Knorhaan 39

Tiende jaargangmaart 2014

Inhoud

ExcursieprogrammaVerslag excursie 14 december, HuisduinenVerslag excursie 25 januari, Zandmotor en Hoek van HollandVerslag excursie 16 februari, Camperduin StrandvondstenWilberts stormseizoen Langst levende diersoort ook op de Nederlandse kust aanwezig

Foto's voor zover niet bij het artikel vermeld: Jaap Cost Budde, Wilbert Kerkhof, Linda Keesman, Pieter Korstanje, Pieter Kruse en Henk Witte.

Coördinator: Henk Witte, tel. 072-5895170. e-mail: [email protected]

Excursieprogramma

Verzamelen bij station Alkmaar-Noord (parkeerterrein bij huisartsenpost) tenzij anders vermeld. Aanmelden bij Henk Witte [email protected]

Zaterdag 22 maartEgmond aan Zee, 14.00 tot 16.00 uur. Verzamelen bij strandopgang naast het Grand Café Restaurant. Aanmelden niet nodig.

Zondag 13 aprilTexel, 10.00 tot 15.00 uur. We nemen de boot van 9.30 uur. Vertrek Alkmaar 8.30 uur.

Zondag 18 meiGoeree, 10.00 tot 15.00 uur. Vertrek 8.30 uur.

Zondag 15 juniWijk aan Zee, Noordpier. 14.00 tot 16.00 uur. Vertrek 13.30 uur.

1

Knorhaan 39Nieuwsbrief StrandwerkgroepKNNV afd. Regio Alkmaar

mailto:[email protected]


Verslag excursie Huisduinen, 14 december 2013Tijd: 10.00 tot 12.00 uurAantal deelnemers: 6Weersomstandigheden: Z 3, 7º C

In de eerste jaren van onze strandwerkgroep startte een excursie naar Huisduinen steeds ter hoogte van de horecagelegenheid “Nogal wiedus”. Hier gaat de dijk over in de duinen en begint het strand. Begin 2011 ontdekten we dat zuidelijker, ter hoogte van “Duinoord” schelpenrijke zandhopen lagen, afkomstig van een zandsuppletie. Steevast vonden we hier flinke aantallen bonte mantels en verder allerlei andere soorten uit het Eemien, zo'n 120 duizend jaar geleden. Meestal ook één of meer exemplaren van de eierschelp, een zeldzame verschijning op onze stranden. Helaas had de Sinterklaasstorm onze zandhopen verzwolgen. Omdat ook lager op het strand weinig was te vinden zijn maar verhuisd naar ons vroegere excursiegebied. Grote aantallen schelpen lagen ook hier niet maar toch raapten we een fragment van een eierschelp op en verder 1x bonte mantel, 1x paardenzadel, 1x tere hartschelp, 1x geknobbelde hartschelp en 4x grijze tapijtschelp. Het meegenomen gruis leverde uiteindelijk een leuke waarnemingenlijst op met onder andere 1x melkwit traliedrijfhorentje, 1x vliezig drijfhorentje, 16x muizenkeuteltje, 1x gewone wenteltrap, 2x kleine fuikhoren, 2x gewone trapgevel, 1x stomp traliehorentje, 1x oubliehoren, 1x dubbeltjesschelp, 1x kleine platschelp, 2x korfschelp en 1x geplooide rotsboorder.

GroenwierenDarmwier (Enteromorpha spec.). Algemeen.

BruinwierenRiemwier (Himanthalia elongata). Vrij algemeen.Knotswier (Ascophyllum nodosum). Vrij algemeen.Blaaswier (Fucus vesiculosus). Algemeen.

RibkwallenZeedruif (Pleurobranchia pileus). 1x

Geleedpotigenkreeftachtigen Noordzeekrab (Cancer pagurus). 1x schildGewone strandkrab (Carcinus maenas). 1x schildGewone zwemkrab (Liocarcinus holsatus). 1x schild

WeekdierenbuikpotigenGewone alikruik (Littorina littorea). Aanwezig.Ruwe alikruik-complex (Littorina saxatilis s.l.). Aanwezig.Wadslakje (Hydrobia ulvae). (R: 41x)Opgezwollen brakwaterhorentje (Hydrobia ventrosa). 3xMelkwit traliedrijfhorentje (Alvania lactea). 1xVliezig drijfhorentje (Rissoa membranacea). 1xMuizenkeuteltje (Bittium reticulatum). 4x heel en 12x fragment

2


Gewone wenteltrap (Epitonium clathrus). 1xGewone tepelhoren (Euspira catena). 1xGlanzende tepelhoren (Euspira nitida). Vrij algemeen.Wulk (Buccinum undatum). 1x fragment. 3x fragment en 1x juvenielGevlochten fuikhoren (Nassarius reticulatus). 4x heel en 5x fragmentKleine fuikhoren (Nassarius pygmaeus). 1x heel en 1x fragmentGewone trapgevel (Oenopota turricula). 2xStomp traliehorentje (Chrysallida sarsi). 1xMelkwitte priemhoren (Turbonilla lactea). 1x fragmentOubliehoren (Retusa obtusa). 1xtweekleppigenGewone mossel (Mytilus edulis). Zeer algemeen, ook doubletten.Bonte mantel (Mimachlamys varia). 1xPaardenzadel (Anomia ephippium). 1xGewone oester (Ostrea edulis). Vrij algemeen.Japanse oester (Crassostrea gigas). 1xDubbeltjeschelp (Lucinella divaricata). 1xOvaal zeeklitschelpje (Tellimya ferruginosa). 2xTweetandschelpje (Mysella bidentata). 5x klep en 14x doubletGewone kokkel (Cerastoderma edule). Zeer algemeen.Brakwaterkokkel (Cerastoderma lamarcki). Algemeen.Geknobbelde hartschelp (Acanthocardia tuberculata). 1xTere hartschelp (Acanthocardia paucicostata). 1xNoorse hartschelp (Laevicardium crassum). 5xHalfgeknotte strandschelp (Spisula subtruncata). Zeer algemeen.Ovale strandschelp (Spisula elliptica). Algemeen.Stevige strandschelp (Spisula solida). Vrij algemeen.Grote strandschelp (Mactra corallina cinerea). Enkele.Gewone otterschelp (Lutraria lutraria). Enkele fragmenten.Amerikaanse zwaardschede (Ensis directus). Algemeen, ook doubletten.Rechtsgestreepte platschelp (Tellina fabula). 1xKleine platschelp (Tellina pygmaea). 4xNonnetje (Macoma balthica). Algemeen.Gewone eierschelp (Gastrana fragilis). 1x fragment.Zaagje (Donax vittatus). Algemeen.Platte slijkgaper (Scrobicularia plana). 1xGewone Venusschelp (Chamelea striatula). Vrij algemeen.Gewone tapijtschelp (Venerupis senegalensis). 1x juveniel doubletGrijze tapijtschelp (Paphia aurea senescens). 4xKorfschelp (Corbula gibba gibba). 2xStrandgaper (Mya arenaria). Enkele fagmenten.Noordse rotsboorder (Hiatella arctica). 2x

3

Vóór de storm


Amerikaanse boormossel (Petricola pholadiformis). Enkele.Ruwe boormossel (Zirfaea crispata). 1xkoppotigenGewone zeekat (Sepia officinalis). 1x rugschild.

StekelhuidigenZeeklit (Echinicardium cordatum). 1x gaaf exemplaar.Zeeboontje (Echinocyamus pusillus). Vrij algemeen.

VissenHondshaai (Scyliorhinus canicula). 1x eikapsel.

Verslag excursie Zandmotor en Hoek van Holland, 25 januari 2014Tijd: 13.00 tot 17.00 uurAantal deelnemers: 3Weersomstandigheden: Z 4, 5º C

We hebben eerst het strandgedeelte bezocht tussen Terheijde/Monster en het begin van de Zandmotor. Er lagen zo veel mooie schelpenbankjes dat we al gauw geen last meer hadden van de koude wind. Met zo'n 10 liter gruis in de auto zijn we op het einde van de middag ook nog even naar het strand van Hoek van Holland gegaan. Hier lag beduidend minder gruis. We hebben ongeveer een halve liter meegenomen om thuis uit te zoeken.

Beide stranden staan onder meer bekend om hun fossiele schelpen. De oudste dateren van het Eoceen, gemiddeld 45 miljoen jaar geleden. Wij vonden bij de Zandmotor uit deze periode een slotfragment van de zwinkokkel en 4 exemplaren van de de Turritella solanderi (een soort penhoren). Ze zijn 80.000 jaar geleden door de Oerschelde vanuit België naar de zandwinput voor de Maasvlakte 2 getransporteerd.

Uit het gruis kwam ook een fragment van een stootandje te voorschijn dat veel overeenkomsten had met de Dentalium costatum. Deze soort leefde in het Plioceen (2½ – 5 miljoen jaar geleden).

De schelpen uit het Eemien (115 duizend jaar geleden) hebben hier wel geleefd. We vonden bij de Zandmotor van deze groep o.a. 3x asgrauwe tolhoren, 5x muizenkeuteltje (Bittium reticulatum), 12x Bittium spec., 1x platte cirkelhoren, 9x verdikte fuikhoren, 62x kleine fuikhoren, 11x gestreept priemhorentje, 4x fragment bonte mantel, 1x paardenzadel, 11x dubbeltjesschelp, vrij algemeen de geknobbelde hartschelp, 3x fragment pleistocene strandschelp, vrij algemeen de grijze tapijtschelp, 5x dichtgestreepte

4


artemisschelp, 12x korfschelp, 1x slotfragment afgeknotte gaper, 3x slotfragment van de pholade en 15x zwakgeribte olifantstand.

En dat was nog niet alles. We verzamelden bij de Zandloper ook 54x gewone wenteltrap, 2x witte wenteltrap, 1x gekielde cirkelslak, 83x gewone trapgevel, 2x breed tandhorentje, 2x melkwitte arkschelp, 8x wijde mantel, 2x grote astarte, 19 fragmenten van de sabelschede, 9x kleine platschelp, 1x prismatische dunschaal en 4x geplooide rotsboorder. Bij Hoek van Holland vonden we o.a. 1 fragment van de melkwitte arkschelp, een gave pleistocene strandschelp, 9 fragmenten van de sabelschede, 1x kleine platschelp, 1x geplooide rotsboorder en 1 fragment van de papierschelp.De soortenlijst hieronder gaat uit van de vondsten bij de Zandmotor. Als een soort bij Hoek van Holland is gevonden wordt dit weergegeven met HvH.

RingwormenborstelwormenSchelpkokerworm (Lanice conchilega). Vrij algemeen, HvH: algemeen.Goudkammetje (Lagis koreni). Enkele.

Geleedpotigenkreeftachtigen Gewone strandkrab (Carcinus maenas). Vrij algemeen.Gewone zwemkrab (Liocarcinus holsatus). Vrij algemeen.Breedpootkrab (Portumnus latipes). Vrij algemeen.Kleine heremietkreeft (Diogenes pugilator). 1xIdotea neglecta. HvH: 1x

WeekdierenbuikpotigenAsgrauwe tolhoren (Gibbula cineraria). 3xGewone alikruik (Littorina littorea). Enkele.Ruwe alikruik-complex (Littorina saxatilis s.l.). Vrij algemeen. Wadslakje (Hydrobia ulvae). Algemeen; HvH: 12xMuizenkeuteltje (Bittium reticulatum). 5xBittium spec. 12xTurritella spec. 15x, deels fragmenten.Turritella solanderi. 4xGewone wenteltrap (Epitonium clathrus). 54x, deels fragmenten.Witte wenteltrap (Epitonium clathratulum). 2xGekielde cirkelslak (Tornus subcarinatus). 1xPlatte cirkelhoren (Circulus striatus). 1x

5


Gewone tepelhoren (Euspira catena). Vrij algemeen.Glanzende tepelhoren (Euspira nitida). Zeer algemeen.Muiltje (Crepidula fornicata). 1x juveniel.Stekelhoren Ocenabra erinaceus). 14x, enkele vrij gaaf.Wulk (Buccinum undatum). Enkele adult, 12x juveniel.Gevlochten fuikhoren (Nassarius reticulatus). Algemeen, 1x juveniel. Grof geribde fuikhoren (Nassarius nitidus). Enkele.Verdikte fuikhoren Nassarius incrassatus). 9xKleine fuikhoren (Nassarius pygmaeus). 62xGewone trapgevel (Oenopota turricula). 83xTrapgevel spec. 1xBreed tandhorentje (Odostomia unidentata). 2xGestreept priemhorentje (Turbonilla rufa). 11x, meestal fragmenten.Vijver-pluimdrager (Valvata piscinalis). Vrij algemeen.Zoetwaterneriet (Theodoxis fluviatilis). Vrij algemeen.Slanke barnsteenslak (Oxyloma elegans). Algemeen; HvH: 4xGlanzende agaathoren (Cochlicopa lubrica). 2xtweekleppigenMelkwitte arkschelp (Striarca lactea). 2x; HvH: 1x fragment.Gewone mossel (Mytilus edulis). Algemeen, ook juveniel en doubletten.Wijde mantel (Aequipecten opercularis). 8x waarvan 4x juveniel.Bonte mantel (Mimachlamys varia). 4x fragment.Paardenzadel (Anomia ephippium). 1xGewone oester (Ostrea edulis). Algemeen.Japanse oester (Crassostrea gigas). HvH: Vrij algemeen.Dubbeltjeschelp (Lucinella divaricata). 18xOvaal zeeklitschelpje (Tellimya ferruginosa). 15x; HvH: 10xTweetandschelpje (Mysella bidentata). 48, ook doubletten; HvH: 29xGrote astarte (Tridonte borealis). 2xZwinkokkel (Venericor planicosta). 1x slotfragment.Gewone kokkel (Cerastoderma edule). Zeer algemeen, ook doubletten.Brakwaterkokkel (Cerastoderma lamarcki). Algemeen.Geknobbelde hartschelp (Acanthocardia tuberculata). Vrij algemeen.Noorse hartschelp (Laevicardium crassum). Enkele.Halfgeknotte strandschelp (Spisula subtruncata). Zeer algemeen, ook doubletten.Ovale strandschelp (Spisula elliptica). Zeer algemeen.Stevige strandschelp (Spisula solida). Algemeen.Grote strandschelp (Mactra corallina cinerea). Vrij algemeen, ook fossiele fragmenten.

6

verdikte fuikhoren


Pleistocene strandschelp (Mactra corallina plistoneerdandica). 3x fragment; HvH: 1x gaaf. Gewone otterschelp (Lutraria lutraria). Algemeen, meestal fragmenten, ook juveniele doubletten.Sabelschede (Phaxas pellucidus). 19x fragment; HvH: 9x fragment.Amerikaanse zwaardschede (Ensis directus). Zeer algemeen, ook doubletten.Slanke kleine zwaardschede (Ensis ensis ensis). Enkele fragmenten.Rechtsgestreepte platschelp (Tellina fabula). Vrij algemeen, ook doubletten. Kleine platschelp (Tellina pygmaea). 9x; HvH: 1xNonnetje (Macoma balthica). Algemeen, oud en recent, ook juveniele doubletten.Zaagje (Donax vittatus). Vrij algemeen. HvH: alg. Platte slijkgaper (Scrobicularia plana). Niet algemeen.Witte dunschaal (Abra alba). Vrij algemeen, ook doubletten.Primatische dunschaal (Abra prismatica). 1xGewone Venusschelp (Chamelea striatula). Algemeen, ook doubletten.Gewone tapijtschelp (Venerupis senegalensis). Enkele, ook doubletten.Grijze tapijtschelp (Paphia aurea senescens). Vrij algemeen.Dichtgestreepte artemisschelp (Dosinia lupinus lincta). 3x waarvan 2x fragment juveniel.Korfschelp (Corbula gibba gibba). 12xStrandgaper (Mya arenaria). 1x juveniel doublet.Afgeknotte gaper (Mya truncata). 1x fossiel slotfragment. HvH: Vrij algemeen, met resten opperhuid.Geplooide rotsboorder (Saxicavella jeffreysi). 4x; HvH: 1xAmerikaanse boormossel (Petricola pholadiformis). Enkele.Witte boormossel (Barnea candida). Slotfragmenten vrij algemeen.Ruwe boormossel (Zirfaea crispata). Enkele, 2x juveniel, 1x fossiel.Pholade (Pholas dactylus). 3x slotfragment waarvan 1 nog met tand.Gewone papierschelp (Thracia papyracea). HvH: 1x fragment.Erwtenmossel spec. (Pisidium spec.). 6x; HvH: 1x olifantstandjesZwakgeribte olifantstand (Dentalium vulgare). 15x, de grootste 25 mm.Dentalium costatum. 1x fragment.koppotigenGewone zeekat (Sepia officinalis). Enkele rugschilden.

StekelhuidigenZeeklit (Echinicardium cordatum). Vrij algemeen.Zeeboontje (Echinocyamus pusillus). Zeer algemeen.

7


Verslag excursie Camperduin, 16 februari 2014Tijd: 12.00 – 14.00 uur.Aantal deelnemers: 7Weersomstandigheden: ZW 6, 8º C

Het stormachtige weer van de vorige dagen had jammer genoeg niet gezorgd voor interessant aanspoelsel. De lijst met waarnemingen is deze keer dan ook niet lang. Vermeldenswaard was wel de vondst van een rugschild van de gedoornde zeekat.

BruinwierenKnotswier (Ascophyllum nodosum). Enkele stukjes.Blaaswier (Fucus vesiculosus). Vrij algemeen.

NeteldierenhydroidpoliepenZeerasp (Hydractinia echinata). Op tepelhoren.

RingwormenborstelwormenDriekantige kalkkokerworm (Pomatoceros triqueter). Op stukje veen.

Geleedpotigenkreeftachtigen Gewone strandkrab (Carcinus maenas). Enkele.Gewone zwemkrab (Liocarcinus holsatus). Enkele.

WeekdierenbuikpotigenGewone tepelhoren (Euspira catena). 1x met zeerasp.Glanzende tepelhoren (Euspira nitida). 5xWulk (Buccinum undatum). Enkele fragmenten.tweekleppigenGewone mossel (Mytilus edulis). Algemeen, ook veel doubletten.Gewone oester (Ostrea edulis). Enkele.Japanse oester (Crassostrea gigas). Enkele.Gewone kokkel (Cerastoderma edule). Zeer algemeen.Brakwaterkokkel (Cerastoderma lamarcki). Aanwezig.Noorse hartschelp (Laevicardium crassum). Enkele.Halfgeknotte strandschelp (Spisula subtruncata). Zeer algemeen, ook doubletten.Ovale strandschelp (Spisula elliptica). Aanwezig.Stevige strandschelp (Spisula solida). Enkele.Grote strandschelp (Mactra corallina cinerea). Vrij algemeen.Gewone otterschelp (Lutraria lutraria). Enkele fragmenten.Amerikaanse zwaardschede (Ensis directus). Zeer algemeen, ook doubletten.Nonnetje (Macoma balthica). Vrij algemeen.Zaagje (Donax vittatus). Vrij algemeen.Platte slijkgaper (Scrobicularia plana). Enkele.Gewone Venusschelp (Chamelea striatula). Algemeen.

8


Strandgaper (Mya arenaria). Enkele.Afgeknotte gaper (Mya truncata). 1xAmerikaanse boormossel (Petricola pholadiformis). Enkele, ook doubletten.Ruwe boormossel (Zirfaea crispata). Enkele fragmenten.koppotigenGewone zeekat (Sepia officinalis). Vrij algemeen.Gedoornde zeekat (Sepia orbignyana). 1x

StekelhuidigenZeeboontje (Echinocyamus pusillus). Enkele.

VissenHondshaai (Scyliorhinus canicula). 1x eikapsel.

Strandvondsten

Linda Keesman, Petten, 3 oktober. De in de de vorige Knorhaan vermelde geruite ribhoren blijkt toch een stekelhoren te zijn.

Linda Keesman, Petten, 18 november. Het was weer leuk op het strand van Petten:10 wenteltrapjes(!), 2 trapgevels, 1 penhoren (stuk), 1 muizenkeutel, 2 x noorse hartschelp en3 wijde mantels.

Pieter Kruse, Wijk aan Zee, 1 december. Hallo allemaal. Ik liep met mijn vader op het strand op 1 december bij Wijk aan Zee en er waren heel veel schelpen aangespoeld. Mijn vader had tussen de scheermessen een bijzondere schelp gevonden: een grote tolhoren. We liepen verder en ik zag ook een noordhoren en een onderkaak van een haai. en op de terugweg zag mijn vader een kies van een zoogdier, ik weet het niet wat dat is en het moet ook gemeld worden in het Zeepaardje.

Arthur Oosterbaan (Ecomare): "Die tolhoren is echt heel bijzonder! Die heb ik nog nooit gevonden. De kaak met de spitse tanden is niet van een haai, maar van een beenvis, misschien wel een snoek. Resten van zoetwatervissen vinden we hier wel vaker op het strand. De kaak met kiezen is van een koe zo te zien."

Bram Langeveld (op verzoek van Ellen van der Niet): "Dat zijn een aantal mooie vondsten! Het stuk kaak is een stuk rechterbovenkaak van een rund. Waarschijnlijk enkele honderden jaren oud. De vissenkaak weet ik niet zeker, maar ik meen me te herinneren dat dergelijke stukken vaak aan zeeduivels worden toegeschreven. De noordhoren is prachtig, die andere slak ronduit bizar (en daarom nog leuker!). Ik heb wel wat vermoedens, maar ik weet niks zeker. Ik stuur daarom die twee foto's door naar een schelpenman van Naturalis. Je hoort daar hopelijk nog van."

9


Frank Wesselingh (Naturalis): "Dit is een Trochus of een Tectus, een tropische slak. Er zijn zowel Caribische als Indopacifische soorten soorten. Het kan recente menselijke vervuiling zijn. Het kan ook een exemplaar zijn dat net als de kauris mee is gekomen met VOC of WIC schepen. Mooi stuk!"

Thijs W. de Boer (Schelpenmuseum Schiermonnikoog): "De slak die Lucas heeft gevonden is volgens mij de tolhoren Tectus pyramis. Deze soort komt algemeen voor in de Indische en Stille Oceaan. Hier is het een zeer zeldzame vondst!! Geen idee hoe hij op het strand is terecht gekomen."

Verder een reactie van Herman en Ria. Die gaan voor een Tectus dentatus. Als ik zo wat plaatjes op internet bekijk zou dat best wel eens de juiste naam kunnen zijn. (HW).

Ellen van der Niet, Katwijk, 15 januari. Sinds oktober zijn ze bezig met strandsuppletie in Katwijk in het kader van de kustverdediging. Tot onze grote spijt is het strand voor de Boulevard afgesloten, en kregen we geen toestemming om daar te zoeken. In oktober begonnen ze met strandsuppletie aan de Noordkant, vlakbij ons SW-traject. Dat leverde leuke vondsten op. Daarna gingen ze steeds verder naar het Zuiden, dus de leuke verse vondsten bleven uit. Deze week zijn ze ten Noorden van de Uitwatering begonnen, op het eerste deel van ons SW-traject. Het gevolg is dat Wil en ik vandaag veel leuke vondsten hadden. Vrijdag liep ik nog schelpjes te zoeken op la Gomera: een week lang geen jas nodig.Ik had dus heel optimistisch geen regenpak aangetrokken, en had thuis een heet bad nodig om weer bij te komen. Wat vonden we zoal:> 1000 zeeklitten, al of niet opengehakt door de meeuwen> 10 otterschelpen met vlees, en daarnaast losse sifo’s, doubletten, losse kleppen< 10 Amerikaanse zwaardschedes met vlees> 10 levende en > 10 dode gewone heremietkreeften, deels “dakloos”- 30 nagelkrabjes (zie foto)> 100 dode zwemkrabben- 3 dode helmkrabben- 6 gekke zwemkrabben (zie foto)- 1 levend erwtenkrabbetje ? (zie foto)- 161 pootjes van de molgarnaal (en er lagen er nog veel meer) en 5 hele molgarnalen (zie foto)(een aantal pootjes gingen thuis stuiptrekken na het wassen, doodeng, ik heb het gefilmd).De rest komt in de volgende mail.Groetjes, Ellen van der Niet, Strandwacht Katwijk-Noordwijk

Henk Witte, Bergen aan Zee (paal 31-32), 31 januari 2014. In wat fijn gruis gevonden: 11x ovale zeeklitschelp, 23x tweetandschelp, 3x fragment sabelschede, 1x kleine platschelp, 5x fragment papierschelp, 9x stomp traliehorentje en 1 fragment schepje.

Ruud Maarschall, St. Maartenszee, 3 en 4 februari. Gisteren, maandag 3 februari, een jonge bruinvis, vrouwtje (er is een foto van de buik). Het dier was dood, alleen een oog was al uitgepikt, voor de rest vrijwel gaaf. Plaats: bij strandhoofd t.o. zuidelijk strandrestaurant Sint Maartenszee. Tijd rond 12:30 uur (gezien door Ruud en Gaylene).

1

molgarnalen


Vandaag, dinsdag 4 februari, rond 15:30 uur bij afvoerpijp NRG, vlak bij de waterlijn, levende zeenaald, ongeveer 30-35 cm, warm oranje kleur. De beschrijving van Gaylene komt het dichtst bij adderzeenaald, geen grote zeenaald. Helaas geen foto. Direct na de waarneming komen we op basis van boeken en internet op adderzeenaald uit.(Gaylene had me gevraagd om mee te gaan, maar ik wilde werken aan administratie; zo mis je dus leuke waarnemingen!).

Wilberts stormseizoen

Het stormseizoen in december viel gelukkigerwijs samen met een deel van mijn kerstvakantie. Daarvan gebruik makend ban ik een aantal keren op verschillende stranden geweest om te kijken wat de zee zoal bracht.

Op 10 december lag er ten noorden van de pier bij Wijk aan Zee een dik pakket aanspoelsel na de zware noordwesterstorm van enkele dagen eerder. Een strook van ongeveer 20 meter breed en enkele kilometers lang was bezaaid met wier en zeesterren. Van de Gewone zeester moeten er honderduizenden gelegen heben. Op sommige plaatsen was het een laag van zeker 10 cm dik.Verder lagen er honderden Slangsterren en vele tientallen Heremietkreeftjes. Opvallend was ook de vondst van een flink aantal 30 ? Wadpieren tussen de zeesterren en de veenkluiten. Van de tweekleppigen was de Otterschelp het beste vertegenwoordigd. Hiervan lagen er honderden vele nog levend met de sifon verkrampt uit de schelp.

Op 16 december waren Marianne en ik op Schiermonnikoog en vonden ook daar veel slangsterren. Wat schelpen betreft was het magerder dan ik gehoopt had, maar de vondst van een gave Noordhoren maakte wel wat goed.

Op 20 december lagen er als restant van de storm nog twee dode Jan van Genten op de Hondsbossche Zeewering. Verder veel wier, maar niet naar schelpen gezocht.

23 December waren we met z'n tweeën op het strand van Hoek van Holland. Hier vonden we 7 geknobbelde hartschelpen. Het waren duidelijk oude verkleurde en afgesleten exemplaren. Ook raapten we een oude Artemisschelp op. Tot slot verzamelden we ook nog een Gedoornde hartschelp, dat was wel een vers exemplaar.

1

otterschelp

noordhoren


Op de 26ste was ik na de kerststorm die uit het zuidwesten kwam op het strand bij IJmuiden. Daar lag toen ook veel aanspoelsel en waren grote aantallen stormmeeuwen, zilvermeeuwen, steenlopers en drieteen strandlopers bezig met hun eigen kerstdiner. Er lagen tientallen levende Grote strandschelpen en Gewone tapijtschelpen. De duizenden Tepelhorens waren al wel leeg en meestal blauwzwart verkleurd. Verder vond ik nog een stuk of twintig muiltjes waarvan er een aantal levend op elkaar zaten. Vlak naast de piet raapte ik een levende zeer hoge driehoekkige mossel op die wel erg sterk doet denken aan de Middellandse Zeemossel Mytilus galloprovincialis. De schelp ligt thuis op een tafeltje, het "vlees" zit in een potje in de vriezer. Wie weet wil iemand dat ooit nog eens DNA barcoderen.

In het nieuwe jaar was ik op 3 januari weer bij IJmuiden, maar nu op de terrassen en het strandje van de strandhuisjes ten noordoosten van de jachthaven in de monding van het Noordzeekanaal. Hier lagen zoals verwacht weer Artemisschelpen, dertien stuks deze keer. En ook zoals bijna vertrouwd vond ik tussen de eigen schelpenfauna weer iets exotisch. Dit keer lag er dicht bij het water een afwijkende tepelhoren. Het is een plattere horen met een mooie donkere spiraaltekening vanuit de top, de navel is gedeeltelijk afgedekt met eelt. Het lijkt het meeste op de Mediterrane koepeltepelhoren. Zeer waarschijnlijk ook weer een exemplaar uit een gekocht zakje schelpen of een souvenir van een strandvakantie in warmere oorden.

Wat stormde het weer lekker in het weekend van 8 en 9 februari. Zaterdag raapte ik pal voor strandafgang Egmond een kleine zeenaald op. Zeer vers, de vorige golf moet hem aangespoeld hebben. We zijn gelijk op zoek gegaan naar de volgende maar helaas, of gelukkig, bleef het bij eentje. Zondag ging ik vol goede moed naar het zuidstrand bij IJmuiden, vanaf La Maranda. Eerst gezandstraald, vervolgens natgeregend, en het waaide zo hard dat er overal op het strand een laagje water bleef lopen. Natte voeten dus en maar weinig opgevist. Wel veel van de gebruikelijke fuikhorens, tepelhorens, tapijtschelpen en otterschelpen. En enkele honderden drieteenstrandlopers. Meer dan ooit. Toch weer genoten van de wind en de golven.

Wilbert Kerkhof

Langst levende diersoort ook op de Nederlandse kust aanwezigBericht uitgegeven door Stichting ANEMOON op zondag 8 december 2013

De Noordkromp is een tweekleppig weekdier waarvan recent is vastgesteld dat een exemplaar dat in 2006 in de buurt van IJsland is gevangen 507 jaar oud is geworden. Hiermee is, voor zover we nu weten, de Noordkromp de langst levende diersoort ter wereld. De Noordkromp

1


komt ook in de Nederlandse kustwateren voor, maar over de lokale verspreiding van dit grote en zware schelpdier bestaan nog veel vraagtekens.

Langst levende dier ter wereldDe tot nu toe oudste verzamelde Noordkromp (Arctica islandica; Linnaeus, 1767) is in 2006 in IJsland gevangen. Toen ging men er nog van uit dat het dier circa 405 tot 410 jaar oud zou zijn geworden. Daarmee was het al meteen het oudste dier ter wereld. Recent onderzoek aan de Universiteit van Bangor, Wales, heeft echter aangetoond dat dit weekdier 507 jaar oud is geworden. Het is dus geboren in 1499: het jaar dat de NH kerk in Sommelsdijk is gebouwd en Amerigo Vespucci en Alonso de Ojeda, zeven jaar na de beroemde Amerika-reis van Christoffel Columbus, uit Europa vertrokken om naar Zuid-Amerika te varen waar ze toen de monding van de rivier de Amazone hebben bereikt.

Levende Noordkromp, Denemarken, 2006 (foto: Peter H van Bragt)Ook in de Nederlandse kustwaterenDe Noordkromp komt ook in de Nederlandse kustwateren voor. De meeste waarnemingen zijn van het meest noordelijke deel van de Nederlandse Noordzee, ten noorden van Texel tot aan de Doggersbank. Na een fikse storm zijn er vaak Noordkromp-schelpen te vinden op de noordelijke stranden van de Waddeneilanden: Schiermonnikoog en Ameland zijn hiervoor de beste vindplaatsen. Op de Doggersbank en de Centrale Oestergronden zijn dichtheden tot 35 exemplaren per vierkante meter zeebodem gemeten. Meestal komen hier niet meer dan drie tot vier exemplaren per tien vierkante meter voor. Deze populaties hebben sterk te lijden onder de boomkorvisserij. De dichtheden lijken de laatste decennia af te nemen door bodemvisserij.

1


Lege verse Noordkrompschelp, 2006, Oosterschelde (foto: Peter H van Bragt)Ook in de Zeeuwse Delta?Heel af en toe worden er ook lege Noordkromp-schelpen in de Oosterschelde gevonden. Vaak betreft het verse schelpen die in de buurt van Yerseke zijn aangetroffen. Het zijn zeer waarschijnlijk schelpen die als bijvangst met geïmporteerde weekdieren elders van de West-Eurpese kust zijn aangevoerd. Ook naast de visrestaurants van Yerseke, die uitkijken over de Oosterschelde, worden vaak grote aantallen lege schelpen aangetroffen. Dit zijn ook de schelpen van geïmporteerde dieren die in de restaurants zijn geserveerd en waarvan de lege schelpen als afval in de Oosterschelde zijn gegooid.

Één levend exemplaarIn juni van dit jaar hebben twee natuurliefhebbers, Frans de Jong en Hans Post, in de getijdenzone, in de omgeving van Gorishoek, meerdere lege verse doubletten en één levend exemplaar van de Noordkromp aangetroffen. Dit dier is aangetroffen op een schelpendumpplaats van de schelpdiervisserij. Hier lagen ook veel lege schelpen van andere weekdiersoorten die niet of slechts uiterst zeldzaam in de Oosterschelde voorkomen: onder andere Pelikaansvoetje, Penhoorn, Bonte mantel, Breedgeribde astarte en een Noordhoren. De vondst van dit levende dier toont onomstotelijk aan dat met de import van weekdieren in de Zeeuwse Delta, ook levende exemplaren van soorten die hier niet thuis horen, terecht komen. Dit exemplaar is verzameld, maar het is mogelijk dat er nog meer levende Noordkrompen in de Oosterschelde terecht zijn gekomen. Van deze soort hoeven we echter niet te vrezen dat hij zich in de Oosterschelde gaat vestigen. De Noordkromp komt voor in noordelijke gebieden waar het zeewater 's zomers niet warmer wordt dan 16 graden. In de Oosterschelde kan de watertemperatuur oplopen tot enkele graden boven 20°C.

1


Levende Noordkromp, Oosterschelde, 2013 (foto: Frans de Jong)Beschrijving van de NoordkrompDit schelpdier wordt maximaal twaalf centimeter lang en 12,5 centimeter hoog. Hij heeft een dikke zware schelp met op de verse exemplaren een dunne zwarte opperhuid. De buitenzijde van de schelp draagt concentrische groeilijnen waarmee de leeftijd van het schelpdier kan worden bepaald. Levende dieren graven zich in in de zeebodem. Alleen de korte sifonen, waarmee hij water aanzuigt om er voedsel uit te filteren, steken dan nog uit de bodem.

Ingegraven, levende Noordkromp, Denemarken, 2006 Foto: Peter H van BragtDe soort komt voor in de koudere kustwateren van Portugal tot Noord-Noordwegen en IJsland, de Oostzee, de Witte Zee en de westelijke Atlantische Oceaankust van New-Foundland tot Cape Hatteras.

Tekst: Peter H van Bragt, Stichting ANEMOONFoto's: Peter H van Bragt; Frans de Jong

1

http://www.anemoon.org/


1

Knorhaan 39

Documents

Transcript of Knorhaan 39