Verdwijnt door de kredietcrisis de markteconomie?

prof.dr. Eelke de Jong

Internationale Economie

Opzet

• Drie fases in het ontstaan van kredietcrisis en de rol van de overheid

• Maatregelen door de overheid genomen

• Conclusie meer overheid minder markt?

KredietcrisisProf.dr. E. de Jong

Fase 1: ontstaan te veel geld

Te veel geld door

1. Te ruim monetair beleid VS

reactie op faillissement Long Term Capital Managment

angst bubbel door te prikken (gevolgen voor de groei; Japan)

Vergelijk kritiek op ECB: te restrictief

2 Overschot lopende rekening China, waardoor die grote reserves in US dollars opbouwen en in Amerikaans schatkistpapier en hypotheken belegden (waardoor lage rente)

Overschot mede doordat de Chinese autoriteiten niet aan marktwerking wilden meedoen (munt systematisch ondergewaardeerd)

Kredietcrisis

Fase 2: banken zetten het geld uit

Er is zo veel geld dat de banken het niet bij de bestaande klanten uit kunnen zetten

Gevolg

. Ze zoeken nieuwe klanten

mensen zonder vaste baan en zonder veel zekerheden

. Bonus op omzet

. Leningen op de gedachte dat alles wel goed zal blijven (lage rente, stijgende huizenprijzen, etc.)

Kredietcrisis

Fase 2: Waarom deze hypotheken?

Stimulans van de overheid

. 1977 Community Reinvestment Act stimuleert leningen in arme wijken

. 1994 Riegle-Neal Interstate Banking and Branching Efficiency Act: Interstate banking als banken aan de CRA-eisen voldoen

. 1999 Gramm-Leac- Bliley Act: banken mogen ook investeringen en verzekeringen doen als ze aan de CRA-eisen voldoen

Meningen zijn verdeeld over het effect van CRA

Kredietcrisis

Fase 3: risicospreiding

Risico is wellicht toch te groot dus laten we het over meerdere partijen verdelen

Verkoop van pakketten hypotheken Oktober 1997 eerste handel in pakket hypotheken van CRA-leners (securitization)deze pakketten bestaan uit hypotheken van verschillende kwaliteit verkocht aan instellingen waar de banken weer mede-eigenaar van waren, maar die niet onder het toezicht vallen

Nadeel van risicospreidingiedereen denkt dat de ander het risico goed heeft ingeschat maar niemand doet een serieus onderzoek

Kredietcrisis

Uitbreken van de crisis (1)

De veronderstellingen kloppen niet meer

. Rente stijgt

. Bijkomend effect

. de huizenprijzen dalen

Gevolg

schulden kunnen niet afgelost worden

Kredietcrisis

Uitbreken van de crisis (2)

Kredietcrisis

Onderpand daalt sterk in waarde

. Pakketten hypotheken

Deze pakketten worden gefinancierd door leningen op de geldmarkt: winst is verschil tussen de hypotheekrente en de (veel) lagere geldmarktrente.

Men moest dus regelmatig geldmarktleningen afsluiten

Door de gedaalde waarde van de hypotheken werd dit niet meer mogelijk

Bijkomend probleem

. Onduidelijk is wie voor welk bedrag een bepaald risico loopt

Uitbreken van de crisis (3)

Door de onduidelijkheden over de risico’s (bij wie en voor welk bedrag?) droogt de geldmarkt op

Dit is feitelijk het kloppende hart van de financiële sector elke dag moet de banken via de geldmarkt hun tijdelijke overschotten en tekorten wegwerken

Kredietcrisis

Crisis kent drie fases

1. Geldmarkt droogt op; liquiditeitsprobleem

2. Wellicht dat sommige banken toch niet solvabel zijn, dan moeten die failliet gaan tenzij het SYSTEEM RELEVANTE banken zijn

3. Door te weinig krediet wordt de reële economie beïnvloed en ontstaat een recessie in de rijke landen die overslaat naar andere landen door

. Minder vraag

. Minder kapitaal (daalt to 30%)

. Protectie?; minder hulp?

Positief voor sommigen: lagere voedsel- en olieprijzen

Kredietcrisis

Maatregelen: drie fases

Gericht op

1. Het weer op gang brengen van de interbancaire geldmarkt

2. Het voorkomen van faillissementen van systeem relevante banken

3. Het bestrijden van de recessie

Kredietcrisis

Maatregelen: gericht op interbancaire geldmarkt

ECB

Verruimen mogelijkheden van banken om bij de ECB te lenen

. Onderpand dus geen geldschepping

. Alternatief interbancaire leningen

DNB

. Garanties voor interbancaire leningen tussen Nederlandse banken

Opm. een renteverlaging is in principe wel geldschepping

Kredietcrisis

Maatregelen gericht op systeemrelevante instellingen aankoop FortisKopen aandelen Fortis Bank Nederland Holding NV

. Voor € 16,8 miljard

ING boot € 5 miljard en de door de begeleider van Fortis geschatte waarde was ruim € 30 miljard

. Deelnemingen zijn van tijdelijke aard

. De eerder overeengekomen € 4 miljard als injectie in Fortis is niet meer overgemaakt.

Kredietcrisis

Maatregelen gericht op systeem relevante instellingen DNB: ING (1)De overheid versterkt het kernkapitaal van ING en verkrijgt

twee zetels in de Raad van Commissarissen

Vorm: securities: rente is minimaal 8,5% als er dividend wordt uitgekeerd

Bank kan de securities terugbetalen tegen 150% of ze na 3 jaar omzetten in aandelen. Voor het laatste is toestemming van de aandeelhouders nodig.

Opm. deze vorm van securties is gekozen omdat anders een aandeelhoudersvergadering uitgeschreven had moeten worden.

Kredietcrisis

Maatregelen gericht op systeem relevante instellingen DNB: ING (2)De staat garandeert de risico’s van een portefeuille van

hypotheken, omdat die een (te) lage marktwaarde hebben.. Staat en ING delen inde winsten en verliezen op deze portefeuille . ING hoeft niet zo veel van haar eigen vermogen af te boeken

Voorwaarden. Geen bonussen. ING moet € 25 miljard extra krediet aan partculieren en bedrijven lenen . ING houdt PIN betalingssysteem

Kredietcrisis

Wat is een systeem relevante bank?

Lehman Brothers

achteraf misschien toch wel?

inschattingsfout van de overheid?

Kredietcrisis

Bestrijden recessie

Gericht op stimuleren economische activiteit

. Renteverlaging, maar banken gebruiken het om hun vermogen te verbeteren

Stimulering via

. belastingverlaging

. extra overheidsuitgaven

. hopelijk geen protectie

Kredietcrisis

Samenvatting

Er komt te veel geld in het systeem door de overheid:

. Ruim monetair beleid

. Betalingsbalansonevenwichtigheden omdat de Chinese overheid geen vrij markt van de valuta wil

Gevolg: banken zoeken nieuwe klanten en zijn daarbij niet kritisch genoeg. Bovendien stimuleert wetgeving een risicozoekend gedrag richting slechte hypotheken

Systeem klapt in als de veronderstellingen niet meer kloppen

.Overheid moet deel weer redden

KredietcrisisProf.dr. E. de Jong

Conclusie

De kredietcrisis is mede door het verkeerde beleid van de overheid veroorzaakt, waaronder het tegen gaan van marktwerking. Op grond hiervan is het niet logisch noodzakelijk dat marktwerking verminderd moet worden.

Verwachting. Aanpassingen m.b.t. o.a. de beloning. Pleidooien voor meer staatsinvloed van landen die dat zo wie zo al willen en hebben (Frankrijk) maar niet van anderen (VS)

Opmerking. Markt kan niet zonder staatstoezicht . Wellicht wel meer staatsbedrijven(bescherming) nodig tegen invloed China / Rusland?

KredietcrisisProf.dr. E. de Jong