dan moeten de anderstalige studenten ook voldoende geëquipeerd zijn. Brainstorm per vaardigheid Met de opleiders is tot slot gebrainstormd over de te toetsen taaltaken per vaardigheid. Dat resulteerde in de volgende opsomming: Lezen Schrijven Luisteren Spreken teksten met vragen keuzemogelijkheden geven is gewenst

samenvatten luisterfragmenten met meerkeuzevragen

presenteren (15 minuten voorbereiding); meningen verschillen over de vraag of dit in het talenpracticum kan

rapporteren video ad hoc reacties geven

scriptie schrijven

samenvatten en mening geven, bijvoorbeeld naar aanleiding van krantenartikel

tekstopbouw argumentatie op basis van een dossier (teksten)

stijl vergadertaal, snel reageren op een bewering

verschillende tekstvormen, bijvoorbeeld betoog, rapport

sollicitatiegesprek

argumenteren, overtuigen, nuanceren

taalverzorging moet voldoende aandacht krijgen

relaties tussen zinnen en relaties tussen alinea’s

Andere suggesties waren: Zou je bij de rapportage aan cursisten niet meer feedback kunnen geven, bijvoorbeeld “Je bent gezakt voor schrijven omdat je spelling niet goed is”. Is het mogelijk een toets te ontwikkelen met verschillende cesuren? Daarmee zouden kandidaten niet op voorhand hoeven kiezen tussen B2 en C1 maar horen ze achteraf welk niveau ze behaald hebben.

Page 24: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

24

Hoe worden C1-examens in andere landen vormgegeven? Dat zou inspirerend kunnen zijn. Passende voorlichting is van belang. C1 zou geen ingangseis moeten zijn, het is geen startkwalificatie. 3.5.2 Afnemers over de vorm van het examen Onder afnemers was meer overeenstemming over de wenselijkheid van geïntegreerde toetsing. Sommige afnemers zijn van mening dat het fundament van het huidige programma II, dat wordt gelegd in het rapport Hulstijn en heeft geresulteerd in het ‘viervaardighedenmodel’, niet meer aansluit bij deze tijd. Geïntegreerd toetsen is echter psychometrisch lastig. De betrouwbaarheid is in het geding, de verdedigbaarheid van uitslag leidt mogelijk tot juridische consequenties. Afnemers die gevoeliger zijn voor de toetstechnische afwegingen die weer eerder leiden tot toetsing van vier vaardigheden, suggereren dat er misschien een vijfde onderdeel, studievaardigheid, kan worden toegevoegd. Op de Haagse Hogeschool wordt een C-toets (in een tekst wordt van elk tweede woord de helft weggelaten) en een werkwoordspellingstoets ingezet. Er is onderzoek gedaan naar het verband tussen beide toetsen en studiesucces. De C-toets blijkt te correleren met studiesucces. Hoewel de groep ‘afnemers’ in zijn geheel bestond uit vertegenwoordigers van hoger onderwijs, werd er toch aandacht gevraagd voor de kandidaten die om professionele redenen examen afleggen. Als je de doelgroep in de breedte voor ogen houdt, dan is het minder voor de hand liggend om allerlei studievaardigheden in het examen op te nemen. Daar wordt tegenin gebracht dat ook de werkvloer vaak een beroep doet op geïntegreerde vaardigheden. Het hoeft dus niet te betekenen dat je voor een viervaardighedenmodel zou kiezen. Het zou echter nog wel een kluif worden om een deugdelijk beoordelingssysteem op te zetten in een context van geïntegreerde toetsing. Er zijn wereldwijd wel wat dingen gaande, ook bijvoorbeeld rond geautomatiseerde beoordeling. Bij wijze van gedachtenexperiment werd door één van de afnemers geopperd: wat zou er gebeuren als alles blijft zoals het is? Je zou in dat geval ook kunnen kijken naar de grensscores van het Programma II-examen. Daarbij is het denkbaar dat er met een dubbele grensscore wordt gewerkt, bijvoorbeeld: een score boven de 530 is C1. Voor niet alle studenten zou deze score als ingangseis hoeven gelden, de taalbehoefte van een rechtenstudent is waarschijnlijk anders dan die van een student wiskunde. 3.5.3 Kandidaten over de vorm van het examen Ook in de bijeenkomst met de kandidaat is gesproken over de inhoud van het examen. Zij had geen problemen met het vier vaardighedenmodel, dat in lijn is met de wijze waarop het C1-examen in andere landen vaak is vormgegeven. Zij vond het vooral belangrijk dat de onderwerpen ‘typisch C1’ waren: pittige, abstracte onderwerpen en uitdagende taken, waarin een uitstekende beheersing van het Nederlands kan worden aangetoond.

Page 25: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

25

Omdat met haar ook uitgebreid is gesproken over het civiel effect van programma II op de arbeidsmarkt, en haar teleurstellende ervaringen met het programma II-diploma, werd tevens geconstateerd dat er aan de introductie van een Programma III intensieve voorlichting moet worden gekoppeld.

Page 26: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

26

Page 27: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

27

4. De deelnemers; aanvullend onderzoek onder potentiële kandidaten 4.1 Ter inleiding Naar aanleiding van de eerste probleemverkenning en de veldraadpleging met diverse groepen betrokkenen (opleiders, afnemers) besloot de Commissie Staatsexamens NT2 dat er serieuze aanleiding was om de behoefte en noodzaak voor een Staatsexamen NT2 Programma III bij de belanghebbenden zelf te peilen. Daarom is in het najaar van 2011 aanvullend een schriftelijke enquête verspreid onder kandidaten. Dit hoofdstuk rapporteert over de uitkomsten van de enquête. 4.2 Probleemstelling Dit onderzoek vormt de derde stap bij het in kaart brengen van de noodzaak om een Staatsexamen NT2 programma III te ontwikkelen. In een eerdere ronde (zie hoofdstuk 2 en 3) zijn vier groepen argumenten onderscheiden, die een pleidooi voor nader onderzoek naar een derde Staatsexamen onderbouwden: de vraag van kandidaten de vraag van afnemers veranderingen in wet- en regelgeving de situatie in de ons omringende landen In eerdere fases van het onderzoek was echter de stem van de potentiële kandidaten onderbelicht. Dat was de reden om nader onderzoek te doen naar de standpunten van deze groep met betrekking tot programma III. 4.3 Opzet Het aanvullend onderzoek onder kandidaten bestond uit een korte vragenlijst met deels open en deels gesloten vragen. Er zijn twee versies van de vragenlijst verspreid, die in beperkte mate van elkaar verschillen. Beide versies zijn opgenomen in de bijlage (bijlage 2 en 3). Voor de verspreiding van de vragenlijst is eerst contact gezocht met de NT2-opleiders die hadden deelgenomen aan de raadpleging onder opleiders in het voorjaar van 2011. Vier opleiders hebben voormalige NT2-cursisten benaderd met het verzoek een enquête in te vullen. Dat waren de Vrije Universiteit in Amsterdam (6 respondenten), de Haagse Hogeschool (8 respondenten), de Universiteit van Twente (26 respondenten) en de Universiteit Leiden (2 respondenten). Deze kandidaten zijn per e-mail benaderd met een digitale versie van de enquête. In totaal zijn in deze fase dus 42 enquêtes terugontvangen. Voor het merendeel van deze respondenten geldt dat zij op dit moment een studie volgen in het

Page 28: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

28

hoger onderwijs. Deze respondenten hebben in de meeste gevallen in het verleden Staatsexamen programma II afgelegd. De populatie Staatsexamen II-kandidaten omvat ook kandidaten die niet gaan studeren maar die al werken of na het behalen van het Staatsexamen toegang tot de arbeidsmarkt hopen te krijgen. Door de werving via de opleiders was deze groep nog niet vertegenwoordigd. Daarom is een groep van 150 kandidaten benaderd die in de jaren 2008, 2009 en 2010 een diploma Staatsexamen programma II hebben behaald. Deze groep is random getrokken uit de kandidatenpopulatie. Hierbij is de hulp van DUO gezocht. DUO beschikt over de persoonlijke gegevens van deze kandidaten en heeft de verzending van de enquête op zich genomen. De kandidaten zijn benaderd met een papieren versie van de enquête, die samen met een antwoordenvelop is toegestuurd. Deze vragenlijst week iets af van de versie voor studenten. De afwijking betrof de formulering van de vraag naar het werk van de respondent. Van deze groep hebben 21 respondenten de enquête ingevuld. De totale groep respondenten bestond zo uit 63 personen. 4.4 Resultaten 4.4.1 Staatsexamen NT2 programma II De respondenten hebben in overgrote meerderheid in het verleden het Staatsexamen NT2 programma II afgelegd. Voor twee respondenten gold dat niet. Dit waren beiden studenten van de Haagse Hogeschool, waar een diploma van het Staatsexamen programma II niet altijd als eis wordt gesteld voor toegang tot de studie. De respondenten legden het Staatsexamen af tussen 2001 en 2011. Tabel 1 geeft een overzicht. Staatsexamen II in ... N 2001 1 2008 8 2009 25 2010 20 2011 2 2008-2010 1 2009-2010 2 geen antwoord 2 totaal 59 Tabel 1: Examenjaar 4.4.2 Studie Aan de respondenten is gevraagd of ze studeren en zo ja, welke studie ze volgen. Van de respondenten volgen er 46 een opleiding. 43 respondenten studeren in het hoger onderwijs en drie volgen een opleiding op mbo-niveau. Tabel 2 geeft een overzicht van de studies die de respondenten volgen.

Page 29: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

29

Studie Instelling N Economie/Informatica VU 1 Aarde en economie VU 1 BA geschiedenis VU 1 Onderwijskunde UT 2 Lerarenopleiding ICLON Leiden 1 Psychologie UT 15 Geneeskunde onbekend 2 Post hbo arbeid, verzuim en re-integratie HS Rotterdam 1 Gezondheidswetenschappen UT 1 Medisch laboratoriumonderzoek Saxion 1 Hbo verpleegkunde HHS 2 Maatschappelijk werk en dienstverlening HHS 2 Chemische technologie HS Rotterdam 1 Duale werktuigbouwkunde HHS 1 Werktuigbouwkunde UT 1 Water engineering en beheer UT 1 Industrieel Ontwerpen UT 1 Civiele techniek UT 1 Communication multimedia design HHS 2 Communicatiewetenschap UT 1 European Studies UT 2 Bachelor Jazzpop Artez 1 PhD UT 1 Gewichtsconsulent LOI 1 BBL verpleegkunde onbekend 1 NEVI 1 opleiding voor inkopers NEVI 1 totaal 46 Tabel 2: Studierichtingen 4.4.3 Taalproblemen tijdens de studie De studerende respondenten is gevraagd om aan te geven of zij tijdens de studie taalproblemen ondervinden. De vraag is gesplitst in een gesloten gedeelte waarin de respondent aangeeft of hij zijn taalniveau tijdens het eerste jaar van de studie als voldoende dan wel onvoldoende beoordeelt en een open vraag waarin, indien het oordeel ‘onvoldoende’ is, om een toelichting wordt gevraagd. Van de 46 studerende respondenten geven er 15 ( 33%) aan tijdens het eerste jaar van de studie problemen met de taal te ondervinden of te hebben ondervonden. De aard van de taalproblemen varieert van lezen, luisteren en gesprekken voeren tot vaktaal begrijpen en presenteren. De onderstaande tabel geeft de verdeling van gerapporteerde taalproblemen weer. Het totaal is hoger dan 15 omdat sommige respondenten meerdere problemen rapporteren. spreken 8

Page 30: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

30

schrijven 4 studieboeken lezen 2 vaktermen 1 presenteren 1 zinnen bouwen 1 veel verschillende docenten begrijpen 1 weinig oefenmogelijkheden 1 ‘alles’ 2 totaal 21 Tabel 3: Taalproblemen tijdens de studie De studerende respondenten is gevraagd of zij ook na het eerste jaar nog taalproblemen ondervinden of hebben ondervonden. Drie respondenten hebben aangegeven dat dit het geval was. Zij hebben of hadden ook na het eerste jaar nog problemen met respectievelijk spreken en schrijven, spreken en ‘alles’. De student die nog over de hele linie taalproblemen ervoer was overigens een student European Studies, die een Engelstalige opleiding volgde. Opgemerkt moet worden dat een deel van de respondenten nog met het eerste studiejaar bezig was. Zij konden de vraag over taal na het eerste studiejaar nog niet beantwoorden. 4.4.4 Werk Aan alle respondenten is gevraagd of zij werken. De vraag luidde voor de studenten die benaderd zijn via de universiteiten en hogeschool als volgt: Indien u naast uw studie ook werkt: Wat voor werk doet u? In de versie van de vragenlijst voor de kandidaten die via DUO zijn benaderd, is ervoor gekozen de formulering enigszins aan te passen. Bij deze respondenten was immers niet op voorhand duidelijk of ze studeerden. De vraag is daarom als volgt geformuleerd: Werkt u? o Ik werk niet. o Ik werkte al voor ik Staatsexamen NT2 deed. o Ik ben direct na het Staatsexamen NT2 gaan werken. o Ik werk naast mijn studie. o Ik ben afgestudeerd en werk nu. Wat voor werk doet u? Van de totale groep bevraagde kandidaten geven 36 respondenten aan dat ze werken. Dat is 57% van de respondenten. Een deel van hen werkt naast de studie, namelijk 22 respondenten. Het betreft hier traditionele studentenbaantjes, zoals werk in de horeca, kassawerk, werk als chauffeur of

Page 31: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

31

babysitter, maar ook werk op academisch niveau, zoals arts of wetenschappelijk onderzoeker. Veertien respondenten geven aan wel te werken maar niet te studeren. Zij vervullen verschillende functies op verschillende niveaus, van ongeschoold werk (werk in aardbeienbedrijf ) tot hooggeschoold werk (leraar, ergotherapeut, hydrobiologisch analist, controller, wetenschappelijk onderzoeker, technical consultant). Aan alle werkende respondenten is gevraagd of hen bij de start van hun werk, bijvoorbeeld bij het sollicitatiegesprek, is gevraagd naar bewijzen van hun taalvaardigheid. Daarop werd door vijf respondenten een bevestigend antwoord gegeven. 4.4.5 Programma III Alle respondenten is door middel van een open vraag gevraagd naar hun mening over nut en noodzaak van een Staatsexamen programma III. De vraag is als volgt geformuleerd: Vindt u het goed of belangrijk dat er een NT2-examen op een hoger taalniveau bijkomt? Waarom? Het grootste deel van de respondenten vindt het belangrijk dat er een derde Staatsexamenprogramma bij zou komen. Dit betreft 37 respondenten of 59% . Een groep vindt dat een derde Staatsexamen niet nodig is of is ertegen. Deze groep omvat 22 respondenten of 35 %. Een kleine groep heeft daarover geen mening. Deze groep bestaat uit 4 respondenten of 6%. Bij deze vraag zijn naast de aantallen natuurlijk vooral ook de argumenten interessant. 4.4.5.1 Argumenten vóór programma III De respondenten die aangeven dat er naar hun mening inderdaad behoefte is aan een derde Staatsexamen, geven verschillende argumenten. Samengevat luiden de argumenten: a Programma II is ontoereikend voor studie. b Programma II is ontoereikend voor werk. c Ik zou graag mijn goede beheersing van het Nederlands kunnen aantonen. Bij wijze van illustratie zijn voor elke groep argumenten enkele citaten opgenomen. a Programma II is ontoereikend voor studie ‘Ja, ik vind het wel heel belangrijk omdat de NT2-II niet voldoende is voor een opleiding. Ik ken wel veel mensen die na NT2-II vonden dat ze goed voorbereid waren maar toen ze met opleiding zijn begonnen, werden ze in de eerste helft van de opleiding gestopt door de taalgebrek.’ (student verpleegkunde, in 2010 gestart met de opleiding)

Page 32: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

32

‘Ja, omdat het NT2-niveau de studenten niet voldoende voorbereid.’ (student psychologie, in 2009 gestart met de studie) ‘Ja, het niveau van het NT2 is te laag om echt goed te kunnen communiceren, het is voornamelijk voldoende als basis.’ (student psychologie, in 2009 gestart met de studie) ‘Ja, voor sommige studies/beroepen is het gewoon nodig een hoger niveau dan NT2 programma II’ (student geneeskunde en praktiserend arts) ‘Ja, voor de lerarenopleiding en andere studies is het NT2-examen niet voldoende’ (student lerarenopleiding ICLON, in 2010 gestart met de opleiding) ‘Ja, een examen op een hoger niveau is belangrijk. Niveau 2 is net genoeg om een studie te beginnen, maar het betekent nog lang niet dat men heel goed in Nederlands is.’ (student jazzpop, in 2011 gestart met de opleiding) b Programma II is ontoereikend voor werk ‘Ja, omdat het NT2 niveau niet voldoende is om later ook in Nederland te kunnen werken. Ik zou me op grond van mijn taalniveau niet geschikt ervoor voelen.’ (student psychologie, in 2009 gestart met de studie) ‘Met NT2 kom je door het leven maar voor een uitdagende functie zal meer/beter kunnen.’ (administratief medewerker) ‘Ja, zeker. De niveau van de staatsexamen NT2-II is niet echt hoog. Om te kunnen functioneren in een hogere baan is mijn kennis van Nederlands nog niet goed genoeg.’ (hydrobiologisch analist) c Ik wil graag mijn goede beheersing van het Nederlands kunnen aantonen ‘Ik zou graag laten zien dat mijn taalvaardigheden beter zijn dan in het programma II getoetst. Het daadwerkelijke taalniveau van de mensen die het examen van het huidige programma II afgelegd hebben, verschilt erg. Sommige buitenlanders nemen weinig moeite om hun taalvaardigheden te verbeteren. De invoering van een derde Staatsexamen is een beloning voor iedereen die de moeite neemt en wél fatsoenlijk Nederlands kan.’ (student psychologie, in 2010 begonnen met de studie)

Page 33: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

33

‘Ik zal het goed vinden om te laten zien, dat men goed Nederlands kan, en om te zien op welk taalniveau men op dit moment is.’ (student psychologie, in 2009 begonnen met de studie) ‘Ik vind het belangrijk omdat ik met grote zekerheid kan zeggen dat mijn Nederlands van een aanzienlijk hoger niveau is dan dat van andere studenten die volgens het diploma hetzelfde taalniveau zouden moeten hebben. Het taalniveau veranderd met de tijd, ik heb nu een bewijs dat een niveau weergeeft dat ik naar mijn mening niet meer heb, maar de Nederlandse taal juist op een hoger niveau beheers. (student onderwijskunde, in 2009 gestart met de studie) ‘Ja. Ik vind het goed. Als ik het derde staatsexamen heb gehaald dan kan ik aan mijn nieuwe werkgever laten zien dat taal geen obstakel is voor de functie waarvoor ik solliciteer.’ (programma-assistent) Enkele respondenten gaan wat uitgebreider in op vorm en plaats van het derde Staatsexamen. Een student stelt voor het Staatsexamenprogramma III voorwaardelijk te maken voor toegang tot het tweede jaar van de studie. Dit idee werd eerder ook gehoord in de veldraadpleging onder afnemers. ‘Ik denk dat er behoefte aan een derde Staatsexamen is. Veel buitenlandse studenten spreken naar hun eerste jaar amper Nederlands, hoewel zij het NT2-examen behaald hebben. Ik denk dat het een goed idee zou zijn om het derde Staatsexamen tot toegangseis tot het 2de studiejaar te maken om buitenlandse studenten een reden te geven ook naar hun Nt2-examen Nederlands te praten.’ (student Civiele Techniek, in 2010 gestart met de studie) Een andere student geeft enkele ideeën voor de invulling van het examen: ‘Het taalniveau van de NT2 is voldoende om met mensen te kunnen communiceren en om deel te nemen aan een universitair studie. Het is zeker mogelijk om een hoger niveau te testen, maar ik zou aanraden dit anders vorm te geven als het huidige programma 2, bijvoorbeeld door meer te toetsen op grammatica, uitzonderingen en uitspraak, want het huidige niveau is niet slecht! Daarnaast is het volgens mij pas mogelijk om een hoger niveau te bereiken door actief deel te nemen aan de Nederlandse samenleving... Dus zal het wel een toegevoegde waarde hebben om een hoger niveau aan te bieden. Ik vindt het goed dat het misschien binnenkort bestaat, maar ik denk ook dat op de goede manier moet worden ingevuld om voldoende meerwaarde te verkrijgen.’ (student onderwijskunde, in 2009 gestart met de studie) 4.4.5.2 Argumenten tegen programma III Ook de respondenten die tegen de introductie van Staatsexamenprogramma III zijn, hebben verschillende argumenten en staan daarmee soms lijnrecht tegenover de voorstanders. De argumenten tegen de introductie van een derde Staatsexamen NT2 vallen als volgt uiteen: a Programma II is toereikend

Page 34: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

34

b Taal leer je in de praktijk c De kosten van aanvullende studie en examen zijn te hoog d Aanvullende taaltraining is nuttig, maar een examen is niet nodig e Vrees voor de verhoging van de ingangseis f Vrees voor devaluatie diploma programma II g Engels is belangrijker Bij wijze van illustratie is voor elk argument één of meer citaten opgenomen. a Programma II is toereikend ‘Nee, want programma II is moeilijk, dus de derde is moelijker denk ik, en in de werk en de studie programma II is genoeg.’ (student economie/informatica, in 2010 gestart met de studie) ‘Nee, omdat niet bij alle opleidingen heb je een hoge niveau nodig, bij sommige opleidingen zoals bij technische opleidingen hoef je niet excellent te zijn in de taal. Maar je moet wel op een correct manier kunnen communiceren.’ (student communication Multimedia design, in 2009 gestart met de studie) ‘Nee, ik denk dat het NT2-examen best goed is. Je hebt genoeg kennis om in het alldagse leven te communiceren en colleges te volgen.’ (student psychologie, in 2009 gestart met de studie) b Taal leer je in de praktijk ‘Nee, want je kan veel meer leren als je een studie/baan in het Nederlands gaat beginnen.’ (student aarde en economie, in 2011 begonnen met de studie) Nee, voor mijn werk hoef ik niet een hoger niveau en ik leer genoeg in de praktijk. Misschien is een hoger niveau wel handig voor degenen die willen studeren. (docent Engels) c De kosten van aanvullende studie en examen zijn te hoog ‘Ik vind het onzin. Wacht even, misschien is het wel goed voor de universiteit want dan kunnen jullie mij nog een cursus aanbieden. Natuurlijk zal het heel duur voor mij zijn. ONZIN’ (oud-cursist taaltraining VU, niet studerend, niet werkend) d Aanvullende taaltraining is nuttig maar een examen is niet nodig ‘Niet een examen, maar wel een opleiding om na NT2 als nog je taal te blijven verbeteren.’ (student maatschappelijk werk en dienstverlening, in 2010 gestart met de studie) e Vrees voor verhoging van de ingangseis ‘Nee, omdat dat verdere studie mogelijk blokkeert.’ (student maatschappelijk werk en dienstverlening, in 2010 gestart met de studie)

Page 35: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

35

f Vrees voor devaluatie van diploma programma II ‘Volgens mij zegt een hoger niveau ook dat het NT2-examen minder zeggingskracht krijgt een daardoor iedereen het hoger niveau moet doen.’ (student European studies, in 2010 met de studie begonnen) g Engels is belangrijker ‘Ne, als we met de VS in de wetenschap concurreren dan moeten we de taal van de wetenschap te gebruiken. Het lokale taal is belangrijk voor de dagelijkse benodigdheden.’ (student water engineering en beheer, in 2008 gestart met de studie) 4.5 Bezwaren tegen Programma III Aan alle respondenten is gevraagd of zij bezwaren zien tegen de introductie van een derde staatsexamenprogramma. Dit is wederom bevraagd door middel van een open vraag. De vraag luidt: Ziet u bezwaren tegen een derde Staatsexamen op een hoger taalniveau? Welke? 26 respondenten gaven in reactie op deze vraag aan dat zij geen bezwaren zien tegen een derde Staatsexamen. Dat is 41% van de respondenten. De andere respondenten noemen alle één of meer mogelijke problemen die uit de introductie van programma III zouden kunnen voortvloeien. Ook een groot aantal voorstanders noemt wel één of meer bezwaren. De antwoorden op deze vraag overlappen soms met de antwoorden van de ‘tegenstanders’ op de vorige vraag, maar er worden hier ook nieuwe argumenten aangedragen. Bovendien zijn er ook voorstanders die niettemin waarschuwen voor bepaalde zaken, bijvoorbeeld de kosten van het examen. De argumenten vallen ook hier in een paar groepen uiteen. a Kosten b Studielast c Vrees voor verhoging van de ingangseis d Vrees voor devaluatie programma II Ook hier geven citaten meer inzicht in de afwegingen die de respondenten maken. a Kosten Enkele respondenten waarschuwen voor mogelijk hoge kosten van cursus en/of examen. ‘Kost alleen weer extra geld om’

Page 36: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

36

(student werktuigbouwkunde, in 2009 begonnen met de studie) ‘Meer kosten en moeite voor buitenlandse werknemers’ (student psychologie, in 2010 gestart met de studie) b Studielast Enkele respondenten geven aan dat de weg naar C1 erg lang lijkt en dat het nu al moeilijk is om de taal op het vereiste niveau te beheersen. ‘Voor buitenlanders is het sowieso zwaarder om op een andere taal te studeren. Een hoger taalniveau betekent tegelijk ook meer prestatiedruk.’ ‘Wellicht hebben studenten na het begin van de studie te weinig tijd/ geld om nog een taalcursus te volgen. Misschien aanbieding via internet/ thuisstudie?’ (student psychologie, in 2010 met de studie begonnen) ‘Ja, omdat een derde Staatsexamen op een hoger niveau langer duurt. Nu aan Staatsexamen programma II moeten cursisten gemiddeld 2 jaar tijd besteden. Volgens mij is alleen eerste jaar van de cursus moeilijk om een studie in het Nederlands te volgen maar na de eerste jaar komt alles goed.’ (oud-cursist taalcursus VU, niet studerend, niet werkend) ‘Hij moet niet te moeilijk worden.’ (student geschiedenis, in 2010 gestart met de studie) c Vrees voor programma III als ingangseis voor hoger onderwijs Enkele respondenten spreken de vrees uit dat de toegangseisen zullen stijgen als er een derde Staatexamenprogramma wordt geïntroduceerd. Deze ontwikkeling vinden zij ongewenst. ‘Er is een hoge waarschijnlijkheid dat het derde Staatsexamen als een vervanging van het huidige programma II wordt gehandhaafd. In dit geval worden de eisen aan taalvaardigheid hoger, omdat elke instantie (onderwijsinstituten, werkgevers, etc) het voldoen aan het hoger taalniveau zal eisen. Het wordt heel lastig om überhaupt als buitenlander hier te studeren en te werken. Als gevolg kregen buitenlanders het gevoel, zonder een zeer hoog taalniveau niet welkom te zijn.’ (student psychologie, in 2010 begonnen met de studie) ‘Als het niveau bestaat wordt waarschijnlijk het te behalen niveau om aan een studie deel te mogen nemen of om werk te krijgen verhoogd. Dit zou ik niet aanraden toe te passen. Bijvoorbeeld voor de Duitse studenten die de 4 weken taalcursus doen wordt het dan een heel stuk moeilijker om aan de studie te mogen beginnen. Daarom moet het hogere niveau volgens mij niet voor dit doel worden gebruikt.’ (student onderwijskunde, in 2009 begonnen met de studie) ‘Het moet niet verplichtend zijn.’

Page 37: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

37

(administratief medewerker) ‘Indien het een eisen is om überhaupt aan de UT te kunnen studeren, zie ik er wel bezwaren in. Als het op een vrijwillige basis wordt aangeboden, zou ik het prima vinden.’ (student psychologie, in 2011 gestart met de studie). d Vrees voor devaluatie diploma Staatsexamen II ‘Ja, ineens is mijn Diploma NT2 programma II niet het hoogste niveau. Waarom was het niet nodig in het verleden? Waarom is het nu nodig?’ 4.6 Conclusies en discussie 4.6.1 Conclusies Eind 2011 is een groep potentiële kandidaten gevraagd naar hun mening over en behoefte aan een derde Staatsexamenprogramma, op een hoger niveau dan het huidige programma II. Door in totaal 63 respondenten is een vragenlijst ingevuld. Respondenten zijn deels geworven onder ex-cursisten van talencentra van universiteiten en een hogeschool en deels benaderd via een random selectie onder de kandidaten die Staatsexamen Programma II behaalden. 59% van de respondenten is voorstander van de introductie van een derde Staatsexamen en 35% is daartegen. 6% van de respondenten heeft geen mening. De voorstanders vinden het programma II ontoereikend of hebben de behoefte om te kunnen laten zien dat zij het Nederlands op een superieur niveau beheersen. De tegenstanders vinden het niveau van programma II voldoende om hun doelen te bereiken en vrezen verschillende ongewenste effecten, zoals devaluatie van het programma II-diploma en verhoging van de ingangseisen van het hoger onderwijs. Respondenten waarschuwen voor de kosten die een derde Staatsexamen met zich mee zou brengen en wijzen daarbij niet alleen op de kosten van het examen maar ook van de opleiding. Ook zou de studielast te hoog kunnen worden. 4.6.2. Discussie Uit het onderzoek wordt duidelijk dat het door een deel van de kandidaten die in het verleden programma II heeft afgelegd, noodzakelijk geacht wordt om een hoger taalniveau aan te tonen en om een diploma voor een NT2-programma III te behalen . Omdat in de vragenlijst niet expliciet gevraagd is: ‘Wilt u het examen afleggen?’ moeten we de omvang van de belangstelling schatten. Afgaand op de antwoorden op de vraag ‘Vindt u het goed of belangrijk dat er een derde Staatsexamenprogramma bijkomt?’ kan de noodzaak voor deelname aan een hoger examenprogramma geschat worden op 30% van de programma II-kandidaten. Gebaseerd op het aantal kandidaten programma II in 2011 zou het dan gaan om ruim 1500 programma III-kandidaten per jaar.

Page 38: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

38

De introductie van programma III is niet bedoeld om de ingangseisen van het Hoger onderwijs op te hogen of de toegankelijkheid daarvan te beperken. Ook in de veldraadpleging onder NT2-opleiders en onder afnemers (zie vorige hoofdstuk) werd al aandacht gevraagd voor het waarborgen van de toegankelijkheid. De kandidaten benadrukken dit belang.

Page 39: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

39

5. Algemene conclusies In de verschillende raadplegingen en peilingen is naar voren gekomen dat er inmiddels wel degelijk een noodzaak is voor de invoering van een NT2-examen op C1 niveau. Het ligt voor de hand om hier te spreken over een Staatsexamen NT2 Programma III. Het is duidelijk dat de deelnemers aan zo’n examen eerder zouden hebben moeten kunnen aantonen over een B2- niveau te beschikken. Op die manier wordt namelijk ook zichtbaar gemaakt dat weliswaar in verschillende studies en functies op de arbeidsmarkt het B2 niveau een juist startniveau is, maar na enige tijd al lang niet meer voldoende. Doorgroei naar hogere niveaus in de studie en op de arbeidsmarkt zal dus vergezeld moeten gaan van een taaldiploma op een hoger niveau. De meerderheid van onze oud-kandidaten vindt het nodig dat er een derde Staatsexamen NT2 komt. Daarbij blijken verschillende motieven een rol te spelen, zowel van professionele als persoonlijke aard. In sommige professionele domeinen (bij voorbeeld voor de tolk-vertalers) is de noodzaak zelfs sterk geprononceerd. Dat geldt ook voor verschillende studierichtingen in het hoger onderwijs volgens de respondenten. Een deel van de respondenten ziet de noodzaak minder en is bang dat het ene examen het andere zal gaan vervangen. Ook bij afnemers wordt een Staatsexamenprogramma NT2-III nodig geacht. Enerzijds zijn dat de afnemers die opleidingen aanbieden waarvoor het huidige programma II geen toegang biedt. Daarnaast zijn er afnemers die nu het diploma van programma II accepteren maar van mening zijn dat de taalvaardigheid van aspirant studenten, op alle vaardigheden of op bepaalde deelvaardigheden eigenlijk hoger zou moeten zijn of zeker op den duur hoger zou moeten zijn. In wet- en regelgeving zijn verschillende deels tegenstrijdige eisen vastgelegd, die aanleiding geven tot nadere discussie. De uitkomst van die discussie kan mogelijk de noodzaak tot het ontwikkelen van een C1-examen urgenter maken, namelijk als zou worden vastgesteld dat de eisen die aan houders van een buitenlands diploma worden gesteld, gelijk moeten worden getrokken met de eisen die gelden voor leerlingen met een vwo-diploma. Tevens hebben we vastgesteld dat de ons omringende landen veel ruimere mogelijkheden bieden dan Nederland om ook de hogere taalniveaus te laten certificeren. Nederland is een van de weinige landen waar geen officieel C1-examen bestaat voor anderstaligen.

Page 40: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

40

Page 41: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

41

Bronnen

Adviescommissie Invoering Certificaten Nederlands als tweede taal (1991). Startbewijzen voor onderwijs en arbeidsmarkt. Eindrapport van de Adviescommissie Invoering Certificaten Nederlands als tweede taal. Den Haag: Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen. Bonset, H. & H. de Vries (2009). Talige Startcompetenties Hoger Onderwijs. Enschede: SLO. Dalderop, K., E. Liemberg & F. Teunisse (2002). Raamwerk NT2. De Bilt: BVE-raad. Dalderop, K. (2010). Vergelijking Referentieniveaus Meijerink en ERK ten behoeve van Staatsexamens NT2. Interne notitie Commissie Staatsexamens NT2. Herfs, P.G.P. ‘Is Nederland toe aan een NT2-examen programma 3?’ In: Schoordijk, Francien en Lissan Taal-Apelqvist (2006). Nederlands leren na het Staatsexamen NT2-II. Amsterdam: UVA. Kuijper, H. , A. Bergsma en T. Bechger (2004). Staatsexamen Nt2, het gewenste niveau. Deel 1 Behoeftenpeiling programma II. Arnhem: Cito. Kuijper, H. , A. Bergsma en T. Bechger (2004). Staatsexamen Nt2, het gewenste niveau. Deel 2B Cesuurindicatie spreken en schrijven programma II. Arnhem: Cito. Kuijper, H. (2009). De koppeling van de Staatsexamens Nederlands als tweede taal Lezen en Luisteren aan het Europees Referentiekader voor talen. Fase I, specificatie. Arnhem: Cito. Kuijper, H., M. Brinkhuis en L. van Hofwegen (2010). De koppeling van de Staatsexamens Nederlands als tweede taal Lezen en Luisteren aan het Europees Referentiekader voor talen. Fase 2, Standaardisatie en bepaling van grensscores. Arnhem: Cito. Magnenat, Céline (2010). ‘Ontbreken C2-taalexamen zet hoogopgeleide migranten buitenspel.’ Les 163. Meijerink, H.P. e.a. (2009). Een nadere beschouwing. Over de drempels met taal en rekenen. Enschede: Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen. Raad van Europa (2002).Gemeenschappelijk Europees Referentiekader voor Moderne Vreemde Talen: Leren, Onderwijzen, Beoordelen. Nederlandse vertaling 2006. Den Haag: Nederlandse Taalunie. Verhallen, S. (2009). ‘Staatsexamen NT2 in internationaal (CEFR-)verband’. In: Les 160.

Page 42: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

42

Bijlage 1 Voor hun bijdragen aan de veldraadpleging bedanken wij: Wilma Elsing VU Amsterdam Katrijn van Sprundel UAF Lidy Zijlmans RU Gerrie Gastelaars VU Amsterdam Katja Hunfeld UT Paulien Mol ITTA Petra Popma ITTA Conny Wesdijk TU Delft Utie Wouters Universiteit Leiden Anneloes Spaan Hogeschool Utrecht Guido Cajot Katholieke Hogeschool Limburg

Platform Taalbeleid Hoger Onderwijs Ashe Stil Admission Officer VU Amsterdam Jeannette Eindhoven Decaan UVA Wilma van der Westen Haagse Hogeschool

Platform Taalbeleid Hoger Onderwijs Theun Meestringa SLO Céline Magnenat

Page 43: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

43

Bijlage 2- Vragenlijst voor studenten HO Vragenlijst veldraadpleging Staatsexamen NT2 programma III voor studenten Hebt u in het verleden Staatsexamen Nt2-II afgelegd? In welk jaar hebt u het Staatsexamen Nt2-II afgelegd? Welke studie doet u? En aan welk instituut? In welk jaar bent u met de studie begonnen? Taal tijdens uw studie 5 Hoe beoordeelt u uw beheersing van het Nederlands in het eerste jaar van de studie? o voldoende o onvoldoende Indien u vindt dat uw taalniveau onvoldoende was: welk soort taken leverden problemen op voor u? 6 Hoe beoordeelt u uw beheersing van het Nederlands na het eerste jaar van de studie? o voldoende o onvoldoende Indien u vindt dat uw taalniveau onvoldoende was of is: welk soort taken lever(d)en problemen op voor u? Indien u naast uw studie ook werkt: 7 Wat voor werk doet u? 8 Is u, bijvoorbeeld bij het sollicitatiegesprek, gevraagd naar bewijzen van uw taalniveau?

Page 44: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

44

Staatsexamen III De Commissie Staatsexamens NT2 onderzoekt de behoefte aan een derde Staatsexamen, op een hoger niveau1 dan het huidige programma II. 9 Vindt u het goed of belangrijk dat er een NT2-examen op een hoger taalniveau bijkomt? Waarom? 10 Ziet u bezwaren tegen een derde Staatsexamen op een hoger taalniveau? Welke? Als u de rapportage van deze enquête wilt ontvangen, kunt u hier uw e-mailadres opgeven. Hartelijk dank voor uw medewerking! Kaatje Dalderop Commissie Staatsexamens NT2

1 Niveau C1 van het Europees Referentiekader

Page 45: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

45

Bijlage 3 – Vragenlijst voor oud-Staatsexamenkandidaten Vragenlijst veldraadpleging Staatsexamen NT2 programma III In welk jaar hebt u het Staatsexamen Nt2-II afgelegd? Bent u na het Staatsexamen gaan studeren? O ja (beantwoord ook de vragen 3, 4, 5 en 6) O nee (ga verder met vraag 7) Zo ja: Welke studie doet u of heeft u gedaan? En aan welk instituut? In welk jaar bent u met de studie begonnen? Hoe beoordeelt u uw beheersing van het Nederlands in het eerste jaar van de studie? O voldoende O onvoldoende Indien u vindt dat uw taalniveau onvoldoende was: welk soort taken leverden problemen op voor u? 6 Hoe beoordeelt u uw beheersing van het Nederlands na het eerste jaar van de studie? O voldoende O onvoldoende Indien u vindt dat uw taalniveau onvoldoende was of is: welk soort taken leverden problemen op voor u? 7 Werkt u? O Ik werk niet. (ga verder met vraag 10) O Ik werkte al voor ik Staatsexamen deed. O Ik ben direct na het Staatsexamen gaan werken. O Ik werk naast mijn studie. O Ik ben afgestudeerd en werk nu.

Page 46: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

46

8 Wat voor werk doet u? 9 Is u, bijvoorbeeld bij het sollicitatiegesprek, gevraagd naar bewijzen van uw taalniveau? Staatsexamen III De Commissie Staatsexamens NT2 onderzoekt de behoefte aan een derde Staatsexamen, op een hoger niveau2 dan het huidige programma II. 10 Vindt u het goed of belangrijk dat er een NT2-examen op een hoger taalniveau bijkomt? Waarom? 11 Ziet u bezwaren tegen een derde Staatsexamen op een hoger taalniveau? Welke? Hartelijk bedankt voor uw reactie!

2 Niveau C1 van het Europees Referentiekader

Page 47: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

47

Page 48: KUNST (BEELDENDE VORMGEVING · Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012 1 Versie 1.0, ... vaardigheden spreken, schrijven en lezen, het niveau B2 volgens

Naar de ontwikkeling van een Staatsexamen NT2 Programma III Maart 2012

48

www.cve.nl

College voor Examens 030 - 2840 700, [email protected] Postbus 315, 3500 AH Utrecht