KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November...

38
KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert

Transcript of KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November...

Page 1: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID

Vakmanschap is meesterschapNovember 2011

Nora Bogaert

Page 2: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

Verschillen aan de startmeet, zelfde eindmeet

te halen einddoelen bij'afstuderen' in bepaald niveau

leeftijd sociale achtergrond kennis van de (westerse) wereld schoolse voorkennis moedertaal e.a. aanleg en interesses / motivatie

Page 3: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

Vier mogelijke rollen

participant aan maatschappelijk

gebeuren

participant aan beroepsleven

participant aan het sociale leven

participant aan verdere opleiding

Page 4: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

Vier mogelijke rollen en vier taalcompetenties

participant aan maatschappelijk

gebeurentaalcompetenties

voor formeel verkeer

participant aan beroepslevenprofessionele

taalcompetenties

participant aan het sociale leven taalcompetenties

voor informeel verkeer

participant aan verdere opleiding

cognitief-academische

taalcompetenties

Page 5: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

Krachtige leeromgevingen voor het ontwikkelen van taal

Hoe realiseren we de gestelde doelen met alle leerders?

Page 6: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

Wat roept de term ‘krachtige leeromgeving’bij je op?

Page 7: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

Twee visies op taalonderwijs

‘huis’ onderdeel per onderdeel aanreiken en aanleren hoe die te combineren

‘boom’ de verschillende componenten organisch laten groeien door voldoende licht, lucht, water en mest te geven

Welk van de metaforen is van toepassing op de aanpak die zo dadelijk wordt uitgetekend?

Page 8: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

... en een bijbehorende visie op taalvaardigheid

taalvaardigheid = vermogen om effectief te kunnen communiceren

taalvaardigheid = 'de regels beheersen, het taalsysteem foutloos toepassen’

Page 9: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

ExperimentAlcobaça

Page 10: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

1A cozinha monumental é atravessada por um

braço do rio Alcôa e tem uma enorme chaminé, onde se preparavam seis ou sete

vacas ao mesmo tempo.

2Is Alcobaça een geschikte stop? Vindt elk lid van

het gezelschap er zijn gading?

Page 11: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

Waardoor was het mogelijk betekenis te geven

aan de onbekende woorden?

Page 12: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

Condities voor 'organische groei'

je komt terecht in situaties waarin het gebruiken van die taal nodig is om te kunnen doen wat je wil of moet doen

je kan zelf betekenis geven aan het taalaanbod (woorden, zinnen die je krijgt te horen/zien) vanuit de situatie waarin het taalaanbod is ingebed en/of vanuit al aanwezige kennis

iemand helpt je betekenis geven je krijgt veel kansen om zelf die nieuwe stukjes taal, met

vallen en opstaan, uit te proberen t.a.v. (een) gespreks-partner(s) die reageert op wat je zegt of schrijft (= feedback)

het reflecteren over taal (woordbetekenis en vormen & regels expliciteren, beschouwing) komt pas na voldoende aantal situaties van aanbod en productie

Page 13: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

Huis of boom?

‘onderzoeksevidentie’

Page 14: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

CREDE-onderzoek

Center for Research on Education, Diversity and Excellence (VS)vergelijkend onderzoek van aanpakken die tot succesvol leren

hebben geleid (bij risicogroepen én andere leerders!) Wat hebben ze gemeen?

boeiende taken met hoog leerpotentieel een positief klasklimaat interactie en samenwerking tussen leerkracht en

leerlingen en tussen leerlingen onderling leerlingen komen veel aan het woord en lezen/schrijven

vaak, steeds in functie van zinvol en motiverend doel de leerkracht faciliteert en stimuleert het samenwerken

van leerlingen, ‘assisteert’ hun doen of denken en geeft constructieve feedback op hun producten

Page 15: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

krachtige praktijken - 1

Ontwikkel de taalvaardigheid van je leerders door voortdurend situaties te scheppen waarin ze actief

taal moeten gebruiken, al luisterend, sprekend, lezend, schrijvend.

in communicatie, met vallen en opstaan, betekenis geven aan woorden en vormen deze woorden en vormen uitproberen/actief

producerenHet nadenken over taal (betekenissen, vormsystemen

en regels achterhalen en expliciteren) is pas aan de orde na stukje spontane verwerving.

Page 16: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

krachtige praktijken - 2

Breng de leerders aan het luisteren, spreken, lezen, schrijven door hen daartoe een sterk motief te

geven. 'functionaliteit': luisteren, spreken, lezen en schrijven

staan ten dienste van een aantrekkelijk doel een prikkelende vraag, een intrigerende probleemstelling, een aantrekkelijke doe-activiteit en

zijn onontbeerlijk voor het realiseren ervan. 'tastbaar eindproduct': een voorwerp, een handeling,

de oplossing voor een vraag of probleem, een keuze of beslissing, ....

Page 17: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

krachtige praktijken - 3

Maak de taken inhoudelijk interessant doordat ze de leerders relevante kennis van de wereld aanreiken en

voor hen relevante taal bevatten.

Page 18: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

krachtige praktijken - 4

Stem de taken af op de taalleerbehoeften van de leerders

Hou voortdurend voor ogen wat de leerders aan het eind van hun opleiding aan taalcompetenties in huis moeten hebben om hun 'rollen' te kunnen opnemen. Zorg er dus voor dat de taken voor alle leerders voldoende grensverleggend zijn.

Maar hou bij de keuze van je taken ook voldoende rekening met het ‘niveau’ van de leerders. Wat voor taken kunnen ze al aan en welke zijn voorlopig nog te hoog gegrepen?

Page 19: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

krachtige praktijken - 5

Groepeer taken in thematische op projectmatige gehelen die inhoudelijk samenhangen

verhoging van kans op herhaald aanbod van bepaalde taalelementen (woorden, uitdrukkingen, vormen, zinspatronen, tekststructuren)

werkt verwerving ervan in de hand

geleidelijke inwijding in een bepaalde 'wereld' leerders kunnen binnen de steeds bekendere context gaandeweg moeilijkere opdrachten aan

Page 20: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

krachtige praktijken - 6

Zorg binnen de thema’s en over de thema’s heen voor een stijgende lijn in complexiteit.

Page 21: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

complexiteit van taken

Opdracht: in viertallen taken verdelen, doornemen en in volgorde leggen

'van minder naar meer complex' welke criteria hebben jullie gebruikt? Op 'spin'

noteren. handout raadplegen

Page 22: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

gepaste taken voor de beginfase

– Concrete doe-activiteiten– Hier-en-nu context – Receptieve taken die rijk taalaanbod door docent

toelaten– Niet-verbale communicatie; productief taalgebruik

mogelijk, maar niet vereist

Page 23: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

gepaste taken voor meer gevorderden

Informatieverwerving Daar-en-toen onderwerpen Abstractere onderwerpen Productieve taken

Page 24: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

krachtige praktijken - 7

Voorzie de nodige hulpmiddelen om zelfstandige uitvoering van de taak te bevorderen:

voorstructurerende werkbladen, focussende vragen, schrijfkaders.

Page 25: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

krachtige praktijken - 8

Laat de leerders samenwerken voor de uitvoering van de opdracht. Werk bij voorkeur met (kleine)

heterogene groepen. gelegenheid tot wederzijdse ondersteuning voor het geven van

betekenis aan nieuwe taal en voor aanpak van de opdracht verhoging van talig rendement van de taak doordat veel interactie

op gang komt veel kansen om mee te luisteren, problemen op het spoor te komen

en er gericht op in te spelen verhoging van kansen op succesvolle uitvoering, met positieve

effecten op zelfvertrouwen en competentiegevoel aanleiding tot natuurlijke differentiatie: leerders met grotere

vaardigheid kunnen een trekkende functie vervullen waardoor leerpotentieel van taak en leereffect voor hen verhoogt

Page 26: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.
Page 27: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

interactie in goede banen leiden

– Onderlinge communicatie moet noodzaak zijn om opdracht tot goed einde te brengen

– Heterogene groepssamenstelling– 'Dwingende' organisatievormen

zie bijvoorbeeld www.steunpuntgok.be, op secundair naar lesmateriaal - klikken op Interactieve werkvormen

• Sterke vorm: verdeelde informatieElke leerling heeft een deeltje van de informatie (afbeeldingen, stukken tekst, specifieke informatie, deelopdrachten, …) die nodig is om de opdracht op te lossen: uitwisseling is noodzakelijk.

• Goed plannen en structureren

Page 28: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

krachtige praktijken - 9

Geef ondersteuning tijdens uitvoeren van de taak.– struikelblokken bij voorbaat detecteren– leerders actief observeren - aanmoedigen en vertrouwen

geven– 'vraaggestuurd' hulp bieden

1. op ‘vraag’ van de leerlingen: als ze vastlopen of problemen signaleren: bv. woordbetekenis

2. oplossingen/antwoorden doen ontdekken door vragen te stellen, en niet door zelf oplossingen/antwoorden te bieden• het denken activeren• de aandacht focussen op wat essentieel is • indien nodig het denken druppelsgewijs voeden

Page 29: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

Waarover twijfelen jullie?/ Wat is het probleem? probleem beschrijven

Jullie weten niet wat deze zin betekent: ‘Het gewrichtssmeer voorkomt slijtage’? En waar zit dan precies het probleem? ('slijtage')

probleemsituatie helder krijgen

Wat kan je doen om de betekenis van slijtage te weten te komen? uitnodigen om gericht te denken

Kan je iets vinden in de tekst dat jullie helpt … ? te onderzoeken oplossingen aanreiken

Lees even door/ Kijk even terug. Vinden jullie geen aanwijzing over …?

Kijk eens naar de afbeelding bij die paragraaf. Helpt die jullie niet voort om de betekenis te vinden?

Welke titel staat boven die alinea? Geeft die geen aanwijzing over wat met die zin bedoeld wordt?

Herken je geen ander woord in slijtage?

afhankelijk van het probleem een oplossingswijze aangeven

Die afbeelding: wat zie je daarop? Waar zit het gewrichtssmeer precies?

focussen op cruciale gegevens voor oplossing

Kijk, als het smeer tussen kop en kom zit, wrijven die dan over elkaar? Wat zou er gebeuren als dat wel zo was?

‘voordoen’

Als je broekspijp voortdurend tegen je schoen wrijft, wat gebeurt er dan? Als kop en kom voortdurend tegen elkaar wrijven, wat gebeurt er dan? Het smeer zorgt er dus voor dat … . Het zorgt er dus voor dat kop en kom niet …? M.a.w. het voorkomt …

zelf oplossen

Page 30: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

krachtige praktijken - 10

Breng na de taak/reeks taken een gezamenlijke reflectie op gang:

terugblikken op taak uitkomst/product presenteren en toelichten hoe tot product gekomen?

‘lering’ laten verwoorden: wat voor nieuws heb je hieruit geleerd (talige aspecten - kennis van de wereld -strategieën voor oplossen van (taal)problemen)?

het onbewust geleerde op een ‘hoger’ niveau (laten) brengen: 'noticing', klaarmaken voor transfer naar andere situatie(s), verankering

(initiatieven tot verdere verankering)

Page 31: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

krachtige praktijken - 11

Schep een veilig en positief leerklimaat Vat taken niet op als een klassieke ‘oefening’, waarbij de

leerder moet bewijzen dat hij een bepaalde regel of strategie weet toe te passen of bepaalde kenniselementen kan produceren. Beschouw ze eerder als een experimenteerruimte, als een stap naar verdere ontwikkeling waarin nog fouten mogen worden gemaakt.

Ga ervan uit dat taken ook leerwinst opleveren bij niet succesvolle uitvoering .

Hanteer positieve verwachtingspatronen. Schep ruimte voor leren volgens eigen tempo: (1) niet

iedereen moet hetzelfde leren op hetzelfde moment en (2) niet alles wat uit een taak te leren valt moet op het moment van uitvoeren worden geleerd.

Page 32: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

akkoord of niet akkoord?

Ook met absolute beginners kan je vanaf dag 1 op 'taakgerichte' wijze aan de slag.

Taken dienen heel gericht geconstrueerd te worden, in functie van de ‘bagage’ die de leerders meebrengen.

Taken die aan een beginnersgroep worden voorgelegd moeten van in het begin gericht zijn op de vooropgestelde einddoelen.

In de 'boom'-aanpak is te weinig systematische aandacht voor het leren van nieuwe woorden.

Page 33: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

De krachtige leeromgeving samengevat

Page 34: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

De krachtige leeromgeving samengevat

positieve, veilige en rijke omgeving

betekenisvolle taken

ondersteuning door interactie

Page 35: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

Taken-wijzer

Relevant: gericht op gestelde doelen relevant taalaanbod – relevante taal-output

Motiverend: ten dienste van een relevant doel inspelend op interesse, leefwereld,

nieuwsgierigheid grensverleggend maar haalbaar met tastbaar eindproduct

Activerend en interactie vereisend

Page 36: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

Een docentenwijzer?

Zet de 11 krachtige praktijken op een rijtje en je hebt er een!

Page 37: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

terugblik op beginopdracht

Page 38: KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN VOOR ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID Vakmanschap is meesterschap November 2011 Nora Bogaert.

vragen, twijfels, bekommernissen?

[email protected]