KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter...

39
Jaargang 39 nr. 1 2013 Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging afdeling Lelystad

Transcript of KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter...

Page 1: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Jaargang 39 nr. 1 ● 2013

Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging afdeling Lelystad

Page 2: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging afdeling Lelystad

Bestuur Voorzitter Berry van Elst, Rozengaard 18-29 8212 DP Lelystad, 0320-242769 [email protected] Secretaris Martin Soesbergen, Karveel 12-38 8231 AS Lelystad, 0320-214142 [email protected]

Penningmeester & ledenadministratie & Jan Neuvel, Karveel 56-01 verspreiding Lokvogeltje 8242 CS Lelystad, 0320-243069 [email protected]

Natuurhistorisch secretaris Petra Borsch, Zoom 18-03 8225 KM Lelystad, 06-53994608 [email protected]

Algemeen lid Frans van Alebeek, Galjoen 13-14 8243 ME Lelystad, 0320-412867 [email protected]

Website Vacant Werkgroepen Heemtuingroep Dieuwke Donders, Golfpark 153 8241 AC Lelystad, 0320-261950 [email protected]

Vogelwerkgroep Berry van Elst, Rozengaard 18-29 8212 DP Lelystad, 0320-242769 [email protected]

Korstmossenwerkgroep Henk Timmerman, Zoom 15-28 8225 KJ Lelystad, 0320-221071 [email protected]

Insectenwerkgroep vacant Redactie Lokvogeltje Frank Böinck, Grevelingenstraat 157 8226 GD Lelystad, 0320-251097 [email protected]

Contact Lidmaatschap Karveel 12-38, 8231 AS Lelystad Lidmaatschap : € 29,50 T : 0320-214142 Huisgenootlid : € 10,- W : http://www5.knnv.nl/lelystad Donateur : € 15,- E : [email protected] Rekening : 4.342.384 KVK-nummer: 32156889 Opzeggingen dienen te geschieden vóór 1 november.

De KNNV afd. Lelystad is een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI).

Het volgend Lokvogeltje zal half juni 2013 verschijnen, kopij inzenden vóór 10 juni a.u.b.

Disclaimer: standpunten verwoord door leden in dit lijfblad zijn niet automatisch standpunten van het bestuur van de KNNV afdeling Lelystad.

Voorkant: .Jeroen Reinhold fotografeerde op 26 december 2012 dit Goudhaantje in het Hulkesteinse Bos.

Page 3: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

NIEUWS UIT DE VERENIGING

Jaarvergadering Op donderdag 21 maart hebben we de jaar-vergadering van onze afdeling. Aanvang om 20.00 uur in het verzorgingshuis Hanzeborg ‘Plein 201’ Koningsbergenstraat 201A in Lelystad. We hopen op een mooie opkomst. Wie nog onderwerpen voor de vergadering heeft kan die aanleveren bij de secretaris dan wel deze kenbaar maken bij de mededelingen. Agenda

1. Opening en mededelingen 1. Verslag jaarvergadering 22 maart 2012 2. Verslagen

a. secretaris b. natuurhistorisch secretaris c. redactie d. website e. heemtuingroep f. vogelwerkgroep g. insecten en nachtvlinderonderzoek h. korstmossenwerkgroep

3. Verslag kascommissie en de verkiezing van nieuw kascommissielid 4. Financieel verslag 2012 5. Begroting 2013 6. Verkiezing nieuwe bestuursleden

a. Niemand van het bestuur is dit jaar aftredend en alle leden van het bestuur hebben aangegeven nog (minimaal) een jaar door te willen gaan

7. Belangrijke activiteiten 2013 a. soortenzoekdag (rapportage 2012 en vooruitblik 2013) b. cursus tuinreservaten c. “Natuurcafé” (toelichting en behoeftepeiling)

8. Rondvraag 9. Sluiting formele gedeelte

Omdat de jaarvergadering de laatste jaren zoveel tijd vroeg dat de traditionele quiz eigenlijk in de verdrukking kwam, heeft het bestuur besloten na de vergadering te volstaan met een informele afsluiting met een hapje en drankje.

1

Page 4: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

Notulen jaarvergadering KNNV, afd. Lelystad van 22 maart 2012 Door Martin Soesbergen Aanwezig: Trudy Backer, Frank Böinck, Marian Beugelink, Dieuwke Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet, Trudy Thomassen, Henk Timmerman, Jansje Timmerman, Jan Verbraaken, Marijke Verbraaken en het voltallige bestuur. Opening en mededelingen De voorzitter opent de vergadering en heet iedereen welkom. Afmeldingen: Tonia Nales. Mededelingen De bezorgers van het Lokvogeltje krijgen een attentie (eitjes) en Frank wordt speciaal bedankt. Ook Nico, die zijn rubriek al meer dan twintig jaar doet, krijgt eitjes. Verslag jaarvergadering 7 april 2011 Redactionele opmerkingen: geen. Verslagen van het bestuur en de werkgroepen Website Er is weinig tijd voor de begeleiding vanuit het landelijke bureau, maar men is wel van goede wil. De site is geschoond op fouten. John Post heeft heel veel werk gedaan en doet dat nog steeds. De herrinneringsmailtjes die er uit gaan voor de excursies/lezingen zorgen voor hogere opkomsten. Heemtuin Is veel in het nieuws geweest en is goed beschreven. Er is een akkertje gemaakt. Verder wordt er een bijenhotel gebouwd (Jaar van de Bij). Er worden rode dakpannen gezocht, Frans heeft ze in de aanbieding. Vogelwerkgroep De resultaten van de tellingen zijn in een Excel bestand beschikbaar, ze zullen via de website beschikbaar komen. Naar aanleiding van de laatste zin op p. 12 vraagt Jeroen of er ook Meikevers gevangen zijn in Flevoland. Dat is niet het geval. Korstmossenwerkgroep Er is/zijn één/twee nieuwe soort(en) voor Nederland (en mogelijk voor de wetenschap) gevangen. Omroep Flevoland heeft daar veel aandacht

2

Page 5: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

voor. Henk wil graag een lezing en excursie houden. Dat gaan we regelen. Natuurhistorisch secretaris Geen aanvullingen en een vraag over slapende leden (grijze muizen). Heeft het bestuur hier ideeën over? Wordt naar punt acht verschoven. Financieel verslag / Begroting 2010 / contributie 2012 Kascommissie (Marijke Verbraken en Jeroen Reinhold) verleent de penningmeester en het bestuur decharge. Een aanbeveling die zij doen is het aanhouden van één spaarrekening (bij de ASN) in plaats van de twee van nu. Het commentaar uit de zaal is dat bij de ASN het geld niet altijd makkelijk is op te nemen. Jan Neuvel kijkt er naar. Jeroen treedt af als kascommissielid en wordt opgevolgd door Michiel Onderdijk. De extra inkomsten die gegenereerd zijn door Berry en Jeroen worden met applaus welkom geheten. Nogmaals wordt door het bestuur gevraagd voor voorstellen voor de besteding van extra inkomsten. Geopperd worden de aanschaf van een microscoop en de organisatie van een 1000-soortendag samen met de korstmossenwerkgroep. Henk, Ria, Frans en Petra willen daar wel een voorstel voor doen. Het bestuur krijgt mandaat om hier geld voor te reserveren. Verder is meer geld begroot (200 i.p.v. 70 euro) voor externe lezingen en koffiegeld. Bestuur Petra Borsch is herkiesbaar als natuurhistorisch secretaris en dit wordt aangenomen. Jolanda Cupido treedt af als webmaster vanwege te veel drukte met haar eigen bedrijf af en er wordt nog een kandidaat gezocht. Jolanda licht het werk voor de website toe. De kinderziektes zijn er uit en voor een nieuwe webmaster betekend dat minder werk dan dat het tot nu toe was. De functie webmaster heeft drie delen: bestuur, mailingen (die doet John) en de website zelf onderhouden. Jolanda wil een nieuwe webmaster graag inwerken. Er worden suggesties gevraagd. Tonia is de enige naam die naar voren komt. Het bestuur zal haar benaderen. De activiteiten rond het NAC (SBB) worden door Frans toegelicht. Op het moment is het bij SBB erg stil vanwege de bezuinigingen (60%) van het nieuwe kabinet. Nieuw zijn de plannen van SBB om safari’s te gaan organiseren in de Oostvaardersplassen. Naar aanleiding hiervan vraagt Jan Verbraaken of er vanuit het bestuur contact is over het N2000 beheerplan voor de Oostvaardersplassen. Dit is er alleen indirect via andere zaken met Leo Smits (SBB). Berry vraagt dit na.

3

Page 6: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

Nieuwe activiteiten Binnen het bestuur is gebrainstormd over nieuwe activiteiten. Deze worden hier voorgelegd. Het betreft een ledenraadpleging en er worden nog geen nog geen besluiten genomen. Carpool Er is een oproep geweest in het Lokvogeltje en daar zijn geen reacties op gekomen. Als iemand iets opvangt over behoefte hier aan dan dat graag doorgeven aan het bestuur. Bij de e-mail over de activiteiten een disclaimer toevoegen dat, als er problemen zijn met vervoer, dit kan worden doorgegeven aan Petra en dat we proberen dat op te lossen. Dit ook direct aan het begin van de agenda vermelden. Excursies door de week De oproep in Lokvogeltje duidelijker plaatsen en een poll per e-mail doen. Als er behoefte aan is een keer een doordeweekse excursie organiseren. Afhankelijk daarvan verder gaan. Digitaal Lokvogeltje Voor een digitaal Lokvogeltje moet ja al actief zijn, mensen zijn vaak lid vanwege het papieren Lokvogeltje. Het Lokvogeltje staat ook al op de website. Niemand ter plekke heeft echt behoefte aan een digitaal Lokvogeltje. Rondvraag en sluiting Jeroen is ons contact met de milieufederatie en meldt dat de site Mooi Flevoland.nl alle activiteiten laat zien. De KNNV wil haar activiteiten er ook op zetten. Het bestuur gaat daar actie voor ondernemen. Ria meld dat voor haar en waarschijnlijk ook andere mensen het lastig is dat de activiteiten altijd op donderdagavond zijn. De donderdag is historisch gegroeid. Het bestuur gaat de leden polsen over activiteiten op andere dagen. Quiz Met dank aan Jeroen! De voorzitter bedankt iedereen voor zijn/haar bijdrage en sluit de vergadering.

4

Page 7: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

Verslag Penningmeester 2012 Door Jan Neuvel Balans 31-12-2012 KNNV afd lelystad Activa Passiva ASN spaar 31 dec 2012 5.500 kapitaal ASN spaar rek 5.500 ING zakelijk rek 31 dec 2012 3.488 kapitaal 1.320 kas 31 dec 2012 18 contributies tbv 2013 2.208 resultaat 2011 neg 237 contributies huisg tbv 2013 75 Totaal 9243 9243

Resultaten 2012 en Begroting 2013 KNNV afd Lelystad

Werk 2011 Begr 2012 Werk 2012 Begr 2013 In Uit In Uit In Uit In uit

Contributie lid (115 in 2012) 3350 2337 3200 2300 3296 2214 3230 2000 Contr huisg.lid (12 in 2012) 145 95 140 80 128 81 100 70 Donateurs 248 150 180 150 Rente 94 90 Broedvogel inventarisatie - 50 150 75 Vogelcursus 770 Boekverkoop 293 38 Aanschaffingen 259 Soortenzoekdag p.m p.m p.m p.m Lezingen, excursies 70 100 40 50

Lokvogeltje drukker (4x) 549 600 761 750

Lokvogeltje porto 219 250 360 350

Flevolandschap 18 18 18 20 Ver Natuur en Milieu Flevoland

10 10 10 15 KNNV landelijke jongeren

15 15 15 15 Kamer van Koophandel

27 28 24 25 Jaarverg. + representaties+porto

18 19 15 20 Jaarvergadering

160 140 134 140

Bankkosten 68 70 98 100

Resultaat 1315 237 Totaal 4899 4899 3630 3630 4029 4029 3555 3555

Toelichting bij de Jaarcijfers over 2012 We hebben in 2012 een licht verlies geleden van 237 euro. De broed-vogelinventarisatie Oostvaardersveld heeft weer wat geld opgebracht evenals de verkoop van boeken. De rente is opgenomen in de saldi bij de balans. We hebben dit jaar geïnvesteerd in de aanschaf van een aantal

5

Page 8: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

windjacks, bodywarmers en petten; alles met het KNNV logo. Het Lokvogeltje is in 2012 dikker geworden. Dit bracht hogere drukkosten met zich mee. Bovendien moet er dan extra postzegeltje bij. De Soortenzoekdag wordt gesubsidieerd door het Streekfonds Flevoland. Dit meerjarige project willen we even buiten de Jaarcijfers houden. De begroting voor 2013 stemt grotendeels overeen met de werkelijke cijfers van 2012. Als er op de jaarvergadering andere besluiten zullen worden genomen, dan heeft dit natuurlijk consequenties. Het ledental is in 2012 iets gedaald. Per 10 maart 2013 hebben 5 leden hun contributie voor 2013 nog niet betaald. We hopen dat ze dat alsnog zullen gaan doen.

Verslag Secretaris 2012 Door Martin Soesbergen Van het bestuur Dit jaar werd de ANBI status gekregen. Er werd dit jaar zes keer vergaderd door het bestuur, meestal over de excursies en lezingen, de inhoud van het Lokvogeltje en actuele zaken. Het bestuur is niet volledig, de vacature voor webmaster staat nog steeds open. Activiteiten Naast de reguliere activiteiten als lezingen, excursies en braakballen pluizen werd, met veel succes, de soortenzoekdag georganiseerd. Samen met IVN en SBB werd de soortenzoekdag georganiseerd in de Gelderse Hout (Lelystad). Voor deze activiteit werd een subsidie verkregen van het Streekfonds. Deze subsidie is voor vijf jaar zodat we de komende vier jaar deze activiteit, in andere gebieden, kunnen herhalen. Het verslag van de eerste soortenzoekdag zal begin dit jaar verschijnen. We zijn gevraagd om deel te nemen aan de klankbordgroep Oostvaardersplassen en recreatieplannen in de Oostvaardersplassen. Jeroen Reinhold en Frans van Alebeek gaan hier aan deelnemen. De plannen voor een natuur educatie centrum (NEC) werden de laatste jaren kritisch gevolgd, inmiddels lijkt het NEC, vanwege de crises voorlopig van de baan.

6

Page 9: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

Verslag Natuurhistorisch Secretaris 2012 Door Petra Borsch Bestuurslid Vorig jaar ben ik officieel begonnen aan mijn tweede bestuursperiode. Deze officiële verlenging heeft wat laat plaatsgevonden want 2013 wordt alweer mijn tiende bestuursjaar. Het afgelopen jaar heeft zich geen opvolger gemeld en de samenwerking met Jeroen in deze functie is prima bevallen. Dus in 2013 gaan we nog een jaar door! Maar wil ik u toch vragen om na te denken of u deze bestuurstaak over zou willen nemen. In de komende periode kan ik iemand die de functie over wil nemen helpen bij het inwerken. Een verzoek, meld u aan voor een activiteit!! De locatie bij landschapsbeheer voor de lezingen blijft ook komend jaar gehandhaafd. Dit scheelt de KNNV veel geld. Er is geen zaalhuur en we mogen gebruik maken van de faciliteiten. Wat de medewerkers van landschapsbeheer wel fijn vinden is dat ze de volgende dag niet hoeven op te ruimen. Nu ben ikzelf een van de werknemers een ook ik begin graag de volgende morgen met mijn werk en niet met het opruimen en inrichten van een vergaderzaal. Ik kom om te werken en de KNNV is hobby. Zoals u wellicht gemerkt heeft ben ik niet meer aanwezig bij alle lezingen en excursies. Dit blijft voor de komende periode hetzelfde. Collega bestuursleden nemen deze taak dan over. Wanneer er maar weinig aanmeldingen zijn voor een lezing bv vijf of zes (en soms zelfs geen één), wat vaak voorkomt, zet ik de tafels niet aan de kant of in een andere ruimte. Dit scheelt mij veel vrije tijd. Er is plek voor 12 personen, ruimte genoeg denk ik dan. En het scheelt voorbereiden en opruimen. Opeens loopt de zaal dan vol, overvol soms. En dan hoor ik opmerkingen van; ‘is er nog wel plek’ en ‘wat is het vol’! Of zoals onlangs bij een dubbele activiteit, dat er iemand van Landschapsbeheer een werkavond had en wij intern overlegden wat te gaan doen. Wijken we uit naar een andere zaal? Dit was niet nodig zei ik: ik heb maar vijf aanmeldingen dat gaat prima in de lunchkamer. En dan de teleurgestelde gezichten en ‘oh zitten we hier’. Wij willen niemand teleurstellen en ruimte genoeg hebben om te zitten. Voldoende koffie en thee klaar hebben staan. Maar hiervoor is wel uw hulp nodig! Dus geef u op als u van plan bent om te komen. Activiteiten 2012 Zoals de voorgaande jaren hebben wij als bestuur over de activiteiten nagedacht en wat soms een onmogelijke taak lijkt, lost zich in de praktijk

7

Page 10: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

altijd weer op. Al pratend komen de ideeën voor lezingen en activiteiten naar boven. Vorig jaar tijdens de jaarvergadering kreeg een idee wat voeten in de aarde. We gaan een ‘Soorten Zoekdag’ organiseren. En dat lukte ondanks de korte aanlooptijd. Bij elkaar opgeteld minstens 100 deelnemers in 2 dagen. Heel veel enthousiaste KNNV-leden en leden van andere natuurorganisaties kwamen helpen. Er werd subsidie aan-gevraagd en gekregen bij het Streekfonds. Komend jaar willen wij opnieuw deze activiteit organiseren. Iedereen voor nu nogmaals bedankt voor de bijdrage.

Jaaroverzicht 2012 Datum Activiteit Door wie Opk

12-jan Lezing over het IJsselmeer en aalscholvers

Mennobart van Eerden 20

26-jan Lezing over progamma Botanica Tonia Nales 18 9-feb Lezing zoogdieratlas Ria heemskerk 13

16-feb Lezing Oostvaardersveld Berry van Elst 12 3-mrt Plaggen in 't Zand A72 aan de

Bronsweg Frans van Alebeek 10

8-mrt Watersystemen in de polder Michiel Oudendijk 15 22-mrt Jaarvergadering Bestuur 17

1-apr Korhoenders op de Sallandse heuvelrug

Berry van Elst 8

12-apr Lezing over nachtvlinders in Flevoland Jack Windig 22 21-apr Vogelexcursie Oostvaardersplassen/

Oostvaardersveld Berry van Elst 5

10-mei Lezing over ringslangen Jeroen Reinhold 24 20-mei Wilde bijen zoeken in 't Zand A72 Frans van Alebeek 10

9-jun Excursie ringslangen Oostvaardersveld Jeroen Reinhold 14 22-jun Bevertelling Natuurpark Lelystad Petra Borsch 10

15-sep Soorten zoekdag in het Gelderse Hout diverse leden 50 16-sep Soorten zoekdag in het Gelderse Hout diverse leden 50 26-sep Leden voor Ledenavond Petra Borsch 15

3-okt Vogels in Afrika Jan Nagel 13 18-okt Braakbalpluizen Ria Heemskerk 8

10-nov Basiscursus paddestoelen + excursie Yvonne & Gerrit van Duuren 13 22-nov Lezing Lepelaarsplassen en omstreken Nico Dijkshoorn 25 24-nov Excursie Lepelaarsplassen Nico Dijkshoorn 10

In 2012 zijn er minder activiteiten georganiseerd dan in 2011. Daaren-tegen is de opkomst gestegen door de Soorten Zoekdag. Gemiddeld waren er ruim 17 belangstellenden aanwezig bij een lezing of excursie. Met 382 mensen over 22 activiteiten geeft dit een gemiddelde van 17,36 personen per activiteit. Dit is zeker de beste opkomst vanaf 2003!

8

Page 11: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

Ook dit jaar ontvang ik graag van u ideeën over onderwerpen die nader belicht kunnen worden in een lezing of workshop en/of excursie. Dit kan tijdens de jaarvergadering maar u kunt ook altijd mailen naar [email protected]. Graag zien wij u bij de activiteiten in 2013.

Verslag redactie Lokvogeltje 2012 Door Frank Böinck Zoals elk jaar zijn ook afgelopen jaar vier Lokvogeltjes verschenen. Het Lokvogeltje is afgelopen jaar inhoudelijk weinig veranderd. Het aantal leden dat een tekstuele bijdrage leverde was in 2012 met 18 drie minder dan het jaar ervoor. Graag wil ik hierbij iedereen daarvoor hartelijk bedanken! De distributie van het Lokvogeltje gaat voor een deel met de post, maar in Lelystad wordt dit vrijwel geheel verzorgd door de leden. Behalve mijzelf zijn dit: Trudy Thomassen, Jeroen Reinhold, Petra Borsch, Fried Mulder, Sjoukje de Valk, John Post, Jan Verbraaken, Dick Luijendijk, Nico Dijkshoorn en Jan Neuvel. Bij deze hartelijk dank voor jullie inzet hiervoor.

Verslag Website & Mailing 2012 Door Jolanda Cupido Door het ontbreken van een webmaster werd de website van KNNV afdeling Lelystad het afgelopen jaar beperkt bijgehouden. De informatie die werd geplaatst was:

• de agenda. De activiteiten van de afdeling Lelystad waren zodoende ook bij leden van andere afdelingen bekend.

• het Lokvogeltje als PDF-bestand. Hierdoor waren de teksten en mooie foto’s ook digitaal toegankelijk.

• een aantal nieuwsberichten. De kinderziektes waar de website in 2011 nog mee te maken had zijn nu opgelost.

2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 Opkomst 382 310 374 339 209 333 266 182 172 152

Activiteiten 22 25 33 40 29 40 50 22 18 30

Gem. aantal deelnemers 17.36 12.40 11.33 8.48 7.20 8.33 5.32 8.27 9.56 5.07

9

Page 12: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

Het afgelopen jaar stuurde John Post jullie de (herinnerings)berichten via de mail. Hij deed dat met plezier en hij heeft aangegeven dat hij deze taak ook het komend jaar wil uitvoeren. John, heel erg bedankt!

Verslag Nachtvlinders (en andere insecten) 2012 Door Jack Windig Het jaar 2012 was bij tijd en wijlen nat en koud. Voor nachtvlinders is dat geen goede combinatie en regelmatig moesten we een weekend over-slaan vanwege slecht weer. Desondanks zijn we er nog 36 maal op uit geweest met het laken en de lampen om nachtvlinders te inventariseren in de Flevopolder en op de Veluwe rond Vierhouten. Na een hele koude winter van 3 weken begonnen we 28 februari weer met vangen in het Zuigerplasbos waar 10 voorjaarssoorten op het laken afkwamen. Maart was wisselend met op de 23ste rond de 200 Kleine Voorjaarsuilen op de Veluwe, terwijl de 31ste was een dieptepunt met maar 4 vlinders op het laken. De rest van het jaar ging zo door soms slecht en dan weer een mooie nacht. Wat aantal soorten betreft waren de beste dagen 25 mei in het Knarbos en 6 juli in Roggebotzand beide met 135 soorten. Op echte goede dagen, en zeker op de Veluwe kan je echter tegen de 200 soorten verwachten, maar dit jaar is dat niet gelukt. Wel hebben we daar een aantal bijzondere vangsten gedaan zoals Bandvoorjaarsuil, Gevlekte Heispanner en Bruine Bosbesuil. Extra aandacht hebben we dit jaar besteed aan de Gelderse Hout in het kader van het 1000-soorten project, met vier vangstnachten naast de 1000-soortendag zelf. Er staan nu 187 soorten nachtvlinders op de lijst van het Gelderse Hout met als grootste verassing de Satijnspikkelspanner een zeldzame soort van vooral de Veluwe en Drenthe. Behalve nachtvlinders komen ook veel andere soorten insecten op het laken af. Zo hebben we in de loop van de jaren tot nu toe 8 soorten wantsen, 18 soorten stofluizen, 20 soorten kokerjuffers, 20 soorten lang-pootmuggen 20 soorten cicaden en 48 soorten kevers geïdentificeerd. Van die laatste waren de honderden meikevers per avond af en toe knap lastig. Het koppeltje Grote Glimworm (is ook een keversoort) dat afgelopen jaar naast het laken op de Veluwe zat was ook een leuke vondst. Ook grappig zijn de waterkevers en waterwantsen die af en toe op het laken af komen. Een zeldzame soort kever dit jaar was het 18-stippelig lieveheersbeestje in het Roggebotzand. Daarnaast moeten er nog honderden soorten zijn die we niet herkennen zoals kleine en grote sluipwespen en heel veel soms erg kleine muggen. Kortom er is altijd wat te beleven, en als het weer een beetje meewerkt wordt 2013 weer een

10

Page 13: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

heel mooi insectenjaar. Als u dit leest zijn we vast alweer op pad geweest met het laken, om de voorjaarssoorten inventariseren, en we hopen tot ergens in december door te gaan.

Verslag Heemtuinwerkgroep 2012 Door Dieuwke Donders Het doel van de Heemtuingroep is het onderhoud en beheer van de gemeentelijke Heemtuin in het Stadspark. Daarbij is het streven op de eerste plaats zoveel mogelijk wilde planten te behouden in natuurlijke vegetaties en op de tweede plaats zoveel mogelijk insecten, vogels en amfibieën. Daarnaast proberen we de tuin er altijd aantrekkelijk uit te laten zien voor bezoekers; dat zijn wandelaars, liefhebbers van wilde planten en insecten, mensen die hun kennis van wilde planten willen oefenen, fotografen, schoolklassen en andere heemtuingroepen. Daarin werken we samen met de gemeente en Landschapsbeheer. De vaste groep werkte vanaf maart tot begin december iedere donderdagochtend van 9.00 uur- 12.00 uur in de tuin. In totaal is er 766 uur gewerkt met gemiddeld 6 mensen. De vaste groep telde acht mensen. Daarnaast kwamen een aantal mensen een paar keer en op de natuurwerkdag was de groep 12 man sterk. De groep bestond uit: Piet Stooker, John Post, Trudy Thomassen, Dieuwke Donders, Nico Dijkshoorn (lid van IVN en KNNV), Bram Smit, Tonia Nales (lid van KNNV), Ria Bosma, Willem Riepma en Elsine van Griethuysen (Landschapsbeheer). Elsine van Griethuysen is aan het einde van dit jaar gestopt. Zij heeft zeker 12 jaar deel uitgemaakt van de heemtuin-werkgroep. Zij had veel kennis van planten en gevoel voor tuinieren en een groot enthousiasme. Hartelijk bedankt Elsine voor al die jaren van toewijding aan de tuin en de groep. Zoals ieder jaar is er gesnoeid, gemaaid, gezaaid, geplant, gewied, geïnventariseerd en gefotografeerd. Dit jaar is er meer gemaaid dan gewied. Trudy Thomassen heeft de insecten gefotografeerd. Nieuw voor dit jaar waren het akker- en het bijenhotel project. De akkerkruiden stonden mooi te bloeien. Er waren veel bijen en hommels te vinden. Een minpuntje: niet alle soorten zaden van het mengsel ontkiemden. Deze onderneming was geslaagd te noemen. Het bijenhotelproject is echter mislukt, het prachtige hotel was een speeltje voor de hangjongeren. De vernielingen, als voortvloeisel hiervan, ook verder in de tuin liepen uit de hand. Het hotel is opgeruimd.

11

Page 14: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

Om de heemtuinkennis van de groep te vergroten is er een bezoek gebracht aan de “Londotuin” op het landgoed Broekhuizen in Leersum.

Verslag Vogelwerkgroep 2012 Door Berry van Elst Ook dit jaar waren we weer bezig met de broedvogel-inventarisatie in een deel van het Oostvaardersveld. Het afgelopen jaar voor de veertiende keer. Aan deze activiteit is dit jaar door zelfs door acht personen deelgenomen. Over 2012 is geen uitgebreid verslag gemaakt, maar wel een zeer compleet overzicht van waargenomen soorten en territoria, met tabellen met ontwikkelingen in de diverse vogelgroepen. In 2012 hadden we weer enkele nieuwe soorten, te weten waarneming van een Kleine Mantelmeeuw en een Raaf en voor het eerst een territorium van een Bontbekplevier (wel een aantal keren eerder waargenomen, maar nu een territorium). Het overzicht ligt ter inzage tijdens de ledenvergadering en is digitaal op aanvraag beschikbaar. Er is goed in te zien hoe de ontwikkelingen in het Oostvaardersveld verlopen. De begrazing van het weidegebied door Koniks is de laatste jaren heel intensief. De intensieve begrazing en “vertrapping” heeft grote invloed gehad op vogels die laag bij de grond of op de grond broeden. Gele Kwikstaart en Veldleeuwerik zijn dit jaar zelfs voor het eerst helemaal niet waargenomen en de Graspieper was maar met 1 territorium aanwezig. Het pad naar de vogelkijkhut is door het begrazen en kaalvreten van de Vlier en Gelderse Roos zo open komen te liggen, dat de vogels de wandelaars al van verre aan zien komen. Nog even en de hut verliest helemaal zijn functie! Een voorstel van de vogelwerkgroep om dit pad weer uit te rasteren of takkenwallen langs de rand van de plas aan te brengen is helaas door Staatsbosbeheer niet overgenomen. Dit jaar was voor de Riet- en Ruigtevogels weer eens een goed jaar. Waarschijnlijk waren de omstandigheden in de overwinteringsgebieden in Afrika en tijdens de trek gunstig, waardoor weer veel vogels terugkomen naar hun zomer leefgebied. Het bosgebied wordt steeds “wilder”, met meer staand en liggend dood hout. Dat is gunstig voor de holenbroeders, die het de laatste jaren dan ook steeds beter doen.

12

Page 15: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

In 2012 stelden we, volgens de criteria van SOVON, voor 59 soorten een of meer territorium/territoria vast en namen we 84 vogelsoorten waar. Over de hele periode hebben we 124 soorten in het gebied waargenomen, waarvan 85 met een territorium. Dit jaar waren er 12 rode lijst soorten met een territorium in het gebied, over de totale periode zijn dat er 26 (ca. 30 % van het totale aantal soorten met een territorium!). We zijn komend jaar weer met zijn achten. Ria en Petra zullen minder vaak meelopen, omdat ze samen nog een ander gebied inventariseren. We kunnen dus af en toe met drie mensen lopen, wat prettig is als het erg “druk” is met de vogelzang en het geeft ook wat ruimte om eens iemand mee te nemen. Dus als je zin hebt: meld je aan. Het vroeg opstaan is best even heftig (maar dat is maar een momentje) en er staat zo ontzettend veel tegenover! En vogelgeluiden kan je geleidelijk aan leren, zo zijn we allemaal begonnen. Dit jaar zijn er geen vogelcursussen gegeven. Het bestuur besloot dit eens een jaar over te slaan. Vorige winter heeft er geen wintertelling van tuinvogels plaatsgevonden, maar voor het seizoen 2012-2013 zijn we weer gestart. We zijn benieuwd naar de deelname en de resultaten. Verder werkten (leden van) de vogelwerkgroep mee aan het excursieprogramma van de afdeling. Bezoekschema Oostvaardersveld De vogelwerkgroep inventariseert in 2013 opnieuw het Oostvaardersveld op broedvogels volgens de SOVON-methode BMP alle soorten. In de tabel hieronder staat het bezoekschema voor dit jaar. Ronde Type Datum Begintijd 1 O 9 maart 6.45 uur 2 O 23 maart 6.15 uur 3 O 6 april 6.40 uur 4 N+O 20 april 4.40 uur 5 O 4 mei 5.30 uur 6 O 18 mei 5.05 uur 7 N+O 1 juni 3.20 uur 8 O 15 juni 4.35 uur 9 O 29 juni 4.35 uur 10 O 13 juli 4.45 uur O = ochtendbezoek, N+O = nacht- + ochtendbezoek

13

Page 16: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

De soorten-zoekdag 2013 komt er aan! Door Frans van Alebeek In september 2012 organiseerden KNNV, IVN, Landschapsbeheer Flevoland en Staatsbosbeheer de eerste Lelystadse soorten-zoekdag in het Gelderse Hout. Op de jaarvergadering van de KNNV op 21 maart zal het verslag daarvan worden aangeboden. Ook op de website www.soortenzoekdag.nl kunt u foto’s en verslagen van die gezellige dag terugvinden. In overleg met Flevolandschap is besloten om de soorten-zoekdag 2013 te houden op zaterdag 29 en zondag 30 juni 2013 in het Natuurpark van Lelystad. De opzet zal veel lijken op die van 2012, dus met veel excursies en vooral op zondag hopelijk veel publiek. De plannen en het programma worden de komende weken verder uitgewerkt. Maar we roepen nu al de vrijwilligers op die in 2012 hebben meegedaan met het inventariseren van planten en dieren, of zij dit jaar ook weer mee willen doen. Dus heb je op een mooie dag vrij, loop dan eens een rondje door het Natuurpark en begin alvast aan een lijstje van soorten die je daar ziet. Ook oude gegevens van inventarisaties in het Natuurpark zijn welkom. Meer informatie over de soorten-zoekdag komt in elk geval ook op de website www.soortenzoekdag.nl te staan. U hoort nog van ons! Voor vragen en informatie:

• Petra Borsch(06-53994608 of [email protected]) en • Frans van Alebeek ([email protected]).

Ledenmutaties

Aangemeld Opgezegd Dhr A.P. Bernhart Bastion 85 8223 GK Lelystad

Dhr R. van der Hout Oudendijk 29 9989 EN Warffum

Dhr J. van Hee Archipel 45-63 8224 HW Lelystad

Dhr R. Mijnhart Annie M.G. Schmidtweg 155 1321 JD Almere

Dhr B. Smeets Diependaalselaan 231 1214 KC Hilversum

Dhr A. Kuindersma De Amstel 8 8253 PC Dronten

14

Page 17: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

AGENDA

Noteert u onderstaande activiteiten weer in uw agenda? Het zou zo zonde zi jn als u een leuke lezing of excursie mist, omdat u niet op tijd het Lokvogeltje erop naslaat. U wordt verzocht u voor alle activitei ten enkele dagen van tevoren op te geven. Want afhankelijk van het aantal deelnemers kan een activiteit worden gewijzigd of afgelast. En alleen na opgave wordt u daarvan op de hoogte gesteld. Wanneer u zich opgeeft voor een auto-excursie, wordt u tevens verzocht om aan te geven of u bereid bent te rijden. Deelname aan de activi teiten is voor KNNV-leden en leden van de IVN-afdeling Lelystad gratis. Aan overige deelnemers wordt een bijdrage van € 2,50 gevraagd. U kunt ook te kennen geven dat u enkele dagen van tevoren een e-mailtje wilt ontvangen, als herinnering. Stuur dan even een e-mail naar ons e-mailadres: [email protected].

Donderdag 21 maart: Jaarvergadering Aanvang om 20.00 uur in het verzorgingshuis Hanzeborg ‘Plein 201’ Koningsbergenstraat 201-p, op 10 minuten loopafstand van het NS station, naast het gerechtsgebouw in Lelystad. Zoals u gewend bent weer de jaarvergadering van de KNNV waarbij wij enorm benieuwd zijn naar uw mening over de activiteiten van het afgelopen jaar en uw wensen voor het komende jaar. En natuurlijk al het overige van het afgelopen jaar. Donderdag 4 april, Lezing, Otters in de polder De avond begint om 20.00 uur in de vergaderzaal van het kantoor van Landschapsbeheer Flevoland aan de Botter 14-03 in Lelystad. De laatste maanden zijn de otters steeds vaker in het nieuws, ze worden steeds vaker dood gevonden nabij of op snelwegen. De vraag is hoe komt dit nu. Jeroen Reinhold houdt zich met deze vraag bezig. Hoeveel otters zijn er en waar leven ze? Nieuwsgierig geworden hoe je sporen van de otter herkent? Kom dan naar deze lezing! Zaterdag 6 april: Excursie ottersporen Verzamelen om 14.00uur op de parkeerplaats van het Natuurpark Lelystad.

15

Page 18: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

Samen met Jeroen Reinhold gaan we zoeken naar de sporen die otters achterlaten in hun leefgebied. Een goede plek om hierna te kijken is het Natuurpark Lelystad. Daar leven otters aan beide kanten van het hek. Jeroen geeft uitleg over de herkenning van deze sporen. Donderdag 11 april: Lezing Roofvogels in de polder door Ton Eggenhuizen De avond begint om 20.00 uur in de vergaderzaal van het kantoor van Landschapsbeheer Flevoland aan de Botter 14-03 in Lelystad. Flevoland geldt al lange tijd als het roofvogelwalhalla in Nederland. Maar is dat nog steeds zo? Hoe ontwikkelen de roofvogelpopulaties zich en wat zijn de kansen voor de toekomst?

Zaterdag 25 mei: Excursie Schokland en hydrologische zone Vertrek om 9.30 uur vanaf de parkeerplaats bij Landschapsbeheer Flevoland aan de Botter 14-03 in Lelystad. De excursie begint om 10.00 uur in de gesteentetuin. Samen met Jos Huijzer lopen we rond op het voormalige eiland en de hydrologische zone. Jos werkt al jaren bij het Flevo-landschap en is goed bekend met de ontwikkelingen die het voormalige eiland heeft door-gemaakt de laatste jaren. Mei is een van de mooiste maanden om het eiland en de zone te bezoeken. Zaterdag 1 en zondag 2 juni: Excursieweekend Zuid-Limburg Bart Smeets heeft een uitgebreid programma samengesteld voor het weekend in het mooie Limburgse landschap. Er kan gekozen worden voor een losse excursie of het hele programma. Overnachten gebeurt gezamenlijk op een camping, naar keuze in een eigen tent of gezamenlijk in een blokhut. Voor wie mee wil is een uitgebreid programma beschikbaar. Woensdag 12 juni: Lezing over de flora en fauna in het noorden van Zuid-Afrika De avond begint om 20.00 uur in de vergaderzaal van het kantoor van Landschapsbeheer Flevoland aan de Botter 14-03 in Lelystad. Vakantieavonturen van Jan en Marijke Verbraaken in het Krugerpark en in Zuid-afrika. Aan de hand van foto’s en verhalen krijgt u een indruk hoe spannend een vakantie in de bush-bush kan zijn. Zaterdag 22 juni: Excursie Jac. P Thijssepark Amstelveen Vertrek om 9.30 uur vanaf het kantoor van Landschapsbeheer Flevoland. De excursie begint om 10.30 uur aan de Prins Bernardlaan 8 in Amstelveen.

16

Page 19: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

We maken een wandeling van 1½ á 2 uur onder leiding van een gids door het Jac. P. Thijssepark in Amstelveen. Daarna is er nog de mogelijkheid om zelfstandig de heemkwekerij en heempark de Braak te bezoeken. Voor het meerijden met elkaar is opgave noodzakelijk

NATUURCAFÉ

Zin om eens in een informele sfeer bij elkaar te komen en te praten over natuur, ideeën en ervaringen uit te wisselen en misschien ook wel met elkaar soorten op naam brengen? Wat zou daar een mooiere gelegenheid voor zijn dan een natuurcafé? Dat is de gedachte die bij mij opkwam toen ik nadacht over de natuur in Lelystad. Het idee is: breng gezelligheid en met elkaar leren en kennis uitwisselen over de natuur bij elkaar op een laagdrempelige manier en zo wellicht ook nieuwe mensen (en jongeren?) te trekken. Het is niet alleen voor leden van de natuurorganisaties, maar ook voor Lelystedelingen die geïnteresseerd zijn. Waar? Bij voorkeur op een centrale locatie in Lelystad (LBF? Buurthuis?). Wanneer? Mijn voorkeur op vrijdagavond 1x per maand, 20.00u- 22.00u.

• Hoe maken we het bekend? • Website (Gemeente, KNNV, IVN, LBF) • Natuurbladen (Lokvogeltje, Flevolacus, LBF nieuwsbrief) • Twitter (@stadsecoloog320) • Bericht in Flevopost / krant van Flevoland

Hoe zou zo’n avond er uit kunnen zien? Als onderdeel van de avond wel een thema nemen en een spreker, bij voorkeur uit Lelystad, met de uitdrukkelijke instructie er geen lezing van een hele avond van te maken (max. een half uur). Lezing start niet om 20.00u, maar nadat iedereen even bijgepraat is (ca 20.30u). Met elkaar ideeën uitwisselen, praten over natuur, determineren, etc. In de zomer naar buiten (picknick?). Om de interesse te peilen en verder te gaan met zoeken naar een locatie en te starten zou ik wel graag de behoefte willen peilen om enigszins een idee van het aantal deelnemers te krijgen. Graag even een reactie naar [email protected] als je het een leuk idee vindt. Met vriendelijke groet, Arjan van der Veen

Voor alle activiteiten geldt (tenzij anders vermeld): informatie en opgave bij Petra Borsch (06-24720345 / 06-53994608).

17

Page 20: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

HOREN ZIEN EN SCHRIJVEN

Door Frank Böinck met bijdragen van Jeroen Reinhold Vogels c Vanessa Hemrika zag in december in het Natuurpark Lelystad

een ongeringde jonge Zeearend overvliegen. Amfibieën, reptielen en vissen n Een Bruine kikker was door de hoge temperatuur op 23

december in de tuin van Tonia Nales actief geworden.

n Kleine watersalamander. Op 29 januari was het ijs op de vijver eindelijk weg. Jeroen kon eindelijk weer een blik in de vijver werpen om te zien of er al salamanders actief waren. Gewapend met een zaklamp kijkt hij ’s avonds naar actieve salamanders. Een mannetje zwom er in zijn vijver rond.

Nachtvlinders

Ico Hoogendoorn zag op 5 januari een Gewone Spikkelspanner in het Natuurpark Lelystad. Deze spanner vliegt normaal gesproken vanaf maart. Deze waarneming is zo ongewoon dat deze waarneming werd vermeld in het landelijke natuurbericht.nl.

Zoogdieren. 5 Otterverhaal deel 2. In het vorige lokvogeltje verhaalde Jeroen

over zijn eerste waarnemingen van ottersporen. Ondertussen is hij bij meer bruggen e.d. gestopt. Hier het vervolg. Na de eerste sporen in het Natuurpark, Larservaart en Hoge dwarsvaart (Harderbos) werd het tijd om de Hoge Vaart verder uit te pluizen. Gestart werd op de kruising met de Larservaart en werd er richting Zeewolde gezocht. Het duurde enkele kilometers alvorens de eerste spraint weer gevonden werd. Vooral ter hoogte van de Hoge Knarsluis werden veel sporen gevonden en dit beeld verflauwde weer verder richting Trekkersveld. Voorbij Trekkerveld richting Horsterwold werd nog een klein deel van de vaart bekeken maar niks gevonden. Een wildcamera werd begin december geplaatst bij de Hoge Knarsluis en op 25 december 2012 stond de otter mooi op beeld. Omroep Flevoland heeft er 31 december aandacht aan besteed.

18

Page 21: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

Er kwam vervolgens een melding binnen dat Leo Smits van Staatsbosbeheer begin december sporen in de sneeuw gezien had. Tijd om de ingangen van de Oostvaardersplassen te controleren. Tussen de Lage Vaart en de Oostvaardersplassen liggen drie watergangen dus dat is snel gecontroleerd. Bij de Kitstocht (Hoge Praambult) was het raak: verse spraints op de looprrichel onder de Praamweg. Een camera moest het dier maar op de film vastleggen. Staatsbosbeheer had hetzelfde idee en had een camera langs dezelfde watergang maar dan in het OVP-gebied zelf staan. Op 20 januari 2013 brachten zij in het nieuws dat de otter inderdaad op film is vastgelegd. Opvallend bij de waarnemingen van de Oostvaardersplassen dat er geen waarnemingen langs de Lage Vaart zelf gevonden konden worden. Bij Zeewolde leek het ondertussen wat rustiger. Tijd om een andere mogelijkheid voor de otter te onderzoeken. Als de otter niet de Hoge vaart verder vervolgd heeft (er zijn geen sporen te vinden nabij Stichtse Putten bij Almere) dan is hij de Knardijk wellicht gevolgd richting Knarbos. Op 27 januari maakte een bezoek al snel duidelijk dat dat een goede gok was. De dooi was die dag ingevallen maar er lagen op de oever tal van verse spraints. Een DNA sample moet duidelijk maken of het om hetzelfde dier gaat als het dier nabij Zeewolde. Op 29 januari meldt Ruben Kluit van Natuurmonumenten dat zij mooie spraints gevonden hebben in het Harderbroek. Omdat Jeroen toch in de buurt is gaat hij even langs en vindt naast het Harderbos ook onder de ecoduiker van de Ganzenweg nog mooie spraints. Deze manier om de weg veilig te passeren lijkt daarmee door de otter gevonden. Twee dagen wordt de vreugde wel sterk getemperd. Iets zuidelijker ter hoogte van de rotonde richting Harderwijk wordt een 12 kg zware otterman overreden. Zeer waarschijnlijk het dier van Harderbos en Harderbroek. Nu wordt het spannend of er in deze regio nog sporen gevonden kunnen worden. Ondertussen vindt Berry van Elst weer verse sporen in het Natuurpark. Dat dier is dus niet overreden bij Harderwijk (gezien territoriagrootte had dat zelfs gekund). Met een school in Marknesse (NOP) is het plan opgevat om een verblijfplaats voor de otter te bouwen. Dicht bij de school loopt de Zwolse Vaart en is er een klein bosje langs de Vaart. Een mooie plek voor zo’n otterholt. Jeroen gaat in januari deze locatie voor

19

Page 22: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

verkennen en is net uit de auto gestapt als de eerste spraint gevonden wordt. De locatie wordt dus af en toe door otters gebruikt dus de realisatie van een otterholt lijkt een goed plan. Met veel meer moeite wordt ook een spraint bij Emmeloord gevonden aan de Zwolse Vaart. Ondertussen is Sandra Visscher begonnen aan een zoektocht naar sporen om en nabij het Kuinderbos. Bij een faunaduiker die onder de A6 gaat is het raak. Tot nu toe is het het enige spoor in deze regio. Drie vrijwilligers van Natuurmonumenten hebben hun tweede ottermonitoringsronde gelopen. Ook nu weer sporen op de dijk met het Kadoelermeer en langs de Zwolse Vaart. Het dier is dus nog steeds aanwezig. Al met al de nodige activiteiten in Flevoland van otters. Er lijken meer dieren rond te lopen dan gedacht. Binnenkort worden de verzamelde keutels voor DNA-onderzoek geanalyseerd dus op termijn weten we beter hoeveel otters er in Flevoland rondlopen.

5 Franjestaart. Jaarlijks worden alle winterverblijven voor vleermuizen in Nederland geinspecteerd. In Flevoland gaat het om ongeveer zeven verblijven. Enkele verblijfplaatsen worden al jaren gecontroleerd zonder ooit een vleermuis gevonden te hebben. Maar er zijn gelukkig ook verblijfplaatsen die wel succesvol zijn. In het Waterloopbos ligt de meest succesvolle: het voormalig zoutwaterreservoir. Hier werden 25 franjestaarten, twee grootoorvleermuizen en een watervleermuis gevonden. Nog nooit zijn zoveel franjestaarten gevonden en ook de watervleermuis is nieuw als overwintersgast.

5 Grootoorvleermuis. Buiten het Waterloopbos (zie franjestaart) worden in de vleermuiswinterverblijven alleen grootoorvleermui-zen gevonden. In het verblijf in het Horsterwold gaat het om 11 dieren en in het Kuinderbos om vijf dieren. Deze vleermuis overwintert op relatief koude plekken en kan dus goed in de kleinere overwinterplaatsen een plek vinden. Wel moeten de verblijfplaatsen in het bos staan want het dier jaagt graag in bos- en parkgebieden, en de afstanden die het dier aflegt tussen winter- en zomerverblijfplaatsen is gering.

20

Page 23: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

Paddenstoelen ✿ Paddestoelen zijn duidelijk geen herfstdingen, ondanks dat ze er

wel mee geassocieerd worden, en ondanks dat we eind vorig jaar een paar dagen vorst gehad hebben. Maar op 6 januari zag Tonia Nales in haar achtertuin een gekraagde aardster. Eentje die zichzelf al helemaal omhoog heeft getild, dus geen jonkie.

25 JAAR RINGSLANGEN IN OOSTVAARDERSVELD

In 1988 liep een lid van de KNNV Lelystad door het Oostvaardersveld nabij Lelystad en zag daar de eerste twee ringslangen van heel Oostelijk en Zuidelijk Flevoland. Deze waarneming werd gevolgd door een waarneming in 1989 en 1990. Geïsoleerd van alle bestaande bekende Nederlandse populaties had de ringslang zich plotseling in dit nieuwe land gevestigd.Sinds 1997 wordt de populatie gemonitord en worden broeihopen aangelegd om de populatie te helpen. Een korte samenvatting van 25 jaar aanwezigheid van ringslangen in het Oostvaardersveld.

Start ringslangproject Na de eerste vier waarnemingen tot 1990 bleef het weer redelijk stil in het Oostvaardersveld. Vanaf 1997 verandert de situatie sterk doordat Landschapsbeheer Flevoland een ringslangproject start. Doel van dit project is om de drie metapopulaties Gelderse Vallei, Noord-Holland en Kop Overijssel-Friesland met elkaar te verbinden via Flevoland. Versnippering op het oude land zorgt er namelijk voor dat de drie metapopulaties steeds geïsoleerder raken (). Een sterke populatie in het Oostvaardersveld speelt in dit plan een cruciale rol.

Maatregelen Via natuurlijke verspreiding dient de ringslang de drie metapopulaties met elkaar te verbinden. Naast een goed werkende ecologische hoofd-structuur moeten er ook grote aantallen ringslangen komen die zich via deze structuren willen verplaatsen. De populatie ringslangen diende daarom goed te groeien en zeker een kleine populatie kan dan (tijdelijk) hulp gebruiken. Menselijk ingrijpen in natuurlijke processen blijft altijd vatbaar voor discussie maar bedacht moet worden dat het Nederlandse landschap al geheel door mensenhanden is gevormd. De ringslang is een dier dat al jaren profiteert van menselijk handelen. Mestvaalten bij de boerderij waren vroeger de plek waar ringslangen graag hun eieren legden. Besloten is om alleen broeihopen aan te leggen en daarmee gunstige

21

Page 24: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

reproductieplaatsen aan te bieden: een kleine invloed op het ecosysteem met mogelijk grote impact. Broeihopen Ringslangen leggen 4-30 eieren per jaar per vrouwtje. Deze eieren legt zij rond juni op een plek waar de temperatuur varieert tussen de 16-28 graden en waar het vochtig is. Langzaam composterend materiaal als oud gras, riet en takken voldoet aan deze eisen. Rond september komen de eieren dankzij deze warmte en vochtige omstandigheden zonder verdere bemoeienis van de ouders uit. In het Oostvaardersveld liggen sinds 1997 2-4 broeihopen. Twee ervan liggen er al sinds het begin en worden jaarlijks geïnspecteerd op eischalen. De broeihoop wordt dan meteen aangevuld met nieuw composterend materiaal. Het aantal eischalen in de broeihopen is de afgelopen 15 jaar opgelopen van 40 eieren in de beginjaren naarruim 1000 eieren nu. Het illustreert goed de basisregel dat broeihopen die langdurig op dezelfde plek liggen beter benut worden dan broeihopen die voor het eerst op een locatie aangelegd worden (). Daarnaast valt op dat regelmatig de ene broeihoop niet gebruikt wordt en het volgende jaar een andere broeihoop ongebruikt blijft. Dit terwijl alle broeihopen op dezelfde dag onderhoud krijgen en bestaan uit hetzelfde materiaal. Kleine details in de opbouw van de broeihoop bepalen het al dan niet gebruik van een broeihoop. De broeihopen van het Oostvaardersveld worden in oktober geïnspec-teerd en aangevuld. In veel andere ringslanggebieden wordt dit in april gedaan omdat men bang is overwinterende slangen te verstoren. Bij het inspecteren vinden we gemiddeld genomen een slang in de broeihopen, maar deze verstoring weegt op tegen de moeite die gedaan moet worden om geschikt materiaal voor de broeihoop in het voorjaar te krijgen. De eerste maaibeurt van weiden/bermen valt vaak pas half mei. En een broeihoop maken rond half mei is te laat omdat de temperatuur in zo’n broeihoop dan niet op tijd gestabiliseerd is. In de afgelopen 15 reproductiejaren zijn er in het Oostvaardersveld minimaal xx eieren gelegd. Eieren die succesvol zijn uitgekomen zijn goed herkenbaar aan de snedes die dan op de lege eischalen waarneembaar zijn. Gesteld kan worden dat ruim 50% van alle eieren succesvol is uitgekomen dus in totaal hebben de broeihopen de afgelopen 15 jaar xx jonge slangen opgeleverd.

22

Page 25: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

Groei populatie De succesvolle reproductie heeft ervoor gezorgd dat het aantal dieren in het Oostvaardersveld toegenomen is. Sinds 1997 wordt een twee kilometer lang traject zeven keer per jaar gemonitord. Dit onderzoek wordt verricht conform de telsystematiek van RAVON. Het jaargemiddelde kan gezien worden als een maat voor de dichtheid. 1997 had een gemiddelde van 0,8 dier per ronde. Dit aantal is opgelopen naar 3,0 in 2012. Globaal gesteld is de populatie van het Oostvaardersveld met een factor drie is gestegen. Interessanter is wat er buiten het Oostvaardersveld gebeurt. Uiteindelijk gaat het erom dat de ringslang de wijde wereld intrekt en nieuwe gebieden koloniseert. Sinds 2011 reproduceert de ringslang ook op enkele kilometers afstand van het kerngebied en worden verder daarbuiten ook incidenteel ringslangen waargenomen. Deze dieren laten zich leiden door de lijnvormige Lage Vaart. Bijna alle waarnemingen zijn langs dit kanaal gedaan. De Lage Vaart bestaat uit een vrij brede rietoever met parallel daaraan lijnvormige bosstructuren. Daarbuiten is er bebouwing, of open akkergebied: beide weinig interessant voor de ringslang. Gelukkig vallen alle vaarten in Flevoland onder de Ecologische Hoofdstructuur. De ringslang toont aan dat zij zich verplaatst via deze brede lijnvormige structuren in het landschap. Ook otter en bever verplaatsen zich in Flevoland vooral langs deze vaarten. Behoud van de ecologische hoofdstructuur in Flevoland is cruciaal voor deze soorten.

Eindresultaat nog niet gehaald Contact met de drie metapopulaties is nog niet bereikt maar de ringslangen van het Oostvaardersveld zijn na 25 jaar wel op weg. Genetisch onderzoek leert dat dit contact nog wel essentieel is. Van alle populaties in Nederland heeft de populatie in het Oostvaardersveld een van de hoogste inteeltwaarden. Gezien de manier waarop de populatie in 1988 ook startte verbaast dat niet: weinig dieren en een grote afstand tot bestaande populaties. Kruisingen tussen de Flevolandse populatie en de drie metapopulaties moet er op termijn voor zorgen dat de inteeltwaarden van alle gebieden gaan dalen. Toekomstverwachting in Oostvaardersveld Na 25 jaar is de ringslang in het Oostvaarderveld uitgegroeid van enkele individuen tot een flinke populatie die ook wat veerkracht heeft. Dat de populatie ook voet aan de grond heeft gekregen buiten het Oostvaarders-veld is gunstig. Binnen het Oostvaardersveld zijn ontwikkelingen gaande die niet per definitie gunstig uit gaan pakken voor de ringslang. Het

23

Page 26: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

Oostvaardersveld is namelijk de etalage van de Oostvaardersplassen. Grote grazers in de vorm van Konikpaarden spelen in het Oostvaarders-veld een steeds belangrijker rol. En intensieve begrazing en reptielen gaan slecht samen. Daarnaast zijn er plannen om delen van het Oostvaardersveld om te vormen tot kampeerterrein en er een groot bezoekerscentrum te bouwen. De economische recessie zorgt er in elk geval voor dat de plannen veel minder snel uitgevoerd worden dan gedacht. Dat geeft de ringslang de mogelijkheid om nog meer vastigheid buiten dit gebied te krijgen en daarmee zijn uitsterfkansen flink te verkleinen. Jeroen Reinhold coördineert sinds 1997 de ringslangmonitoring en het onderhoud aan de broeihopen voor Landschapsbeheer Flevoland.

ZUID LIMBURG, OVER DELFSTOFFEN EN

NATUURWAARDE…

Excursie KNNV 1-2 juni 2013 Tijdens deze excursie zullen we zien hoe de winning van verschillende delfstoffen zijn sporen achterliet in het landschap, maar tegelijkertijd ook nieuwe kansen biedt voor natuur. In de omgeving van de zogenaamde steenbergen groeit een unieke flora. In de grootste mergelgroeve broedt een oehoe terwijl talloze vleermuizen de schemering onveilig maken. Het zinkviooltje dankt zijn bestaan aan de vervuiling door mijnwater en de uitgestrekte dennenbossen op de Brunsummerheide groeien op het zuiverste zilverzand maar zijn bovendien aangeplant voor de levering van stuthout dat nodig was in de mijnen. Zo zie je maar wat bovengronds bloeit en groeit is geworteld in een rijke bodem. Reden genoeg om eens een bezoekje aan het Zuid Limburgse land te brengen. Omdat het nog een tijdje duurt voordat het zover is, er nog van alles geregeld en afgesproken moet worden en het een en ander ook afhankelijk is van het aantal deelnemers, heb ik op dit moment slechts een indicatie van een mogelijk programma… Op zaterdagochtend vertrekken we om 7:00 uur vanaf het kantoor van Landschapsbeheer Flevoland naar het zuiden. Ik verwacht dat we rond 10:00 uur aankomen bij bezoekerscentrum Schrieversheide (Schaapskooiweg 99, 6414 EL Heerlen, 045-5630355).

24

Page 27: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

Na een kop koffie en een stuk vlaai gaan we de benen strekken en een mooie wandeling over de Brunsummerheide onder begeleiding van een lokale gids. Natuurmonumenten beheert dit terrein met unieke plant- en diersoorten. In de omgeving van dit gebied wordt momenteel ook zand gewonnen met alle gevolgen van dien…

Rond 15:00 uur gaan we naar Geuldal (Plaatweg 1, 6285 NK Epen) waar we nog een korte wandeling (ongeveer 6km) door dit schitterende dal maken. In de avond overnachten we in een trekkershut op camping Schoonbron in Schin op Geul (Valkenburgerweg 128, 6305 EA, Schin op Geul). Wellicht dat een enkeling nog puf en zin heeft om naar Valkenburg te gaan om te genieten van het bronsgroene gerstenat (of was het iets anders bronsgroens…???).

25

Page 28: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

Op de zondag gaan we eerst naar de kalkgraslanden in het Gerendal, we verzamelen om 11 uur op de parkeerplaats van het Gerendal bij Strucht.

Om 15:00 uur komen we op de parkeerplaats bij Fort St. Pieter samen en gaan we de Sint Pietersberg bij Maastricht bezoeken, een bezoek aan de grotten en groeve kan daarbij niet ontbreken uiteraard.

26

Page 29: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

Na alle inspanningen is er na afloop uiteraard de gelegenheid om eens lekker te genieten van een heerlijke maaltijd. Na dit alles komt er ook een tijd om weer terug naar huis te gaan. Het programma dat ik hierboven heb geschetst is zoals gezegd slechts een indicatie, door omstandigheden en de samenstelling van de groep kan deze veranderen. Maar het is wel de bedoeling om in dit eerste weekend van juni optimaal te genieten van de schitterende natuur in Zuid Limburg. Het zou fijn en gezellig zijn als iedereen het hele weekend mee gaat, maar ik begrijp dat dit wellicht niet kan. Uiteraard is het ook mogelijk om een van de dagen mee te gaan. Graag wil ik jullie vragen om voor aan mij door te geven of jullie mee willen gaan. Dat kan per mail ([email protected]) of telefonisch (0646020125). Ga je het hele weekend mee of een dag, wil je blijven overnachten in de trekkershut en heb je vervoer naar Limburg?

Met vriendelijke groeten, Bart Smeets

EXCURSIE HASBRUCHER URWALD?

Door Berry van Elst Tien jaar geleden bezochten (slechts) drie leden van de vogelwerkgroep het Hasbrucher Urwalt en nog enkele andere mooie gebieden. Al een paar jaar speel ik met het idee om deze excursie weer eens te herhalen. Zo’n bezoek aan een uniek gebied moet je toch af en toe eens herhalen en andere mensen de gelegenheid geven zo’n uniek gebied te bezoeken. Dit stukje is bedoeld om te polsen of er (voldoende) belangstelling voor bestaat.

27

Page 30: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

Omdat dit gebied tussen Oldenburg en Bremen ligt (zo’n 110 km. over de grens vanaf Nieuweschans) is het te ver rijden voor op één dag en is het noodzakelijk een keer daar te overnachten. Vorige keer hebben we overnacht in een klein, gastvrij en gezellig familiehotel het “Schwarze Ross” in Bookholzberg, waar we bovendien heerlijk hebben gegeten. Het ligt op slechts 2 kilometer van de ingang van het Urwald Hasbruch. Het Hasbrucher Urwald is een oud bosgebied van zo’n ruim 30 ha groot, gelegen in een ca. 630 ha. groot bosbebied. Het bosreservaat is vanaf begin 19e eeuw niet meer bosbouwkundig beheerd (behoudens wat illegale houtkap tijdens WO II). Vroeger was het een halfopen landschap dat (extensief) begraasd werd door vee. De vogelrijkdom is groot dankzij de vele oude bomen. Veel eik en haagbeuk. Van sommige eiken wordt gezegd dat ze van ca. 1200 zijn! Enkele grote eiken zijn de laatste jaren gestorven of omgewaaid. De Frederiken-Eiche is sinds de val van de Amalien-Eiche de dikste en oudste eik van het Hasbruch. De eik heeft een stamomtrek van 7,8 meter. Een imposant gezicht blijft het, zo’n joekel van een eik! Ook komen er veel (oer)oude naaldbomen voor, die ook deels hol zijn. Het gebied wordt doorsneden door een klein beekje, waarnaast allerlei soorten voorjaarsbosplantjes groeien. Dus zowel voor vogel als bomen- en plantenliefhebbers is hier veel te beleven. Zo komen alle soorten spechten in dit gebied voor, ook dankzij al die oude en holle bomen. Tijdens de vorige excursie hoorden en zagen we vijf soorten (als ik me goed herinner). Verder is het mogelijk bij het dorpje Berne, het ‘Warflether Sand’ aan de rivier de Weser te bezoeken. Hier bloeit in het voorjaar de zeldzame Kievitsbloem in grote getale. Op de terugweg zouden we het Borkener Paradies aan de rivier de Ems bij Meppen, tegenover het Bargerveen, kunnen bezoeken. Dit bosgebied is heel anders dan het Urwald Hasbruch. Het is veel opener en het wordt begraasd door koeien. Er staan veel oude bomen, maar deze zijn minder oud dan in Hasbruch. Het idee is om deze excursie ergens van midden - eind mei in te plannen, mits er voldoende belangstelling voor is. In mei missen we dan wel de uitbundige voorjaarsbloei, maar hebben dan wel kans op bv. De Noordse Nachtegaal en andere soorten die wat later in het seizoen terugkomen uit Afrika. Opgave en informatie bij Berry van Elst.

28

Page 31: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

OOK IN OORSMEER WOONT DE MIJT

DEMODEX FOLLICULORUM . Door Fred Borgsteede In het leuke stukje in Lokvogeltje 38-4 over welke dieren die in onze huizen kunnen voorkomen noemt Martin Soesbergen zelfs Demodex folliculorum. Als parasitoloog (gewerkt op het CDI/CVI van 1970-2009, nu gepensioneerd) doet het me uiteraard veel genoegen dat er ook aandacht wordt besteed aan een parasiet! Alhoewel, volgens de 'definitie' van wat men een parasiet noemt, hoort ook dat hij schade aanbrengt bij zijn gastheer. Dat is voor Demodex nauwelijks of niet meetbaar. Wel kan Demodex ernstige problemen veroorzaken bij honden en bij runderen. Dat zien we in ons land niet vaak. Bij runderen kan de aantasting van de huid zo ernstig zijn dat de huid voor het maken van leer onbruikbaar wordt.

Foto: my-pet-medicine.com

Martin noemt in zijn stukje een aantal plaatsen waar Demodex bij de mens kan voorkomen. Dat is allemaal correct, maar de plaats waar ze verreweg het meest aangetroffen worden, noem hij niet. Dat is in het oorsmeer. Ik denk ook dat vrijwel 100% van de mensen Demodex bij zich draagt.

29

Page 32: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

Nog enkele opmerkelijke zaken met betrekking tot Demodex: bij een open dag van ons onvolprezen ziekenhuis vroeg ik aan een van de KNO-artsen wat hij vond van het feit dat bij vrijwel alle mensen Demodex in het oor zat. Wie schetst mijn verbazing dat hij nog nooit van Demodex had gehoord! Een ander verhaal over Demodex. Mijn collega's van de Faculteit Diergeneeskunde leren hun studenten uiteraard het een en ander over Demodex. Om Demodex ook werkelijk aan te tonen, wilde een van mijn collega's op het practicum alle studenten een monstertje van hun eigen oorsmeer laten bekijken. Maar.... een groot aantal weigerde dat. Ze vonden het te 'eng'. Kennelijk vonden ze het niet zo'n prettige gedachte dat ze rondliepen met 'beestjes'. Dat we volgestouwd zitten met bacteriën vinden ze kennelijk minder beangstigend. Terecht, want we zouden niet zonder kunnen. Voor wie zijn eigen oorsmeer onder de microscoop wil bekijken: doe wat oorsmeer in een dun laagje op een objectglaasje. Voeg een druppeltje ophelderingsvloeistof bij (wij gebruikten altijd chlorallactofenol, het recept is vast wel op internet te vinden). Leg er een dekglaasje op en bekijk het onder de microscoop bij 100x vergroting. Als Demodex aanwezig is, beweegt hij vaak nog een beetje met zijn vier paar 'pootjes'.

Foto: curedemodex.com

30

Page 33: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

NIEUWS OVER DIER EN PLANT

IN POLDERLAND

Tekst en foto's: Nico Dijkshoorn

Hoewel het enkele dagen geleden wel lente leek, lijkt de winter toch nog een keer terug te gaan slaan. Enkele dagen geleden voerden zuidoosten winden zachte lucht aan en werden dankzij veel zon temperaturen bereikt van 18 graden en werden meerdere dagrecords verbroken. Maar we hebben te vroeg gejuicht. Rond een hogedrukgebied boven Scandinavië wordt koude poollucht naar West Europa gevoerd. En hoewel het in het zuiden van het land momenteel (9 maart 2013) nog zacht weer is, wordt in Noord Nederland de eerste sneeuw gemeld. Als de weersverwachtingen gaan uitkomen, krijgen we de komende dagen nog een sneeuwdekje en matige vorst in de nacht. Na de voorjaarsachtige dagen zal dat toch wel even wennen zijn. Tijdens het fraaie weer vlogen de eerste vlinders en hommels rond. En ook waren de eerste kikkers en salamanders actief. Die zullen nu toch weer een beschut plekje op moeten zoeken. De afgelopen dagen waren de goeddoorvoede vogels in de stad zijn al zeer luidruchtig. Ze hebben duidelijk het voorjaar in hun bol. Dat geldt ook voor de aalscholvers, blauwe reigers en ganzen, die hun nesten al aan het opkalefateren zijn. Sommige vroege vogels zitten al op de eieren. Die lopen de komende dagen duidelijk gevaar. Mocht het echt matig gaan vriezen, dan kunnen vossen over het ijs de nesten bereiken. Begin februari werden de eerste lepelaars boven het Zuigerplaspark in Lelystad waargenomen. Bijzonder vroeg dit jaar. En begin maart trokken er meerdere groepen kraanvogels over Flevoland noordwaarts.

31

Page 34: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

Een vogel, die je op dit moment niet in Flevoland zou verwachten, is de flamingo. Al enige tijd verblijven er weer enkele flamingo’s in het Veluwemeer. Nou moet ik wel toegeven dat mijn eerste waarneming van een flamingo in Flevoland ook onder winterse omstandigheden was. Dat dier stond -ergens in de zeventiger jaren- in een wak in de Oostvaarders-plassen, toen ik op de Hoekplas rond schaatste. Deze winter zal waarschijnlijk als een normale winter, maar wel sneeuw-rijke winter, in de boeken komen te staan. Dit ondanks de langdurige vorstperiode in januari. Vanaf 14 januari bleef de temperatuur zelfs gedurende twaalf dagen geheel onder nul. Ondanks deze langdurige vorstperiode kon er deze winter vrijwel nergens worden geschaatst. Dat kwam door de dikke laag sneeuw, die in het begin van de vorstperiode op het ijs terecht kwam. Op het IJsselmeer en Markermeer vormde zich tijdens deze vorstperiode wel een dun laagje ijs, maar dit leverde voor de scheepvaart weinig problemen op. Toch kon je eind februari op enkele plaatsen langs de Houtribdijk nog ijsresten tegenkomen. IJs dat in januari is gevormd en na de inval van de dooi bijeengedreven is. Voorgaande winters was er nog een enkele waarneming van een bonte kraai in Flevoland. Dit jaar lijkt hij geheel verstek te laten gaan. Toch jammer. Op meerdere plaatsen werden pestvogels en klapeksters waargenomen. Ook zijn er nog enkele roerdompen en ijsvogels die de winterse periode hebben overleefd.

Hoewel het geen koude winter is geweest, is het toch wel de vijfde winter op rij, die redelijk wat vorst en zeker veel sneeuw heeft gebracht. Geen gemak-kelijke winter voor de dieren. Dat geldt in het bijzonder voor de koeien, paarden en herten in de Oostvaardersplassen. Door

het koude weer, dat nu nog wordt verwacht, lijkt dit een erg laat voorjaar te gaan worden. Het zal zeker nog tot begin april duren voordat het gras en de kruiden in de Oostvaardersplassen voldoende zijn uitgegroeid en de kritieke fase voor de dieren voorbij is. Hoewel sommigen de indruk wekken, dat het in de Oostvaardersplassen puur natuur is, is het dat uiteraard niet. De dieren lopen in een afgerasterd gebied en kunnen niet wegtrekken. En er lopen gewoon onnatuurlijk veel

32

Page 35: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

dieren in het gebied. Daardoor is er te weinig voedsel en lopen deze dieren al wekenlang “op een houtje te bijten”. Zeker tijdens de sneeuwperiodes hebben de dieren weinig voedsel kunnen opnemen. Eind januari waren al weer ruim 200 dieren gestorven, waarvan het merendeel door de beheerders is afgeschoten om verder lijden te voorkomen. In de vorige winter zijn uiteindelijk bijna 1500 dieren gesneuveld en gezien de huidige situatie in de Oostvaardersplassen valt te vrezen, dat dit aantal dit jaar zeker zal worden overtroffen. Er wacht de dieren, maar ook de beheerders nog een moeilijke tijd.

Op initiatief van de Partij van de Dieren gaat staatssecretaris Dijksma opnieuw proberen de gemeenteraad van Lelystad er van te overtuigen dat (een deel van) De Hollandse hout voor de grote grazers moet worden opengesteld. Eerder besloot de Gemeenteraad hier niet aan mee te werken. Hopelijk blijft de gemeenteraad bij dit stand-punt, want in het Oostvaarders-bos in Almere en de Driehoek nabij de Knardijk is te zien, wat deze dieren met het bos doen. Binnen enkele jaren sneuvelt het merendeel van de bomen. Dat er weinig beschutting in de Oostvaardersplassen is, komt omdat de dieren zelf hun beschutting tegen slecht weer vernietigd hebben. De open-stelling van de Hollandse hout voor de dieren zal inhouden, dat dit bos in het voorjaar voor bezoekers zal worden afge-sloten. Dat is nu jaarlijks het

geval in de Driehoek en het Oostvaardersbos. Openstelling van De Hollandse hout is geen oplossing van het probleem, want uiteindelijk zal het aantal dieren opnieuw tot de grenzen van het maximale (en daar voorbij) uitgroeien.

33

Page 36: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

De IJsselmeervissers waren de afgelopen dagen druk in de weer met lange drijfnetten achter hun schip. Maar dit voorjaar zullen ze geen netten mogen plaatsen voor de spieringvangst. De spieringstand is ook dit jaar te laag. Hopelijk is de spieringstand niet zo laag dat de aalscholvers van de Oostvaardersplassen en Lepelaarplassen in de problemen komen. Een deel van de aalscholvers van de Oostvaardersplassen heeft zich vorig jaar op enkele wilgeneilandjes aan de westzijde van de Grote plas gevestigd. Eilandjes die toch wel erg in de wind liggen. Maar ook in de aalscholverkolonie nabij de Knardijk is er minder beschutting. Vanuit de tijdelijk opengestelde observatiehut De Schollevaar kijk je tegenwoordig over een grote wateroppervlakte uit. Veel van de vroegere schiereilandjes zijn onder water verdwenen en er is veel sterfte onder de wilgen door de hogere waterstand en de vraat door edelherten. De aalscholverkolonie lijkt een ideale plek voor de zeearend om een nestboom te zoeken. Toch lijkt het er op dat de zeearend dit jaar gaat broeden in een wilg langs de oostrand van de Grote plas. De zeearenden lijken niet tevreden te zijn met de nestboom die ze vorig jaar in het achterland van de Oostvaardersplassen hebben gebruikt. De allereerste nestboom is in januari tijdens harde wind afgebroken. Het mag nog een wonder heten, dat deze boom het zware nest zo lang heeft weten te torsen. De nu favoriete boom staat nogal open en bloot in het rietland en is daarmee nog al kwetsbaar voor harde wind. Bij helder weer is deze nestboom zowel vanaf de Grote Praambult als vanaf het uitkijkpunt aan de Oostvaardersdijk met een goede verrekijker of telescoop redelijk goed te zien. De zeearenden worden ook op andere plaatsen in Flevoland gemeld. Ze werden onder meer gemeld in de omgeving van het Roggebotse bos. Waarschijnlijk gaat hier ook dit jaar weer gebroed worden. Ook werden er enkele zeearenden waargenomen bij de Rotterdamse hoek in de Noordoostpolder. Hier wordt door het Flevolandschap langs de dijk van de Noordoostpolder een nieuw weidevogel-/moerasgebied aangelegd. Direct grenzend aan de dijk ligt al een klein natuurgebiedje. Dit heeft wel wat weg van een eendenkooi: een diepe plas omgeven met een volgroeid moerassig loofbos. Een van de pareltjes van Flevoland. Zo zijn er wel meer wat onbekende pareltjes in Flevoland. Onder meer de natuurterreintjes het Gruttoveld en het Gorzenveld in de Zuidlob van Flevoland. Het Gruttoveld waar in de winter en het vroege voorjaar grote

34

Page 37: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

aantallen eenden, ganzen en zwanen overnachten en het Gorzenveld waar al enkele jaren een slaapplaats van overwinterende blauwe kiekendieven is gevestigd. De beruchte Robuuste verbindingszone tussen de Oostvaardersplassen en het Horsterwold lijkt er nu definitief niet te komen. In een rapport over de hele problematiek wordt geadviseerd hier zeker de eerste vijf jaar niet mee door te gaan en meer aandacht te besteden aan natuurontwikkeling in de omgeving van Almere en rond Schokland. Ook de Markerwadden lijken nu duidelijk in beeld te zijn. Vorig jaar heeft de Nationale postcode loterij al 15 miljoen toegezegd aan Natuur-monumenten en onlangs maakte ook het kabinet bekend 30 miljoen euro voor dit prachtige project uit te willen trekken. Met dit geld wil Natuurmonumenten halverwege de dijk Lelystad- Enkhuizen enkele eilanden aanleggen met zandplaten, schelpenbanken, rietvelden, boomgroepen en daarnaast ook ondiep water creëren. Met dit grote project zal worden geprobeerd ook de slibproblematiek van het Markermeer op te lossen. Enkele jaren geleden is een grote hoeveelheid slib van de bodem van het Markermeer in beweging gekomen en dat slib heeft zich op andere plaatsen afgezet. Daardoor zijn delen van het Markermeer, waar veel driehoeksmosselen voorkwamen, met een laag slib bedekt en is deze voedselbron van de kuif- en tafeleenden verloren gegaan. Aan dit proces lijkt geen einde te komen , want tijdens periodes met harde wind komt keer op keer het slib weer in beweging. Door Rijkswaterstaat en provincie Flevoland wordt naarstig gezocht naar een manier om dit slib weer vastgelegd te krijgen. De Markerwadden kunnen daarbij een belangrijke bijdrage leveren. Eerder waren er plannen om tegenover de Lepelaarplassen enkele eilandjes in het Markermeer aan te leggen, maar deze plannen lijken nu naar de achtergrond geschoven te zijn. Waarschijnlijk zal het nog wel tot eind volgend jaar duren voor we de eerste werkzaamheden langs de dijk zullen zien. Eerst moeten nog allerlei vergunningen e.d. worden geregeld en voor de realisatie van het totale project is nog veel meer geld nodig. Hopelijk zal men er toch in slagen voortgang in dit fantastische project te houden. Niet alleen waardevol voor de natuur, maar ook voor de natuurrecreatie en de watersport. Tot die tijd moeten we het maar doen met de golfbrekers langs de Houtribdijk en het “schiereilandje” een kilometertje voorbij Trintelhaven. Dat is nu ook al een heel waardevolle omgeving.

35

Page 38: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

In tegenstelling met dit prachtige project zijn er ook projecten in ontwikkeling, waarvan de natuurliefhebbers zullen denken, “laat dit maar aan ons voorbij gaan”. En daarbij denk ik aan de plannen voor de aanleg van een overslaghaven op de voormalige viskwekerij ten noorden van Lelystad. Een kostbaar project dat de gemeente Lelystad en de provincie met veel geld vanuit Brussel er door proberen te drukken. Er schijnen bedrijven in dit project geïnteresseerd te zijn, die het niet zo nauw nemen met de milieuregels. De financiële haalbaarheid is ook twijfelachtig en gelukkig heeft de gemeenteraad van Lelystad aangegeven dat er eerst nog een onpartijdig advies moet worden opgesteld alvorens de gemeenteraad goedkeuring aan dit project wil geven. Een ander project waarvan we moeten hopen dat het niet doorgaat, is de uitbreiding van vliegveld Lelystad. Ook dit project proberen de overheden er door te drukken. De afgelopen jaren is de verlenging van de landings-banen nog uitgebleven, maar te vrezen valt, dat het uiteindelijk wel zal gaan gebeuren. Gemeente Dronten is onlangs wel wakker geworden, maar blijkt weinig meer tegen de overlast van de vliegtuigen te kunnen doen. De mogelijkheden van inspraak hebben zij gemist. Naar het nu lijkt, zal het vliegveld binnen enkele jaren worden uitgebreid en worden er dagelijks ruim 150 vliegbewegingen van grote vliegtuigen toegestaan. De eerste vliegtuigen mogen vanaf 6.00 uur landen of opstijgen en zullen dan lange tijd laag blijven vliegen om het vliegverkeer van Schiphol niet te hinderen. Wanneer het vliegveld echt veel gebruikt gaat worden, zullen er tot op kilometers afstand van het vliegveld grote aantallen vogels (ganzen, eenden, aalscholvers?) worden afgeschoten. En dat allemaal voor een uitbreiding van de werkgelegenheid die in vergelijking met de huidige werkgelegenheid binnen Flevoland slechts gering zal zijn. Het kabinet doet verwoede pogingen om voor 2015 de provincies Noord-Holland, Utrecht en Flevoland te laten fuseren. Het gevaar dreigt dat we dan het afvalputje van deze superprovincie gaan worden.

Lelystad 9 maart 2013.

36

Page 39: KONINKLIJKE NEDERLANDSE NATUURHISTORISCHE€¦ · Donders, Nico Dijkshoorn, Ria Heemskerk, Peter Lobach, Michiel Oudendijk, Liesbeth Oosterbeek, John Post, Jeroen Reinhold, Bart Smeet,

Lokvogeltje 39-1 t maart 2013

INHOUDSOPGAVE

Nieuws uit de vereniging ............................................................................. 1

Jaarvergadering ....................................................................................... 1

Notulen jaarvergadering KNNV, afd. Lelystad van 22 maart 2012 ....... 2

Resultaten 2012 en Begroting 2013 KNNV afd Lelystad ...................... 5

De soorten-zoekdag 2013 komt er aan! ............................................... 14

Ledenmutaties ....................................................................................... 14

Agenda ....................................................................................................... 15

Natuurcafé ................................................................................................. 17

Horen zien en schrijven............................................................................. 18

25 jaar ringslangen in Oostvaardersveld.................................................. 21

Start ringslangproject............................................................................. 21

Maatregelen ........................................................................................... 21

Broeihopen............................................................................................. 22

Groei populatie ...................................................................................... 23

Eindresultaat nog niet gehaald ............................................................. 23

Toekomstverwachting in Oostvaardersveld ......................................... 23

Zuid Limburg, over delfstoffen en natuurwaarde… ................................. 24

Excursie Hasbrucher Urwald? .................................................................. 27

Ook in oorsmeer woont de mijt Demodex folliculorum. ........................... 29

NIEUWS OVER DIER EN PLANT IN POLDERLAND............................. 31

Inhoudsopgave .......................................................................................... 37

37