KLINISCHE STAGE IN EEN ZIEKENHUIS STAGEMAP 2015 - 2016

Prof. Ludo Willems

Prof. Isabel Spriet

Apr. Joke Wuyts

Apr. Karlien Van Heuverswyn

Mevr. Ann Verhulst

1ste master Farmaceutische Zorg

Faculteit Farmaceutische Wetenschappen

KU Leuven

2

Deze stagemap bundelt de informatie die betrekking heeft tot de Onderwijs Leeractiviteit (OLA)‘Klinische stage in een

ziekenhuis’. Dit OLA valt onder het opleidingsonderdeel (OPO) Masterproef I.

Deze stagemap ondersteunt de student bij het succesvol doorlopen van de stage en bijhorende opdrachten.

De stagemap vervangt op geen enkel ogenblik de leeromgeving Toledo. Studenten worden bijgevolg aangeraden om

geregeld Toledo te controleren.

Laatste update: februari 2016

3

INHOUDSTAFEL

Inleiding ........................................................................................................................... 4 ‘klinische stage in een ziekenhuis’ ................................................................................... 6 Introductiedag (maandag 29 februari 2016, BMW 5) ....................................................... 8 Deadlines & enkele afspraken ......................................................................................... 9

Opdrachten .................................................................................................................... 10 Evaluatie ........................................................................................................................ 15 Help! ik weet niet wat ik op stage kan doen? ................................................................. 24

4

INLEIDING

Stage lopen is een belangrijk en essentieel onderdeel van de opleidingen aan de Faculteit

Farmaceutische Wetenschappen. Het is de bedoeling dat je doorheen de stages je eigen leerproces in

handen neemt, zicht krijgt op je persoonlijk functioneren en uiteindelijk toegroeit naar een volwaardige

apotheker. Doorheen de stages kan je heel diverse ervaringen opdoen en hierdoor veel te weten komen

over jezelf als stagiair, over je eigen kunnen en beperkingen, over je unieke kwaliteiten, over je

toekomstige beroepsomgeving,… Jij bent verantwoordelijk voor hoeveel je leert en wat je allemaal oppikt.

Stage lopen doe je alleen voor jezelf, niet voor ons.

In tegenstelling tot de kennismakingsstages in de bacheloropleiding zal je vanaf nu – als masterstudent –

niet enkel meer kennismaken met een beroepsomgeving, maar er wel degelijk in zal meedraaien. Jouw

keuze voor de Master of Science in de Farmaceutische Zorg houdt in dat je dit semester vier weken stage

zal lopen op een klinische afdeling (patiëntenafdeling) in een ziekenhuis. Je zal in contact komen met

patiënten, artsen en verpleegkundigen en je zal bijdragen aan een rationeel geneesmiddelengebruik op

de afdeling. Je zal tijdens deze stage inhoudelijk bezig zijn met concrete patiënten, geneesmiddelen,

nevenwerkingen, therapietrouw,.. en op die manier positief evolueren als toekomstig

geneesmiddelenspecialist.

Verderop in deze stagemap vind je meer informatie over de doelstellingen van deze stage.

Deze stagemap bevat heel wat nuttige en praktische informatie. Zowel afspraken, opdrachten, deadlines,

potentiële activiteiten op stage, etc. worden vermeld. Op verschillende plaatsen is er ruimte voorzien om

eigen ervaringen, vragen, weetjes of opmerkingen te noteren. Op die manier heeft deze stagemap het

potentieel om te functioneren als persoonlijk werkdocument doorheen de stageperiode.

Neem deze stagemap voorafgaand aan de stage zeker door! Ze biedt immers een antwoord op heel wat

vragen:

Hoe zit de planning van de stageperiode er uit?

Wat zijn de afspraken & verplichte opdrachten?

Hoe kan ik me op de stageperiode voorbereiden?

Wat wordt van mij op stage verwacht? Wat doe ik als ik ‘verloren’ dreig te lopen?

Heb ik bepaalde vragen voor het begeleidingsteam?

5

Indien je tijdens de stage vragen hebt of problemen ervaart, contacteer dan één van de contactpersonen,

vermeld hierbij steeds de naam van het ziekenhuis en de afdeling. Je stagebegeleider kan bij vragen

steeds contact opnemen met de stagecoördinatie.

Verantwoordelijke docenten:

Prof. Ludo Willems (ludo.willems@uzleuven.be)

Prof. Isabel Spriet (isabel.spriet@uzleuven.be)

Contactpersoon (inhoudelijke vragen & evaluatie):

Apr. Joke Wuyts (joke.wuyts@kuleuven.be)

Contactpersonen (praktische & organisatorische vragen):

Apr. Karlien Van Heuverswyn en Mevr. Ann Verhulst

Stagecoördinatie Faculteit Farmaceutische Wetenschappen

O&N II, Herestraat 49, bus 421

3000 Leuven

Tel.: 016 33 03 76

stage@pharm.kuleuven.be

6

‘KLINISCHE STAGE IN EEN ZIEKENHUIS’

https://onderwijsaanbod.kuleuven.be/syllabi/n/K08E1AN.htm#activetab=doelstellingen_idp1448416

Doelstelling:

De klinische stage heeft tot doel studenten ervaring te laten opdoen omtrent geneesmiddelengebruik in

een klinische context. Zo wordt een nieuwe dimensie van het apothekersberoep onthuld, met name de

begeleidende rol in de medicatievoorziening & farmacotherapie. In deze taak leren studenten

communiceren met artsen, andere zorgverstrekkers en patiënten. De studenten verwerven tevens via

deze stage inzicht in het geneesmiddelenformularium van een ziekenhuis. De student is in staat

individueel praktijkrelevante onderzoeksvragen te beantwoorden en levert op die manier een bijdrage tot

de werking van de patiëntenafdeling.

Inhoud klinische stage

“Tijdens een stage op een patiëntenafdeling krijgen studenten de kans om het geneesmiddelengebruik in

alle facetten te bestuderen. Studenten volgen op een patiëntenafdeling de activiteiten van de klinisch

apotheker en/of de artsen (geneesheer-specialisten in opleiding of artsen stafleden). De stagiairs volgen

eveneens de zaalrondes met de artsen. Dit biedt de mogelijkheid tot een persoonlijker contact met de

patiënten. Studenten kunnen de verpleegkundigen bijstaan tijdens de medicatiebedeling en trachten

daarenboven kennis te nemen van de activiteiten op aansluitende diensten (o.a. functiemetingen,

endoscopie,…). De studenten nemen deel aan de medische kransen en beantwoorden farmaco-

therapeutische vragen gesteld door artsen en verpleegkundigen. Bij deze taken wordt de aandacht

getrokken op het belang van bronnenraadpleging en van een kritische blik op de beschikbare informatie.

Verschillende ziekenhuisafdelingen kunnen als stageplaats fungeren. Door de continue aanwezigheid op

een verpleegeenheid wordt de mogelijkheid geboden om de ziektebeelden van naderbij te bekijken en de

rationaliteit bij geneesmiddelentoediening te doorgronden. Tevens leren studenten communiceren met

patiënten, verpleegkundigen en artsen, een conditio sine qua non in het kader van toekomstig (MFO :

medisch farmaceutisch overleg) farmacotherapeutisch overleg.”

Begintermen

Je beschikt over de nodige communicatieve en sociale vaardigheden die vereist zijn in een multi-

disciplinair gezondheidsverstrekkend team. Je bent in staat om verantwoordelijkheid op te nemen voor het

eigen leerproces, je hebt ondernemingszin en durft initiatief nemen.

Om de stage succesvol te doorlopen is enige voorbereiding op zijn plaats. Curussen als farmacologie,

farmacotherapie en microbiologie zullen tijdens de stage effectief van pas komen. Neem ze vooraf aan je

stage gerust nog eens door. Bij het oplossen van de stage-opdrachten ben je je bewust van het leggen

van de link tussen de theoretische achtergrond en praktijk,in dit geval de concrete casus.

Zorg ervoor dat je de vier stageweken zo goed mogelijk invult. Na de klinische stage komt de apotheek-

stage snel dichterbij, maak van deze ervaring dan ook gebruik om je uitermate voor te bereiden op het

contact met patiënten, zorgverleners en concrete geneesmiddelen en ziektes.

7

1. Introductiedag (maandag 29 februari 2016, 9u-12u en 13u-17.30u, BMW 5) – zie

‘Introductiedag’ (verder)

Bij aanvang van de stage woon je een (verplichte) introductiedag bij waar op interactieve wijze wordt

aangeleerd hoe om te gaan met patiëntengegevens, medicatiedossiers, labowaarden en farma-

ceutische zorgplannen. Daarnaast worden de doelstellingen en opdrachten van de stage verduidelijkt

en wordt er aandacht geschonken aan meer praktische aspecten zoals afspraken, deadlines, het

gebruik van het portfolio, evaluatiecriteria, etc.

Deze introductiedag wordt in goede banen geleid door de verantwoordelijke docenten en apothekers

betrokken bij dit OLA.

2. Klinische stage in een ziekenhuis (01 maart 2016 – 25 maart 2016)

Je loopt vier weken stage op een patiëntenafdeling in het toegewezen ziekenhuis. Een lijst met

verdeling van de stageplaatsen is beschikbaar op Toledo en je ontvangt een e-mail met de

contactgegevens van jouw stageplaats. Neem voor de start van de stage zelf contact op met het

ziekenhuis! Stel je even voor en maak praktische afspraken. Zodat je weet hoelaat en waar je de

eerste dag verwacht wordt, bij wie je je contract kan laten tekenen, wat je dient aan te doen/mee te

brengen etc.

De dagdagelijkse activiteiten op de diverse diensten (o.a. patiëntbespreking en zaaltoer met artsen,

stafmeetings en wetenschappelijke kransen) vormen de uitdagingen op basis waarvan je je kennis en

inzicht uitbreidt.

3. Terugkomdag klinische stage (17 (HP 3) of 18 (HP 2) maart 2016 8u30-13u en 14u-18u)

Als stagiair ‘klinische stage’ neem je deel aan één terugkomdag georganiseerd op de faculteit (een

halve werkdag) De andere halve dag ben je vrij, zodat je je kan verplaatsen Je bent dus een volledige

dag afwezig van je stageplaats, meld dit duidelijk en op voorhand aan je begeleiders.

Een juiste verdeling voor de terugkomdagen is terug te vinden op Toledo.

Tijdens deze terugkomdag presenteer je je eerste casus aan de hand van een powerpointpresentatie.

Er zal na elke presentatie telkens enige tijd voorzien worden voor vragen van je collega’s en

begeleiders. Op die manier kan een interessante discussie rond de voorgestelde casus gehouden

worden.

Een actieve deelname en inbreng aan de terugkomdag worden verwacht. De sessies worden

begeleid en geëvalueerd door klinische apothekers die werkzaam zijn in het UZ Leuven.

Planning:

1. Introductiedag

2. Klinische stage in een ziekenhuis

3. Terugkomdag

8

INTRODUCTIEDAG (MAANDAG 29 FEBRUARI 2016, BMW 5)

TIJD ONDERWERP SPREKER

9u00-9u20 Ppt: Verwelkoming, info over ziekenhuizen en

geneesmiddelendistributie Prof. Apr. Isabel Spriet

09u20-10u00 Ppt: Basistaken van een klinisch apotheker Prof. Apr. Isabel Spriet

10u00-10u20 Ppt: Inhoud en doelstellingen van de klinische stage -

Afspraken en houding tijdens de stage - Opdrachten

en evaluaties

Apr. Joke Wuyts

10u20-10.40 Pauze /

10u40-11u00 Ppt: Ziekenhuishygiëne Mevr. Mia Vande Putte

11u00-11u30 Ppt: Hoe schrijf ik een goede casus” met nadruk op

stageopdracht en evaluatiecriteria Apr. Lorenz Van Der Linden

11u30-12u00 Ppt: bronnen en nuttige naslagwerken Apr. Lorenz Van Der Linden

12u00-13u30 Middagpauze /

13u30-16u00 Casusoefeningen: Studenten lossen in groepjes

casussen op met een begeleider 5 ziekenhuisapothekers

16u00-16u15

Einde / Studenten die stage zullen lopen in UZ

Leuven gaan naar de apotheek /

16u15-16u45 Ppt: Voorstelling UZ Leuven Apr. Thomas De Rijdt

16u45-17u15 Rondleiding apotheek - Opslagrekken-klinische

studies - bureaus -kardexkasten - koelkamer -

verdovingsruimte & distributie + loket - Bereidingen -

Cytoruimte-steriele ruimte - Magazijn - Productie Apr. Thomas De Rijdt

17u15-17u30 Tonen van afdelingen Apr. Thomas De Rijdt

De presentaties van de introductiedag zullen beschikbaar gesteld worden op Toledo.

Op de introductiedag dient elke student rekentoestel, groen boekje, notitieboekje en

casusoefeningen (zie Toledo) mee te brengen.

9

DEADLINES & ENKELE AFSPRAKEN

Hou rekening met volgende concrete afspraken en deadlines:

Je hebt goedkeuring van het IDEWE nodig alvorens je kan starten met deze stage.

Voor aanvang van de stage (en ten laatste op 04/03/2016): Stageovereenkomst*, VGM dossier

en document beroepsgeheim bezorgen aan de stagecoördinatie (persoonlijk of via postadres zie

hierboven). Al deze documenten kan je terugvinden op Toledo.

Deadline opladen Powerpointpresentatie groepspagina Toledo: maandag 14/03/2016, 23u59

Deadline opladen 2 casussen via assignment op Toledo: zondag 27/03/2016, 23u59

Deadline opladen Powerpoint + casussen op portfolio: zondag 31/05/16, 23h59

Indien je bovenstaande deadlines niet respecteert, wordt je werkje aanzien als ‘niet ingediend’.

*Studenten die stage lopen in UZ Leuven, dienen GEEN stageovereenkomst te laten ondertekenen.

Hiervoor is een gezamenlijk contract opgesteld tussen UZ Leuven en KU Leuven.

Bij afwezigheid (bijv. omwille van ziekte,..) dien je zo snel mogelijk je stagebegeleider en de

stagecoördinatie te verwittigen. Er is steeds een bewijs voor afwezigheid vereist. Indien je ongewettigd

afwezig bent, kan je niet slagen voor dit OLA.

Draag op stage steeds een propere, witte labojas (bij voorkeur zonder mouwen) met naambadg. Ga na of

je deze labojas zelf moet voorzien. De naambadge zal je op de introductiedag krijgen. Daarnaast zorg je

ervoor dat je op stage steeds een notititieboekje en een BCFI op zak hebt.

10

OPDRACHTEN

Als stage-opdrachten wordt van elke student verwacht:

Twee schriftelijke patiëntencasussen

powerpointpresentatie van één van deze casussen tijdens de terugkomdag (week 3 stageperiode)

Schriftelijke patiëntencasussen

Patiëntencasussen handelen steeds over een patiënt met een interessante pathologie, medicatiehistoriek,

medicatieschema, ... die tijdens de stageperiode op jouw afdeling verblijven. Dit hoeft geen zeldzame

casus te zijn. De nadruk ligt op het kritisch interpreteren van alle beschikbare gegevens en de relatie

leggen met de farmacotherapie van een patiënt.

De casussen worden schriftelijk neergeschreven volgens onderstaande richtlijnen:

Korte en bondige bespreking van de casus

Voorpagina (pagina 0)

Max. 2 bladzijden tekst (pagina 1 en 2)

1 bladzijde met medicatietabel (pagina 3)

1 bladzijde referenties (pagina 4), gebruik er voldoende en refereer correct

(http://www.kuleuven.be/plagiaat)

Lettertype: Times New Roman, lettergrootte 12, interlinie 1,5

Nummer de bladzijden volgens 1/4, 2/4, 3/4, 4/4

Baseer je op de template op pagina 13.

Enige toelichting bij de voorgestelde structuur van het verslag:

Casusbespreking: geef geslacht en leeftijd van de patiënt en beschrijf duidelijk de

klachten/symptomen van de patiënt bij opname of bevraging.

Medische voorgeschiedenis: vermeld aan welke aandoeningen de patiënt reeds lijdt bij opname.

Besteed vooral aandacht aan die aandoeningen of heelkundige ingrepen die belang kunnen

hebben bij de interpretatie van de casus.

Anamnese:

o Klinische anamnese/differentieel diagnose: Vermeld de bevindingen van de arts tijdens

het klinisch onderzoek. Welke differentiële diagnose worden er gesteld?

11

o Medicatie: geef weer welke medicatie de patiënt reeds neemt bij opname. Vermeld steeds

de specialiteit, het actief bestanddeel en de gebruikte dosis (in tabel) ook posologie?.

Maatregelen: Welke maatregelen worden er getroffen? Aan welke onderzoeken wordt de patiënt

onderworpen voor het stellen van de diagnose (+ resultaat). Bespreek hier enkel die onderzoeken

en resultaten die van belang zijn voor de interpretatie van de casus. Eens de diagnose gesteld is,

wat gebeurt dan met de patiënt? Welke medicatie wordt er toegediend (medicatie in tabel) alweer

met specialiteitsnaam, actief product, dosis en posologie?

Bespreking: Waarom wordt de therapie gewijzigd? Wat wordt toegevoegd en wat wordt niet meer

voorgeschreven? Waarom? Wat is het werkingsmechanisme van de medicatie (vooral te

beschrijven wanneer de toepassing niet alledaags is).

Referenties: Vermeld de bronnen die je raadpleegde.

Bij het doorgronden van de casussen wordt verwacht dat je up-to-date en objectieve informatie

gebruikt. Wees kritisch van geest bij de interpretatie van deze informatie . Een zuivere vorm van copy-past

is plagiaat en wordt niet aanvaard. (http://www.kuleuven.be/plagiaat) Gebruik wetenschappelijk en

correcte taal, bekijk de richtlijnen die relevant zijn voor jouw casussen en verwerk deze in het verslag.

Denk logisch na, verdiep je in problemen en beslissingen. Durf handelingen en medicatie in vraag te

stellen. Waarom beslist een arts dit en niet dat? Wat vind jij daar van? Wat zeggen de richtlijnen? ...

Beide casussen zullen worden opgeladen op de assignment binnen Toledo en in het persoonlijk portfolio.

Gebruik de juiste bestandsnaam: Casus1NaamVoornaam voor de eerste schriftelijke casus,

Casus2NaamVoornaam voor casus 2. De bestanden dienen opgeladen te worden in pdf-formaat. Indien

bestanden de verkeerde naam dragen en/of in het verkeerde format zijn ingediend, wordt dit als niet

ingediend beschouwd. Je hebt twee kansen om je casussen in te dienen, de meest recente indiening telt.

Studenten die stage lopen op eenzelfde afdeling als een medestudent zoeken verschillende casussen en

spreken af wie welke casus zal gebruiken.

Er wordt gevraagd om vertrouwelijk om te gaan met patiëntengegevens. Dit zal tijdens de introductiedag

eveneens benadrukt worden. Informatie die je verkrijgt tijdens de stage blijft binnen de ziekenhuis-

omgeving. Je behandelt deze informatie vertrouwelijk, gebruikt ze voor het uitwerken van de casussen en

vertelt ze niet verder aan andere personen. Voor patiëntennamen gebruik je pseudoniemen of letters. Het

respecteren van het beroepsgeheim is een belangrijk onderdeel van de stage!

Hieromtrent wensen we ook dat je de gekozen casussen bespreekt met je stagebegeleiders. Zij dienen op

de hoogte te zijn van wie/wat je zal bespreken en welke casus je zal presenteren.

Powerpointpresentatie

Tijdens de terugkomdag op het einde van de derde stageweek presenteer je één van de twee casussen

aan de hand van een powerpointpresentatie. Hierbij bespreek je de casus kort en bondig aan de hand van

maximaal (!) 6 powerpointdia’s/slides. Op de eerste dia vermeld je je naam en stel je kort het ziekenhuis

en de dienst waar je stage loopt voor. Voor de casusbespreking op de volgende slides maak je gebruik

van dezelfde opbouw als deze van de schriftelijke casusbespreking (zie hierboven).

Slide 1: Naam en voorstelling stage-ziekenhuis & dienst

Slide 2: Casusbespreking

Slide 3: Anamnese en medicatie bij opname (tabelvorm)

12

Slide 4: Maatregelen, onderzoeksresultaten, diagnose & therapie

Slide 5: Bespreking

Slide 6: Referenties

Er worden 10 à 15 minuten per presentatie voorzien. Elke casusvoorstelling wordt gevolgd door een

interactieve discussie. Studenten die een casus voorstellen zijn een halve aanwezig. Voor de andere

studenten betreft het een gewone stagedag en worden bijgevolg in het ziekenhuis verwacht. De

casuspresentatie wordt op de Toledo groepspagina opgeladen met naam CasusPPTNaamVoornaam.

Deze presentatie zal gebruikt worden tijdens de terugkomdag. Wijzigingen aan de presentatie na de

deadline zijn niet toegelaten.

Enkel correct benoemde bestanden zullen worden beschouwd als ingediend.

Om er voor te zorgen dat alle onderdelen van de casussen duidelijk zijn voor iedereen, worden vragen

gesteld door medestudenten. Ook het begeleidingsteam zal per student enkele vragen formuleren. Bekijk

hiervoor de presentaties van je groepsleden (te vinden op je groepspagina op Toledo) alvorens je naar de

terugkomdag komt. Onvoorbereid komen heeft geen zin en wordt opgemerkt! Medewerking wordt in

rekening gebracht.

Bronnen

Om de opdrachten op te lossen is het gebruik van bronnen vanzelfsprekend. Tijdens de introductiedag

krijg je meer informatie over bronnenmateriaal. Op stage zullen ongetwijfeld nog meer geschikte bronnen

voorhanden zijn. Welke bronnen gebruiken de aanwezige klinische apothekers of artsen meestal?

Enkele bronnen worden hieronder opgesomd maar de lijst is allesbehalve limitatief:

o Gecommentarieerd Geneesmiddelen Repertorium (www.bcfi.be)

o Delphi (www.delphicare.be) >> wachtwoord aanvragen (cfr. Toledo)

o www.pletmedicatie.be

o Stockley’s Drug Interactions

o https://www.crediblemeds.org

o Commentaren Medicatiebewaking

o The Renal Drug Handbook

o British National Formulary (BNF)

o Cybele (zwangerschap) (http://pharm.kuleuven.be/pharma_care/cybele/CybeleN/cybelen.htm)

o Motherisk

o Farmacotherapeutisch Kompas (http://www.fk.cvz.nl)

o Farmamozaïek (www.farmamozaiek.be) o Q-box IPSA (http://q-box.be)

o Wetenschappelijke bijsluiter (via website BCFI of FAGG)

o Martindale

o Pubmed

o …

Op de website van het BCFI kan je via de knop ‘links’ (groene balk bovenaan) doorklikken naar enkele

interessante websites waar je bruikbare informatie kan vinden. Misschien heb je op stage ook wel de

mogelijkheid om toegang te krijgen tot specifieke websites, enkel toegankelijk vanuit het ziekenhuis?

13

Tot slot willen we je stimuleren om kritisch na te denken over de opgedane stage-ervaringen. Zowel

inhoudelijke als persoonlijke aspecten kunnen hier aan bod komen. Je kan deze reflectieve woorden

bundelen en toevoegen aan je portfolio.

Notitieboekje (doorlopend)

Tijdens de stageperiode kom je in contact met interessante casussen, vragen, geneesmiddelen, etc. Om

interessante informatie niet verloren te laten gaan, wordt er verwacht dat je op stage steeds een

notitieboekje op zak hebt (in je labojas).

Deze schriftelijke neerslag van je stage maakt dat je de stage intensiever doorloopt. Dit is JOUW

werkinstrument. Een notitieboekje laat enerzijds toe om de stage beter te structureren, en kan anderzijds

fungeren als verzameling van interessante informatie, die ook na de stage nog nuttig kan zijn.

Bij stagebezoeken kan naar dit boekje gevraagd worden.

Doelen

Structuur brengen in het leerproces op de werkvloer

Creëren van een werkinstrument waar de stagiair zich op kan baseren bij het maken van reflecties en

voorbereiding van terugkommomenten

Praktisch

De stagiair houdt op één of andere manier een neerslag bij van de stage.

Mogelijke rubrieken:

Waar heb ik vandaag aandacht aan besteed? Wat heb ik geleerd?

Wat moet ik nog opzoeken?

Wat wil ik bespreken met de stagebegeleider?

Wat neem ik mee naar de terugkomdag?

In de marge

Na je stage kan je nog heel wat informatie opzoeken en lezen. Zo zal je op stage ongetwijfeld in contact

komen met heel wat nieuwe geneesmiddelen (aclidinium, apixaban, mirabegron,...), geneesmiddelen die

eerder in de ziekenhuisomgeving gebruikt worden, nieuwe specialiteitsnamen (Bellozal, Xgeva,

Seebri,...), pathologieën (ziekte van Paget, multiple sclerose, gesloten hoekglaucoom,..), behandelingen

(TURP, TIPS,…), onderzoeken (PPA, bloedgasje, PET-scan,..),… Vier weken stage is veel te kort om

alles grondig uit te pluizen en op te zoeken. Je inhoudelijke verruiming hoeft niet per se te stoppen bij het

beëindigen van de officiële stageperiode.

14

Template schriftelijke casusbespreking

NAAM STUDENT:

DATUM:

CASUS

Geslacht, Leeftijd, Gestalte, Gewicht

Klachten, Reden voor opname

MEDISCHE VOORGESCHIEDENIS

(enkel de relevante voor de interpretatie van de casus)

ANAMNESE

Klinische anamnese / differentiële diagnose

MEDICATIE BIJ OPNAME (> tabel op derde bladzijde)

MAATREGELEN

Onderzoeksresultaten (enkel de relevante voor de interpretatie van de casus)

Diagnose

Therapie(wijziging) (> medicatie in tabel op derde bladzijde)

BESPREKING

Werkingsmechanisme geneesmiddelen, richtlijnen, ...

REFERENTIES

TABEL MEDICATIE

(medicatie bij opname, wijzigingen in therapie, nieuw gestarte medicatie,… i.f.v. de casus)

Bevat: specialiteitsnaam, actief product, dosis, posologie, indicatie, toedieningsweg, werkingsmechanisme

tips en maatregelen, ...

15

EVALUATIE

Voor het bepalen van het cijfer voor het OPO ‘Masterproef I’ zullen de resultaten die behaald werden op

de verschillende OLA’s gewogen worden volgens aantal studiepunten (cfr. programmagids):

a) Literatuurstudie: 4/15

b) Algemene concepten van farmaceutische zorg m.i.v. communicatie: 3/15

c) Klinische stage: 6/15

d) Opstellen projectplan: 2/15

De evaluatie van OLA ‘Klinische stage in een ziekenhuis’ is zelf gebaseerd op meerdere deel-

beoordelingen die volgens onderstaande verhouding gewogen worden:

a) Evaluatie door stagemeester: 1/3

b) Evaluatie terugkomdag (presentatie casus, vragenronde, inzet & participatie): 1/3

c) Evaluatie schriftelijke patiëntencasussen: 1/3

Voorbeelden van de verschillende evaluatieroosters worden op de volgende pagina’s weergegeven.

De evaluatie op stage is een belangrijk onderdeel van de eindbeoordeling. Hierbij is het de bedoeling dat

deze evaluatie wordt ingevuld door jouw stagebegeleider (=de persoon die je het meest begeleid heeft,

kan verschillend zijn met de contactpersoon tussen jouw stageplaats en de faculteit). De stageplaats krijgt

tijdens de stageperiode vanuit de stagecoördinatie een e-mail met een link naar het online beoordelings-

formulier. Herinner je stagebegeleider hier op het einde van de stageperiode zeker aan zodat jouw

evaluatie (ten laatste eind maart) bij de stagecoördinatie is binnengekomen. Het is jouw

verantwoordelijkheid dat de evaluatie op stage correct en tijdig in orde gebracht wordt. Dit is een ideaal

moment om met je begeleider te bespreken wat je sterktes en zwaktes zijn.

De evaluatie van de terugkomdag focust zowel op het inhoudelijke aspect (presentatie, vragen stellen &

beantwoorden) als op een actieve en gemotiveerde participatie. Enkel door actief deel te nemen aan de

discussie wordt de terugkomdag een verrijkende sessie die complementair is met je stage-ervaringen.

De twee schriftelijke patiëntencasussen worden beoordeeld door klinische apothekers werkzaam in het

UZ Leuven.

Ook het portfolio zal betrokken worden bij de evaluatie van het OLA ‘Klinische stage in een ziekenhuis’.

Op het portfolio verschijnen al de opdrachten die je in het kader van de klinische stage hebt gemaakt

(powerpointpresentatie + 2 patiëntencasussen). Daarnaast kan je andere, relevante informatie opnemen

in jouw portfolio. Voor het OLA Klinische stage zal je in je portfolio een aparte submap maken De deadline

voor het opladen van de finale versies van al je opdrachten (patiëntencasussen + ppt) op je portfolio is

31/05/16, 23h59 (= de deadline voor het opladen van je portfolio als zip-bestand als assignment). Vergis

je niet met de deadline voor het opladen van de ppt presentatie of de patiëntencasussen.

Op het einde van het OLA ‘Klinische stage in een ziekenhuisapotheek’ zal het begeleidingsteam trachten

te voorzien in enige feedback.

16

a) EVALUATIEFORMULIER STAGEMEESTER

KLINISCHE STAGE

NAAM STUDENT:

NAAM stageZIEKENHUIS & DIENST:

NAAM BEOORDELAAR:

1. Geef voor elke competentie aan welk niveau op de stagiair van toepassing is:

“Leergierige” motivatie: Hoe gemotiveerd en enthousiast is de stagiair? Wil de stagiair effectief iets maken van

de stage? Wil de stagiair graag nieuwe dingen bijleren en/of ontdekken?

Stiptheid: Was de stagiair op tijd aanwezig? Had hij het nodige materiaal bij? Heeft hij de afspraken correct

nageleefd?

Communicatie met patiënten en met andere zorgverleners: Communiceert de stagiair op een vlotte en

beleefde manier met patiënten? Stelt hij gepaste vragen? Communiceert de stagiair op een vlotte en beleefde

manier met artsen, verpleegkundigen,..? Stelt hij gepaste vragen?

Professioneel voorkomen: Is het voorkomen van de stagiair professioneel qua stijl, taalgebruik, gedrag en

ethische ingesteldheid (bijv. verantwoordelijkheidszin, beroepsgeweten, discretie, kledij..)?

Zelfstandigheid: Kan de stagiair de stage op een zelfstandige manier zinvol invullen? Neemt de stagiair zelf

initiatief?

(Kritische) reflectie: Geeft de stagiair blijk van een kritische ingesteldheid? In welke mate stelt hij u als

stagemeester/begeleider kritische vragen over inhoudelijke kwesties, de praktische organisatie,..?

Afwezig Ondermaats

Matig

Goed

Heel goed

Uitmuntend

“Leergierige” motivatie 0 1 2 3 4 5

Stiptheid 0 1 2 3 4 5

Communicatie 0 1 2 3 4 5

Professioneel voorkomen 0 1 2 3 4 5

Zelfstandigheid 0 1 2 3 4 5

(Kritische) reflectie 0 1 2 3 4 5

17

2. Heeft u nog bijkomende opmerkingen over de stagiair?

3. Heeft u nog opmerkingen over het verloop van de stage en de begeleiding?

/ 30

18

b) EVALUATIEFORMULIER TERUGKOMSESSIE KLINISCHE STAGE

NAAM STUDENT:

NAAM stageZIEKENHUIS & DIENST:

NAAM BEOORDELAAR:

Criterium Resultaat op 20

1.Inhoud

Inhoudelijke component

Keuze & uitwerking casus

Geneesmiddelentabel

Wetenschappelijke referenties

Kritische benadering casus

2. Vorm

Opbouw powerpoint

Te herleiden tot

3.Verdediging

taal

oogcontact

professioneel voorkomen

lichaamstaal

verstaanbaarheid

stemgebruik

to-the-point

Deelname sessie

Leergierige motivatie

Relevantie gestelde vragen

Opmerkingen:

/ 60

/ 20

/ 20

/ 20

/ 10

/ 10

19

Waarderingsschaal voor verdediging casus klinische stage

18-20

‘Uitstekend werk’

INHOUD

De casus werd op een uiterst adequate manier voorgesteld, er werd een uitstekende,

overzichtelijke geneesmiddelentabel gegenereerd.

De verkregen gegevens werden uiterst kritisch geanalyseerd.

De correcte wetenschappelijke referenties werden gebruikt, geen opmerking morgelijk.

VORM

De powerpoint presentatie en het gebruik van de audiovisuele media voldoen aan de hoogste

normen, geen enkele opmerking of verbetering mogelijk. Er waren geen typfouten en/of

schoonheidsfoutjes terug te vinden.

VERDEDIGING

De verdediging was uiterst helder, vragen werden correct beantwoord en zeer kritisch benaderd.

Geen enkele opmerking of verbetering mogelijk. Deze persoon kwam uiterst professioneel over,

had voldoende oogcontact en hanteerde een correct taalgebruik.

16-17.9

‘Zeer goed werk’

INHOUD

De casus werd op een adequate manier voorgesteld, er werd een zeer goede, overzichtelijke

geneesmiddelentabel gegenereerd.

De verkregen gegevens werden zeer kritisch geanalyseerd.

De correcte wetenschappelijke referenties werden gebruikt.

VORM

Wat betreft de powerpoint presentatie en het gebruik van audiovisuele media zijn slechts enkele

minimale aanpassingen mogelijk.

VERDEDIGING

De verdediging was zeer helder, vragen werden correct beantwoord en kritisch benaderd.

Deze persoon kwam zeer professioneel over, had voldoende oogcontact en hanteerde een

correct taalgebruik.

14-15.9

‘Goed werk’

INHOUD

De casus werd op een adequate manier voorgesteld, er werd een overzichtelijke

geneesmiddelentabel gegenereerd waar beperkte aanpassingen mogelijk lijken.

De verkregen gegevens werden kritisch geanalyseerd.

De correcte wetenschappelijke referenties werden gebruikt, al kunnen er enkele opmerkingen

gegeven worden.

VORM

Wat betreft de powerpoint presentatie en het gebruik van audiovisuele media zijn enkele

aanpassingen mogelijk.

VERDEDIGING

De verdediging was eerder helder en vragen werden overwegend correct beantwoord en kritisch

benaderd.

Deze persoon kwam professioneel over, had oogcontact en hanteerde een correct taalgebruik.

12-13.9

‘Matig werk’

INHOUD

De casus is van een matige wetenschappelijke kwaliteit, er werd een geneesmiddelentabel

gegenereerd waarin meerdere aanpassingen mogelijk zijn.

De verkregen gegevens werden meestal kritisch geanalyseerd.

De correcte wetenschappelijke referenties werden gebruikt, maar er werd niet voldoende of

incorrect naar verwezen.

20

VORM

Wat betreft de powerpoint presentatie en het gebruik van audiovisuele media zijn meerdere

aanpassingen mogelijk.

VERDEDIGING

De verdediging was matig en een aantal vragen werden niet correct beantwoord en matig kritisch

benaderd.

Deze persoon kwam eerder professioneel over, had deels oogcontact en hanteerde overwegend

een correct taalgebruik.

10-11.9

‘Zwak werk’

INHOUD

De casus is van een zwakke wetenschappelijke kwaliteit, er werd een geneesmiddelentabel

gegenereerd waarin belangrijke elementen ontbreken en/of fout worden weergegeven.

De verkregen gegevens werden weinig kritisch geanalyseerd.

Er werden weinig of enkele incorrecte wetenschappelijke referenties gebruikt.

VORM

Wat betreft de powerpoint presentatie en het gebruik van audiovisuele media zijn meerdere

aanpassingen noodzakelijk.

VERDEDIGING

De verdediging was zwak en een heel aantal vragen werden niet correct beantwoord en weinig

kritisch benaderd.

Deze persoon n kwam weinig professioneel over, had weinig tot geen oogcontact en hanteerde

niet altijd een correct taalgebruik.

< 10

‘Onvoldoende werk’

INHOUD

De casus heeft onvoldoende wetenschappelijke kwaliteit, er werd geen of een incorrecte

geneesmiddelentabel gegenereerd.

De verkregen gegevens werden onvoldoende kritisch geanalyseerd.

Er werden geen of overwegend incorrecte wetenschappelijke referenties gebruikt.

VORM

De powerpoint presentatie en het gebruik van de audiovisuele media voldoen niet aan de norm.

Heel wat aanpassingen zijn noodzakelijk.

VERDEDIGING

De verdediging was onvoldoende, de meeste vragen werden niet correct beantwoord en

onvoldoende kritisch benaderd.

Deze persoon kwam niet professioneel over, had geen oogcontact en hanteerde geen correct

taalgebruik.

21

c) EVALUATIEFORMULIER SCHRIFTELIJKE CASUSBESPREKINGEN

KLINISCHE STAGE

NAAM STUDENT:

NAAM stageZIEKENHUIS & DIENST:

NAAM BEOORDELAAR:

Criterium Resultaat op 20

1. Vorm

lay-out

Wetenschappelijke referenties

schrijfstijl

2. Inhoudelijke component

Keuze, opbouw en uitdieping casus

Farmacologische component

Geneesmiddelentabel

o Merknaam en actief product

o Farmacologie

o Dosissen

o Posologie

o Reden

o Tips/maatregelen

Kritische benadering casus

Te herleiden tot

Opmerkingen:

/ 20

/ 40

/ 60

/ 20

22

Waarderingsschaal voor schriftelijke casusbespreking klinische stage

18-20

‘Uitstekend werk’

INHOUD

Er werd een uiterst relevante casus gekozen. De casus werd op een uiterst adequate manier

opgebouwd en uitgediept, er werd een uitstekende, overzichtelijke geneesmiddelentabel

gegenereerd.

De verkregen gegevens werden uiterst kritisch geanalyseerd.

VORM

De lay-out en schrijfstijl voldoen aan de hoogste normen, geen enkele opmerking of verbetering

mogelijk. Er waren geen typfouten en/of schoonheidsfoutjes terug te vinden.

De correcte wetenschappelijke referenties werden gebruikt.

16-17.9

‘Zeer goed werk’

INHOUD

Er werd een zeer relevante casus gekozen. De casus werd op een adequate manier opgebouwd

en uitgediept, er werd een overzichtelijke geneesmiddelentabel gegenereerd.

De verkregen gegevens werden zeer kritisch geanalyseerd.

VORM

De lay-out en schrijfstijl voldoen aan hoge normen, slechts enkele minimale aanpassingen aan lay-

out en/of schrijfstijl mogelijk.

De correcte wetenschappelijke referenties werden gebruikt.

14-15.9

‘Goed werk’

INHOUD

Er werd een relevante casus gekozen. De casus werd op een adequate manier opgebouwd en

uitgediept, er werd een overzichtelijke geneesmiddelentabel gegenereerd waar enkele

aanpassingen mogelijk lijken.

De verkregen gegevens werden kritisch geanalyseerd.

VORM

De lay-out en schrijfstijl voldoen aan de normen, enkele aanpassingen aan lay-out en/of schrijfstijl

zijn mogelijk.

De correcte wetenschappelijke referenties werden gebruikt, al kunnen er enkele opmerkingen

gegeven worden.

12-13.9

‘Matig werk’

INHOUD

Er werd een eerder relevante casus gekozen. De casus is van een matige wetenschappelijke

kwaliteit, er werd een geneesmiddelentabel gegenereerd waarin meerdere aanpassingen mogelijk

zijn.

De verkregen gegevens werden matig kritisch geanalyseerd.

VORM

De lay-out en schrijfstijl zijn te omschrijven als matig. Meerdere aanpassingen aan lay-out en/of

schrijfstijl zijn mogelijk.

De correcte wetenschappelijke referenties werden gebruikt, maar er werd niet voldoende of

incorrect naar verwezen.

10-11.9

‘Zwak werk’

INHOUD

Er werd een weinig relevante casus gekozen. De casus is van een zwakke wetenschappelijke

kwaliteit, er werd een geneesmiddelentabel gegenereerd waarin belangrijke elementen ontbreken

en/of fout zijn weergegeven.

De verkregen gegevens werden weinig kritisch geanalyseerd.

VORM

Meerdere aanpassingen noodzakelijk aan lay-out en/of schrijfstijl.

23

Er werden weinig of enkele incorrecte wetenschappelijke referenties gebruikt.

< 10

‘Onvoldoende

werk’

INHOUD

Er werd een irrelevante casus gekozen. De casus heeft onvoldoende wetenschappelijke kwaliteit,

er werd geen of een incorrecte geneesmiddelentabel gegenereerd.

De verkregen gegevens werden onvoldoende kritisch geanalyseerd.

VORM

De lay-out en schrijfstijl oldoen niet aan de norm. Heel wat aanpassingen zijn noodzakelijk.

Er werden geen of overwegend incorrecte wetenschappelijke referenties gebruikt.

24

HELP! IK WEET NIET WAT IK OP STAGE KAN DOEN?

Stageplaatsen verschillen. Op sommige stageplaatsen heb je als stagiair heel veel mogelijkheden om je

inhoudelijk te ontplooien of actief te participeren. Op andere plaatsen is er misschien minder ruimte om

actief deel te nemen.

Om er voor te zorgen dat elke student zijn of haar stageperiode zo kwalitatief mogelijk kan invullen,

worden hieronder een aantal potentiële activiteiten en vragen geformuleerd over alle aspecten van een

geneesmiddelentherapie, met zowel algemene vragen als een aantal specifieke vragen gericht op een

bepaalde dienst. Zo moet elk geneesmiddel dat wordt voorgeschreven of verdergezet (thuismedicatie)

kritisch geëvalueerd worden in relatie tot de individuele patiënt (pathologie, leeftijd, biochemische

parameters, …).

Andere voorbeelden om te bekijken zijn o.a. vaak gebruikte afkortingen, info over ziektebeelden, info over

geneesmiddelen, labowaarden, geneesmiddeleninteracties, therapeutische richtlijnen, posologieën,

therapietrouw, verslavingsproblematiek, wetgeving,.. Ken je aan het einde van je stage het uitgebreide

takenpakket van een klinische apotheker?

De vermelde voorbeelden hieronder zijn uiteraard niet limitatief. Laat deze lijst per defintie geen startpunt

zijn van je stage. Spreek vooraf met je stagemeester en luister naar zijn of haar ideeën, verwachtingen,

plan van aanpak,... .

1. Vereiste basiskennis ‘Klinische stage/klinische apotheker’:

- Farmacologie: werkingsmechanisme, nevenwerkingen en interacties

- Farmacokinetiek: farmacokinetische parameters (T½, klaring, belangrijkste

metabolisatieroutes, MRT, Verdelingsvolumes, NL kinetiek, …)

- Fysiopathologie

- Biochemie: parameters: creat, ureum, AST, ALT, alkalische fosfatase, gamma GT, CRP,

wbc, Hb, BP, rbc, LDH, Hb1c, C peptide, Bloedgassen, alkalose/acidose, …

2. Algemene aandachtspunten:

A. THERAPIE

- Wat is de standaardmedicatie eigen aan de dienst?

o vb. krijgt elke patiënt preventie voor diep veneuze thrombose (DVT)?

o vb. wat wordt opgestart als pijntherapie?

Stel een lijst op van de meest gebruikte medicatie.

- Waarom wordt elk geneesmiddel voorgeschreven?

o vb. hoe werkt elk voorgeschreven geneesmiddel?

o vb. verwacht je nog andere geneesmiddelen bij die indicatie?

Evalueer de individuele therapie (patiënt per patiënt) in relatie tot de pathologie

25

- Is de therapie voorgeschreven in overeenstemming met de kenmerken van het

geneesmiddel?

o vb. is de toedieningsfrequentie aangepast aan de halfwaardetijd van het geneesmiddel?

(kinetiek, prodrugs, …)

o vb. waarom worden bepaalde antidepressiva ’s morgens en andere ’s avonds

toegediend?

o vb. worden statines ’s morgens of ’s avonds toegediend?

o belangrijke interacties met voedingsbestanddelen t.h.v. absorptie of metabolisatie

Evalueer het voorschrift van de patiënt in relatie tot de farmacokinetiek van ieder

individueel geneesmiddel

- Komt de therapie overeen met de richtlijnen (ziekenhuis, nationaal, internationaal)?

o vb. moet elke patiënt DVT preventie voorgeschreven worden?

o vb. is het voorgeschreven antibioticum in overeenstemming met de lokale richtlijnen?

o vb. hoe bouwt men een pijntherapie op?

o vb. hoe wordt therapie opgebouwd bij astma, COPD, hypertensie, diabetes, …?

Zoek de richtlijnen op en evalueer die in kader van individuele patiënt

- Is de medicatie aangepast aan de biochemische parameters van de patiënt?

o vb. moet LMWH-dosis, antibiotica-dosis,… aangepast worden aan de creatinineklaring?

o vb. moet pijntherapie aangepast worden aan lever- en/of nierfunctie?

Evalueer biochemische parameters en link die aan de therapie

Evalueer kritisch de volledige geneesmiddelentherapie bij elke patiënt!

B. TOEDIENING VAN GENEESMIDDELEN

- Hoe worden voorgeschreven geneesmiddelen toegediend?

o Blijft het geneesmiddel identificeerbaar tot bij de patiënt (unit-dosis)?

o Blijft de patiënt zelf zijn thuismedicatie innemen?

o Gebruikt men een metriset, spuitdrijver,…?

o Hoe en waar worden LMWH toegediend?

o Toedieningsschema van bepaalde antibiotica (vb. aminoglycosiden, …)

Observeer de verschillende toedieningsroutes.

- Kan IV toediening vermeden worden?

o Kan de patiënt voldoende slikken? Heeft de patiënt een maagsonde?

o Kan het geneesmiddel geswitcht worden van IV -> PO? Bestaat een peroraal alternatief

met voldoende grote biologische beschikbaarheid? Kan voor een andere toedieningsweg

gekozen worden (vb. suppo, transdermaal, nasaal, aerosol, …)?

o Mag het geneesmiddel geplet worden om via de maagsonde toe te dienen?

(retardpreparaten!) Bestaat een alternatief?

26

- Indien intraveneuze toediening noodzakelijk,

o Hoe wordt dit toegediend (perifeer infuus, diep veneuze catheter, port-a-cath, Hickmann)?

o Indien producten tegelijkertijd moeten worden toegediend: zijn deze compatibel? Welke

producten mogen (niet) samen worden toegediend?

o Kunnen we het medicatieschema optimaliseren zodat de toediening vlotter verloopt?

- Moeten bijzondere voorzorgen genomen worden ivm de toediening?

o Welke geneesmiddelen moeten nuchter worden toegediend?

o Welke geneesmiddelen worden mét de maaltijd toegediend?

o Worden puffers correct toegediend? Zijn patiënten voldoende ingelicht?

o Moet de patiënt recht opzitten bij het innemen van medicatie?

o Weet de patiënt wanneer een pleister moet vervangen worden?

Bekijk samen met de verpleegkundigen kritisch de toediening van geneesmiddelen!

C. WERKING VAN GENEESMIDDELEN

- Welke belangrijke bijwerkingen verwacht u bij de voorgeschreven therapie? Kunnen we die

vermijden? (via comedicatie?)

- Zijn er belangrijke geneesmiddeleninteracties te verwachten?

o Farmacokinetisch (vb.. cytochroomgemedieerd: rifampicine en fenytoïne, sterke inducers

van CYP 3A4)

o Farmacologisch: vb. synergie, antagonisme, farmacodynamische invloed op kinetiek

o Kunnen we die interacties vermijden? Moeten we dosissen aanpassen?

o MDR en mogelijke interacties

- Van welke geneesmiddelen wordt de plasmaspiegel bepaald (Therapeutic Drug Monitoring)?

o Waarom worden deze spiegels bepaald? Wat verwacht je bij een toxische spiegel?

o Wanneer wordt het bloedstaal afgenomen? Is dit in overeenstemming met de richtlijnen?

o Hoe moet de dosis aangepast worden aan de spiegel: vb. gaan we bij een toxische

spiegel de dosis verlagen of het doseringsinterval vergroten?

o Plasma, serum of bloedspiegel, eiwitbinding.

o Relatie farmacokinetiek / uitwerkingskinetiek

- Zijn goedkope, gelijkwaardige alternatieven ter beschikking?

27

3. Specifieke aandachtspunten per dienst

Dienst Aandachtspunten

Geriatrie - Polyfarmacie:

o medicatiehistoriek!

o aandacht voor interacties!

- Leeftijd: moeten dosisaanpassingen gebeuren bij oudere

patiënten?

- Nierinsufficiëntie: berekenen creatinineklaring en aanpassen

dosis van renaal geklaarde geneesmiddelen!

Endocrinologie - Diabetes:

o Hoe leert men patiënt nieuwe therapie aan?

o Welke insulinepreparaten worden gebruikt?

o Welke combinatieschema’s worden gebruikt?

o Hoe worden insulines toegediend?

o Welke complicaties verwacht men bij diabetes?

o Significante biochemische parameters…

- Consultaties (lipiden, schildklier,…):

o Welk statine wordt als 1ste

lijn gebruikt?

o Worden andere hypolipemiërende preparaten

geassocieerd?

- Steroïden:

o Welke bijwerkingen hebben steroïden?

o Wat is het verband tussen steroïdgebruik en ontstaan

van diabetes?

Oncologie - dagzaal - welke schema’s worden gebruikt?

- welke bijwerkingen verwacht men bij de voorgeschreven

cytostatica?

- welke co-medicatie wordt voorgeschreven?

- welke anti-emetica worden voorgeschreven (Zofran, Litican?)?

- welke laboparameters worden opgevolgd?

Hematologie - welke standaardmedicatie is eigen aan de dienst?

- welke schema’s worden gebruikt?

- welke bijwerkingen verwacht men bij de voorgeschreven

cytostatica?

- welke co-medicatie wordt voorgeschreven?

- welke anti-emetica worden voorgeschreven (Zofran, Litican?)?

- welke profylaxe wordt toegediend aan neutropene patiënten?

Neonatologie/Pediatrie - welke sedativa/analgetica worden gebruikt?

- hoe worden patiënten gevoed?

- in welke dosissen worden geneesmiddelen toegediend?

(immature eliminatieprocessen, verdeling lichaamswater)

- welke profylaxe wordt toegediend?

28

- welke intraveneuze medicatie kan tegelijkertijd worden

toegediend? welke geneesmiddelen zijn incompatibel?

Neurochirurgie - welke pijnmedicatie wordt voorgeschreven? Is dit in

overeenstemming met de richtlijnen?

- hoe worden anti-epileptica opgestart? TDM van anti-epileptica

- welke interacties kan je verwachten met anti-epileptica?

Traumatologie - welke pijnmedicatie wordt voorgeschreven? Is dit in

overeenstemming met de richtlijnen?

- welke medicatie moet pre-operatief worden gestopt?

- wat is het peroperatief antibioticabeleid?

- welke antibiotica worden aangewend bij wondinfecties?

- Specifieke antibioticavormen bij botchirurgie

- welke elektrolytenstoornissen worden verwacht? Hoe worden ze

behandeld?

Medisch Intensieve

Zorgen

- welke standaardmedicatie is eigen aan de dienst?

- waarom worden welke antibiotica voorgeschreven?

- hoe wordt de patiënt gesedeerd? Welke analgetica krijgt de

patiënt?

- hoe wordt de patiënt gevoed?

- Hemodialyse en invloed op GM eliminatie en hematopoiëse

- Intoxicatiebehandeling. GM eliminatiebevordering (renaal,

onderbreking enterohepatische cyclus, absorptiebeperking)

- …

-

Pneumologie - welke richtlijnen worden gevolgd bij astma?

- welke richtlijnen worden gevolgd bij COPD?

- wordt de patiënt bij ontslag aangeleerd hoe medicatie toe te

dienen ( puffers,…)?

- welke bijwerkingen worden verwacht bij langdurig

steroïdgebruik?

Gastro-

enterologie/Hepatologie/

Algemeen Interne

Geneeskunde

- welke standaardmedicatie is eigen aan de dienst?

- welke antibiotica worden voorgeschreven?

- hoe wordt de patiënt gevoed?

- hepatologie: mogen geneesmiddelen met belangrijke hepatische

metabolisatie (vb. paracetamol) toegediend worden? moet de

dosis aangepast worden?

Dermatologie - hoe worden schimmelinfecties behandeld?

- hoe wordt acne behandeld?

- hoe uit zich allergie aan geneesmiddelen?

- hoe wordt deze behandeld?

Spoedgevallen - hoe gebeurt medicatiehistoriek bij de patiënt?

29

- hoe gebeurt de doorstroming van deze gegevens van de

spoedgevallendienst naar de verpleegeenheid waar de patiënt

wordt opgenomen?

- Worden vaak geneesmiddelengerelateerde problemen gezien,

intoxicaties,…?

- wat zijn de typische ‘community acquired’ infecties? aan welke

kiemen moeten we denken? hoe worden ze behandeld? is dit

conform de richtlijnen?

-

Met dank aan

Eline Diliën – stafmedewerker onderwijs

Dr. Sophie Liekens