Maandblad voor Onderwijs in Vlaanderen

Nr.91 • Januari 1999

De P, de M, de S en de T verdwijnen.

De P, de M, de S en de T verdwijnen.

(advertentie)

Verandert het PMS alleen vanuithangbord? Vizier p. 4-9

Natuurlijk zijn er racisten opschool. p. 28-29

KLASSE NR.91 3

IN DIT NUMMER

4-9Het nieuwe PMS

Er zijn in Vlaanderen zo’n tweehonderd PMS-centra en eenhonderdtal centra voor Medisch Schooltoezicht. Die wordenweldra samengevoegd tot honderd nieuwe Centra voor Leerlin-genbegeleiding: CLB. In dat drieletterwoord staat de L van Leer-ling centraal. Een nieuwe opdracht voor PMS/MST-medewerkersén leerkrachten.

10-11De leraar wordt tienkamper

Veel volk op het Forum Basisonderwijs. Enthousiaste mensen die creatieve mogelijkheden zoekenom de (vakoverschrijdende) eindtermen bij de leerlingen te brengen: nieuwe technologieën (ook inhet buitengewoon onderwijs), leerlingen coachen hun eigenleerproces, CLIM-projecten enz. De leraars vragen zich af of zedie tienkamp aankunnen.

28-29Racisme op school

Jibril begon te vechten omdat hij de racistische opmerkingen beuwas. Juffrouw Lut ziet haar school kapot gaan terwijl Turken enMarokkanen van de speelplaats een slagveld maken. Barbaraervaart de positieve resultaten van intercultureel onderwijs. AlsKlasse iets over racisme schrijft, vallen meteen de naamlozescheldbrieven in de bus. Wij zijn er klaar voor. En u?

30-31De veerkracht van een mens

Hoe komt het dat sommige kinderen in moeilijke omstandighe-den wél een grote veerkracht ontwikkelen en andere niet? Diekrachten werden onderzocht bij kinderen die kampen overleef-den in Vietnam, maar ook in doorsnee situaties. Nu zitten ze ineen werkbaar model voor opvoeding en onderwijs: Huize Veer-kracht.

32-33Het kennisdebat: Dirk Sterckx

Tot in het jaar 2000 vraagt Klasse geregeld de mening van interessante mensen over het onderwijsvan de toekomst. Daarop reageren meteen leerkrachten, ouders, leerlingen en onderwijsspecialis-ten. In dit nummer: de visie van VRT-chef Nieuws, Dirk Sterckx. Hij leverde zijn bijdrage aan hetdebat voor er sprake was van een overstap naar de politiek. Hoezo?

n Journaal p.12-14 met vrouwen in het onderwijs n Idee p. 15-27 met Maaseik als Stad metKlasse n Signaal p. 34-35 met onderzoek naar waardenonderwijs n Dialoog p. 36-38 met uwbrieven

EXTRA BIJLAGE (nr.5): DRUGS OP SCHOOLNa pesten, faalangst, participatie en kindermishandeling het vijfde uitneembare deel voor uw map«De Eerste Lijn».

Deze maand in Klasse voor Ouders: n De (nieuwe) taken van het PMS n Kinderen met veerkracht n Plots duiken er drugs op n Racisme:de rol van de ouders n Tips voor opvoeding en onderwijs n Een bijzonder feestelijke verrassingn.a.v. het 25ste nummer van Klasse voor Ouders

Deze maand in Klasse voor Jongeren: n Leerlingen en het PMS n Jongeren met veerkracht n Drugs op school n Hoe racistisch zijn we?n Slagen in hoger onderwijs n De ideale leraar n Jongeren en cultuur n 600 gratis tickets voor theateren concerten n Mensen in actie n Gezonde gekte

Nu u toch leert surfen:Welkom in de wereld van Klasse op Internet: www.klasse.be. U bent er nooit alleen.

Maandblad voor Onderwijsin VlaanderenUitgegeven door het ministerievan de Vlaamse Gemeenschapdepartement Onderwijs

Nr.91 • Januari 1999

Hoofdredacteur Leo BormansProductcoördinator Diana De CaluwéEindredacteur Gaby De MoorRedactie Veerle Devos, Myriam Paquet, Jan T’Sas,Jan Van den Bossche, Michel Van LaereRedactiesecretaris Patrick De BusscherSecretariaat Anny Lecocq

Foto’s Luc DaelemansCartoons CampVormgeving Artefact

Verantw. uitgever Georges Monard,Hendrik Consciencegebouw, 1210 Brussel

Abonnement (10x per jaar): 900␣ fr.Alle Vlaamse leerkrachten, PMS-medewerkers enz.(van elk net en van elk niveau) krijgen KLASSEgratis.Adreswijzigingen uitsluitend regelen via de eigenschooladministratie.

Er is ook een Klasse voor Ouders (t.e.m. tweedejaar secundair onderwijs) en een Klasse voorJongeren (van het derde tot het zevende jaarsecundair onderwijs) voor scholen die dat wensen.

KLASSE, H. Consciencegebouw, E. Jacqmainlaan165, 1210 BrusselTel. redactie 02-553 96 86Tel. coördinatie 02-553 96 94Tel. abonnementen 02-553 96 84Tel. publiciteit 02-553 96 94Tel. KLASSE voor Ouders 02-553 96 90Tel. KLASSE voor Jongeren 02-553 96 92Telefax 02-553 96 85E-mail info@klasse.beURL www.klasse.be

DE BOZE WOLFIedereen heeft ze gezien en gelezen: destraffe verhalen over geweld op school. Leer-krachten worden nu door hun buren meelij-wekkend nagekeken als ze zich ‘s morgensnaar hun werk begeven om zich nietsver-moedend voor een bende schorremorriete smijten. De buurvrouw haalt opgeluchtadem als rond vier uur blijkt dat de leerkrachthet heeft overleefd. Was vroeger de leraar deBoze Wolf, dan is het nu de leerling. Tweegrote congressen in Brussel en Gent bespra-ken schoolgeweld in een bredere (ook inter-nationale) context. Blijkt dat er zeker proble-men zijn maar dat Vlaanderen er nog niet zoerg aan toe is en dat de problematiek veelcomplexer is dan zich blind staren op enkeleeenmalige incidenten. We moeten investe-ren in preventie, communicatie en partici-patie van alle betrokkenen. Daar werken inheel Vlaanderen veel gedreven mensen aan.Ook en vooral in onderwijs. Nostalgie naarhet verleden en angst voor de toekomst is(net als geweld) van alle tijden. De traditio-nele Engelse kostscholen bulkten van ge-weld (van leerkrachten, onder leerlingen entegen leraars). De kloof tussen leraars enleerlingen is de voorbije jaren veel kleinergeworden, met alle positieve gevolgen daarvan.Maar wie over de schreef wil gaan, heeft ookminder afstand te overbruggen. De school isniet de oorzaak maar het slachtoffer vanmeer geweld in de samenleving.

De veerkracht van kinderen.Een huis met humor. p.30-31

V I Z I E R

4 KLASSE NR.91

Vanaf september 2000 vervangen Centra voor Leer-lingenbegeleiding (CLB) de huidige PMS- en MST-centra. De 300 centra worden samengevoegd toteen honderdtal CLB’s. Het Vlaams parlement keur-de het nieuwe decreet goed. De school, de leerkrach-ten dus, én de ouders krijgen meer verantwoorde-lijkheid om de leerlingen op te vangen en te begelei-den. Voor ouders is leerlingenbegeleiding trouwenseen topprioriteit. Uit recent onderzoek blijkt datliefst 92 procent van de ouders dat het belangrijksteaandachtspunt vindt voor de school. Het scoort veelhoger dan pakweg huiswerk of drugs.

Maak eennieuw woord

metC, L en B

KLASSE NR.91 5

HartVolgens de nieuwe aanpak zal de school meer enmeer instaan voor de eerstelijnszorg. Moeten deleerkrachten zich herscholen? «Ze moeten geenwould-be therapeut worden», stelt Maria De Beu-ckeleere meteen gerust. Zij is directeur van een vrijPMS-centrum in Antwerpen. «Maar het nieuwedecreet vraagt van de leerkrachten toch een ande-re opstelling. Hun taak reikt verder dan kennis-overdracht. We verwachten dat ze meer naarleerlingen luisteren, opmerken dat een kind an-ders doet of niet goed is opgenomen in de groep.Zulke signalen opvangen en doorgeven is eenkwestie van er met je hart bij te zijn.»

KwaliteitslabelLeerlingen voor verdere behandeling van proble-men of voor hun studiekeuze als een pakje door-geven aan het PMS: gedaan daarmee. De schoolbesteedt die zorg niet meer automatisch uit aanderden. Leerlingen leren léren en studeren, zeleren kiezen en ze begeleiden bij hun onderwijs-loopbaan, ze sociale vaardigheden bijbrengen eninstaan voor vormen van preventieve gezond-heidszorg: hiervoor staan leerkrachten en oudersbinnenkort samen op de eerste lijn. Maar om daareen kwaliteitslabel aan te hangen, kunnen zedeskundige ondersteuning vragen van een geïn-tegreerd Centrum voor Leerlingenbegeleiding, datzijn werking afstemt op wat de school al doet.

BemiddelaarsHet decreet omvat nog een nieuw element. In hetgemeenschapsonderwijs bestond de integratie al,maar in het gesubsidieerd onderwijs smelten PMS-centra en centra voor Medisch Schooltoezicht (MST)nu ook samen tot een CLB. Deze nieuwe structuurmaakt de centra doorzichtiger. Dat is handigervoor leerlingen, ouders en scholen.Eerstelijnszorg voor school en ouders. Ondersteu-nende tweedelijnszorg voor het CLB. Om de leer-lingen beter te helpen slagen op school en omstorend gedrag, zoals agressief zijn, te voorko-men of te beperken, biedt het CLB specifiekebegeleiding aan. Zo draagt het centrum bij tot dezorgverbreding en gaat er meer aandacht naarkinderen met ernstige problemen. Het CLB legtzich bij voorrang toe op leerlingen die wegens hunsociale achtergrond of andere redenen met leer-en ontwikkelingsachterstand bedreigd worden.

Op vraagDe CLB’s mogen buiten hun net treden. Elk jaarstelt de regering maximum twintig miljoen frankter beschikking voor wetenschappelijke samen-werking tussen de drie onderwijsnetten. Hoe datallemaal in de praktijk zal gebeuren, hoe CLB enschool hun werking op elkaar zullen afstemmen, ismomenteel nog niet helemaal duidelijk. Het de-creet legt het CLB verplichte begeleidingstaken op.En elke school kan een eigen, aangepaste begelei-ding vragen. Hoe beide partijen deze vraaggestuur-de werking invullen, hangt af van hun afspraken inhun gezamenlijk beleidsplan of -contract.

Drie letters vervangenTal van scholen en PMS/MST-centra hebben nietgewacht op het decreet om de leerlingenbegelei-ding anders aan te pakken. Het PMS is de voorbijejaren overal sterk geëvolueerd. In het buitenlandstaan onze PMS- en MST-werking trouwens vaakmodel. Zo’n geïntegreerd systeem is uniek in Eu-ropa. Daar is hard aan gewerkt. Voor een grondi-ge verandering ervan is het niet voldoende perso-neel, diensten en gebouwen samen te voegen ofdrie letters door drie andere te vervangen. Nietiedereen schrijft trouwens de nieuwe letters alschoon op het lijntje. ■

«Met de deurklink inde hand vraagt een le-raar ons om een leer-ling eens te bekijken, wanter is iets mis mee. Metdeze omschrijving moethet PMS zich dan maarredden», vertelt MariaDe Beuckeleere, PMS-di-recteur. Dat verandertnu. «We zullen de schoolop hun vraag coachen,maar de eerste opvangzal voor de leerkrach-ten zijn.» Dat vereist dui-delijke afspraken overwie wat en wanneerdoet. Een aanloop naarhet nieuwe decreet opde Centra voor Leer-lingenbegeleiding.

6 KLASSE NR.91

PMS-consulent. En nu we naar Brusselse normeneen grote school geworden zijn, hebben we alleeneen deeltijdse consulent. Hij staat nog in achtandere scholen. Daardoor is er tijd te kort omleerbedreigde kinderen beter te begeleiden. Somsvraagt een leerkracht een leerling te testen omdater iets fout loopt. De consulent bevestigt alleen

wat de leerkracht al vermoedt. Dankzij eeneigen kindvolgsysteem zorgt het schoolteamvoor de begeleiding. We vinden het jammerdat logopedische begeleiding niet tot hettakenpakket van het PMS hoort. Tien tot

twintig procent van de leerlingen heeft nochtansbehoefte aan deze specifieke begeleiding, bijvoor-beeld voor dyslexie. De leerkracht kan dat nietalleen oplossen. Bij ons betalen de ouders eenbijdrage, zodat wij op eigen initiatief een logope-dist kunnen inschakelen.»

«Vanaf 2000 kan een CLB logopedisten, kine-sisten, diëtisten enz. in dienst nemen», corrigeertJohn Gielis, directeur van het provinciaal PMS-

«Het PMS-centrum heeft met te weinig mensente veel taken», getuigt een directeur van eenbasisschool. Hij wil liever anoniem blijven. «Inmijn school doen de PMS-medewerkers alles opeigen houtje zonder het schoolteam erbij te be-trekken. Ze nemen schoolrijpheidstests af waarinhet schoolteam geen inkijk heeft, observeren enleggen in juni dan plots een dossier voor.Wat zijn we daarmee? We kunnen hun ob-servaties niet aan een handelingsplan kop-pelen. Het blijft allemaal bij theorie. Op onskindvolgsysteem pikt het PMS niet in. Zehebben geen tijd om als externe partners te func-tioneren. Ik vrees dat het nieuwe decreet weinigverandering zal brengen als de PMS-werking geenbijkomende middelen krijgt.»

BetalenJos Castermans, directeur van de gemeentelijke

basisschool van Evere werkt al twintig jaar samenmet het PMS. «Vroeger hadden we een voltijdse

De leerlingkrijgt eenvrijstellingvoor dictee

«Leerkrachten,CLB’s én pedago-gische begeleidingmoeten hunprofessionelewerking op elkaarafstemmen.»

De school in de

eerste linie

centrum Torenhof in Antwerpen. «Van de leerlingen in het secun-dair onderwijs heeft vier procent dyslexie. Wij werken nu al met eendyslexie-contract. De betrokken leerling krijgt een aantal vrijstellin-gen. Een dictee bijvoorbeeld wordt niet verrekend.»

Twijfelaars«Wij werken al sterk in de richting van het nieuw decreet dat de

eerstelijnszorg aan de scholen overlaat», zegt Fons Mertens, direc-teur van de Vrije Sint-Lambertusschool (nijverheidstechnische richting)in Westerlo. «De huidige samenwerking met het PMS loopt overtwee sporen. Het eerste is de begeleiding van de studiekeuze.Hierover is samenspraak tussen PMS, de klassenraden en klasle-raars. Het tweede spoor is de socio-emotionele begeleiding vanleerlingen met problemen. In de tweede en derde graad komttweemaal per week een PMS-consulent langs, op wie zowel deleerlingen, hun ouders als de leerkrachten een beroep kunnen doen.De begeleiding gebeurt dus op basis van gesprekken en niet aan dehand van papieren dossiers. In de middenschool is er een Leerlin-gendienst, onder de hoede van het hulpopvoedend personeel. Deleerkracht geeft zelf nooit straf. Hij stuurt de betrokken leerling meteen nota in de agenda naar de leerlingendienst. Wekelijks vergadertdeze dienst met de directie en PMS. Zo kunnen we problemen snelinventariseren en doen we, als dat nodig is, een beroep op deprofessionele begeleiding van het PMS. In de toekomst zal vooral deklasleraar, met weliswaar de steun van het PMS voor twijfelaars,instaan om de leerlingen te begeleiden bij hun studiekeuze.»

Open oorFreddy Schellens, directeur van het Koninklijk Atheneum van

Halle, is bezorgd over wat er staat te gebeuren. «Ik ben nu tevredenover de samenwerking met het PMS-centrum, maar wat gebeurt erna de schaalvergroting, die is opgenomen in het nieuw decreet? Zalonze school het CLB van de nieuwe scholengemeenschap nogmakkelijk kunnen bereiken? Misschien moeten de leerlingen voorhet medisch toezicht de bus op voor een lange rit, een verplaatsingdie leraars dan ook nog moeten begeleiden. Nu begeleidt het PMS-centrum de leerlingen erg strak bij hun studiekeuze. Er zijn tests engesprekken, waarbij klasleraar en PMS-consulent tot een eenslui-dend advies komen. Verdwijnt dat en geven alleen de netoverschrij-dende SID-ins voortaan voorlichting over de studierichtingen? Ikdenk dat elke school individueel zal moeten zorgen voor passendstudieadvies. Voor de geplande eerstelijnsopvang van de school ende leerlingenbegeleiding hebben we nu al een Werkgroep Open Oor

opgericht. Een tientalleerkrachten vangt leer-lingen met problemenop en zorgt voor verde-re contacten.»

BeoordelenZowel jongeren als

ouders telefoneren tij-dens de grote vakantienaar een PMS-centrum.Ze kunnen er terechtmet vragen over ondermeer erkende vormings-en opleidingsmogelijk-heden. Deze service heefteffect. Toch bestaan erover de PMS-werkingtijdens het schooljaarnogal wat vooroordelenbij leerlingen van detweede en derde graad secundair. Of weten ze te weinig af van hetPMS? Klasse voor Jongeren vroeg het hen zelf.

«Onze PMS-medewerker heeft twee dagen per week spreekuur ineen kamertje op school. Hij kent je van haar noch pluim, maar komttoch zeggen welke studiekeuze je moet maken. Ik kan er wel inkomendat klas- of leeftijdgenoten wat raad willen als ze echt twijfelen»,getuigt Pieter. «Als je bij ons op school naar het PMS wil, moet je ophet secretariaat je naam in een agenda schrijven», zegt Tine. «Op hetspreekuur komt de PMS-medewerker je dan uit de les halen. Hijprobeert je wel te helpen, maar je geraakt er niet veel verder mee. Toenik in het eerste middelbaar zat, voorspelde hij dat ik beslist een C-attest ging krijgen en dat ik al moest uitkijken naar een andere school.Maar op het einde van het jaar had ik toch een A-attest. Het PMS moeter zijn voor leerlingen met problemen thuis of op school. En het moetuitleg geven over het hele aanbod van studierichtingen. Toch is hethun taak niet om aan je ouders te zeggen welke richting je het bestkiest omdat je volgens hen voor andere niet geschikt bent. Zeker nietals ze je vooral beoordelen op je cijfers.»

Gewogen leerlingenDe oprichtingsnorm voor een nieuw CLB bedraagt 20.000 gewo-

gen leerlingen. Bestaande PMS- en MST-centra kunnen samensmel-ten tot een CLB op voorwaarde dat ze 12.000gewogen leerlingen bereiken. Een gewogen leer-lingenaantal wil zeggen dat men het werkelijkeleerlingenaantal vermenigvuldigt met een coëffi-ciënt. Die coëfficiënt wordt bepaald door het soortonderwijs, de vorm of het niveau. Zo hebben deleerlingen van het buitengewoon, het geïntegreerden het deeltijds beroepssecundair onderwijs coëf-ficiënt 7. De leerlingen van het eerste leerjaar B, hetberoepsvoorbereidend leerjaar, de tweede en der-de graad beroepsonderwijs en de anderstalige nieuw-komers in basis- en secundair onderwijs krijgencoëfficiënt 4. Kinderen van het kleuter- en lageronderwijs worden vermenigvuldigd met 2. De leer-lingen van de eerste graad van het secundair on-derwijs, met uitzondering van het eerste leerjaar Ben het beroepsvoorbereidend leerjaar, en de scho-lieren van het kunst- en technisch secundair on-derwijs krijgen coëfficiënt 1,5 toegewezen. De overigeleerlingen van het secundair onderwijs krijgen een1. Hoe hoger het coëfficiënt, hoe hoger de omkade-ring voor de leerlingen.

Incest«Een leerling van een ASO-school, van wie de

ouders gescheiden zijn, waar niemand meer naaromkijkt, maar die financieel geen problemen heeft,

UNIEK IN EUROPAIn het jaar 1912 toen de Titanic op een ijsberg liep, richt de onderwijzer ArthurChristiaens in Brussel het eerste Bureel voor Beroepsoriëntering op. Deze dienst voorberoepsselectie is een primeur voor België én Europa. In 1947 (officieel in 1949) startende eerste Psycho-Medisch-Sociale centra als experiment. Als gevolg van de onderhan-delingen over het Schoolpact komt er in 1960 een wettelijk kader voor de PMS-centra,aangevuld met een koninklijk besluit in 1962. De regeling van het medisch schooltoe-zicht (MST) dateert van 1964. De toenmalige rijks-PMS-centra krijgen dat toezichttoevertrouwd voor hun rijksscholen (nu gemeenschapsonderwijs).Het geïntegreerde systeem is uniek in Europa. Andere landen hebben alleen centrawaar ze vooral werken rond beroepsoriëntering. Frankrijk heeft Centres d’Informationet d’Orientation. In Nederland zijn er schoolbegeleidingsdiensten.SchaalvergrotingHet decreet op de Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB) omvat niet alleen eeninhoudelijke taakverschuiving voor de PMS-centra, maar ook een schaalvergroting.Die moet het huidige tweehonderdtal PMS-centra en honderdtal centra voor MSTvervangen door honderd efficiënter werkende CLB’s. De nieuwe CLB’s blijven gebon-den aan de drie onderwijsnetten. Er komen CLB’s voor het gemeenschapsonderwijs,het gesubsidieerd officieel (gemeentelijke, stedelijke en provinciale scholen) en hetgesubsidieerd vrij onderwijs (vooral katholieke scholen).In 1993 bedraagt het budget voor de PMS-centra 2,9 miljard. In 1998 is dat gestegentot 3,2 miljard of 1,3 procent van de totale onderwijsbegroting. Het nieuwe decreet isniet bedoeld als een besparing. In totaal biedt de PMS-sector nu 1863 voltijdseopdrachten. Dat zijn omgerekend meer dan 2300 personeelsleden. Bij de herstruc-

turering zal men voor een maximale tewerkstelling zorgen.

KLASSE NR.91 7

OUDERSVRAGEN EROM

Van het grote publiek in de Vlaamsegemeenschap vindt 92 procent ‘hulpbij leermoeilijkheden’ van het aller-grootste belang tot zeer belangrijk.‘Ouders informeren en betrekken’ krijgteen score van 85 procent en ‘adviesen begeleiding bij de beroepskeuze’76 procent (Vlaamse Onderwijsindi-catoren in internationaal perspectief -departement Onderwijs). Meer hier-over in Klasse voor Ouders. U leest ookwelke projecten de ouderverenigin-gen hebben over leerlingenbegelei-ding. Klasse voor Jongeren onderzoektde relatie met de huidige PMS-cen-tra. U kan ook op dit Vizier reageren:Klasse (Dialoog) - E. Jacqmainlaan

165 - 1210 Brussel.

8 KLASSE NR.91

HET OORDEEL VAN DE INSPECTIEVolgens sommigen geven PMS-medewerkers nog altijd op basis van testresultaten eenadvies over een geschikte studie. Dit beeld beantwoordt al lang niet meer aan de actuelewerking, besluit de onderwijsinspectie in haar verslag. Anderen associëren de PMS-werking soms met het tekort aan geschoolde arbeidskrachten in bepaalde segmentenvan de arbeidsmarkt en met een te traditionele studiekeuze van meisjes. Ook dit beeldstaat haaks op de gedifferentieerde en omvangrijke begeleidingsactiviteiten die de PMS-centra nu vervullen. Maatschappelijke evoluties in de maatschappij en in het onderwijsbeïnvloeden sterk de PMS-werking. De school zelf speelt nu een grotere rol in debegeleiding van de studie- en beroepskeuze. Om allerlei maatschappelijke problemen opte vangen, staat de school mee op de eerste rij. In de eindtermen legt de politieke overheidklemtonen op attitudes en vaardigheden die buiten de cognitieve sfeer liggen. Leerlingenbegeleiden is een prioritaire en gezamenlijke opdracht geworden van school én PMS-centra, stelt de inspectie. Dat leidt tot nieuwe werk- en samenwerkingsvormen. Zoevolueert de samenwerking tussen school en PMS-centrum geleidelijk naar een consul-tatieve leerlingenbegeleiding, waarin diagnostiek en leerhulp geïntegreerd zijn en waarleerkracht en PMS-medewerker de verantwoordelijkheid delen. In deze nieuwe contextverwacht de school van de PMS-werking dan ook meer dan een individuele diagnostischeof remediërende benadering bij gesignaleerde problemen. Ook bij opsporing eninterpretatie van problemen is de know-how van de centra sterk gewenst. De herstruc-turering en het nieuwe decreet op de CLB vallen niet zomaar uit de lucht.• Verslag over de toestand van het onderwijs (1997) - Inspectie deeltijds kunstonderwijs,volwassenenonderwijs en psycho-medisch-sociale centra - departement Onderwijs; Histo-riek van de PMS-centra - Patrick Sacré - VUBpress; Vlaams Onderwijs in Cijfers (1997-

1998) - departement Onderwijs

leerproces. Medische problemen, sociale omstan-digheden of groeipijnen van de puberteit kunnende oorzaak zijn. De leerling zelf kan dat niet ver-woorden. Maar hij wil er wel eens spontaan overbabbelen op het centrum. Wij zoeken een verkla-ring voor de tijdelijke storing. Dit soort begeleidingdoe we al jaren via de klassenraden, het pedago-gisch college en het schoolwerkplan. Het PMS-centrum benadert de begeleidingscultuur van deschool heel objectief. Nu vindt het decreet hetbuskruit opnieuw uit.»

Purperen leraarAan de andere kant van de tafel voorspelt

maatschappelijk werker Marc Baete een span-ningsveld tussen de eerstelijnszorg van de schoolen de tweedelijnszorg van het CLB. «Een slachtof-

moet het stellen met omkaderingscoëfficiënt1», repliceert Wilfried Van Keymeulen, direc-teur van het gemeenschaps-PMS in Gent.«Met zulke probleemgevallen worden wij ineen ASO-school dagelijks geconfronteerd. Ookeen ASO-leerling kan het slachtoffer van in-

cest zijn. Maar er is geen deskundig personeel voorhem in het CLB, want hij weegt maar 1. Ik heb dusvragen bij deze weging van leerlingen.»

Misschien biedt de schaalvergroting soelaas.Wilfried Van Keymeulen rekent uit dat het ge-meenschaps-CLB van Gent 36 instellingen zalbeheren en 27.000 gewogen leerlingen moet be-geleiden. Nochtans geeft hij toe dat de schaalver-groting meer kans biedt op een grotere know-howen specifieke deskundigheid onder hetzelfde dak.En het decreet maakt eindelijk werk van kwali-teitszorg.

BuskruitHerman Schrijvers, psycho-

pedagogisch consulent, zit meein de discussie en werpt opdat het huidige PMS hét ver-trouwenscentrum in de eerstelijn is. «Een leerling kan be-lemmeringen ervaren in zijn

Ook eenASO-leer-ling isslachtoffervan incest

«De Centra voor Leerlingenbegeleiding hebben als opdracht bij te dragentot het welbevinden van leerlingen nu en in de toekomst. Hierdoor wordt bijde leerlingen de basis gelegd van alle leren, zodat zij door hun schoolloop-baan heen de competenties kunnen verwerven en versterken die degrondslag vormen voor een actuele en voortdurende ontwikkeling enmaatschappelijke participatie.» Een mond vol, maar zo staat het in hetnieuwe decreet op de leerlingenbegeleiding.Wat moeten we onder ‘welbevinden’ verstaan?PIET DE KONING, maatschappelijk werker, vrij PMS-centrum in Gent: «Alle actiesdie een positief zelfbeeld ontwikkelen bij een leerling verhogen zijn welbevin-den. Vanuit dat positief zelfbeeld maken we hem bekwaam om in een aantalsituaties zijn plan te trekken met de middelen die we hem aangereikt hebben.We werken aan zijn emancipatie, nu als leerling in een leefsituatie, later alsvolwassene. Als leerling zelf je lot in handen leren nemen, krijgt nu het accent.»Leerlingen begeleiden omvat voor de CLB’s vier domeinen: leren enstuderen, de onderwijsloopbaan, de preventieve gezondheidszorg enhet psychisch en sociaal functioneren. Waar zitten de verschillen metvroeger?PIET DE KONING: «De PMS-centra staken nogal wat energie in preventievetechniekjes voor studiemethodes. Leren en studeren wordt meer een op-dracht voor de school, zoals omvat in de eindtermen leren leren. We zieneenzelfde evolutie in de begeleiding van de onderwijsloopbaan. Vroegerheette dit studie- en beroepsoriëntering. Het is niet langer de exclusieveopdracht van externen. Wij kunnen wel tussenkomen bij moeilijkheden, alseen leerling bij zijn studiekeuze vastloopt of zijn studiemogelijkheden moeilijk

LEREN EN STUDEREN, DE ONDERWIJSLOOPBAAN,

«De leerling zelf kan dat nietverwoorden.»

fer van incest zal eerst de drempel van deschool moeten nemen. Op zijn beurt zalde vertrouwensleerkracht de leerling door-verwijzen naar het CLB. Dat zal ook nietmeteen de gepaste specialist in huis heb-

ben. Dan moeten wij een beroep doen op eenderde instantie. Ik vind dat voor de leerling eendrempel te veel. Ik heb respect voor de inzet vande vertrouwensleerkracht, groene of purperenleraar, maar ze blijven rechter én partij. Een schoolblijft een sanctionerende instantie, ze kan eenleerling buizen. Wij houden op het centrum allesvertrouwelijk en discreet omdat we onafhankelijkvan de school staan.»

Wilfried Van Keymeulen vindt dat er beter eenduidelijk verschil komt tussen school en begelei-ding. «Meer dan honderd diensten houden zichmet de jeugd bezig. Dat aanbod is voor niemanddoorzichtig. Hoeveel geld gaat daar niet naartoe?Laten we die vormen van begeleiding en hulpver-lening inventariseren en herstructureren. En laatde school zich toeleggen op haar hoofdtaak.»

Het belangWat wordt de sleutelrol van school en CLB?

«Voor heel wat leerkrachten beantwoordt eenindividuele tussenkomst van het PMS meer aanhun behoeften», zegt Min Panier, directeur vanhet Antwerps stedelijk PMS-centrum voor bui-tengewoon onderwijs. Maar we kunnen daar nietblijven voor zorgen en op elke vraag ingaan. Weinvesteren daarom in preventieve projecten omleerkrachten in staat te stellen zelf de leerlingen-begeleiding op te volgen. Zo ontwikkelden eenBuSO-school en ons PMS-centrum gezamenlijkeen project om kinderen met gedragsmoeilijkhe-den gepast aan te pakken. Om zo’n sleutelrol opzich te nemen moet soms de schoolcultuur veran-deren. Het buitengewoon onderwijs heeft als voordeeldat het individuele handelingsplan voor de leer-lingen al beter is uitgebouwd. Als het toekomstigCLB dat ondersteunt, kunnen leerkrachten veelmeer op zich nemen. Eigenlijk moeten leerkrach-ten, CLB’s én pedagogische begeleiding overleg-

gen en hun professionele werking op elkaar af-stemmen. Dat is een kwestie van met elkaar pra-ten en afspraken maken. Zo’n samenwerking is inhet belang van de leerling én zijn ouders.» ■

• De elektronische versie van het ‘Decreet betreffende deCentra voor Leerlingenbegeleiding’ is binnenkort te lezen opInternet. Een brochure is in de maak.• Adiov, de afdeling Informatie en Documentatie On-derwijs Vlaanderen, verzamelde een pakket teksten enartikels over het PMS/MST en het toekomstige CLB.Wie interesse heeft, krijgt gratis een overzichtslijst vantitels met eventueel een korte beschrijving van de in-houd. In de onderwijsbib kan u artikels inkijken of terplaatse kopiëren. Adiov - E. Jacqmainlaan 165 - 1210Brussel - tel 02-553 66 50 tot 52 – fax 02-553 66 54 –www.ond.vlaanderen.be/adiov/• Klasse pikt in op het nieuwe decreet op de Centra voorLeerlingenbegeleiding. Leraars moeten geen therapeut spelen,maar ze moeten problemen beter kunnen waarnemen ensignaleren. Hoe men dat kan doen, vindt u inde maandelijkse aflevering van de eerste lijn.• Ook in Klasse voor Ouders en Klasse voorJongeren hebben we het deze maand over dete verwachten nieuwe aanpak van het PMS.

Groen ofpurper, zeb l i j v e nr e c h t e ren partij.

«Voor de leerling is er

een drempel te veel»

kan inschatten. Wellicht is dan een individueel gesprek of test nodig.»Komt het nog tot een samenwerking met het CLB als kinderen gepestworden?PIET DE KONING: «Dat hoort bij het domein psychisch en sociaal functione-ren. Sociaal-emotionele begeleiding dus. Het heeft weinig zin dat het CLBeen leerling die gepest wordt individueel begeleidt. De school moet zelfproberen op de klasgroep in te spelen en werken aan haar schoolcultuur.Maar de samenwerkingsmogelijkheden met het CLB rond pesten enfaalangst bijvoorbeeld blijven bestaan. Het decreet giet zaken in een vormdie op de werkvloer al bestaan.»Het CLB werkt op vraag van de leerlingen, de ouders en de scholen.Intussen kan het zelf voorstellen tot begeleiding formuleren én moethet een verzekerd aanbod garanderen. Moet er nog volk zijn?PIET DE KONING: «Het verzekerd aanbod ligt vooral in de medische sfeer, zoalsde preventieve maatregelen waaraan ouders en scholen verplicht moetenmeewerken. Bij besmettelijke ziekten bijvoorbeeld. We geven richtlijnen alskinderen luizen hebben. Bij de overgang van de eerste naar de tweede graadsecundair onderwijs informatie geven aan leerlingen over de verdere studie-keuze kan ook tot het verzekerd aanbod horen. De leerling in zijn schoolloop-baan zoveel mogelijk kansen geven betekent hem voorlichten over de helehorizon van studiemogelijkheden, over de scholen en netten heen.»Dat kan in sommige scholen een conflict veroorzaken, want de CLB’smoeten garanties inbouwen voor een meer onafhankelijke en meerobjectieve oriëntering van leerlingen. En niemand wil leerlingen verliezen.PIET DE KONING: «De toekomstige scholengemeenschappen zouden dit

belangenconflict kunnen voorkomen. Een school kan ons ook zeggen dat deinformatie van het centrum over studiekeuze voor haar niet hoeft. Ze kanbeslissen zelf deze verantwoordelijkheid op te nemen.»Hoe komen CLB en school tot een gezamenlijk akkoord?PIET DE KONING: «Ze stellen een beleidsplan of een beleidscontract op, waarinook het vraaggestuurde aanbod vastligt. Dit contract regelt de samenwer-king, verwoordt de plichten en de rechten van beide partijen. De centrazullen telkens voor een periode van drie jaar zekerheid hebben over hunpersoneelsbezetting en financiering.»Verdwijnt het lokaal dat grote scholen nu ter beschikking moetenstellen van de PMS-medewerker?PIET DE KONING: «Dat zou moeten blijven, omdat het decreet ons vraagt omschoolnabij te werken. Onze centra hebben overigens al meer lege danbemande kantoren. Want hoe wil je een aantal zaken op school coachen alsje alleen sporadisch langskomt? We moeten beschikbaar blijven voor devraaggestuurde projecten en voor de problemen die zich voordoen. Dat zalevenwel afhankelijk blijven van de deskundigheid binnen een school. Tussenscholen zijn nu al grote verschillen. Niet overal is een cel voor leerlingenbe-geleiding actief. Scholen met een systeem van vertrouwensleerkrachtenzullen leerlingen minder vlug doorverwijzen naar de consulent. Een groeneleerkracht kan daarentegen zelf aan de consulent hulp vragen hoe hij hetbest een probleemleerling kan begeleiden. Hij verwijst die leerling nietmeteen door naar het PMS-kantoortje voor een gesprek met een externpersoon. Bij de consultatieve leerlingenbegeleiding ondersteunen we veeleerde leerkracht in zijn begeleidingstaak dan de leerling zelf.»

KLASSE NR.91 9

DE PREVENTIEVE GEZONDHEIDSZORG, HET PSYCHISCH EN SOCIAAL FUNCTIONEREN… JA, HET IS WAT.

Ooit eraan ge-dacht om de leer-lingen een boek telaten schrijven? Endat ook op de marktte brengen als ‘Groe-ne Mist’? Eric De Wit-te, leerkracht van debasisschool in Kemze-ke deed dat met zijnzesdeklassers in het pro-ject ‘Boek-je toekomst?!’«Hiermee illustreren kin-deren hoe ze creatief in-formatie verzamelen enverwerken. We hanterenschrijfstrategieën en wemaken de computers toe-gankelijk voor hen viatekstverwerkingspro-gramma’s. De leerkrachtis bij dat leerproces uit-dager, helper, ondersteu-ner en coach tegelijk»,legt de leraar uit. Wan-delt u verder mee opde praktijkmarkt vanhet derde Forum Ba-sisonderwijs?

logie aan de bestaande onderwijs- en leervormentoevoegen. Men moet bovendien die onderwijs- enleervormen opnieuw bedenken. Geen nieuwe wijnin oude zakken dus. Leerkrachten hebben behoefteaan een degelijke ondersteuning en begeleiding. Zemoeten steeds meer informatie verwerken. Datvereist kennen en kunnen op velerlei vlakken. Deleraar wordt een tienkamper.»

CoöperatiefHoe een leerkracht als helper en coach van

kinderen kan optreden, illustreren lerares LindaVan Herck en pedagogisch adviseur Bob Loisen inde praktijksessie over de andere leraar. Linda VanHerck is leerkracht in de derde en vierde klas vanDe Kolibrie, een basisschool met ervaringsgerichten intercultureel onderwijs in Antwerpen. Zijexperimenteert met het zogeheten CLIM-project,een initiatief van de Vlaamse Onderwijsraad. Vol-gend schooljaar zou deze methode voor elke leer-kracht vrijgegeven worden. «Van CLIM word jeslim» is de leuze van de Kolibrie. CLIM is hetletterwoord voor «coöperatief leren in multicul-turele groepen». «Multicultureel slaat niet alleenop de Turkse, Marokkaanse of Belgische nationa-liteit», legt Linda Van Herck uit, «maar ook op debeginsituatie van de kinderen. Hun sociaal-cultu-rele achtergrond, intellectuele en fysieke aanleg,belangstelling, etnisch-, sekse- en leeftijdgebon-den aspecten verschillen. Ongeacht die verschil-len krijgen de leerlingen bij coöperatief leren inmulticulturele groepen allemaal een rol om eentaakgerichte opdracht uit te voeren.»

Het Internationaal Congrescentrum in het Citadel-park van Gent wordt vandaag ingenomen doorleerkrachten van het basisonderwijs. Buiten drui-len de daken van de herfstregen. Binnen warmt depraktijkmarkt de bijna 700 deelnemers op in af-wachting dat prof. Joost Lowyck van de KULeuvenhet kernthema van het forum aansnijdt: het basison-derwijs op weg naar de kennismaatschappij. Op ditforum zoeken de leerkrachten immers hoe zij con-creet kunnen inspelen op de nieuwe uitdagingen vande moderne informatie- en communicatietechnolo-gieën (ICT). Bakken informatie overspoelen schoolen kinderen. Hoe zinvol kan je computers in de klasgebruiken? En krijgt de leerkracht een nieuwe rol alshelper en coach van kinderen die veel meer dan vroe-ger zelf actief hun leerproces kunnen sturen?

Tienkamper«Telkens als men een nieuwe technologie in het

onderwijs invoerde, was men enthousiast. Maar naverloop van tijd ontgoochelden de leerresultaten. Menonderschatte het nieuwigheidseffect en isoleerde hetmedium van de ruimere onderwijs- en leercontext.Men verwaarloosde de mens-factor.» Aldus prof. JoostLowyck, die voorts de leerkrachten oproept om voor-zichtig te zijn: «Een nieuwe technologie invoeren,vereist immers dat de leerlingen aangepaste, nieuwegedragingen aanleren. Maar dat ook de leerkrachten enbegeleiders een training krijgen en hun instructie- enleeropvatting herzien. Zowel de leerlingen als de le-raars houden er vaak conservatieve opvattingen op na.Ze houden vast aan wat hun bekend is. Om technologieoptimaal te benutten, moet men niet alleen die techno-

10 KLASSE NR.91

«Te vaak onderschattenleerkrachten de mogelijk-heden van hun leerlingenom zelf te leren.»

Leraarwordt tienkamper

VertrouwenEen CLIM-project bestaat telkens uit zeven ses-

sies: introductie, vijf rotaties en een analyse. LindaVan Herck: «Elke groep krijgt elke week een ande-re opdracht, waarbij elke leerling telkens een ande-re rol vervult. De aanvoerder leidt de activiteiten enmag als enige leerling de juf om bijstand roepen. Deverslaggever zorgt voor de presentatie van het groeps-resultaat. De materiaalmeester mag als enige vanzijn plaats, haalt materiaal bij elkaar én is de tijdsbe-waker. De infochef verzamelt de nodige informatieen de bemiddelaar probeert conflicten binnen degroep op te lossen. Deze manier van werken geeftaan de kinderen succeservaringen. Ze ontdekkenvaak waartoe ze allemaal in staat zijn, wat ze vroe-ger niet wisten. Daarmee verhogen ze hun zelfver-trouwen en hun status. Ik ken en kan niets, zeggensommigen van zichzelf. Toch kunnen ze één van derollen aan. Met een aanmoediging zelfs meer. Zokrijgen ze meer vertrouwen van de klasgenoten.Dat verbetert de sfeer in de klas.»

AfschrijvenDe eindtermen komen ruimschoots aan bod

tijdens de CLIM-activiteiten: onder meer taalvaar-digheid en vooral de vakoverschrijdende eindter-men, zoals sociale vaardigheden. Voelt Linda VanHerck zich een andere leerkracht? «Ik leer in deeerste plaats de kinderen van mijn klas veel beterkennen. Zelf krijg ik meer vertrouwen in wat zeallemaal kunnen. Te vaak onderschatten leerkrachtende mogelijkheden van hun leerlingen. Nochtanskunnen die beter zelfstandig leren en actief zijn danje zou verwachten. Ja, het is veel werk. Maar deinvestering loont. Je krijgt veel terug. De nawer-king van zo’n project duurt lang. Normaal zijn erdrie CLIM-projecten per jaar. We doen meer opschool. Dezelfde technieken pas ik toe voor eigenthema’s en groepswerk. Ik merk op dat hun groeps-werk rustiger en efficiënter verloopt. De organisa-tie gaat sneller. Ze werken echt samen. Vroegerwerkten er twee en de anderen schreven af.»

KwetsbaarVoelen de kinderen zich genoeg betrokken?

Welke problemen doen zich voor bij het groeps-werk? Die vragen beantwoorden de leerlingenzelf, want na elk CLIM-project volgt een evalua-tiegesprek met de hele klas. Linda Van Herck:«We wijzen elke leerling op zijn verantwoorde-lijkheid. Als de verslaggeving misliep, helpen wede aanvoerder inzien dat er misschien iets schort-te aan zijn taakverdeling. Eigenlijk is er een nau-we band tussen coöperatief werken in multicultu-rele groepen en hoekenwerk, contractwerk, Frei-net-technieken enz. Om de ouders uit te leggenhoe er tegenwoordig geleerd wordt, organiserenwe ook voor hen een CLIM-activiteit. Want zevragen wel eens hoe het met de leerstof zit. Danmoeten we ze uitleggen dat de school niet alleendraait rond leerstof, maar evenzeer rond attitudesen vaardigheden. We laten ze dat zelf ervaren. Zevinden dat prachtig én moeilijk. Pas nadien besef-fen ze waar hun kinderen voor staan. Ze krijgen erzowaar meer respect voor. Ook tussen leerkrachten kinderen groeit een relatie van wederzijdsrespect. De kinderen zijn opener. Als leerkrachtkan je je kwetsbaar opstellen. ‘s Ochtends kan jehen zeggen dat je je niet te best voelt, maar dat hetwel zal lukken. Ze houden daar rekening mee. Enomgekeerd zie ik al iets door de vingers als eenkind zijn dagje niet heeft.»

SponsoringJe kan kinderen met een visuele en auditieve

handicap toegang geven tot veel informatie, ookals die geschreven is. Dat demonstreert Rik Broucke,directeur van de basisschool voor buitengewoononderwijs Spermalie in Brugge, met een digitaalinformatiecentrum. Naast de nieuwe middelen,zoals tv-loepen en synthetische spraak, biedt CapsReader nog meer mogelijkheden voor deze leer-lingen met een handicap. «Maar met alleen degewone werkingstoelagen kunnen we deze duretoestellen niet bekostigen», zegt Rik Broucke.«We hebben externe sponsoring nodig.»

Hoe leerlingen in het kennislandschap veelinformatie leren ordenen en selecteren en hoe zijzo hun eigen leerproces coachen, samen proble-men oplossen, leren leren, zelfstandig problemenoplossen, samen leren samenvatten, de openbarebibliotheek integreren als verlengstuk van hetdocumentatiecentrum zijn andere onderwerpenvan praktijksessies. En natuurlijk pikt het forumook in op de informatie- en communicatietechno-logieën (ICT).

AchterhaaldIedereen naar de congreszaal. De onderwijsmi-

nister is op komst. Eddy Baldewijns ontvouwt detekst van zijn toespraak. We noteren enkele flar-den. «Rust in het onderwijs is een fictie. Onder-wijs moet zich altijd weer in vraag stellen enminstens met de evolutie meegaan. De minister-president zei in zijn toespraak tot Bill Gates: «Vanuithet bedrijfsleven klinkt altijd luider de vraag naarmensen die kunnen omgaan met kennis, veeleerdan naar mensen die kennis hebben. In een snelveranderende netwerkeconomie is technische kennishaast vanzelfsprekend, terwijl de behoefte groeitaan creatief probleemoplosssend denken, zin voorsamenwerking, communicatievaardigheden en aan-passingsvermogen. Het onderwijs moet hiervoorde basis leggen. Centraal staat niet meer het repe-titief aanleren van een hoeveelheid kennis, maarleren leren, leren omgaan met informatie. Watmen vandaag weet, is morgen immers achter-haald.» Maar het volstaat niet de nodige hardwareen software op schoolte hebben om onder-wijskundig bij de tijdte blijven.»

WhizzkidsLeerkrachten moeten bewust worden gemaakt

van de educatieve mogelijkheden en de meer-waarde die de nieuwe media hen kunnen bieden,meent de minister. «Alle leerkrachten, dus nietalleen de geïnteresseerden of de informaticale-raars, moeten de nieuwe technologie leren ge-bruiken, ook als ondersteuning of als aanvullingvan de traditionele middelen. Tenslotte blijven deoude informatiedragers hun nut hebben. We kunnenechter niet wachten tot de whizzkids van nu tot deonderwijsgevenden behoren. De leerkracht vanvandaag moet ervoor zorgen dat zijn leerlingengeen digibeten of modeslaven worden, maar welinzichtelijke gebruikers. De Vlaamse overheid wilbij deze uitdaging helpen met extra middelen. Diezullen wellicht in de eerste plaats dienen om deleerkrachten na te scholen, zodat ze ICT lerenintegreren. Nieuwe technologie moet een peda-gogisch en didactisch surplus bieden. Zoniet dreigtde school een paard van Troje binnen te halen.» ■

• In de Vlaamse Onderwijsraad (VLOR)hebben vertegenwoordigers van al wiebetrokken is bij het onderwijs zitting.VLOR - Leuvenseplein 4 - 1000 Brussel- tel 02-219 42 99 - fax 02-219 81 18• De Raad voor het Basisonderwijsvan de VLOR heeft 8 aanbevelingenvoor de overheid. U kan daarover uwmening geven en deelnemen aan hetdiscussieforum op Internet: www.vlor.be/forum/main.html

«Ouders krijgen meer respect

voor hun kinderen»

KLASSE NR.91 11

12 KLASSE NR.91

■ THUISTAAL

Ze spreken tussentaalGemiddeld spreekt in het secundair onderwijs slechts één opzes leerlingen thuis Algemeen Nederlands. Dat cijfer verschiltniet eens gek veel in ASO, TSO of BSO. Wat wel sterk verschiltis het gebruik van dialect (vooral in BSO) en de tussentaal(vooral in ASO). TSO neemt, zoals vaak, een tussenpositie in.Merkwaardig: hoe ouder de leerlingen worden, hoe minderAlgemeen Nederlands en hoe meer dialect. Dat verschil is alopvallend in alle onderwijsvormen als we het tweede en vier-de jaar secundair onderwijs vergelijken.Deze percentages komen uit een onderzoek van de UniversiteitAntwerpen bij Vlaamse jongeren van het tweede en vierde jaarASO, TSO of BSO. Hoe vaardig jongeren van thuis uit met hun taalomspringen, bepaalt mee het resultaat voor allerlei schoolvakken.

Vlaamse leerlingen verlaten veeleer de Algemeen-Nederlandse norm enneigen naar een besloten jongerentaal of naar sterker regionaal gekleurdNederlands.

■ VAKANTIE

Twee weken minder?Twee volle maanden schoolvakantie in de zomer: «Dat is nietverantwoord», zegt Ignace Glorieux, socioloog aan de VUBrussel.Hij leidde in opdracht van het departement Onderwijs een stu-die over de vakantieproblematiek, samen met meer dan veertigdeskundigen (zie Klasse 90 p. 39). Twee derde van hen stelt voorom de zomervakantie in het onderwijs met twee weken in tekorten of om de vakanties beter te spreiden. Ook in de Fransta-lige gemeenschap van ons land liggen al plannen op tafel om deschoolvakanties te herschikken en aan te passen aan het leerrit-me. In Nederland duurt de zomervakantie maar zes weken.De huidige organisatie van school- en vakantietijd zou one-venwichtig zijn. Ze zou de prestaties van leerlingen negatiefbeïnvloeden. Niet alleen vragen ouders zich af hoe ze hunkinderen moeten opvangen tijdens de lange zomervakantie.Men stelde ook wetenschappelijk vast dat twee maanden zon-der school voor kinderen uit lagere sociale klassen te veel na-delen hebben. Leerkrachten ervaren dat kinderen in septem-ber heel wat kennis en kunde vergeten zijn, bij gebrek aanstimuli. Kinderen uit meer gegoede milieus daarentegen ste-ken op vakantie nog heel wat op. Ze bezoeken musea, lezenboeken, gaan op reis… De huidige indeling van de schooltijdzou bijgevolg de sociale ongelijkheid niet afremmen.Een verlenging van de schooltijd zien de deskundigen niet zitten.Ze willen vooral de klachten over het te lange eerste trimester enhet te korte tweede en derde trimester opvangen. Ze willen bo-vendien de lentevakantie loskoppelen van de variabele kerkelijkePaasfeestdag. Een aangepast schooljaar zou bestaan uit vijf lespe-

riodes van zeven tot acht weken, vier tus-sentijdse vakanties en een ingekorte zomer-vakantie. De totale schooltijd verandert niet:37 lesweken en 15 vakantieweken.Een besluit van 1991 van de Vlaamse re-gering geeft de basis om de vakantiepe-riodes op langere termijn te berekenen.Momenteel is er een berekening tot in2010 in omloop. Dit wil niet zeggen datde vakanties definitief op de kalender vast-liggen. De onderwijsminister heeft ech-ter nog geen concrete plannen om de hui-dige vakantiespreiding om te gooien. Mis-schien brengt een maatschappelijk de-bat daar wel verandering in.

■ RACISME

«We willen geen concen-tratieschool worden»Bij het Centrum voor Gelijkheidvan Kansen en Racismebestrij-ding liepen vorig jaar 972 klach-ten binnen. Slechts zeven pro-cent daarvan sloeg op onder-wijs: inschrijvingen weigeren,doorverwijzen naar het buiten-gewoon onderwijs of de hoofd-doek verbieden. De beoorde-lings-en bemiddelingscommis-sie van de Vlaamse Onderwijs-raad (Vlor) behandelt klach-ten over de non-discriminatie-verklaring. De Vlor is echtergeen rechtbank. De raad be-middelt. «In een school metdertig à vijftig procent allocht-onen voelen zowel autochto-nen als allochtonen zich goed.Nochtans krijgen we vooralklachten over die dertig-vijftig-scholen», zegt Patrice Caremansvan de Vlor. «Goed werkendescholen zeggen: méér kan niet,we willen geen concentratie-school worden. Voor discrimi-natie door leerkrachten kregenwe sinds 1993 nog maar éénklacht. Die leerkracht is serieusop zijn vingers getikt door debegeleiding van het net. Klach-ten tegen racisme zijn heelmoeilijk te bewijzen. Veelklachten zijn eigenlijk tucht-problemen. Bij meisjes gaat hetbijvoorbeeld over hoofddoe-ken Je vindt er moeilijk oplos-singen voor. En vaak dan nogin het nadeel van het betrok-ken meisje. Als een klacht tothier komt, is een conflict ei-genlijk al verzuurd. Het bestlos je dit soort problemen bin-nen de school op. Probeer er-over te praten. Spreek PMS ofintegratiecentrum aan. Of werkpreventief via intercultureelopvoeden, zorgverbreding eneen goede leerlingenbegelei-ding.» (Zie ook p. 28-29.)

■ BUITENGEWOON BASISONDERWIJS

Jezelf redden is eenontwikkelingsdoelDe Vlaamse regering keurdeeen besluit goed waarin de ont-wikkelingsdoelen voor het bui-tengewoon basisonderwijstype 2 zijn opgenomen. Type2 is bestemd voor kinderenmet een matige en/of ernsti-ge mentale handicap.Ontwikkelingsdoelen in hetbuitengewoon onderwijs zijndoelen voor kennis, inzicht,vaardigheden en attitudes diede overheid wenselijk achtvoor zoveel mogelijk leerlin-gen. In samenspraak met hetPMS-centrum (later het Cen-trum voor Leerlingenbegelei-ding - zie p. 4-9) en zo moge-lijk in overleg met ouders eneventueel andere betrokkenenkiest de school die ontwikke-lingsdoelen die voor de indi-viduele leerlingen of groepenvan leerlingen geschikt zijn.Deze ontwikkelingsdoelenworden nagestreefd en ver-werkt in de (individuele) han-delingsplannen.In tegenstelling met het ge-woon onderwijs hebben deleerlingen van het buitenge-woon basisonderwijs een geïn-dividualiseerd leerplan. Het isaangepast aan de behoeftenen de mogelijkheden van elkeleerling. Voor type 2 zijn deontwikkelingsdoelen gebun-deld in zeven leergebieden:communicatie en taal;leren leren; motori-sche ontwikkeling, li-chamelijke opvoedingen redzaamheid; mu-zische vorming; so-ciaal-emotionele ont-wikkeling; wereld-oriëntatie; wiskunde:functioneel rekenen.Het Vlaams parlementmoet het besluit nogdefinitief goedkeuren.

leerjaar taalvariëteit ASO(%) TSO(%) BSO(%) gemiddelde(%) 2 dialect 21 34 53 34

tussentaal 58 49 30 47 A.N. 21 17 16 18

4 dialect 26 40 53 38 tussentaal 60 46 33 48 A.N. 14 13 14 14

(Vlaamse Onderwijsindicatoren in internationaal perspectief - departement Onderwijs)

Komt er een maatschap-pelijk debat over de school-vakanties? U kan al reage-ren op het Internetforumvan klasse.be of per briefvoor de rubriek Dialoog.

«Als eenklacht totbij de Vlorkomt, is hetconflict alverzuurd.»

■ EINDTERMEN

1 september 2000Het algemeen secundair onderwijs (ASO) wordt inhoudelijkzwaarder na de hervorming. Daarvoor zorgen de eindtermenvoor wiskunde, Engels, Frans en natuurwetenschappen. Dezeopwaardering zou echter wekelijks meer lesuren meebrengen.De Vlaamse Onderwijsraad (Vlor) stelt vast dat de eindtermenvoor wiskunde en wetenschappen uitgaan van respectievelijkminstens 4 en 3 uur. Sommige ASO-richtingen hebben echterminder uren op hun programma. De Vlor bracht advies uit overde eindtermen voor de tweede graad van het secundair onder-wijs. Bij deze raad is iedereen vertegenwoordigd die betrokkenis bij het onderwijs in Vlaanderen. De Vlor vraagt zich af of devoorgestelde eindtermen op korte termijn te doen zijn.Eindtermen zijn minimumdoelen. Ze moeten haalbaar zijn voordrie kwart van de leerlingen van een onderwijsvorm. Het pakketeindtermen verschilt voor de vier onderwijsvormen: ASO, BSO,KSO en TSO. In het basisonderwijs en de eerste graad secundairzijn ze al ingevoerd. Voor de tweede graad is de instapdatum 1september 2000. De Vlor vroeg om de invoering ervan en hetnieuw decreet over het secundair onderwijs te laten samenvallen.In het algemeen hebben de voorstellen van eindtermen meeraandacht voor vaardigheden dan voor kennis. Zo sluiten deeindtermen aardrijkskunde aan bij persoon en maatschappij.In wiskunde gaat meer aandacht naar statistiek en de toepas-sing ervan. Voor geschiedenis bevatten de eindtermen geenbegindatum, alleen 1800 als einddatum. Hedendaagse geschie-denis komt bijgevolg aan bod in de derde graad. Het projectalgemene vakken voor het beroepsonderwijs bevat uitdagendedoelen, zegt de Vlor. Bij de vakoverschrijdende thema’s (lerenleren, sociale vaardigheden, gezondheids- en milieu-educatieen opvoeden tot burgerzin) kan de inspectie alleen nagaan ofeen school aan deze thema’s werkt. Zij kan niet controlerenwelk effect dat heeft op de leerlingen. Daarom herschreef deVlor deze thema’s vanuit de opdracht van de school.

■ NEDERLAND

Ouders vergelijkenkwaliteitIn Nederland kunnen kritischeouders voortaan de kwaliteitvan de instellingen in hunomgeving vergelijken als ze eensecundaire school (voortgezetonderwijs) kiezen. Ze kunnendaarvoor een gids raadplegenwaarin de prestaties van alleschoolvestigingen per kwaliteits-kaart zijn vermeld. In totaalgeeft de Nederlandse Inspec-tie van het Onderwijs zestienregiogidsen met recente over-gangs- en eindexamenresulta-ten uit. Als kritische consumen-ten beschikken ouders zelf graagover cijfers waaruit blijkt watde resultaten van scholen zijn.Ze kunnen de schoolresultatenop drie manieren vergelijken:met de landelijke gegevens, metscholen in de omgeving en metscholen die in vergelijkbare om-standigheden verkeren. Menhoudt wel rekening met eenaantal aspecten die samenhan-gen met het beginniveau vande schoolpopulatie. Ouderskunnen de kwaliteitskaartenook lezen op Internet(www.owinsp.nl). In de Vlaam-se gemeenschap loopt het zo’nvaart niet. Maar toch wil deVlaamse onderwijsinspectie dedoorlichtingsverslagen open-baar en voor de ouders toegan-kelijker maken (zie Klasse 88).

■ SALARIS

Evenveel als de regentTegen 2005 verdienen de45.038 leerkrachten (voltijd-se ambten) van het basison-derwijs waarschijnlijk even-veel als de 34.918 regenten(voltijdse ambten). Dat is al-thans een eis van de vakbon-den. Onderwijsminister EddyBaldewijns heeft beloofd vandeze gelijkschakeling ernstigwerk te maken. Sinds 1996krijgen in het basisonderwijsde kleuterleiders en de onder-wijzers hetzelfde salaris. Maarsinds 1985 studeren leerkrach-ten basisonderwijs evenlangals de regenten: drie jaar. Daar-om vinden de vakbonden desalarissen gelijkschakelen eenterechte eis voor de nieuwecollectieve arbeidsovereen-komst. Hoe snel men de ge-lijkschakeling zal doorvoerenis de inzet van onderhande-lingen. Deze operatie zou deVlaamse overheid 4,3 miljardfrank kosten en over enkelejaren gespreid worden.

■ GEWELD

«Hoe ver kunnenze gaan?»Een lerares die eenschroevendraaier naarhaar hoofd gegooidkrijgt, een leerling dieen leraar met een pis-tool bedreigt… Het ge-weld op school lijkt al-maar driester te wor-den en toe te nemen.Nicole Vettenburg van de afdeling jeugdcriminologie van de KU-Leuven relativeert. Volgens haar gebeurden dergelijke dingenvroeger ook. Maar nu komen die klachten makkelijker in de media.Daardoor gaat het onderwerp meer over de tong. Internationaalonderzoek toont aan dat 70 procent van de jongeren tussen twaalfen achttien jaar twintig jaar geleden minstens één strafbaar feitper jaar pleegde. Iets deed wat niet mag: van een appel pikken toternstige strafbare daden plegen. Volgens Vettenburg is dat per-centage niet veranderd. «Jongeren groeien op en willen nu een-maal uittesten hoe ver ze kunnen gaan. En soms gaan ze daninderdaad over de schreef», zegt ze. «Crimineel gedrag komt vaakvoort uit een gebrek aan binding met de samenleving. Zeker inde grote steden voelen jongeren zich geïsoleerd. De hoge werk-loosheidsgraad heeft daar veel mee te maken.» Zij raadt leer-krachten om persoonlijk contact proberen te leggen met moeilij-ke gevallen. Repressief optreden zou geen oplossing zijn. Dat zoude band tussen de jongere en de maatschappij helemaal verzie-ken. «Geweld in extreme vormen moet echter wel repressief ge-straft worden», zegt Vettenburg, «want je moet de maatschappijén de jongere beschermen. Voor jongeren die zich niet goed inhun vel voelen en die soms de grens van het toelaatbare over-schrijden, bieden alternatieve straffen wel mogelijkheden. Maarondanks de vele positieve acties kan de school niet alles oplossen.Uitzicht op werk en een goede situatie thuis zijn even belangrijk.»

Niets gemist?■ Politici willen dat het

onderwijs meer aandachtbesteedt aan leerstoornis-

sen, zoals dyslexie. Men willeerlingen die dyslexie heb-ben in het gewoon onderwijshouden en daar beter latenbegeleiden. Leerstoornissenzouden ook meer aan bodmoeten komen in de basisop-leiding van leerkrachten.■ «We moeten het deel van deBTW-ontvangsten dat wordtdoorgestort aan de gemeen-schappen om het onderwijs tefinancieren op een of anderemanier welvaartsvast maken»,zegt onderwijsminister EddyBaldewijns. «Op die manier kanVlaanderen de onderwijsuitga-ven op het Europees gemid-delde houden. Nu is er alleeneen aanpassing aan de infla-tie.» Dit jaar herzien de gemeen-schappen de verdeelsleutel inde financieringswet. Die is nu57,55 procent voor Vlaande-ren en 42,25 procent voor deFranse gemeenschap. Maar debeide gemeenschappen voerenal langer een eigen onderwijs-beleid, zodat een nieuwe tech-nische vergelijking nodig is.■ 10 procent van de 12- tot14-jarigen is niet fit genoeg.Bij de 17-jarigen loopt dat zelfsop tot 18 procent bij de jon-gens en 40 procent bij demeisjes. Erger nog: 10 tot 21procent van de jongens en 18tot 36 procent van de meisjesis vrijwel niet fysiek actief bui-ten de verplichte lessen licha-melijke opvoeding op school.Uit recent onderzoek blijktnochtans dat een mens meteen redelijke fysieke conditiebeduidend minder risico looptvroegtijdig te sterven.■ De gesubsidieerde interna-ten krijgen in totaal 80 mil-joen extra. De verdeling zalwellicht gebeuren op basis vanhet aantal internen met eenstudiebeurs.■ De Nederlandse justitie wilouders van hardnekkige spij-belaars aanpakken met werk-straffen, zoals vloeren dweilen,brieven vouwen en wc’sschrobben. «Ouders straffen dieop hun kinderen geen invloedmeer hebben, lost niets op»,antwoordt het Vlaams onder-wijskabinet.

■ In de ontwikkelingslandenleven 130 miljoen kinderenjonger dan 12 jaar die nietnaar school gaan. Dat is

één kind op vijf, rekentUnicef uit.

KLASSE NR.91 13

14 KLASSE NR.91

153.291 leerkrachten, di-recteurs, studiemeesters,PMS’ers... hebben in to-taal 1.269.711 leerlingenen studenten onder hunhoede. Terwijl het aan-tal leerlingen vrij stabielis gebleven in vergelij-king met 96-97 steeg hetaantal personeelsleden inhet onderwijs met 1,2procent. Dat kan menalthans afleiden uit denieuwe folder Het Vlaamsonderwijs in beeld 97 - 98.

C I J F E R S

De totale onderwijsbegroting bedraagt momen-teel 246,25 miljard. Dat is een ‘onthou-mij-cijfer’dat u in de jongste folder van Het Vlaams onderwijsin beeld kan terugvinden. In elk onderwijsniveau,van basisonderwijs tot permanente vorming, krij-gen de cijfers de vorm van taart- of andere dia-grammen. We pikken er als voorbeeld de verde-ling van de centen over de schoolnetten uit.

Basisonderwijs: bijna 69 mil-jard voor 672.000 leerlingenHet gewoon basisonderwijs heeft een begroting vanbijna 61 miljard frank. Hiervan gaat 12 procent naarwerking en 88 procent naar lonen. Het buitenge-woon incasseert bijna 8 miljard, waarvan 7 procentnaar werking en 93 naar lonen gaan. Het budget vanhet basisonderwijs steeg, in vergelijking met een jaareerder, met 5,6 procent. Tussen 1993 en 1998 klomde kostprijs voor de overheid van 287.040 tot 315.482frank per leerling in het buitengewoon onderwijs. Inhet gewoon van 83.344 tot 98.140 frank.

Secundair onderwijs: 107 mil-jard voor 448.000 leerlingenHet gewoon secundair onderwijs kan over zowat100 miljard beschikken. Bijna 11 procent gaatnaar werking, 89 procent naar lonen. Het buiten-gewoon secundair onderwijs heeft een begrotingvan iets meer dan 7 miljard. Hiervan gaat 9 pro-cent naar werking en 91 procent naar lonen. Invergelijking met 1997 steeg het totale budget met0,7 procent. Tussen 1993 en 1978 steeg de kost-

prijs voor de overheid van 392.836 tot 469.919frank per leerling in het buitengewoon secundair.In het gewoon van 212.839 tot 229.356 frank.

Hoger onderwijs: meer dan 41miljard voor 156.000 studentenDe hogescholen krijgen voor meer dan 19 miljardbeleidskredieten. Dat is iets meer dan in 1997. Hetuniversitair onderwijs heeft 22 miljard, of bijna 3procent meer dan een jaar eerder. Tussen 1993 en1998 nam de kostprijs voor de overheid toe van192.565 tot 213.966 frank per student in hethogeschoolonderwijs. In het universitair onder-wijs daalt de kostprijs van 421.399 tot 405.417frank (werkingskredieten én kredieten voor hetwetenschappelijk onderzoek).

VrouwenIn het hogeschoolonderwijs is het aantal manne-lijke hoofden 10 procent talrijker dan vrouwelijke(55/45␣ %). In vergelijking met 96-97 valt 1,2procent mannen weg. Het aantal vrouwelijke per-soneelsleden, zowel onderwijzend als niet-onder-wijzend, vermindert maar met 0,2 procent.Ook in het gewoon en het buitengewoon secundaironderwijs verdelen mannen (45␣ %) en vrouwen(55␣ %) de jobs relatief evenwichtig onder elkaar.Het aantal mannen ging lichtjes (- 1␣ %) achteruiten het aantal vrouwen nam iets toe (+ 1␣ %).Maar in het gewoon en het buitengewoon basis-onderwijs zijn meer dan drie vierde van de perso-neelsleden vrouwen. Samen tellen het onderwij-zend en het niet-onderwijzend personeel er 52.302hoofden, van wie 22 procent mannen en 78 pro-cent vrouwen. In vergelijking met 96-97 kwamener 3 procent vrouwen en een half procentje man-nen bij. Aan de basis van ons onderwijs staan dusoverwegend vrouwen. ■

• Het Vlaams onderwijs in beeld, 1997-1998 - folder -100␣ fr. - ref. 131.98• Het Vlaams onderwijs in cijfers, 1997-1998 - zakboekje- 200␣ fr. - ref. 132.98U kan beide nieuwe publicaties verkrijgen door vooraf-gaande storting op rekeningnummer 091-2203006-68 -MNST Vlaamse Gemeenschap - OND-Verkoop Publica-ties - 1000 Brussel.U kan voor meer algemene informatie over de inhoudcontact opnemen met het algemeen secretariaat van deafdeling Begroting en Gegevensbeheer - tel 02-553 95 46 -fax 02-553 95 45 - abg.onderwijs@ond.vlaanderen.be

gewoon basisonderwijs

VGO62%

OGO21%

GO17%

buitengewoon basisonderwijs

VGO56%

OGO14%

GO30%

gewoon secundair onderwijs

VGO69%

OGO9%

GO22%

buitengewoon secundair onderwijs

VGO63%

OGO17%

GO20%

Overwegend vrouwen

In hetbasisonder-wijs zijn meerdan drievierde van depersoneelsle-den vrouwen.

Stad met Klasse: MaaseikWil u uw leerlingen aan den lijve doenondervinden hoe men vroeger brood bakteof hout zaagde? Waarom gebruikte JanVan Eyck een penseel met één paarden-haar? Wat heeft een kleine stad aan deMaas aan uw leerlingen te bieden? Als uvan deze vraagtekens af wil, reserveer daneen dag in uw krokusvakantie voor eenbezoek aan Maaseik. 1000 leerkrachtenzijn meer dan welkom. Enthousiaste gid-sen scherpen alvast hun tong, informatie-brochures rollen van de persen, kerken enmusea spitsen hun (t)oren, de oude am-bachten zien uit naar hun revival en uwknapkoeken liggen in de oven… Van 15tot en met 19 februari is Maaseik Stadmet Klasse.

Maaseik met Klasse A

In de achtste eeuw werd in Aldeneik een klooster opgerichtvoor Harlindis en Relindis. De Noormannen wisten dit nietecht te appreciëren en maakten het met de grond gelijk. Eendroevig einde voor het gebouw, maar wel de historische wiegvan Nieuw-Eycke, dat in 1244 definitief als parochie werdgesticht. Door zijn strategische ligging aan de Maas is Maas-eik altijd het voorwerp van touwtrekkerij geweest tussen he-ren, kanunniken en keizers. Met de naam en faam van deVlaamse Primitieven Jan en Hubert Van Eyck kreeg de stadvoorgoed internationale bekendheid. In Maaseik liggen deMaaslandse Renaissance, barok, rococo en neoclassicismeop slechts enkele straten van elkaar. Hoe kunst, charme enhistoriek hier samengaan, kan u binnenkort zelf ontdekken.Van 15 tot 19 februari, tijdens de krokusvakantie, zijnVan 15 tot 19 februari, tijdens de krokusvakantie, zijnVan 15 tot 19 februari, tijdens de krokusvakantie, zijnVan 15 tot 19 februari, tijdens de krokusvakantie, zijnVan 15 tot 19 februari, tijdens de krokusvakantie, zijn1000 Vlaamse leerkrachten met collega of partner VIP-1000 Vlaamse leerkrachten met collega of partner VIP-1000 Vlaamse leerkrachten met collega of partner VIP-1000 Vlaamse leerkrachten met collega of partner VIP-1000 Vlaamse leerkrachten met collega of partner VIP-gasten in Maaseik. De gidsen staan klaar, voor koffie,gasten in Maaseik. De gidsen staan klaar, voor koffie,gasten in Maaseik. De gidsen staan klaar, voor koffie,gasten in Maaseik. De gidsen staan klaar, voor koffie,gasten in Maaseik. De gidsen staan klaar, voor koffie,knapkoekknapkoekknapkoekknapkoekknapkoek en informatiebrochures is gezorgd. Over de en informatiebrochures is gezorgd. Over de en informatiebrochures is gezorgd. Over de en informatiebrochures is gezorgd. Over de en informatiebrochures is gezorgd. Over demogelijkheden voor uw klaspraktijk verneemt u alles termogelijkheden voor uw klaspraktijk verneemt u alles termogelijkheden voor uw klaspraktijk verneemt u alles termogelijkheden voor uw klaspraktijk verneemt u alles termogelijkheden voor uw klaspraktijk verneemt u alles ter

plaatse. Er is een programma voor hetplaatse. Er is een programma voor hetplaatse. Er is een programma voor hetplaatse. Er is een programma voor hetplaatse. Er is een programma voor hetbasisonderwijs. Voor het secundair on-basisonderwijs. Voor het secundair on-basisonderwijs. Voor het secundair on-basisonderwijs. Voor het secundair on-basisonderwijs. Voor het secundair on-derwijs zijn er twee algemene program-derwijs zijn er twee algemene program-derwijs zijn er twee algemene program-derwijs zijn er twee algemene program-derwijs zijn er twee algemene program-ma’s en een technisch. Vul snel de bonma’s en een technisch. Vul snel de bonma’s en een technisch. Vul snel de bonma’s en een technisch. Vul snel de bonma’s en een technisch. Vul snel de bonin en stuur hem vóór 20 januari naarin en stuur hem vóór 20 januari naarin en stuur hem vóór 20 januari naarin en stuur hem vóór 20 januari naarin en stuur hem vóór 20 januari naarde Toeristische Dienst van Maaseik. Diede Toeristische Dienst van Maaseik. Diede Toeristische Dienst van Maaseik. Diede Toeristische Dienst van Maaseik. Diede Toeristische Dienst van Maaseik. Diebezorgt u een schriftelijke bevestigingbezorgt u een schriftelijke bevestigingbezorgt u een schriftelijke bevestigingbezorgt u een schriftelijke bevestigingbezorgt u een schriftelijke bevestigingen alle praktische infor-en alle praktische infor-en alle praktische infor-en alle praktische infor-en alle praktische infor-matie.matie.matie.matie.matie.Maaseik laat zich op ver-schillende manieren ontdek-ken. Stad met Klasse richtde lens op enkele beziens-waardigheden en activitei-ten, die deel kunnen uitma-ken van een bezoek met uwklas:• MuseactronKijken, spelen, doen. Nietevident in een museum,maar in het Museactron kanhet. Hier leeft het regionaalarcheologisch museum, waar uw leerlin-gen zelf graan malen, boetseren, puzze-len of met de computer de geschiedenisvan Maaseik ontrafelen en zilveren mun-ten analyseren. Maak kennis met een ech-te prehistorische boerderij, de oudste pri-vé-apotheek van ons land en de 17de-eeuwse kelderbakkerij, waar al honder-den klassen ambachtelijk koekjes bakten.Eeuwen oud maar toch vers.• Maaseik virtueelVanuit uw stoel wordt u rondgeleid langsde historische gebouwen van Maaseik.Dankzij driedimensionale computeranima-

tie stapt u oude en zelfs verdwenen gebouwen binnen. Eencomplete en vooral tastbare maquette van Oud-Maaseikzorgt ervoor dat u uw virtueel hoofd niet verliest.• Van Eyck-tentoonstellingHet staat niet in elk handboek geschiedenis, maar Jan enHubert Van Eyck waren Maaseikenaars. In het 17de-eeuwseklooster van de Minderbroeders en de Sint-Bonaventurakerkwerd al hun werk verzameld, tot het Lam Gods toe (echt ofniet echt, overtuig uzelf). Maak via macrofoto’s en röntgen-opnamen kennis met voor die tijd onmogelijk gewaand de-tailwerk. Kan u een complete huiskamer schilderen in eenkleine wandspiegel?• KerkschattenDe oudst bewaarde Angelsaksische weefsels van Europa,reliekhouders, zilversmeedwerk, reliekschrijnen en de CodexEyckensis, het oudste evangelieboek van de Benelux… Debelangrijkste kerkschatten van Limburg hangen, staan enliggen hier. Het decor? De Sint-Catharinakerk, zelf een brok

kunstgeschiedenis met zijn zolderingstucwerk, het 17de-eeuwseportiek-altaar en de muurvitrines.• Klaaskens- en NeermolenBij zijn geboorte in 1548 was het een olieslagmolen, maar in1916 werd dit de enige houtzaagmolen op waterkracht inVlaanderen. Sinds deze Klaaskensmolen in zijn oorspronke-lijke staat is hersteld, kan u hier op authentieke manier zienzagen. Over andere molens aan de Bosbeek krijgt u eenaudiovisuele presentatie. De oudste daarvan, hij zou al van1330 dateren, is de Neermolen. In 1859 kreeg hij zijn defini-tief uiterlijk. Graan en meel liggen hier altijd klaar, het broodproeven doet u zelf. Wel eerst beleefd vragen aan de bewo-ners.• Ambachtelijke steenfabriek SchouterdenIn 1915 produceerde Theophiel Schouterden een half miljoenstenen per seizoen. Schouterden haalde de vereiste klei uit deMaas. Hij gebruikte een stoommachine en een kleipers om destenen in vorm te brengen en liet ze op natuurlijk wijzedrogen onder droogloodsen. Tijdens de vorstmaanden werder niet geproduceerd. Zo ging dat vroeger. Momenteel wordtde ringoven nog steeds gebruikt. De verwarming gebeurt nogmet kolenkacheltjes. Vindt u hier een verklaring voor de bak-steen in uw maag?• Zoektocht in de stadJan en Hubert Van Eyck in marmer, grote loofbomen, eenneoclassicistisch stadhuis met bordes en veel wapperende

vlaggen, ijzeren lantaarns, bloembakken enstatige woningen uit de negentiende eeuw…Dat is het marktplein van Maaseik. Een ervarengids vertelt u alles over deze plaats, waar hetvooral in de zomer prettig toeven is. Hier begintu vervolgens uw individuele zoektocht doorOud-Maaseik. Een leerrijke wandeling die ubovendien een verrassende prijs kan opleve-ren.Uw bezoek start vanaf 9 uur in het CultureelCentrum van Maaseik. Er is ruim parkeerge-legenheid. Er wacht u een VIP-ontvangst metkoffie en knapkoek (de plaatselijke specia-liteit). U bevindt zich op wandelafstand van

de stad. Ervaren gidsen nemen u onmiddellijk op sleep-touw door uw programma. Tussen 12 en 14 uur kan utegen Klasse-tarief met een gevarieerd toeristenmenu debatterijen opladen in het Cultureel Centrum. U ontvangt erna afloop, om 16 uur, uw gratis documentatiepakket éneen verrassing. De dag is bedoeld voor leerkrachten. Ukan een collega, uw partner of uw gezin meebrengen.Maximum 5 personen per inschrijvingsbon.Afhankelijk van uw onderwijsniveau en onderwijsvorm kiest uvoor een van de volgende vier programma’s:1. Programma basisonderwijs10-12 uur Museactron14-16 uur rondleiding op het marktplein en individuele

zoektocht2. Programma secundair onderwijs A10-12 uur Oud-Maaseik virtueel, Van Eyck-tentoonstelling,

kerkschatten14-16 uur Museactron3. Programma secundair onderwijs B10-12 uur rondleiding op het marktplein en individuele

zoektocht14-16 uur Oud-Maaseik virtueel, Van Eyck-tentoonstelling,

kerkschatten4. Programma technisch en beroepsonderwijs10-12 uur ambachtelijke steenfabriek14-16 uur Klaaskens- en NeermolenLeerkrachten die niet deelnemen aan de zoektocht kunnenachteraf de brochure ervan krijgen. Er rijdt geen trein naarMaaseik. Wie met de wagen komt, parkeert die het best aanhet Cultureel Centrum (Van Eycklaan 80, bij uw bevesti-gingsbrief zit een plannetje).Dienst voor Toerisme - Stadhuis - Markt 1 - 3680 Maaseik -tel 089-56 63 72 - fax 089-56 60 23

a = algemeen, b = basisonderwijs, s = secundair en hoger onderwijs

MET KLASSE NAAR MAASEIKµ Ja, ik wil graag Maaseik ontdekken. Ik kom met

…… personen, bij voorkeur op 15 - 16 - 17 -18 - 19 februari (zo mogelijk twee voorkeurda-tums omcirkelen a.u.b.)

Ik kies voor het programma:

□ basisonderwijs

□ secundair A

□ secundair B

□ technisch onderwijs

□ Ik schrijf alvast in voor een middagmaal(prijs: 385␣ fr.)

□ Ik kan niet deelnemen aan deze actie, maarontvang graag een uitgebreid informatiepakket

Naam: ...........................................................

Adres: ............................................................

.....................................................................

School: ...........................................................

Onderwijsniveau: ............................................

Stuur deze originele bon vóór 20 januari volledigingevuld naar Maaseik met Klasse - Dienst voorToerisme - Stadhuis - Markt 1 - 3680 Maaseik. Niétfaxen a.u.b. U ontvangt een bevestiging.

16 KLASSE NR.91

KLASSE NR.91 17

C U L T U U R C E L V A N H E T D E P A R T E M E N T O N D E R W I J SC A N O N m e t K L A S S EEen (laat) nieuwjaarsgeschenk A

Alvast gelukkig nieuwjaar. Leerkrachten hebben toch maar geluk. Zij mogen tweekeer per jaar een nieuw jaar vieren (januari en september) en twee keer eeneindejaar. Canon Cultuurcel bezorgt u op 1 januari géén geschenkdoos met glin-sterverpakking en krullint. Neen, u krijgt weldra een ander cadeau. Rond 15 maartarriveert in elke Vlaamse school de nieuwe DynaMo2-catalogusnieuwe DynaMo2-catalogusnieuwe DynaMo2-catalogusnieuwe DynaMo2-catalogusnieuwe DynaMo2-catalogus, met een schataan informatie en mogelijkheden om uw dagelijkse schoolleven op te fleuren.

Natuurlijke Vijanden A

Laat u niet afschrikken door de titel, laat u niet afschrikken door de afstand, maartrek gewoon met uw leerlingen naar het Cultuurcentrum Belgica in Dendermonde.Dit multicultureel projectmulticultureel projectmulticultureel projectmulticultureel projectmulticultureel project peilt naar de kloof tussen de westerse en de Arabischewereld en plaatst vraagtekens. Beginsituatie: de kruistochten… Het recept: eenveelheid aan activiteiten, een scala aan mogelijkheden en een sterke pedagogi-sche ondersteuning. Het project vraagt om een creatieve verwerking. Geschikt voorkleuter-, lager en secundair onderwijs. Natuurlijke VijandenNatuurlijke VijandenNatuurlijke VijandenNatuurlijke VijandenNatuurlijke Vijanden vindt plaats van 4februari tot 7 maart.Voor meer informatie neemt u contact op met Ingrid Verdonck - CultuurcentrumBelgica - Kerkstraat 24-26 - 9200 Dendermonde - tel 052-20 26 26 - fax 052-2025 70. Zie ook verder in deze Klasse op p. 25.

Kunstkicks S

Geeft u les in de eerste graad van het secundair onderwijs? Dan hebt u er onder-tussen al meer dan een schooljaar werken met de nieuwe eindtermen opzitten.Misschien vindt u soms dat die eindtermen heel ver afstaan van het leven vanalledag. Het gloednieuweboek KunstkicksKunstkicksKunstkicksKunstkicksKunstkicks wil hettegendeel bewijzen. In op-dracht van Canon Cultuur-cel interviewde journaliste Anna LuytenAnna LuytenAnna LuytenAnna LuytenAnna Luyten tientallen BV’s ofte Boeiende Vlamingen,van automonteur tot professor, van filosoof tot buschauffeur, allemaal hebben zeiets te vertellen over de eindtermen artistieke opvoedingeindtermen artistieke opvoedingeindtermen artistieke opvoedingeindtermen artistieke opvoedingeindtermen artistieke opvoeding. Wat betekent muziek inhet dagelijks leven van een voetbaltrainer? Kunnen postkaarten van de rommel-markt een schrijver een verhaal aanreiken? Waarom zijn bruine kleren een goede

keuze voor een leerkracht? Verrassende enboeiende uitspraken worden telkens gelinktaan de eindtermen. Samen met tientallenoriginele zwart-wit portretten van fotografeLieve BlancquaertLieve BlancquaertLieve BlancquaertLieve BlancquaertLieve Blancquaert vormen ze een prachtigdit-wil-ik-hebben-boek.In de loop van deze maand krijgen allesecundaire scholen als nieuwjaarsgeschenkéén exemplaar toegestuurd. Ga ernaar opzoek in uw school. Voor de geïnteresseerdeleraars secundair zijn er extra een aantalgratis exemplaren. Eén voorwaarde: u zoekthet boek op school en u schrijft een brief(met vermelding Kunstkicks) waarin u Ca-non vertelt wat u vindt van het boek, of uwvisie op de eindtermen nu veranderd is, ofhet iets kan betekenen voor uw eigen klas-

praktijk enz. Zolang de voorraad strekt krijgt u dan uw gratis exemplaar thuisge-stuurd.

Native Speakers Engels : Paul Clark S

Ze stroomden binnen met Engelse ‘push’, de aanvragen voor Paul Clark (zie ookKlasse 89). Opnieuw moet Canon Cultuurcel vele leerkrachten (én hun leerlingen)teleurstellen. De twintig gelukkigen ontvangen spoedig antwoord en kunnen danmet Paul Clark een datum afspreken.

Nieuw adresDeze tekst is nog ingetikt tussen de ‘doosékrattékiste’ (Toon Hermans: “Dozen,kratten en kisten”). Jazeker, ook Canon Cultuurcel is verhuisd. Vanaf nu spreidtCanon haar/zijn cultuurvleugels uit op het spiksplinternieuwe adres: Canon Cul-tuurcel - departement Onderwijs - Emile Jacqmainlaan 165 - 1210 Brussel - denieuwe communicatielijnen: Erna Schelstraete - tel 02-553 96 67 -erna.schelstraete@ond.vlaanderen.be / Luc Nijs - tel 02-553 96 66 -luc.nijs@ond.vlaanderen.be / Piet Convents - tel 02-553 96 69 -piet.convents@ond.vlaanderen.be / Deanne Durant (secretariaat) - tel 02-553 9663 - deanne.durant@ond.vlaanderen.be - fax 02-553 96 75

Klasse-service A

• Van 5 tot 11 april kunnen jongeren vanaf 16 jaar een opleiding volgen totanimator in het Vlaamse jeugdwerkanimator in het Vlaamse jeugdwerkanimator in het Vlaamse jeugdwerkanimator in het Vlaamse jeugdwerkanimator in het Vlaamse jeugdwerk (mét erkend brevet). Voor meer info bellen ofschrijven naar Kena vzw - Vilain XIIII laan 50 - 9150 Kruibeke - tel 03-744 07 34.• Crejaksie (erkend door afdeling Jeugdwerk van het ministerie van de VlaamseGemeenschap) biedt activiteiten, vormingspakketten en vakanties voor kinderenen jongeren van 5 tot 30 jaar. Vraag de gratis brochure bij Crejaksie vzw -Livornostraat 25 - 1050 Brussel - tel 02-537 79 18 - fax 02-537 92 67.• Kinderdienst vzwKinderdienst vzwKinderdienst vzwKinderdienst vzwKinderdienst vzw zoekt opvanggezinnen voor kinderen tot 12 jaaropvanggezinnen voor kinderen tot 12 jaaropvanggezinnen voor kinderen tot 12 jaaropvanggezinnen voor kinderen tot 12 jaaropvanggezinnen voor kinderen tot 12 jaar diewegens een sociale reden (ziekenhuisopname, depressie... van de ouders) tijde-lijk niet meer thuis kunnen verblijven. De opvang gebeurt uitsluitend op vraagvan de ouders. De termijn varieert van enkele dagen tot zes maanden (metallerlei vormen: weekend-opvang, vakantie-opvang, week-opvang enz.). Voor-keur gaat naar gezinnen binnen een kring van 40 km rond Brussel.Kinderdienst vzw - Kogelstraat 40 - 1000 Brussel - tel 02-548 98 00• Bij circusschool Hoetchachacircusschool Hoetchachacircusschool Hoetchachacircusschool Hoetchachacircusschool Hoetchacha kan u terecht voor leuke workshopsworkshopsworkshopsworkshopsworkshops voor uwsportdagen. Het kindermeespeelcircus is dan weer een voltreffer op opendeur-opendeur-opendeur-opendeur-opendeur-dagendagendagendagendagen. Lesgevers Bram Dobbelaere (onderwijzer) en Kristof Gouwy (kleuterlei-der) brengen zelf alle materiaal mee. Meer info bij K. Gouwy - tel 059-64 26 53.• Van 15 tot 20 februari (krokusvakantie) kunnen jongeren vanaf 16 jaar deel-nemen aan een opleiding tot jongerennatuurgidsjongerennatuurgidsjongerennatuurgidsjongerennatuurgidsjongerennatuurgids (monitorencursus die rechtgeeft op brevet animator in het jeugdwerk). De cursus vindt plaats in Jeugdher-berg De Fiertel (Ronse). Deelnemen kost 5000␣ fr.Jeugd en Wetenschap vzw - Steenweg op Koningslo 77 - 1800 Vilvoorde - tel 02-252 58 08 - fax 02-253 39 14• Guy Claesen is leraar informatica 2IW (provinciale school, leerplan OVSG). Hijzoekt een overzicht van educatieve softwareeducatieve softwareeducatieve softwareeducatieve softwareeducatieve software (vooral technisch: tekenen, mecha-nica, meten met schuif- en schroefmaat, lassen enz.). Hij wil ook graag in contactkomen met leerkrachten met dezelfde vragen en problemen. U vindt hem opGuy.Claesen@village.uunet.be.• Op 15 januari (Kasteel van Horst, Holsbeek, 20 u.), 23 januari (Stadsbiblio-theek St. Niklaas, 20 u.) en 29 januari (Sporthal Brasschaat, 20 u.) organiseertvzw Kompas info-avonden over natuurtochten voor kleine groepen natuurtochten voor kleine groepen natuurtochten voor kleine groepen natuurtochten voor kleine groepen natuurtochten voor kleine groepen (weekendsen langere reizen), vooral met jongeren. Reserveren voor deze avonden bijKompas vzw - Kapelsestraat 148 - 2950 Kapellen -tel 03-664 98 22 - fax 03-605 30 39• De AKO-Freinetbeweging organiseert een asielactieasielactieasielactieasielactieasielactie in scholen voor mensenzonder papieren en oorlogsvluchtelingen, dit in samenwerking met de NationaleBeweging voor Regularisatie van Mensen zonder Papieren en voor Vluchtelin-gen. De mensen verblijven een week in een school. Kinderen, leerkrachten, oudersenz. kunnen met hen kennismaken. Zij kunnen luisteren naar hun verhaal en huncultuur leren kennen. De actie start op 4 januari in de Leuvense Appeltuin.Wie graag meer wil weten, neemt contact op met Eddy Macquoy - AKO/Freinetbe-weging – tel 016-23 89 22 – www.artefact.be/open.skies/ako-freinet/welkom.htm

Land in zicht S

U kan uw leerlingen bewuster leren kijken. Naar landschappen bijvoorbeeld. Heteducatief project educatief project educatief project educatief project educatief project Land in zichtLand in zichtLand in zichtLand in zichtLand in zicht wil leerlingen van de derde graad secundaironderwijs een eigen visie doen ontwikkelen over het landschap. Dat gebeurt viaobservatie-, registratie- en evaluatie-opdrachten in hun eigen landschap. Vanuitdit veeleer aardrijkskundig perspectief legt het project de link met de vakken

esthetica en Nederlands. OokVlaamse schilders en dichtersdrukken zich uit over hun land-schap en de manier waarop hetverandert: van Guido Gezelle totPaul Snoek, van Emile Claus totRoger Raveel.Scholen die willen meedoen aanhet project, ontvangen zeskunst/poëzieposters (80 x 60cm) en een lesbrief. Die stellenleerkrachten in staat een klein

of groot project te ontwikkelen. Het lesmateriaal werd ontwikkeld door de KULeu-ven en Stichting Plint. Het is gratis.Wil u ook het veld in met uw leerlingen? Leerkrachten die dat wensen, kunnen bijde Vereniging voor Natuur-en Stedenschoon advies krijgen over een interessanteroute voor een landschapswandeling in hun buurt. En ten slotte is er Buiten &Buiten &Buiten &Buiten &Buiten &Binnen. Visies op en door het landschapBinnen. Visies op en door het landschapBinnen. Visies op en door het landschapBinnen. Visies op en door het landschapBinnen. Visies op en door het landschap, een boek waarin kunsthistoricusJohan Pas de visie van kunstenaars op het landschap ziet evolueren van de16de eeuw tot nu. Prijs: 250␣ fr.Alle info en bestellingen: Koninklijke Vereniging voor Natuur- en Stedenschoon -Koningin Astridplein 24 - 2018 Antwerpen - tel 03-232 35 31 (tussen 14 en 18 u.)- fax 03-232 35 31

Muzikant zoektmuzikant A

Het project project project project project Muzikant zoekt MuzikantMuzikant zoekt MuzikantMuzikant zoekt MuzikantMuzikant zoekt MuzikantMuzikant zoekt Muzikantbrengt amateurmusiciamateurmusiciamateurmusiciamateurmusiciamateurmusici (min. 18 jaar)samen om in kleine groepjes en meteen professionele coach vier maandenlang te musiceren. Het project eindigttelkens met een concert voor het grotepubliek. De volgende sessie start in fe-bruari voor maximum acht deelnemers.Meemusiceren kost 2400 fr. (1900 fr.voor studenten en werkzoekenden). Ukan hiervoor inschrijven tot 15 januari.Muzikant zoekt Muzikant - p/a Centrumvoor Amateurkunsten - Veeweydestraat24-26 - 1070 Brussel - tel 02-555 0605 - fax 02-555 06 10 -veronique.rubens@hotmail.be

Karel ende Elegast S

Koning Karel moet van God uit stelen gaan en ontmoet opzijn nachtelijke rit Elegast, een verbannen vazal. Elegast, dieverkeerdelijk onterfd werd en nu als roofridder aan de kostkomt, is toch de koning trouw gebleven. Elegast ontdekt datEggerik van Eggermonde een complot smeedt tegen dekoning. Hij kan dit verijdelen en wordt door de koning in erehersteld. De Neus en de Kop, Antwerpse voddenbalen, le-veren hierbij commentaar en doorspekken dit ridderdramamet de nodige kwinkslagen.Karel ende ElegastKarel ende ElegastKarel ende ElegastKarel ende ElegastKarel ende Elegast is de nieuwe productie van Poppen-theater De Spiegel. Wannes Van de Velde bewerkte de teksttot een actueel verhaal over politiek en macht, eerlijkheiden verraad. Als het ware «ons Vlaams cultuurpatrimonium ineen hedendaagse visie, klaar voor een Europese open-heid». Het stuk kreeg daarenboven een actuele, «milieube-wuste» en «waterdichte» vormgeving. Adriaan Lenski com-poneerde de muziek en André Vermaercke regisseert. Deproductie mikt vooral op leerlingen vanaf 15 jaar.De premièrepremièrepremièrepremièrepremière vindt plaats op 11 februari om 20 u. in CCTer Vesten in Beveren. Leerkrachten Nederlands uit hetLeerkrachten Nederlands uit hetLeerkrachten Nederlands uit hetLeerkrachten Nederlands uit hetLeerkrachten Nederlands uit hettechnisch onderwijs worden hierop graag uitgenodigd.technisch onderwijs worden hierop graag uitgenodigd.technisch onderwijs worden hierop graag uitgenodigd.technisch onderwijs worden hierop graag uitgenodigd.technisch onderwijs worden hierop graag uitgenodigd.Inderdaad, technisch onderwijs, omdat de vormgeving ende gebruikte materialen (allerhande gerecycleerd plastic)vooral in het technisch onderwijs vakoverschrijdende mo-gelijkheden biedt. Geïnteresseerde leerkrachten betalendie avond slechts 280␣ fr. i.p.v. 350␣ fr. U kan er tegelijk eenblik werpen in de bijhorende fototentoonstellingfototentoonstellingfototentoonstellingfototentoonstellingfototentoonstelling (overplastic, recyclage en de huidige plastic-consumptiemaat-schappij). U krijgt er ook een exemplaar van de begelei-dende educatieve brochureeducatieve brochureeducatieve brochureeducatieve brochureeducatieve brochure (over actuele thema’s alsmacht, corruptie, schandaal, trouw en ontrouw...). Reserve-ren voor deze première kan met een briefkaart bij CC TerVesten - Zwarte Dreef 2 - 9120 Beveren - fax 03-750 1488. U krijgt een bevestiging.De voorstelling is nadien ook beschikbaar voor school-school-school-school-school-voorstellingenvoorstellingenvoorstellingenvoorstellingenvoorstellingen. Meer info en reservaties bij theaterburo XL-productions - tel 09-281 10 05 - fax 09-281 10 96 - xl-production.com@hotmail.comPoppentheater De Spiegel vzw - Leemstraat 8A - 2861 O.L.V.-Waver - tel 015-76 05 88 of tel en fax 03-225 28 39

Wat is kunst? B

Laat uw leerlingen los op de vraag Wat is kunst? De leukste,geestigste, origineelste en meest ernstige antwoorden zijnwelkom bij DadaDadaDadaDadaDada, kunsttijdschrift voor 7- tot 14-jarigen.Minimum één zin, maximum één bladzijde A4. Als er ge-noeg inzendingen binnenkomen, maakt een jury van jeugd-auteurs en kunstkenners een selectie. De bundel die datoplevert, wordt aangeboden aan de belangrijkste musea inBelgië, zodat ook zij weten wat kinderen weten over kunsten er hun educatief beleid kunnen op richten. Niet latenkoud worden, want de uiterste datum van inzending is 28februari. Leerlingen vermelden naast hun antwoord ookhun naam, adres en leeftijd.Dada/Plint - Lotte Vandeweerdt - Anjelierstraat 77 - 9000Gent - tel/fax 09-227 53 25

Vingeroefeningen S

U hebt een talentvolle (migranten)jongere in de klas diebest ook verhalen zou willen schrijven? De Koning Boude-wijnstichting organiseert voor de tweede maal de cursusVerhalen schrijvenVerhalen schrijvenVerhalen schrijvenVerhalen schrijvenVerhalen schrijven, een betaalbare, praktische én inten-sieve schrijfcursusschrijfcursusschrijfcursusschrijfcursusschrijfcursus onder het motto Jongeren schrijvenvoor jongeren. De cursus mikt vooral op jongeren (15-25jaar) voor wie Nederlands de tweede taal is. Op het pro-gramma: een cursus verhalen schrijven; theorie over lezenen schrijven, met praktische lees- en schrijfoefeningen;huistaken; gesprekken met auteurs en wie weet... mis-schien wel begeleiding bij het publicatieklaar maken vanhun teksten én de mogelijkheid om hun teksten te publi-ceren. De cursisten van vorig jaar kunnen trouwens deel-nemen aan een vervolgcursus vervolgcursus vervolgcursus vervolgcursus vervolgcursus (meer informatie daaroverbij Koning Boudewijnstichting - tel 02-549 02 14).

De cursusprijs bedraagt 450␣ fr. De cursus vindt plaats in vijfVlaamse steden, met telkens een lokaal integratiecentrumals plaatselijk organisator. Telkens kunnen een vijftientaljongeren deelnemen. De lesgevers zijn allen jeugdauteurs:Els Beerten, Daniël Billiet, Marita de Sterck, Kolet Jansen,Bart Moeyaert en André Sollie.Een overzichtoverzichtoverzichtoverzichtoverzicht: Lokaal Integratie Centrum CEBAG en Kinder-en Jongerenwerking Tumajo Antwerpen (tel 03-238 32 67;vanaf 30/1); De Poort Beraber Gent (tel 09-223 02 54;vanaf 28/2); Provinciaal Integratiecentrum Limburg Hasselt(tel 011-23 82 32, vanaf 6/2); Jeugdhuis Rzoezie, Meisjes-werking El Kenz & Multiculturele Coördinatie/Sociaal Im-pulsfonds Mechelen (tel 015-29 79 50, vanaf 30/1) enProvinciaal Integratiecentrum Vlaams-Brabant Leuven (tel016-26 73 05; in MIKST Vilvoorde vanaf 30/1).Coördinatie: Koning Boudewijnstichting - Ann De Mol - Bre-derodestraat 21 - 1000 Brussel - tel 02-549 02 14 - fax 02-511 52 21 - De brochure Vingeroefeningen (met teksten uitde vorige cursus), algemene informatie en een inschrijvings-folder Cursus 1999 kan u gratis verkrijgen bij Distributiecen-trum van de Koning Boudewijnstichting - Postbus 33 Ander-lecht-Erasmus - 1070 Brussel - tel 070-23 37 28 - fax 070-23 37 27 - proj@kbs-frb.be

Wablieft? A

Elke week een voor iedereen begrijpelijke duik in het nieuws,dát is de bedoeling van WablieftWablieftWablieftWablieftWablieft, de duidelijkste krantde duidelijkste krantde duidelijkste krantde duidelijkste krantde duidelijkste krantvan het landvan het landvan het landvan het landvan het land. De krant mikt op kinderen, jongeren, volwas-senen met leermoeilijkheden,anderstaligen die Nederlandsleren, bejaarden... De krant telt12 blz. met binnenlands en bui-tenlands nieuws, weetjes, sport,interviews, verhalen, strips, kruis-woordraadsels, spelletjes enz.,telkens verwoord in eenvoudigNederlands.De krant verschijnt wekelijks (injuli en augustus om de tweeweken) op een oplage van on-geveer 8000 exemplaren. Eenabonnement voor een jaar kostslechts 830␣ fr. voor 48 nummers. Wablieft is ook los te koopin de krantenwinkel. Daar kost een krant 35␣ fr.Wablieft - VOCB vzw - Frankrijklei 64 - 2000 Antwerpen - tel03-213 81 70 - fax 03-226 82 29 - wablieft@vocb.beJaarlijks reikt de krant de Wablieftprijs uit, een trofee voorgebruikers van klare taal en duidelijk Nederlands. Vorig jaarwas Klasse voor Ouders bij de genomineerden en won weer-man Frank De Boosere. Dit jaar is de prijs uitgereikt aanVlaams minister Steve Stevaert die de voorkeur kreeg bovende andere genomineerden Mathias & Kristof (Man bijt hond);NOS-jeugdjournaal; Toemeka vzw (vereniging voor toegan-kelijkheid van de media voor gehandicapten) en de Werk-groep Recht en Maatschappelijke Integratie (UIA).

NOT op televisie S

Zeven nieuwe uitzendingen kan u in het voorjaar ‘99 zien inde reeks Mentor MagazineMentor MagazineMentor MagazineMentor MagazineMentor Magazine van de Stichting Teleac/NOT(de Nederlandse schooltelevisie). De programma’s zijn vooralbedoeld voor leerlingen van 12 tot 15 jaar. Ze bestedenaandacht aan sociaal-emotionele thema’s en het leren kie-zen van studie en beroep.Elk programma wordt tweemaal uitgezonden, telkens opvrijdagvoormiddag (11.30 u. tot 11.50 u., op Nederland 2).Bij elke programma verschijnt een NieuwsbriefNieuwsbriefNieuwsbriefNieuwsbriefNieuwsbrief (met achter-grondinformatie, lessuggesties, lesmateriaal, adressen enz.).De programma’sDe programma’sDe programma’sDe programma’sDe programma’s: Schoolkeuze en beroepskeuze (15 en22/1); Stress (29/1 en 5/2); Puberteit (12/2 en 5/3); Thuis- Andere gezinsvormen (12 en 19/3); Vriendschappen (26/3 en 2/4); Respect voor verschillen (9 en 16/4); Zelfstan-digheid (23/4 en 21/5).Stichting Teleac/NOT - Postbus 1070 - 1200 BB Hilversum -tel 00-31-35-629 32 20 - fax 00-31-35-629 31 23 -teleacnot@omroep.nl

18 KLASSE NR.91

Studententheater S

Van 10 tot 13 juni organiseert het Fran-se Théâtre des Amandiers in Nanterrehet 7ème Festival International de7ème Festival International de7ème Festival International de7ème Festival International de7ème Festival International deThéâtre EtudiantThéâtre EtudiantThéâtre EtudiantThéâtre EtudiantThéâtre Etudiant. Studenten van Fran-se én niet-Franse universiteiten en ho-gescholen brengen er studententhea-ter. Dit alles wordt aangevuld met de-batten, tentoonstellingen en concerten.Het festival wordt mede georganiseerddoor de Université Paris X-Nanterre enstaat open voor alle groepen, die voorhet merendeel zijn samengesteld uit stu-denten (onafhankelijk van studierich-tingen). Deze groepen hebben tot 1februari de tijd om zich kandidaat testellen. Op 25, 26 en 27 februari vin-den de préselecties plaats.Théâtre des Amandiers - 7 avenue Pa-blo Picasso - 92022 Nanterre cedex -Frankrijk - tel 00-33-1-46 14 70 70 -fax 00-33-1-47 25 17 75

Anders naar school B

Snelle «fietsers» kunnen tot 15 januari deelnemen aan eenwedstrijd rond veilig woon-school fietsverkeerveilig woon-school fietsverkeerveilig woon-school fietsverkeerveilig woon-school fietsverkeerveilig woon-school fietsverkeer. Per leerjaar

kan u fietshelmen winnen voorde hele klas en een gratisbezoek met de klas aan hetFietssalonFietssalonFietssalonFietssalonFietssalon in Brussel (30 ja-nuari tot 3 februari in het Ten-toonstellingspark aan de Hei-zel). U organiseert bijvoor-beeld een autoloze school-dag (alle ouders brengen hunkinderen met de fiets naarschool), een fietsweek (metfietscontroles, rijvaardigheids-tests enz.), een verkiezing vande meest origineel versierdefietshelm, een systeem van

fietspooling, een promotiecampagne voor fluorescerende fiets-kleding, een taxifiets... De mogelijkheden zijn legio. Tik uwproject uit en bezorg het ten laatste op 15 januari op onder-staand adres, met vermelding van uw naam, naam en adresvan de school en de gegevens over uw klas (leerjaar + aantalleerlingen).Expo-Velo vzw - Schoolfietsactie - Woluwedal 46 bus 18 -1200 Brussel - tel 02-778 62 00 - fax 02-778 62 22

Dirk Bouts en de middeleeuwen S

Het lessenpakket lessenpakket lessenpakket lessenpakket lessenpakket Dirk BoutsDirk BoutsDirk BoutsDirk BoutsDirk Bouts (Katrien Smeyers en Rita vanDooren) situeert de schilder tussen de andere Vlaamse primi-tieven. Een grondige analyse van zijn werk en de vergelijkingmet schilderijen van zijn tijdgenoten toont het karakteristiekevan zijn oeuvre aan. Welke artistieke beslissingen heeft hijgenomen? Hoe kwam zijn werk tot stand? Dit lessenpakketbevat negen hoofdstukken (het laatste hoofdstuk handeltover het jubilerende Leuvense Stadhuis) en is geïllustreerdmet twintig dia’s, een aantal schema’s en afbeeldingen. Het

pakket kwam tot stand bin-nen het Boutstentoonstel-lingsproject in Leuven (na-jaar ‘98).Een tweede lessenpakketn.a.v. dit project is LevenLevenLevenLevenLevenin de late middeleeuwenin de late middeleeuwenin de late middeleeuwenin de late middeleeuwenin de late middeleeuwen(Raf de Keyser en InèsHonoré). Het is een the-matische verkenning vanhet leven in een middel-eeuwse stad met Leuvenals voorbeeld. Dit pakketmikt vooral op leerlingenvan het derde en het zes-

de jaar secundair onderwijs. Vijf thema’s (plus subthema’s)worden behandeld in 16 dossiers, met telkens de nodigehistorische achtergrond, werkmateriaal en zoekopdrachten.De tekst wordt aangevuld met 24 dia’s en 4 transparanten.De kostprijs per pakket bedraagt 1120␣ fr. (+ 100␣ fr. verzen-dingskosten). U kan ze aanvragen bij Davidsfonds - Blijde-Inkomststraat 79-81 - 3000 Leuven - tel 016-31 06 00 - fax016-31 06 08.

Zieke kinderen A

De vereniging School na ZiekenhuisSchool na ZiekenhuisSchool na ZiekenhuisSchool na ZiekenhuisSchool na Ziekenhuis is dringend op zoeknaar vrijwilligers om studiebegeleiding te gevenvrijwilligers om studiebegeleiding te gevenvrijwilligers om studiebegeleiding te gevenvrijwilligers om studiebegeleiding te gevenvrijwilligers om studiebegeleiding te geven aan jon-geren, die wegens ziekte, heelkundige ingreep of revalidatielangdurig de school moeten missen. Alle vakken zijn welkom:talen, economie, wiskunde en wetenschappen, maar ookbasisonderwijs. Voor het secundair onderwijs wordt de bege-leidingstaak vaak over verscheidene vrijwilligers verdeeld. Zevolgen het schoolprogramma en werken daarvoor nauw metde school samen. De begeleiding vindt normaal tijdens dewerkuren plaats.Ouders, ziekenhuizen, scholen en PMS-centra kunnen met devereniging contact opnemen, maar de ouders nemen de

uiteindelijke beslissing. Alle schoolgaande zieke jongerenzijn welkom. De vrijwilligers krijgen geen bezoldiging, maarwel een vergoeding voor de reiskosten.Vrijwilligers én aanvragers kunnen zich melden bij School naZiekenhuis vzw - Françoise Roels - Groenenborgerlaan 192 -2610 Wilrijk - tel 03-449 03 69 (maandag en donderdagvan 10.30 tot 13 u.) of bij Annick Van Coppenolle - tel 03-218 65 09

Science Fiction op de planken S

Erik Burke (vooral bekend van VTM-series als Wittekerke enDeman) leeft zich uit in een spannende theatervoorstellingtheatervoorstellingtheatervoorstellingtheatervoorstellingtheatervoorstellingwaarbij hij liefst vijftien verschillende personages voor zijnrekening neemt. De Kinderen van WaknukDe Kinderen van WaknukDe Kinderen van WaknukDe Kinderen van WaknukDe Kinderen van Waknuk is zijn eigenbewerking van het boek The Chrysalids van SF-legende JohnWyndham. De voorstelling is geschikt voor iedereen vanaf 12jaar.De jonge David leeft in een sekte. Inspecteurs zien er op toedat elke «afwijkeling» genadeloos wordt uitgewezen. Watmoet David doen als hij ontdekt dat zijn beste vriendin éénteentje te veel heeft? De Kinderen van Waknuk gaat in deeerste plaats over de gevaren van «anders» zijn. Maar ookover fundamentalisme, nucleaire dreiging, genetische mani-pulaties. En over vriendschap en verraad, de beperkingenvan woorden en de kracht van fantasie. Geen loodzwarevoorstelling, wel een lichtvoetig gebrachte monoloog die al-leszins stof tot discussie levert.Deze SF-première-voor-Vlaanderen is een productie van TheaterHet Appeltje en Europees Festival. Het stuk duurt ongeveer 75min. Een schoolvoorstelling (dit én volgend schooljaar) ismogelijk voor groepen tot 150 leerlingen, mét nabesprekingmet de acteur.Nog niet overtuigd? Op donderdag 4 (20.30 u.), vrij-Nog niet overtuigd? Op donderdag 4 (20.30 u.), vrij-Nog niet overtuigd? Op donderdag 4 (20.30 u.), vrij-Nog niet overtuigd? Op donderdag 4 (20.30 u.), vrij-Nog niet overtuigd? Op donderdag 4 (20.30 u.), vrij-dag 5 (20.30 u.), zaterdag 6 (14 u. en 20.30 u.) endag 5 (20.30 u.), zaterdag 6 (14 u. en 20.30 u.) endag 5 (20.30 u.), zaterdag 6 (14 u. en 20.30 u.) endag 5 (20.30 u.), zaterdag 6 (14 u. en 20.30 u.) endag 5 (20.30 u.), zaterdag 6 (14 u. en 20.30 u.) enzondag 7 februari (15 u.) kunnen 380 leerkrachten Erikzondag 7 februari (15 u.) kunnen 380 leerkrachten Erikzondag 7 februari (15 u.) kunnen 380 leerkrachten Erikzondag 7 februari (15 u.) kunnen 380 leerkrachten Erikzondag 7 februari (15 u.) kunnen 380 leerkrachten ErikBurke gratis aan het werk zien in Theater Het AppeltjeBurke gratis aan het werk zien in Theater Het AppeltjeBurke gratis aan het werk zien in Theater Het AppeltjeBurke gratis aan het werk zien in Theater Het AppeltjeBurke gratis aan het werk zien in Theater Het Appeltjein Antwerpen. Snel inschrijven is de boodschap. U beltin Antwerpen. Snel inschrijven is de boodschap. U beltin Antwerpen. Snel inschrijven is de boodschap. U beltin Antwerpen. Snel inschrijven is de boodschap. U beltin Antwerpen. Snel inschrijven is de boodschap. U belthiervoor hiervoor hiervoor hiervoor hiervoor ten laatste op vrijdag 22 januariten laatste op vrijdag 22 januariten laatste op vrijdag 22 januariten laatste op vrijdag 22 januariten laatste op vrijdag 22 januari naar 03-234 naar 03-234 naar 03-234 naar 03-234 naar 03-23430 50 (maandag tot zaterdag, 11 u. tot 16 u.). De30 50 (maandag tot zaterdag, 11 u. tot 16 u.). De30 50 (maandag tot zaterdag, 11 u. tot 16 u.). De30 50 (maandag tot zaterdag, 11 u. tot 16 u.). De30 50 (maandag tot zaterdag, 11 u. tot 16 u.). Deuitnodiging geldt voor twee personen (leerkracht + col-uitnodiging geldt voor twee personen (leerkracht + col-uitnodiging geldt voor twee personen (leerkracht + col-uitnodiging geldt voor twee personen (leerkracht + col-uitnodiging geldt voor twee personen (leerkracht + col-lega of partner).lega of partner).lega of partner).lega of partner).lega of partner).Europees Festival vzw/Theater Het Appeltje - Lange Nieuw-straat 81 - 2000 Antwerpen - tel 03-231 71 81 - fax 03-22642 77

Thema’s voor nascholing A

Voor het schooljaar 1999-2000 heeft de Vlaamse regering54 miljoen frank klaar liggen om de zogenaamde prioritairenascholingsprojecten te financieren. De Vlaamse minister vanOnderwijs heeft zijn lijstje voor volgend schooljaar ondertus-sen bekend gemaakt. Tot 15 februari hebben de aanbiedersvan nascholing nu de tijd om financiering te vragen voornascholingsprojecten die binnen deze thema’s passen. Vooreind april maakt de minister vervolgens de projecten bekenddie inderdaad financiële steun krijgen.De prioritaire nascholingsthema’s 1999-2000prioritaire nascholingsthema’s 1999-2000prioritaire nascholingsthema’s 1999-2000prioritaire nascholingsthema’s 1999-2000prioritaire nascholingsthema’s 1999-2000 zijn: school-school-school-school-school-en nascholingsbeleiden nascholingsbeleiden nascholingsbeleiden nascholingsbeleiden nascholingsbeleid (basis- en secundair onderwijs enOSP); schoolleiderschapschoolleiderschapschoolleiderschapschoolleiderschapschoolleiderschap (basisonderwijs); functiebeschrij-functiebeschrij-functiebeschrij-functiebeschrij-functiebeschrij-ving en evaluatieving en evaluatieving en evaluatieving en evaluatieving en evaluatie (basis- en secundair onderwijs en OSP);interne zorg voor kwaliteitinterne zorg voor kwaliteitinterne zorg voor kwaliteitinterne zorg voor kwaliteitinterne zorg voor kwaliteit (basis- en secundair onderwijs);eindtermen leren lereneindtermen leren lereneindtermen leren lereneindtermen leren lereneindtermen leren leren (basis- en secundair onderwijs eerstegraad) - sociale vaardighedensociale vaardighedensociale vaardighedensociale vaardighedensociale vaardigheden (basisonderwijs) en burger-burger-burger-burger-burger-zinzinzinzinzin (secundair onderwijs eerste graad); zorgverbreding enzorgverbreding enzorgverbreding enzorgverbreding enzorgverbreding enomgaan met verschillenomgaan met verschillenomgaan met verschillenomgaan met verschillenomgaan met verschillen (basis- en secundair onderwijs);nieuwe medianieuwe medianieuwe medianieuwe medianieuwe media (basisonderwijs en OSP); detectie van leer-detectie van leer-detectie van leer-detectie van leer-detectie van leer-stoornissenstoornissenstoornissenstoornissenstoornissen (basisonderwijs); CLB-managementCLB-managementCLB-managementCLB-managementCLB-management (CLB-me-dewerkers) en leerlingenparticipatieleerlingenparticipatieleerlingenparticipatieleerlingenparticipatieleerlingenparticipatie (secundair onderwijs)(ditthema wordt enkel weerhouden als het decreet op de leerlin-genparticipatie in het secundair onderwijs wordt goedge-keurd voor 15 februari 1999).Voor meer informatie (omschrijving van de thema’s, projectfi-ches enz.): departement Onderwijs - cel Nascholing - E. Jacq-mainlaan 165 - 1210 Brussel - tel 02-553 86 91 - fax 02-55386 02 - yasemin.sen@ond.vlaanderen.be

KLASSE NR.91 19

Stof tot discussie over ‘anders’zijn.

Jongeren en klassiek:gratis naar ClassX’ 99 S

Klassiek voor jonge mensen. Dat isClassX ‘99, een organisatie van MBA-RUCA-studenten en het Koninklijk Fil-harmonisch Orkest van Vlaanderen. Opwoensdag 24 februari om 20 u. looptde Koningin Elisabethzaal in Antwer-pen vol studenten en leerlingen (se-cundair) voor een avontuurlijk, jong enontroerend concert. Daarvoor zorgen defilharmonie, de jonge Vlaamse dirigentMichel Tilkin en de jonge Russische pia-niste Anna Gourari. Op het program-ma: Tsjaikovsky (o.a. met de ouverturevan Romeo en Julia).Klasse voor JongerenKlasse voor JongerenKlasse voor JongerenKlasse voor JongerenKlasse voor Jongeren heeft 200 gra-200 gra-200 gra-200 gra-200 gra-tis ticketstis ticketstis ticketstis ticketstis tickets voor leerlingen secundaironderwijs. Die kunnen ze (eventueel voorgroepjes van vier, leerkracht inbegre-pen) gratis aanvragen met de bon inhet januarinummer van Klasse voor Jon-geren. De genodigden van Klasse wor-den bovendien verwend met een gratisreceptie achteraf in de charmante Win-tertuin. Klasse voor Jongeren verschijntrond 20 januari.Meer informatie over ClassX’99: Filhar-monisch Huis - Braziliëstraat 15 - 2000Antwerpen - tel 03-231 37 37

20 KLASSE NR.91

Spel je rijk? A

Het Groot Nederlands Dictee (Davidsfonds) is zowat degrootste taalwedstrijdtaalwedstrijdtaalwedstrijdtaalwedstrijdtaalwedstrijd in Vlaanderen én Nederland. Devijfde editie gaat van start op zaterdag 27 februari om 10u. op 44 verschillende plaatsen in heel Vlaanderen. Maarook in Parijs en Amsterdam kunnen deelnemers komenspellen. Nieuw is dat jongeren (16 tot 25 jaar) vanaf nuspeciale aandacht krijgen, mét een eigen dictee. De pre-selecties duren één uur: een gevarieerde spellingtest metmeerkeuze-vragen en enkele zinnen waarin u fouten moetterugvinden. Na afloop volgt meteen de prijsuitreiking. Debeste kandidaten worden meteen bekroond. De 100 bestedeelnemers (50 volwassenen, 50 jongeren) gaan naar denationale finale op zaterdag 20 maart in het VlaamsParlement in Brussel.Er valt ruim 1 miljoen frank te rapen voor knappe spellers.Deelnemen kost 200␣ fr. Davidsfondsleden betalen 150␣ fr.Jongeren (16-25 jaar) betalen 100␣ fr. Liefst vooraf in-schrijven (maar de dag zelf kan u ook ter plaatse inschrij-ven) bij Nationaal Secretariaat Davidsfonds vzw - Blijde-Inkomststraat 79-81 - 3000 Leuven - tel 016-31 06 00 -fax 016-31 06 08.

Drugs op school S

Het drugpreventiebeleiddrugpreventiebeleiddrugpreventiebeleiddrugpreventiebeleiddrugpreventiebeleid in de Vlaamse scholen neemteen sprong voorwaarts. Op vraag van Vlaams ministerWivina Demeester is een nieuw initiatief gelanceerd: deBevraging van leerlingenBevraging van leerlingenBevraging van leerlingenBevraging van leerlingenBevraging van leerlingen. Deze bevraging gebeurt opschoolbasis, bij voorkeur bij álle leerlingen van een school(12- tot 18-jarigen) en wordt anoniem en klassikaalanoniem en klassikaalanoniem en klassikaalanoniem en klassikaalanoniem en klassikaalafgenomen. Het gaat om een vragenlijst met een 25-talvragen. De enquête bevraagt de attitudes van jongerenover drugs en druggebruik, hun gebruik van legale enillegale drugs, hun vrijetijdsbesteding en de sfeer op schoolen in de klas. Er wordt ook gepeild naar de manier waaropde jongeren kijken naar het drugbeleid van hun school.De resultaten geven een beeld van de mening van alleleerlingen en vormen zo een basis voor de school omhaar drugbeleid te evalueren.Deze Bevraging heeft proefgedraaid in negen experimen-teerscholen en is nu beschikbaar voor alle secundairescholen. Om daarnaast een zicht te krijgen op deze mate-rie voor álle Vlaamse jongeren zet de Vlaamse overheidhaar inspanningen verder om via een systematische be-vraging (om de twee jaar) o.a. het gebruik van legale enillegale drugs in kaart te brengen. Met de gegevens vandit wetenschappelijk onderzoek als achtergrond kan elkeschool die aan de Bevraging deelneemt, de eigen school-specifieke gegevens tegen de globale Vlaamse gegevensafwegen.U kan voor uw school een Bevraging aanvragen bij deVereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen (VAD).VAD verzorgt de organisatie en verwerking van de gege-vens. Dat gebeurt vrij snel (u krijgt de resultaten ten laat-ste drie maanden na de afname), zodat de feedback naarde leerlingen en de verwerking binnen de school op kortetermijn kunnen gebeuren.VAD - E. Tollenaerestraat 15 - 1020 Brussel - tel 02-423 0333 - fax 02-423 03 34

Jongeren en theater:Woyzeck in het Paleis S

Het Paleis in Antwerpen (voorheen KJT) heeft zich op heelkorte tijd ontpopt als toonaangevend theaterhuis voor jon-geren. Tussen 5 en 20 februari kan u er gaan kijken naareen eigen productie: WoyzeckWoyzeckWoyzeckWoyzeckWoyzeck van de 19de-eeuwse GeorgBüchner. Die wordt onder handen genomen door de jongeVlaamse regisseur Bart Danckaert. Na een opleiding kunst-geschiedenis in Leuven kon hij vier jaar theaterregie stude-ren in Amsterdam. In Nederland viel hij meteen op metenkele verrassende producties. Nu komt hij voor het eerstnaar Vlaanderen: door de voordeur van Het Paleis. Hij zeter een eigenzinnige Woyzeck neer (gespeeld door de aleven veelbelovende jonge acteur Stefan Perceval). Woyzeck

is een soldaat temidden van geweld, liefde en ontrouw.Danckaert confronteert hem ook met de taal, de muziek ende taal, de muziek ende taal, de muziek ende taal, de muziek ende taal, de muziek ende leefwereld van hedendaagse jongerende leefwereld van hedendaagse jongerende leefwereld van hedendaagse jongerende leefwereld van hedendaagse jongerende leefwereld van hedendaagse jongeren. De voorstel-ling is geschikt voor jongeren vanaf 14 jaar.• Klasse voor Jongeren geeft in het januarinummer 400400400400400gratis ticketsgratis ticketsgratis ticketsgratis ticketsgratis tickets weg voor deze voorstelling. Uw leerlingenkunnen die (eventueel voor groepjes van vier, leerkrachtinbegrepen) gewoon aanvragen met de bon in hun Klas-se. Die verschijnt rond 20 januari.• Aan deze voorstelling is een scholierenprojectscholierenprojectscholierenprojectscholierenprojectscholierenproject gekop-peld. Met de steun van Canon, cultuurcel van het depar-tement Onderwijs, werken vier Vlaamse scholen dit jaaraan hun eigen Woyzeck.• Bovendien worden bij deze alle Vlaamse leerkrachtenalle Vlaamse leerkrachtenalle Vlaamse leerkrachtenalle Vlaamse leerkrachtenalle Vlaamse leerkrachtenuitgenodigd om gratisgratisgratisgratisgratis kennis te maken met Woyzeck inHet Paleis. Daarvoor wordt een extravoorstellingextravoorstellingextravoorstellingextravoorstellingextravoorstelling ingelastop zaterdag 6 februari om 15 u. Na de voorstelling kan udeelnemen aan een reflectiemoment over werken rondtheaterteksten met jongeren. Supergemotiveerde leerkrach-ten mogen die namiddag zelfs een hele klas leerlingenmeebrengen. Daarvoor moet u dan wel een gemotiveerdbriefje bij uw aanvraag stoppen. Leerkrachten die er op 6februari bij willen zijn, schrijven een kaartje naar Het Pa-leis (Woyzeck met Klasse) - Meistraat 2 - 2000 Antwerpen.U krijgt uw ticket thuis bezorgd.Voor meer informatie en/of het volledige programma vanHet Paleis belt u 03-202 83 60.

Krieg und Frieden S

Al of niet samen met Duitse leeftijdgenoten een projectuitwerken rond oorlog en vrede. Samen met een Duitseklas les volgen en allerlei sportieve en creatieve activitei-ten organiseren. Uitgangspunt hierbij is het Duits oor-Duits oor-Duits oor-Duits oor-Duits oor-logskerkhof in Lommellogskerkhof in Lommellogskerkhof in Lommellogskerkhof in Lommellogskerkhof in Lommel. Uitvalsbasis is het jeugdontmoe-tingshuis (naast het kerkhof) van de Duitse Oorlogsgra-vendienst (Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge e.V.).Met de pedagogi-sche begeleidervan dienst kan ustudiereizen, pro-jectdagen, meer-daagse verblijven,uitwisselingen enz.organiseren, waar-b i j vakken a lsaardr i j kskunde,geschiedenis, kunst, taal enz. vakoverschrijdend wordenbenaderd. Het jeugdhuis biedt alle faciliteiten (tot 36 per-sonen), er is een waaier van educatieve pakketten rondvredespedagogie beschikbaar, de omgeving biedt talrijkeexcursiemogelijkheden... Het jeugdontmoetingshuis vanLommel maakt deel uit van een kwartet, met nog gelijk-aardige huizen in Niederbronn-les-Bains (Frankrijk), Futa-Pass (Italië) en Ysselsteyn (Nederland).Jugendbegegnungsstätte Lommel - Lucia Christiaen, Päd.Leiterin - Dodenveldstraat 30 - 3920 Lommel - tel 011-5543 70 - fax 011-55 43 71

Aardig taalvaardig, zalig meertalig S

Op 4, 5 en 6 februari kan u in Antwerpen naar de Talen-Talen-Talen-Talen-Talen-actiebeursactiebeursactiebeursactiebeursactiebeurs. Op een tachtigtal stands stellen allerlei orga-nisaties die rond taalbevorderingtaalbevorderingtaalbevorderingtaalbevorderingtaalbevordering werken hun activiteitenvoor. Dit gaat gepaard met talrijke lezingen, workshopsen randanimatie. De bijhorende én gratisgratisgratisgratisgratis cataloguscataloguscataloguscataloguscatalogus Ta-Ta-Ta-Ta-Ta-lenboeklenboeklenboeklenboeklenboek brengt op een 300-tal pagina’s honderden adres-sen met een waaier van onmiddellijk bruikbare informatie.U kan dit boek ook apart bestellen.De Talen-actiebeurs vindt plaats op 4 (14 tot 20 u.), 5 en6 februari (telkens van 10 tot 18 u.) in de StedelijkeFeestzaal Meir-Kolveniershof. De toegangsprijs bedraagt100␣ fr. Groepen betalen 50␣ fr. per deelnemer.Karel de Grote-Hogeschool - Project Aardig taalvaardig,zalig meertalig - Postbus 280 - 2000 Antwerpen - tel 03-205 18 00 - fax 03-232 89 49 - meertalig@KDG.BE

Voor een glimlach vaneen kind A

De Lydia Chagoll Prijs - Voor eenLydia Chagoll Prijs - Voor eenLydia Chagoll Prijs - Voor eenLydia Chagoll Prijs - Voor eenLydia Chagoll Prijs - Voor eenglimlach van een kindglimlach van een kindglimlach van een kindglimlach van een kindglimlach van een kind (200.000␣ fr.)wordt jaarlijks uitgereikt aan een op-merkelijke actie die een bijdrage leverttot het bevorderen van het respect voorkinderen in de Belgische samenlevingen tot de opheffing van elke vorm vandiscriminatie of onderdrukking jegenskinderen. De Prijs is bedoeld voor eenconcreet projectconcreet projectconcreet projectconcreet projectconcreet project (hulpverlening, artis-tieke en/of educatieve producties, sen-sibilisatiecampagnes enz.) en het be-drag van de Prijs moet worden gebruiktvoor de verdere ontwikkeling van hetbekroonde initiatief. De jury beoordeeltde kandidaturen op basis van origina-liteit, creatieve en innoverende bena-dering, multiplicatoreffect en bestem-ming van het eventuele gewonnen be-drag. De officiële prijsuitreiking vindtplaats in juni. Kandidaturen (drie exem-plaren) ten laatste op 26 februari aan-getekend sturen naar Koning Boude-wijnstichting - Secretariaat van het FondsLydia Chagoll - Brederodestraat 21 -1000 Brussel - tel 02-511 18 40 - fax02-511 52 21.

Nobelprijs in uw klas? S

Studenten secundair en hoger onderwijs (hogeschoolonderwijs,max. 20 jaar op 31 maart 1999) kunnen deelnemen aan dezevende editie van de First Step to Nobel Prize in PhysicsFirst Step to Nobel Prize in PhysicsFirst Step to Nobel Prize in PhysicsFirst Step to Nobel Prize in PhysicsFirst Step to Nobel Prize in Physics, eeninternationale fysicawedstrijdinternationale fysicawedstrijdinternationale fysicawedstrijdinternationale fysicawedstrijdinternationale fysicawedstrijd. Alle onderwerpen zijn toegela-ten, maar de ingediende paper moet wél de neerslag zijn vaneigen onderzoek van de student. De studenten nemen indivi-dueel deel. Ze sturen hun paper in twee exemplaren naar onder-staand adres (de paper moet ten laatste op 31 maart toekomen).De tekst telt maximum 25 pagina’s (A4, getypt, verplicht in hetEngels), tabellen, figuren, referenties enz. inbegrepen.Afhankelijk van de kwaliteit van de inzendingen kent de juryéén of meerdere AwardsAwardsAwardsAwardsAwards toe. De auteurs van de bekroondeonderzoeksrapporten kunnen een maand lang studeren eneen maand lang studeren eneen maand lang studeren eneen maand lang studeren eneen maand lang studeren enonderzoek doenonderzoek doenonderzoek doenonderzoek doenonderzoek doen aan het Institute of Physics van de PoolseAcademie voor Wetenschappen in Warschau (of aan een ge-lijkaardig instituut dat hiermee samenwerkt). Alle verblijfskostenworden door de organisatoren betaald, de winnaars moetenenkel hun reiskosten betalen.Institute of Physics - Polish Academy of Sciences - Maria EwaGorzkowska, M.A., secretary of the First Step - al. Lotników 32/46 - 02-668 Warszawa - Poland - tel 0048-22-843 52 12 (dr.Waldemar Gorzkowski) - fax 0048-22-843 09 26 - nobelprizes.com/firstep/ - gorzk@ifpan.edu.pl

Sportkriebels S

Doen we het dit jaar nog beter? 5200 laatstejaars secundaironderwijs namen vorig jaar deel aan de 100 Sportkriebels100 Sportkriebels100 Sportkriebels100 Sportkriebels100 Sportkriebels(Stichting Vlaamse Schoolsport, Bloso en de opleidingsinstitu-ten lichamelijke opvoeding). Ook deze zevende editie mikt opdezelfde doelstellingendoelstellingendoelstellingendoelstellingendoelstellingen: de laatstejaars laten kennis makenmet het hoger onderwijs én hen de nodige impulsen geven om

blijvend aan sport te doen.100 Sportkriebels wordt regio-naal gespreid over een tien-tal data en locaties. Het vol-Het vol-Het vol-Het vol-Het vol-ledige programmaledige programmaledige programmaledige programmaledige programma: KULeu-ven (2/2); Katholieke Hoge-school Zuid-West-Vlaanderencampus Torhout (11/2); Ho-geschool Limburg Hasselt (11/3); VUBrussel (18/3); GroepT Leuven (23/3); KatholiekeHogeschool Brussel (26/3);Katholieke Hogeschool Lim-

burg (26/3); Hogeschool Gent (2/4); Erasmushogeschool Brussel(20/4) en Hogeschool Antwerpen (29/4).Voor alle info: Stichting Vlaamse Schoolsport - Steenweg opJette 229 - 1080 Brussel - tel 02-420 06 80 - fax 02-420 31 71- www.schoolsport.be

Leren spelen A

Zelf ervaren is niet te evenarenZelf ervaren is niet te evenarenZelf ervaren is niet te evenarenZelf ervaren is niet te evenarenZelf ervaren is niet te evenaren. Onder deze titel organiseertCentrum Informatieve Spelen een gratis vormingsdaggratis vormingsdaggratis vormingsdaggratis vormingsdaggratis vormingsdag voorleerkrachten lager en secundair onderwijs. In twee sessies merktu hoe een informatief spel kan bijdragen tot de realisatie vande eindtermen leren leren en sociale vaardighedeneindtermen leren leren en sociale vaardighedeneindtermen leren leren en sociale vaardighedeneindtermen leren leren en sociale vaardighedeneindtermen leren leren en sociale vaardigheden. Op eeninteractieve en ervaringsgerichte wijze (zelf spelen is de bood-schap) leert u de knepen van het vak om een informatief spelin uw lessen in te passen.De cursus (een volledige dag) wordt vier maal aangeboden,namelijk in Brugge (9/2), Hasselt (11/2), Aalst (23/2) enMalle (25/2). Graag vooraf inschrijven bij Centrum Informatie-ve Spelen - Fred Gillebert - Naamsesteenweg 164 - 3001Leuven - tel 016-22 25 17 - fax 016-29 50 99.

Asterix voor één dag AIn het Oost-Vlaamse Destelbergen kan de nietsvermoedendewandelaar zich plots Julius Caesar voelen, die een heuse Gal-Gal-Gal-Gal-Gal-lische nederzettinglische nederzettinglische nederzettinglische nederzettinglische nederzetting binnentrekt. Daar vindt u immers, op eenarcheologische site, de Gallische Hoeve, waar de nederzettin-gentijd en de veelzijdige Gallische cultuur weer tot leven ko-men. Welke kledij droegen onze Keltische voorouders? Hoeverwarmden ze zich? Wat stond er op het dagelijks menu? Waser handel? Hoe dacht en leefde dit volk? De Gallische HoeveGallische HoeveGallische HoeveGallische HoeveGallische Hoeve

geeft u de mogelijkheid om speels en ervaringsgericht om tegaan met vakken als geschiedenis, milieu-educatie, weten-schappen, technologische opvoeding enz.Enkele voorbeelden van activiteitenactiviteitenactiviteitenactiviteitenactiviteiten: vertelateliers (aangevuldmet tuin- en kleiactiviteiten) voor kleuters (4-5 jaar); vertelate-liers en doe-activiteiten (rond wonen in de prehistorie, uitvin-dingen uit die tijd, Gallische ambachten enz.) voor eerste entweede graad lager onderwijs; concrete thema’s (voeding-land-bouw-veeteelt-bosbouw; geneeskunde-kruidenkennis-hygiëne;godsdienst-grafgebruiken; woningbouw en -inrichting; textiel-kledij-opsmuk; techniek) voor derde graad lager onderwijs eneerste graad secundair onderwijs, aangevuld met doe-activitei-ten (lemen, kleien, bakken, vlechten, tuinwerk, spinnen, weven,palen ontschorsen en sjorren...). De werking van dit projectberust vooral op vrijwilligerswerk. Kandidaat-medewerkersKandidaat-medewerkersKandidaat-medewerkersKandidaat-medewerkersKandidaat-medewerkers zijnaltijd welkom (Raymond Van Horebeek - tel 09-229 22 14).De Gallische Hoeve is open op zaterdagen en zonnige zonda-gen, van april tot eind oktober, van 14 tot 19 u. Groepsbezoe-ken (op aanvraag) kunnen ook op weekdagen. Volwassenenbetalen 60␣ fr., reductiehouders 50␣ fr. en kinderen vanaf 10 jaar(vergezeld van een volwassene) betalen 20␣ fr. Een groepsbe-zoek (max. 25 personen) kost 800␣ fr. per uur per gids. Eenatelier (rondleiding + doe-activiteit) kost 2500␣ fr. (twee bege-leiders, 2,5 u.). U vindt de Gallische Hoeve in Destelbergen(Volderrede z/n, bewegwijzering vanaf het centrum).Bea De Longie, educatief coördinator - Bouwmeesterstraat 72 -9040 Gent - tel 09-229 14 79

Handleiding voor minnaars S

Ars Amatoria/Handleiding voor minnaarsArs Amatoria/Handleiding voor minnaarsArs Amatoria/Handleiding voor minnaarsArs Amatoria/Handleiding voor minnaarsArs Amatoria/Handleiding voor minnaars is de hedendaagsebewerking van de gelijknamige klassieker van Ovidius. Thea-tergezelschap Barre Weldaad toert hiermee al enkele maan-den langs Vlaamse scholen. Deze productie voor jongerenvanaf 15 jaar geeft niet alleen een komische inkijk in deRomeinse zeden en gewoonten, Ovidius’ spottende leerboekblijkt na tweeduizend jaar verbazend actueel. Men hoeft danook geen Latijn te kennen om deze proeve in de eloquentie tekunnen smaken. Wie op een ontspannen manier wil kennisma-ken met dit meesterwerk uit de wereldliteratuur, kan - minimaletheateraccomodatie volstaat - rasacteur Ron Cornet en gitaristJan Moonen nog steeds naar de school halen.Leerkrachten en directies die het stuk vooraf graag uitproberen,kunnen daarvoor terecht bij theater ARCA (Tinnenpotstraat 21 -9000 Gent) op 4, 5 en 6 februari (20 u.). U kan daar trouwensook overdag met de hele klas terecht. Wie als leerkracht met ditexemplaar van Klasse in de hand zijn kaartje reserveert, betaaltvoor de avondvoorstellingen 300 i.p.v. 400␣ fr. Reserveren kan optel 09-225 18 60. Voor schoolvoorstellingen overdag (eveneensin ARCA) kan u terecht bij Barre Weldaad - tel 03-230 02 73.Barre Weldaad vzw - Lamorinièrestraat 252 - 2018 Antwerpen- tel en fax 03-230 02 73 - gsm 0477-72 28 84

Recht en democratie S

Laatstejaars secundair onderwijs op een heel pragmatischemanier kennis laten maken met ons rechtssysteem en de bijho-rende principes én hen aanzetten tot reflectie. Dat is de bedoe-ling van het vormingsproject vormingsproject vormingsproject vormingsproject vormingsproject Recht en DemocratieRecht en DemocratieRecht en DemocratieRecht en DemocratieRecht en Democratie, uitge-werkt door de Stuurgroep Juridische Bijscholing (LUC Diepen-beek), in samenwerking met de Koning Boudewijnstichting. Hetproject is gericht op alle scholen van de arrondissementenHasselt en Tongeren.Mensen die beroepshalve met justitie bezig zijn, lichten dejuridische principes toe in een reeks workshopsworkshopsworkshopsworkshopsworkshops, met o.a. ana-lyses van concrete praktijkvoorbeelden. Thema’s zijn o.a. straf-recht en alternatieve bestraffing, rechten van het kind, huurge-schillen, inbreuken op het prive-leven, juridische gevolgen vanfuiven organiseren, verkeersongevallen. De leerkrachten diemet hun klas willen deelnemen aan het project, zorgen vooreen korte voorbereiding in de klasvoorbereiding in de klasvoorbereiding in de klasvoorbereiding in de klasvoorbereiding in de klas. Desnoods stelt de orga-nisatie hiervoor een jurist ter beschikking. U krijgt ook eenuitgebreid informatiepakket.Het project Recht en DemocratieRecht en DemocratieRecht en DemocratieRecht en DemocratieRecht en Democratie vindt plaats op 27 april (13tot 16 u.) in het LUC Diepenbeek. 350 leerlingen nemen deel,maximum 50 per school. Voor meer informatie neemt u contactop met An Paesen - Limburgs Universitair Centrum, departementEconomie en Recht - Universitaire Campus - 3590 Diepenbeek- tel 011-26 87 55 - fax 011-26 87 00.

KLASSE NR.91 21

Wasda! A

Twee Siberische avonturiers willen vluch-ten voor de koude winter. De bagage iszwaar, maar gelukkig is er de trapma-wa, een vehikel dat zelfs Leonardo daVinci met verstomming zou slaan. Roes-tig en piepend, maar boordevol techni-sche hoogstandjes. Mét de hulp vanuw leerlingen bouwen onze avonturiersde krakende driewieler om tot een zei-lende helicopter.Het wetenschapstheaterstuk wetenschapstheaterstuk wetenschapstheaterstuk wetenschapstheaterstuk wetenschapstheaterstuk Wasda!Wasda!Wasda!Wasda!Wasda!is bedoeld voor leerlingen tweede graadlager onderwijs. Bij het ombouwen vande trapmawa komen een reeks weten- weten- weten- weten- weten-schappelijke principesschappelijke principesschappelijke principesschappelijke principesschappelijke principes (welhaast on-gemerkt) aan bod: wrijving, magnetis-me (kompas), hefbomen, chemie (kleur-verandering en rookontwikkeling),krachten, breken van licht (lenzen enverrekijkers), gyroscoop, centrifugalekrachten en elektriciteit (dynamo).Wasda!Wasda!Wasda!Wasda!Wasda! is een productie van DanieJordens en Dries De Smet, samen hetgezelschap Twee Heren. Het stuk duurt40 minuten en het bijhorende atelier30 minuten. Voor dit alles betaalt u3500␣ fr., didactisch dossier (leerkracht)en werkmap (leerlingen) inbegrepen.Alle locaties zijn mogelijk, ideaal is inde klas voor een dertigtal leerlingen.

Fietsen door Brussel A

Ontdek onze hoofdstad op het ritme van een gezapig fiets-tochtje. En dat kan op een veilige manier, zelfs in het drukkeBrussel. Pro Velo heeft een fietsprogramma uitgewerkt voorBrusselse scholen. Maar ook niet-Brusselse scholen kunnenmeefietsen, Pro Velo zorgt dan wel voor de nodige stalenrossen.Zo’n fietstocht begint bij het begin: een fietsvaardigheidstest opde speelplaats, plus herhaling van enkele verkeersregels. Daarnagaat u met uw leerlingen de baan op, met per 15 leerlingeneen begeleider van Pro Velo. De tocht duurt een tweetal uren enwordt, in overleg met de betrokken leerkrachten, uitgestippeldrond de school. Aandacht gaat daarbij naar verkeersveilig- verkeersveilig- verkeersveilig- verkeersveilig- verkeersveilig-heid, fietsvoorzieningen en/of het gemeentelijk patrimo-heid, fietsvoorzieningen en/of het gemeentelijk patrimo-heid, fietsvoorzieningen en/of het gemeentelijk patrimo-heid, fietsvoorzieningen en/of het gemeentelijk patrimo-heid, fietsvoorzieningen en/of het gemeentelijk patrimo-niumniumniumniumnium. Dit fietsproject mikt vooral op leerlingen derde graadlager en eerste graad secundair onderwijs, liefst gekaderdbinnen een groter verkeersprojectverkeersprojectverkeersprojectverkeersprojectverkeersproject in de school. Het fietsprojectis trouwens ook opgenomen in de DynaMO2-catalogus.Brusselse scholen betalen 2000␣ fr. per begeleider voor eenhalve dag en 3000␣ fr. voor een hele dag. Niet-Brusselse scho-len betalen 4000␣ fr. per begeleider voor een halve dag. Fietsenkan u huren aan 150␣ fr. per halve dag of 200␣ fr. per hele dag.Pro Velo heeft daarnaast een volledig fietsprogramma voortoekomstige leerkrachten. Op het menu o.a. voor- en nadelenvan fietsen in de stad, wegcode, een goede verkeershoudingvoor fietsers, praktische en organisatorische aspecten, voorbe-reidende oefeningen op een autovrij terrein en beginselen vanfietstechniek. Elke student krijgt een begeleidende map en pe-dagogisch materiaal. De basisprijs voor deze opleiding be-draagt 20.000␣ fr. (max. 40 deelnemers per school), voor Brus-selse scholen de helft.Naast deze schoolfietstochten organiseert Pro Velo o.a. ookthemafietstochten voor volwassenen, fietstochten op maat voorgroepen, fietslessen voor wie niet kan fietsen (volwassenen enkinderen) enz. Vraag gewoon de gratis folder.Pro Velo vzw - Annemie Louwyck - E. Solvaystraat 32A - 1050Brussel - tel 02-502 73 55 - fax 02-502 86 41 - provelo@infonie.be

Gezocht A

• De Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezondheidszorg(VVGG) zoekt een vastbenoemd leerkracht (regent) voor eendetacheringdetacheringdetacheringdetacheringdetachering vanaf 1 september. Uw taak bestaat erin initiatievenvan jongeren naar geestelijke gezondheidszorg te coördinerenen te begeleiden binnen het scholenproject Hoe anders is anders.Kandidatuur met CV bij VVGG - Paul Arteel - Tenderstraat 14 -9000 Gent - tel 09-221 44 34.• English Playschool & Cerf-Volants zoekt een algemeen ver-algemeen ver-algemeen ver-algemeen ver-algemeen ver-antwoordelijke-coördinator voor taalvakantiesantwoordelijke-coördinator voor taalvakantiesantwoordelijke-coördinator voor taalvakantiesantwoordelijke-coördinator voor taalvakantiesantwoordelijke-coördinator voor taalvakanties (twee we-ken juli en één week augustus). De taalvakanties brengensport, avontuur, natuur en cultuur voor kinderen en jongerenvan 5 tot 15 jaar. Gevraagd: ervaring in jeugdwerk, zin voorleidinggeven en initiatief, contactvaardig, creatief. Kandidatu-ren met CV naar English Playschool & Cerfs-Volants - Vosse-beekstraat 21 - 8480 Ichtegem - tel 051-58 12 28 of 075-5024 74.• Gepensioneerde leerkrachten of andere vrijwilligers begelei-den allochtone jongeren uit Brussel bij hun eerste stappen ineerste stappen ineerste stappen ineerste stappen ineerste stappen inhet secundair onderwijshet secundair onderwijshet secundair onderwijshet secundair onderwijshet secundair onderwijs. Om dit blijvend waar te maken,zoekt Integratiecentrum Foyer nog enkele mensen, die op woens-dagnamiddag voor wat extra ondersteuning kunnen zorgen(onkostenvergoeding is mogelijk). Kandidaturen bij Hilde DeSmedt - Foyer - Werkhuizenstraat 25 - 1080 Brussel - tel 02-411 74 95 - foyer@foyer.be.

Meer informatie A

Elders in deze Klasse (p. 28-29) leest u een artikel over racismeop school en hoe u als leerkracht hiermee kan omgaan. Deverschillende koepels van de onderwijsnetten hebben hierrondinformatiebrochures en nascholingsprojecten. U kan bij henondersteuning en begeleiding krijgen. Lang niet alleen overracisme trouwens.• Vlaams Secretariaat van het Katholiek Onderwijs (VSKO) -contactpersoon Gerda Bruneel - Guimardstraat 1 - 1040 Brus-sel - tel 02-507 06 11 - fax 02-511 68 39

• Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van deVlaamse Gemeenschap (OVSG) - contactpersoon Bob Loisen -Ravensteingalerij 3 bus 7 - 1000 Brussel - tel 02-502 09 05 -fax 02-502 12 64• Cel voor het Vlaams Provinciaal Onderwijs (CVPO) - contact-persoon Hilde Vandormael - Albertinaplein 2 bus 4b - 1000Brussel - tel 02-514 19 00 - fax 02-512 66 39• Autonome Raad voor het Gemeenschapsonderwijs (Argo) -contactpersoon Annemie van Gastel (ma/di/do tel 02-234 5858) - J. de Lalaingstraat 45 - 1040 Brussel - tel 02 - 234 58 11- fax 02-513 29 51

Naar het parlement A

• «Jongeren hebben pas stemrecht op hun 18», klaagt dezestienjarige Merel. «Wij maken al volwaardig deel uit van degemeenschap en toch tellen we niet mee.» Veel jongeren van16 hebben al een uitgesproken mening. Moeten zij ook stem-recht krijgen? Ze mogen het zelf aan de politici gaan vragen.Op zaterdag 20 februarizaterdag 20 februarizaterdag 20 februarizaterdag 20 februarizaterdag 20 februari (tijdens de krokusvakantie), van13.30 tot 17 u., organiseert het Vlaams ParlementVlaams ParlementVlaams ParlementVlaams ParlementVlaams Parlement in Brusseleen speciale jongerendagjongerendagjongerendagjongerendagjongerendag. Leerlingen van de derde graadmet vrienden of klasgenoten krijgen dan een VIP-onthaal (o.a.met een orkestje). Ook de leerkrachtleerkrachtleerkrachtleerkrachtleerkracht is uitgenodigd. Er is maaréén voorwaarde: per leerkracht komen (maximum) vier leer-per leerkracht komen (maximum) vier leer-per leerkracht komen (maximum) vier leer-per leerkracht komen (maximum) vier leer-per leerkracht komen (maximum) vier leer-lingenlingenlingenlingenlingen mee. Op het programma staan een rondleiding en eendebat met parlementariërs van alle politieke fracties. Leerlingenkunnen actief deelnemen. Ze kunnen de parlementariërs vra-gen stellen en interpelleren. Natuurlijk kan u dit bezoek voorafvoorbereiden in de klas. Door alvast enkele interpellaties oppapier te zetten bijvoorbeeld. Inschrijven voor deze actie kanmet de bon in het decembernummer van Klasse voor Jonge-Klasse voor Jonge-Klasse voor Jonge-Klasse voor Jonge-Klasse voor Jonge-renrenrenrenren.• Er zijn nog enkele plaatsen voor de exclusieve rondleidin-exclusieve rondleidin-exclusieve rondleidin-exclusieve rondleidin-exclusieve rondleidin-gen van leerkrachtengen van leerkrachtengen van leerkrachtengen van leerkrachtengen van leerkrachten in (naar keuze) het Vlaams, Brussels ofFederaal Parlement. U krijgt er een warm onthaal, een boeien-de rondleiding, educatief materiaal én een discussie met parle-mentariërs bovenop. Deze actie van Klasse loopt van 13 ja-nuari tot 6 maart op 13 woensdag- en zaterdagnamiddagen.Alles is gratis en u komt alleen of met twee. Vul nog snel de bonin die u in de vorige Klasse vond. Wie dat al gedaan heeft,mag weldra een VIP-uitnodiging ontvangen.De organisatoren stellen alles in het werk om u goed te ontvan-gen en uw bezoek goed voor te bereiden. Daarom rekenen zijer op dat wie is ingeschreven ook echt komt. Wie niet kankomen, geeft daarom best een seintje zodat nog andere leer-krachten een kans krijgen. Dit zijn de telefoonnummers: VlaamsParlement - tel 02-552 16 91; Brussels Parlement - tel 549 6203 (dit telefoonnummer stondin vorige Klasse foutief afge-drukt); Federaal Parlement - tel02-501 73 37Voor meer info en reservaties:Stichting FTI - Lies Meysmans -Stormstraat 1 - 1000 Brussel -tel 02-502 44 66 - fax 02-50244 99 - info@stichting.fti.be

Innovatie S

Waarom is vernieuwing in het hoger onderwijs noodzakelijk?Wat wordt er verstaan onder «innovatie hoger onderwijs»? Welkerol kan (of moet) de Vlaamse overheid spelen in dit innovatie-proces? Op welke processen moet zij ingrijpen om de noodza-kelijke vernieuwingen in het hoger onderwijs te stimuleren?Welke acties kan zij daartoe ondernemen? Welke instrumentenmoeten worden ingezet?Op deze vragen zoekt de Werkgroep Innovatie Hoger Onder-wijs een antwoord. Een eerste discussienota is al klaar. Studen-ten, personeel van universiteiten en hogescholen, beleidsme-dewerkers, werknemersorganisaties en alle andere geïnteres-seerden kunnen reageren en commentaar geven. De notageeft trouwens negen concrete stellingen, die zeker stof totdiscussie leveren.U vindt de volledige nota (en u kan ook daar reageren) opwww.ond.vlaanderen.be/hoger_onderwijs (en dan via Universi-teiten naar Innovatie surfen).

22 KLASSE NR.91

KLASSE NR.91 23

Wetenschappelijke babbels S

Leerlingen tweede en derde graad secundair onderwijstweede en derde graad secundair onderwijstweede en derde graad secundair onderwijstweede en derde graad secundair onderwijstweede en derde graad secundair onderwijs houden individueel of meteen groepje van maximum vijf leerlingen een wetenschappelijke uiteenzetting over eenonderwerp naar keuze. Biologie, ecologie, chemie, fysica, geologie, technologie, ar-cheologie... alles kan. Opzoekingswerk krijgt daarbij de voorkeur. Tijdens de uiteenzet-ting (12 à 15 minuten) mogen uw leerlingen gebruik maken van didactische en visuelehulpmiddelen.In een eerste ronde zijn er provinciale schiftingen (februari-april). Vervolgens nemen devijf best gerangschikte kandidaten deel aan een nationale finale op woensdag 26 mei(15 u.) in de RUGent. Onder de finalisten wordt een bedrag van 60.000␣ fr. verdeeld. Uwleerlingen kunnen inschrijven tot 10 februari.Nieuw dit jaar is een gelijkaardige wedstrijd voor de eerste graad secundair onder-eerste graad secundair onder-eerste graad secundair onder-eerste graad secundair onder-eerste graad secundair onder-wijswijswijswijswijs. Uw leerlingen vormen een onderzoeksgroep van twee tot vijf leerlingen. Zij makeneen geschreven wetenschappelijke uiteenzetting (5 à 25 blz. A4) en sturen deze vóór 10februari naar onderstaand adres. De best gerangschikte groepen krijgen een uitnodi-ging voor een mondelinge uiteenzetting (maart-mei). Wie daarin het best uit de verfkomt, maakt kans op een geldprijs. Uw leerlingen kunnen inschrijven tot 1 februari.Info en reglement: Natuur en Wetenschap vzw - Baalsebaan 287 - 3128 Baal (Treme-lo) - tel 016-53 73 75

Afval in de Helix A

Van 31 januari tot 14 augustus kunnen schoolgroepen alle niveaus terecht in het Natuur-en Milieueducatiecentrum (NME) De Helix (Grimminge) voor een groot afvalpreventie-afvalpreventie-afvalpreventie-afvalpreventie-afvalpreventie-projectprojectprojectprojectproject. Afvalpreventie is volgens de initiatiefnemers de eerste en belangrijkste stap om deafvalberg te helpen verkleinen. De interactieve tentoonstelling (met een waaier vanrandactiviteiten) wil een eigen milieuzorgsysteem op school stimuleren. Dit project past inde eindtermen en ontwikkelingsdoelen van basis- en secundair onderwijs.

In het winkeltjewinkeltjewinkeltjewinkeltjewinkeltje Bij Magerman Bij Magerman Bij Magerman Bij Magerman Bij Magerman leren leerlingen lager onderwijslager onderwijslager onderwijslager onderwijslager onderwijs datde afvalberg ontstaat in de winkel. Afvalarm winkelen is dus deboodschap. Voorts zijn er nog Composteren en bodemdiertjesComposteren en bodemdiertjesComposteren en bodemdiertjesComposteren en bodemdiertjesComposteren en bodemdiertjes (com-posteringsinstallatie; met binoculaire loepes de beestjes bekijken) ende afvalcontainerafvalcontainerafvalcontainerafvalcontainerafvalcontainer Op afvaldieet Op afvaldieet Op afvaldieet Op afvaldieet Op afvaldieet (9 tot 15 maart), een speelseconfrontatie met de verschillende afvalfases, van ontstaan tot verwer-king.Het huishoudelijk afvalHet huishoudelijk afvalHet huishoudelijk afvalHet huishoudelijk afvalHet huishoudelijk afval is een interactieve tentoonstellinginteractieve tentoonstellinginteractieve tentoonstellinginteractieve tentoonstellinginteractieve tentoonstelling voorleerlingen secundair onderwijs. Dit project geeft een overzicht van deafvalstromen, met duidelijke en praktijkgerichte informatie per afval-soort. De doe-het-zelf-zones verhogen de betrokkenheid van de leer-

lingen. Voorts is er de Biotoopstudie van de composthoopBiotoopstudie van de composthoopBiotoopstudie van de composthoopBiotoopstudie van de composthoopBiotoopstudie van de composthoop (de wereld van decompostering in de educatieve tuin + studie van micro-organismen en bodemdieren).Leerlingen uit TSO, BSO en BuSO kunnen deelnemen aan de wedstrijdwedstrijdwedstrijdwedstrijdwedstrijd Kunstig met Kunstig met Kunstig met Kunstig met Kunstig metafvalafvalafvalafvalafval. Hun kunstwerken gemaakt van afval uit de werkateliers blijven tot 15 augustustentoongesteld.Leerkrachten krijgen meer informatie over het opstarten van een milieuzorgprojectmilieuzorgprojectmilieuzorgprojectmilieuzorgprojectmilieuzorgproject bijBBL - Ecoscholen - tel 02-282 17 20 (voor basisonderwijs) of bij Groene School - tel 02-553 80 83 (secundair onderwijs). Daarnaast kan u op onderstaand adres een gratisgratisgratisgratisgratislijstlijstlijstlijstlijst krijgen van allerlei afvalverwerkende bedrijven die hun deuren openstellen voorgroepen (studiedagen, schoolreis,...). In de Helix vindt u ten slotte ook een uitgebreidemediatheekmediatheekmediatheekmediatheekmediatheek (met Internetaansluiting).Voor meer informatie: NME-centrum De Helix - Hoogvorst 2 - 9506 Grimminge - tel054-32 04 92 - fax 054-32 04 90

Ecuador in een rugzak A

De RugzakDe RugzakDe RugzakDe RugzakDe Rugzak van Vredeseilanden-Coopibo besteedt dit schooljaar vooral aandacht aanEcuador. Maar natuurlijk is de Rugzak geen echte rugzak. Het is wél een pakket van tipsen informatie waarmee u op school zelf een boeiende activiteit rond Noord en Zuid kanopzetten. Het aanbod is enorm, maar een paar voorbeelden illustreren het geheel.- Narcisa vertelt over EcuadorNarcisa vertelt over EcuadorNarcisa vertelt over EcuadorNarcisa vertelt over EcuadorNarcisa vertelt over Ecuador: een diareeks over school, gezin, dagelijks leven enz. inEcuador (8-12 jaar; huurprijs 200 fr. + verzendingskosten);- America Latina QuizAmerica Latina QuizAmerica Latina QuizAmerica Latina QuizAmerica Latina Quiz: een quiz met leuke opdrachten en informatieve vragen overLatijns-Amerika in het algemeen en Ecuador in het bijzonder - het pakket bevat ook diversematerialen en gebruiksvoorwerpen (12-18 jaar; huurprijs 200 fr. + verzendingskosten);- Ecuador, de toekomst zelf vorm gevenEcuador, de toekomst zelf vorm gevenEcuador, de toekomst zelf vorm gevenEcuador, de toekomst zelf vorm gevenEcuador, de toekomst zelf vorm geven: reeks grote foto’s + beknopte tekst (op grotevouwpanelen) illustreert de campagne;- Ecuador in de klasEcuador in de klasEcuador in de klasEcuador in de klasEcuador in de klas: provinciale animatoren brengen met dia’s en voorwerpen eenreisverslag over Ecuador in uw klas (vanaf 6 jaar op maat van de groep; 1 à 2 lesuren;2500 fr. per 2 lesuren + vervoerskosten);- La tienda de RosaLa tienda de RosaLa tienda de RosaLa tienda de RosaLa tienda de Rosa: in het winkeltje van Rosa vinden uw leerlingen alles wat ze indoorsnee Ecuadoraanse winkeltjes of kraampjes kunnen kopen - vanuit het dagelijksleven gaat de animator dieper in op politieke en economische thema’s (vanaf 6 jaar opmaat van de groep; 2 lesuren; 2500 fr. + vervoerskosten);- Werken rond EcuadorWerken rond EcuadorWerken rond EcuadorWerken rond EcuadorWerken rond Ecuador: een beknopt overzicht van in Vlaanderen beschikbaar mate-riaal, mét tips om zelf aan de slag te gaan (50 fr. + verzendingskosten).U vindt alle informatie in de gratis brochure De Rugzak - aanvragen bij Vredeseilan-den-Coopibo - Moniek Geelen - Blijde-Inkomststraat 50 - 3000 Leuven - tel 016-3165 80 - fax 016-31 65 81 - vredeseilanden-coopibo@ngonet.be - www.vredeseilanden-coopibo.ngonet.be

Socrates op de beurs A

Kruis 26 maart vet aan in uw gloednieuwe Europese agenda voor1999. Na drie jaar krijgt u eindelijk de kans om kennis te maken metde verwezenlijkingen van SocratesSocratesSocratesSocratesSocrates in het onderwijsveld. Op vrijdag26 maart is er immers een grote Socrates-beursgrote Socrates-beursgrote Socrates-beursgrote Socrates-beursgrote Socrates-beurs in het Europees Parlement. AlleSocrates-acties zijn er bij: Lingua, Erasmus, Comenius, Volwassenen-, Open enAfstandsonderwijs, Eurydice,... Er zal niet alleen aandacht zijn voor de producten die

tijdens de projecten ontstonden (b.v. bij Lin-gua-d), ook het proces van een multilateraalpartnerschap staat op het programma vanworkshops en debatten. Het ganse onder-

wijsveld is welkom: leraars uit basis-, secundair en hoger onderwijs, directies,inspecteurs, adviseurs of begeleiders en beleidsmakers. Klasse houdt u op dehoogte.

Snel projecten aanvragen A

Even ter herinnering: 1 februari is de limietdatum voor de projectaanvragen onderde luiken SOCRATES/Volwassenenonderwijs, Open & Afstandsonderwijs, COME-NIUSactie 2 (intercultureel onderwijs + onderwijs voor de trekkende bevolking),COMENIUSactie 3 (organisatie van internationale bijscholingscursussen), LINGUA-a (samenwerking van taleninstituten), LINGUA-c (taalassistenten).Info: Vlaams Socrates Agentschap - Renilde Reynders - H. Consciencegebouw -E. Jacqmainlaan 165 - Toren C - lokaal 5C10 - 1210 Brussel - tel 02-553 95 83

Europa in één brochure B

De brochure brochure brochure brochure brochure Internationalisering basisonderwijsInternationalisering basisonderwijsInternationalisering basisonderwijsInternationalisering basisonderwijsInternationalisering basisonderwijs is verschenen. Elke basisschoolheeft ondertussen een exemplaar in de bus gekregen. De brochure geeft een waaiervan mogelijkheden en subsidieprogramma’s om ook als basisschool actief teparticiperen in de internationale onderwijswereld. Enkele belangrijke initiatievenzijn:• Leerlingen én leerkrachten kunnen via Klavertje DrieKlavertje DrieKlavertje DrieKlavertje DrieKlavertje Drie kennis maken met de taalen de cultuur van ons dichtbije «buitenland» via wederzijdse klasuitwisselingen enlerarenverblijven tussen de Vlaamse, Franse en Duitstalige Gemeenschap.• Vlaamse scholen, leerkrachten en leerlingen werken via GROS (GRensOverschrij-dende Samenwerking) samen met collega’s uit Nederland en Frankrijk. Ook hier zijnwederzijdse klasuitwisselingen en lerarenverblijven mogelijk.• Met Socrates/ComeniusSocrates/ComeniusSocrates/ComeniusSocrates/ComeniusSocrates/Comenius, een onderwijsprogramma van de Europese Unie, kun-nen basisscholen echt «Europees» gaan. Comenius-actie 1 steunt scholen die bin-nen het dagdagelijkse lesprogramma een project uitwerken in een internationaalpartnerschap van minstens drie scholen uit drie verschillende landen. De leerlingenhoeven zich niet te verplaatsen: de gegevens worden uitgewisseld via post, fax ofe-mail. U kan wel uw Europese collega’s opzoeken om uw project voor te bereiden,kennis te maken met een andere schoolcultuur...• Het talenonderwijs staat centraal bij Socrates/LinguaSocrates/LinguaSocrates/LinguaSocrates/LinguaSocrates/Lingua. Een intensieve taalcursusin het buitenland of een Lingua-assistent in uw school behoren hier tot de moge-lijkheden.administratie Basisonderwijs - Willy Van Belleghem, coördinator Internationale Be-trekkingen - Koningstraat 138 - kamer 216 - tel 02-211 45 63 - vanaf 22 januari:H. Consciencegebouw - E. Jacqmainlaan 165 - Toren A - 4de verdieping - 1210Brussel - tel 02-553 93 80

Met Lingua over de grenzen S

Van 11 tot 24 april 1999 (de laatste week van en de eerste week na de paasvakan-tie) volgen 2 x 20 Vlaamse leerkrachten volledig gratis een nascho-lingscursus via Lingua-actie B. Het Vlaams Lingua Agentschap (ende inspecteurs Frans en Engels) sturen twintig leerkrachten HSOEngels naar Saffron Waldon (Engeland) en twintig leerkrachtenHSO Frans naar Montpellier (Frankrijk). Meer informatie en/of in-schrijvingsformulieren krijgt u bij het Vlaams Lingua-Agentschap -RAC-Arcadengebouw - kantoor 5097 - 1010 Brussel - tel 02-210 53 38(tot 8 januari) - E. Jacqmainlaan 165 - 1210 Brussel - tel 02-553 89 07 (vanaf 14januari) - hilde.de.veirman@ond.vlaanderen.be

Europolis S

Op 11-12 februari en 11-12 maart 1999 houden leerlingen van 10 Vlaamse enFranstalige scholen een simulatie van een openbare zitting van het EuropeesParlement (Brussel) en debateren er over actuele Europese thema’s. Aan het slotvan deze Europolissessies volgt een dialoog met enkele Europese parlementsleden.Bent u geïnteresseerd om in het schooljaar 1999-2000 zelf met uw leerlingen deelte nemen, kom dan nu al vrijblijvend een kijkje nemen. Hiervoor neemt u contact opmet Etienne Boumans, adjunct-directeur van het Bureau in België van het EuropeesParlement - tel 02-284 28 02.

KLASSE NR.91 23

E U R O P A m e t K L A S S E

algemeen A

• SeksPraten over seksuele gevoelens en al wat daarmeesamenhangt, ervaren veel leerkrachten en oudersals een mijnenveld. CGSO Trefpunt biedt voor alleleeftijden een selectie voorlichtings- en discussie-boeken aan waarmee de drempel minder hoogwordt. Ook beschikbaar zijn spellen, werkboeken,demonstratiemateriaal enz. Vraag de gratis shop-

folder aan.CGSO Trefpunt - Meersstraat 138 B - 9000 Gent - tel 09-221 07 22 - fax 09-220 84 06 - cgso@xs4all.be -www.cgso.be

• Oorlogskind«Tot voor kort werden oorlogen vaak uitgevochten zonderdat daarbij kinderen aan het woord kwamen», zegt Anne-

Marie Devynck van de Katholieke Hogeschool Leuven. Samen met vijf internationalecollega’s maakte zij een inventaris van twintigste-eeuwse kinder- en jeugdboekenrond het thema oorlog en vrede. Kwaliteit is het hoofdcriterium, maar dat betekent nietdat enkel bloedernstige literatuur deze catalogus haalt. Er zit spannende, avontuurlij-ke en zelfs grappige literatuur tussen. Alle genres komen aan bod. U krijgt een selectievoor drie leeftijdscategorieën: 4-9, 9-12 en 12-16 jaar.Oorlog en vrede in kinder- en jeugdboekenOorlog en vrede in kinder- en jeugdboekenOorlog en vrede in kinder- en jeugdboekenOorlog en vrede in kinder- en jeugdboekenOorlog en vrede in kinder- en jeugdboeken - Annemie Leysen - departementLerarenopleiding - Heilig Hart Heverlee - Naamsesteenweg355 - 3001 Heverlee - tel 016-39 92 00 - fax 016-4070 87

• Over de islamWie zijn de moslims? Wat geloven zij en wat zijn hunreligieuze verplichtingen? Wat staat centraal in deislam en wat is relatief? Hoe kan dialoog met moslimstot stand komen? In Moslims onder onsMoslims onder onsMoslims onder onsMoslims onder onsMoslims onder ons noemt prof.Emilio Platti de recente immigratie van moslims inWest-Europa een van de meest spectaculaire cultureleen religieuze veranderingen van de laatste dertig jaar.Voor 345␣ fr. krijgt u uitleg bij religieuze verplichtingenen sociale gedragscodes; mystiek, rituelen en feesten;de christelijk-islamitische dialoog.Moslims onder onsMoslims onder onsMoslims onder onsMoslims onder onsMoslims onder ons - uitg. Altiora Averbode - Postbus54 - 3271 Averbode - tel 013-78 01 11 - fax 013-7801 79

• Graag traagSinds 1 april 1996 hebben voetgangers absolute voor-rang op zebrapaden, maar dat geldt niet waar de tramrijdt. Sinds 1997 kunnen werkgevers en de meeste open-bare besturen een fietsvergoeding toekennen aan hunpersoneel. Om fietsdiefstal te vermijden kan een goedstallingsbeleid wonderen doen. Over deze en anderenieuwe verkeersmaatregelen leest u meer in de brochu-re Ruimte in het verkeerRuimte in het verkeerRuimte in het verkeerRuimte in het verkeerRuimte in het verkeer. Daarbij ook verwijzingennaar brochures over veilig fietsen, rolstoelers in hetverkeer, registratie van voertuigen, zone 30 enz. Vraaguw gratis exemplaar bij Langzaam Verkeer.Ruimte in het verkeer voor voetgangers en fietsersRuimte in het verkeer voor voetgangers en fietsersRuimte in het verkeer voor voetgangers en fietsersRuimte in het verkeer voor voetgangers en fietsersRuimte in het verkeer voor voetgangers en fietsers- Langzaam Verkeer - J. P. Minckelersstraat 43A - 3000Leuven - tel 016-23 94 65 - fax 016-29 02 10 -langzaam.verkeer@skynet.be - www.langzaamverkeer.be

• SpiekenAls u nog nooit een leerling hebt betrapt op spieken,dan kan dat drie dingen betekenen: ofwel ligt spiekenu niet zo na aan het hart, ofwel krijgen uw leerlingende kans niet, ofwel zijn uw leerlingen daar te goed in.Waarbij de derde reden u meestal in de tweede doetgeloven. Eddy Solie verzamelde de meest courantespiektrucs in de vorm van een praktische handleidingvoor leerlingen. Spieken met behulp van diskettes,appelen, morsetekens, brooddozen, tot uw eigenstebureau toe, het staat er allemaal in. Net zoals check-lists om de spiekbarometer bij Piet, An of wie dan ookte meten. Als u dacht dat het gevaar van Internetkwam, dan weet u met deze SpiekgidsSpiekgidsSpiekgidsSpiekgidsSpiekgids in de hand welbeter…SpiekgidsSpiekgidsSpiekgidsSpiekgidsSpiekgids, Eddy Solie - Moerbeistraat 6 - 2811 Hom-beek - tel 015-42 29 54

basisonderwijs B

• FantasieFantasie kan leerlingen beter doen leren. Dat is het uitgangspunt van Murray White,schrijver, ex-leraar en specialist in gedragsproblematiek en zelfvertrouwen. LeraarDonaat Vernieuwe maakte voor 9- tot 13-jarigen de cd Gebruik je fantasieGebruik je fantasieGebruik je fantasieGebruik je fantasieGebruik je fantasie (990␣ fr.+ verzendingskosten) om dat idee ook bij ons in de praktijk om te zetten. Kinderenleren via klassikale oefeningen binnen een verschillende thema’s hun fantasie leidenen stimuleren. Dat kan hun concentratie en geheugen verbeteren, hun motivatieversterken en zelfvertrouwen genereren, met betere studieresultaten tot gevolg.Info: Donaat Vernieuwe - August Vermeylenlaan 18 - 8421 De Haan - tel/fax 059-2348 21

• Grooten lang en hoog en klein. Wat dat inhoudt, leren kinderen uit vier kartonboekjesvan formaat. Letterlijk. En dus passeren zonnebloem, krokodil, postzegel en walvisin geuren en kleuren de revue. Kijkkost voor kleuters voor 545␣ fr.Lang & groot & klein & hoogLang & groot & klein & hoogLang & groot & klein & hoogLang & groot & klein & hoogLang & groot & klein & hoog- Uitg. Bakermat - Koningin Astridlaan 160 -2800 Mechelen - tel 015-42 05 08 - fax 015-42 06 71

• BlauwBlauw in al zijn subtiele tinten is Otto wil slapenOtto wil slapenOtto wil slapenOtto wil slapenOtto wil slapen, een prentenboek voor dejongsten en het eindwerk waarmee Leen Van Durme afstudeerde aan de academievoor Schone Kunsten in Gent. Met grootste onderscheiding. Prijs: 495␣ fr.Otto wil slapenOtto wil slapenOtto wil slapenOtto wil slapenOtto wil slapen - verkrijgbaar in de handel - Standaard Uitgeverij - Belgiëlei 147a -2018 Antwerpen - tel 03-285 72 00 - fax 03-285 72 99

secundair en hoger onderwijs S

• The MightyWil u uw leerlingen kritisch(er) leren omgaan met bewe-gende beelden? Zoekt u films met bijhorend lesdossierom bij te dragen tot waardenopvoeding? Dan moet ude Filmpedagogische DossiersFilmpedagogische DossiersFilmpedagogische DossiersFilmpedagogische DossiersFilmpedagogische Dossiers van Kine/Scola in hetoog houden. Dat is lesmateriaal met uitgebreide ach-tergrondinformatie, discussieteksten,bijdragen over filmtaal en creatieveverwerkingsopdrachten, telkens ge-richt op één, op zijn pedagogischekwaliteiten geselecteerde film. Heteerste exemplaar behandelt TheMighty van de Britse regisseur PeterChelsom, met het thema vriendschapin het kleedje van koning Arthur ende ridders van de Ronde Tafel.Info schoolvoorstellingen: DominicStas - Kinepolis - Eeuwfeestlaan 20 - 1020 Brussel - tel02-474 27 35 - dstas.kfd@kinepolis.comVoor filmpedagogisch advies: Lies Buerman - Pedago-gische Dienst voor Filmcultuur - Cellebroersstraat 16, bus2 - 1000 Brussel - tel 02-546 08 21 - kfl.brussel@kerknet.be

• In de keukenEerst was er Basisbegrippen van de keukenBasisbegrippen van de keukenBasisbegrippen van de keukenBasisbegrippen van de keukenBasisbegrippen van de keuken. Nu zijn erook de BasisgerechtenBasisgerechtenBasisgerechtenBasisgerechtenBasisgerechten. De 1000 recepten voor basis-sen, fonds, sausen, rijst en deegwaren, soepen, vis, wildenz. zijn niet bedoeld voor de huis- tuin- en keukenpiet,maar voor hotelafdelingen secundair en hoger onder-wijs, gevorderde gastronomen en beroepskoks.BasisgerechtenBasisgerechtenBasisgerechtenBasisgerechtenBasisgerechten, 895␣ fr. - - - - - Uitg. Pelckmans - Kapelse-straat 222 - 2950 Kapellen - tel 03-664 53 20 - fax 03-665 02 63

• Euro foreverDe euro in 16 verschillende schoolvakken behandelenmet één werkboek? De auteurs van het vakoverschrij-dend dossier De euro en wijDe euro en wijDe euro en wijDe euro en wijDe euro en wij gaan er prat op dat hetkan. U bepaalt zelf hoe en in welke graad u het dossiergebruikt, maar het meest zinvol is een project. Het dos-sier bevat drie delen: euro en consu-ment, euro en bedrijfsleven, euro enoverheid. Daarin een variatie van theo-rie, praktijk, oefeningen en een toets.Prijs: 175␣ fr. (handleiding voor de leer-kracht: 95␣ fr.)De euro en wijDe euro en wijDe euro en wijDe euro en wijDe euro en wij - uitg. Wolters-Plantyn- Santvoortbeeklaan 21-25 - 2100Deurne - tel 03-360 04 52 - fax 03-360 03 30

24 KLASSE NR.91

• EHBO B

Kleine kinderen, kleine ongelukken. Maar wat als heternst is? Al wie met kleine kinderen te maken heeft, kanzich nascholen met het eerste-hulp-pakket Oogappel-Oogappel-Oogappel-Oogappel-Oogappel-video’svideo’svideo’svideo’svideo’s. Eén video gaat over kinderziektes en -kwalen,de andere over eerste hulp bij ongevallen. Hoe u brand-en snijwonden verzorgt, wat u doet bij vergiftiging, eenhondenbeet, bewusteloosheid of ademhalingsstilstand...Ook preventie krijgt aandacht: van risicoplaatsen totveilig vervoer. Bij de video’s hoort een stapel brochuresover veiligheid en gezondheid.Oogappelvideo’s Oogappelvideo’s Oogappelvideo’s Oogappelvideo’s Oogappelvideo’s - 750␣ fr. + 150␣ fr. verzendingkosten- Beeldtaal - Casselrylaan 28 - 9800 Deinze - tel 09-281 21 08 - fax 09-282 64 53

• EX2 S

Wil u op een snelle en eenvoudige manier gepersona-liseerde meerkeuzetoetsen en -examens samenstellenop pc? EX2 biedt u de mogelijkheid leerlingen elektro-nisch te evalueren. Het programma selecteert willekeurigeen aantal vragen uit een bestand dat u zelf aanlegt enbiedt die - al of niet met uw beeldmateriaal - aan deleerling aan. U bepaalt zelf hoeveel een foutief ant-woord kost. De tijdlimiet instellen kan ook. Leerlingenkrijgen de kans een antwoord opnieuw te overpeinzenen eventueel te verbeteren. Het programma werd aluitvoerig getest in secundaire scholen. Het draait opelke pc met Windows95, moet niet worden geïnstalleerden oogt sober en efficiënt. Ontwerper Jo Degraef biedthet programma gratis aan via e-mail.EX2EX2EX2EX2EX2 - Jo Degraef - Heidestraat 28 - 3080 Tervuren-Fender@earthling.net - Info: Robert Degraef - tel/fax02-767 62 63 - on1bgj@mail.dma.be

• In eigen boezem A

Steeds meer scholen lichten zichzelf door of wordendaartoe aangezet. Wil u er ook tegenaan? De 22steaflevering van het losbladige handboek Schoollei-Schoollei-Schoollei-Schoollei-Schoollei-ding en -begeleidingding en -begeleidingding en -begeleidingding en -begeleidingding en -begeleiding (156 blz.) is compleet gewijdaan zelfevaluatie, met als onderdelen: presentaties engevalstudies door scholen die al evaluatie-instrumen-ten gebruiken; aanwijzingen om zelf zo’n instrument teontwerpen; een overzicht van instanties die u daarbijkunnen helpen; achtergrond en visies om tot doorlich-ting te komen; een bibliografie. Er zijn plannen voor eenafzonderlijke uitgave van het deel Zelfevaluatie.Info: Kluwer Editorial - klantendienst - Kouterveld 2 -1831 Diegem - tel 02-719 16 68 - fax 02-719 15 19 -monique.gobeaux@wkb.be

Waar komen de boeken vandaan?:20/1 tot 6/3 A

Wat is de taak van de auteur, uitgever, redacteur,vormgever, illustrator... bij het ontstaan van een nieuwboek? Welke weg legt de tekst af van manuscript toteindproduct? Hoe kan je met vier kleuren alle kleurendrukken? Wat is een raster? Waarvoor dient een dum-my? Het antwoord op al deze vragen krijgen uw leer-lingen in deze tentoonstelling.De toegangsprijs bedraagt 50␣ fr. Geleide bezoekenkan u aanvragen op tel 011-22 26 24 (Marijke Rek-kers, Imelda Sleurs & Johan Swennen). Er zijn educatie-ve pakketten per graad.Aan de tentoonstelling is ook een wedstrijd verbonden.Maak zelf een boek en u kan een boekenpakket win-nen voor de klasbibliotheek en een video. Reglement+ nuttige tips voor het maken van een boek krijgt u ophetzelfde telefoonnummer.Literair Museum - Bampslaan 35 - 3500 Hasselt - tel011-22 26 24 - fax 011-23 22 97

KLASSE NR.91 25

Opendeurdag Fort van Oelegem:25/4 A

Het voormalige militaire complex Fort van Oelegem(Ranst) is tegenwoordig een klein natuurreservaatnatuurreservaatnatuurreservaatnatuurreservaatnatuurreservaat,o.a. bekend voor de vleermuizen die daar ‘s wintersverblijven. Op zondag 25 april (10 tot 16 u.) kan ufort en natuurreservaat uitgebreid bezoeken en bij-voorbeeld een kijkje nemen in ondergrondse gan-gen, geschutstorens, munitieopslagplaatsen, ma-chinekamers enz.

De toegangsprijs bedraagt 100␣ fr. voor volwassenen en 75␣ fr. voor kinderen.Meer info: Natuur 2000 - Bervoetstraat 33 - 2000 Antwerpen - tel 03-231 26 04

Natuurlijke vijanden? In het spoor van de kruisvaarders:4/2 tot 7/3 A

Dit project grijpt terug naar de geschiedenis van de kruistochtengeschiedenis van de kruistochtengeschiedenis van de kruistochtengeschiedenis van de kruistochtengeschiedenis van de kruistochten, waar het tot eenconfrontatie kwam tussen de westerse en de Arabische cultuur. Anderzijds stelt hetook de vraag of én hoe dit conflict, negen eeuwen geleden, nog steeds deonderlinge relaties kleurt en nog nazindert in de multiculturele samenleving vanmulticulturele samenleving vanmulticulturele samenleving vanmulticulturele samenleving vanmulticulturele samenleving vanvandaagvandaagvandaagvandaagvandaag. Het project overstijgt de grenzen van de vakgebieden met concerten,tentoonstellingen, lezingen, een wetenschappelijke studiedag, een debat, films enz.Er is bovendien een uitgebreid educatief aanbod voor zowel basis- als secun-uitgebreid educatief aanbod voor zowel basis- als secun-uitgebreid educatief aanbod voor zowel basis- als secun-uitgebreid educatief aanbod voor zowel basis- als secun-uitgebreid educatief aanbod voor zowel basis- als secun-dair onderwijsdair onderwijsdair onderwijsdair onderwijsdair onderwijs: twee tentoonstellingen met voorbereidend lesmateriaal en rondlei-dingen verzorgd door migrantenjongeren, geleide bezoeken aan de moskee vanLebbeke, een filmforum met nabespreking, een multimediapakket (kan door scho-len worden ontleend). Andere activiteiten zijn nog in voorbereiding.Volledig programma, inlichtingen, reservaties enz.: Cultuurcentrum Belgica - IngridVerdonck, cultuurfunctionaris - Kerkstraat 24-26 - 9200 Dendermonde - tel 052-2026 26 - fax 052-20 25 70

Verzamelen: dubbeltentoonstelling A

Twee tentoonstellingen zijn samen gewijd aan het fenomeen verzamelen. Wat enhoe verzamelen we? Hoe verzamelen grote mensen? En kleine mensen? En eenmuseum? Beide tentoonstellingen confronteren werken uit de permanente verzame-ling van het Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen (MUHKA) met collectiesvan jeugdige verzamelaars en (enkel in Turnhout) van enkele volwassenen. Tweekunstenaars tonen (ook in Turnhout) hoe je met zo’n verzameling een nieuwkunstwerk kan creëren.Kunst is niet eetbaar - Over verzamelingen en verzamelenKunst is niet eetbaar - Over verzamelingen en verzamelenKunst is niet eetbaar - Over verzamelingen en verzamelenKunst is niet eetbaar - Over verzamelingen en verzamelenKunst is niet eetbaar - Over verzamelingen en verzamelen loopt tot 14/2 in DeWarande - Warandestraat 42 - 2300 Turnhout - tel 014-41 94 94 - fax 014-42 0821 - tento@warande.be - dagelijks vrij toegankelijk (‘s maandags gesloten);Verzamelingen van kinderen en jongerenVerzamelingen van kinderen en jongerenVerzamelingen van kinderen en jongerenVerzamelingen van kinderen en jongerenVerzamelingen van kinderen en jongeren loopt tot 21/2 in het MUHKA - Leu-venstraat - 2000 Antwerpen - tel 03-238 59 60 - fax 03-216 24 86 - muhka@skynet.be- tot 12 jaar is de toegang gratis. 13-18-jarigen betalen 100 fr. en volwassenen 150fr. Schoolgroepen (vanaf 13 jaar) betalen 75 fr. per leerling en groepen volwasse-nen (vanaf 10 personen) 100 fr. per deelnemer

De oorlog op tafel: 22/2 tot 10/4 A

Leerlingen tussen 8 en 14 jaar maken een bizarre reis tussen onschuldige spelvor-men (kwartetten, Mens erger je niet, zeeslag, ganzenspelen enz.), die toch eenweerspiegeling zijn van een zwarte periode uit de wereldgeschiedenis. De ondertitelSpelletjes uit de kast van oorlogskinderenSpelletjes uit de kast van oorlogskinderenSpelletjes uit de kast van oorlogskinderenSpelletjes uit de kast van oorlogskinderenSpelletjes uit de kast van oorlogskinderen liegt er dan ook niet om. Uw leerlin-gen ontdekken dat de oorlog ook binnenskamers in spelvorm wordt beleefd: alspropaganda, als verheerlijking van de militaire logi-ca, als informatie, als tijdverdrijf, bij gebrek aan ande-re spelen, meestal pro, uitzonderlijk anti. Ook de zelf-gemaakte creatieve juweeltjes komen aan bod. Somsschrijnend: een monopolyspel met vindmaterialen bij-voorbeeld, gemaakt door kinderen in een Indonesischconcentratiekamp. Ook later, en nu nog, wordt ge-weld, en meer specifiek oorlogsgeweld, aangewendin kinderspelen. Na een vakkundige rondleiding krui-pen de deelnemers zelf in de huid van de oorlogskin-deren.Toegang en begeleiding zijn gratis. De tentoonstellingis alle dagen toegankelijk van 9 tot 17 u. (‘s zondagsgesloten). Geleide bezoeken graag vooraf reserveren.Info en reservaties: Vredeshuis Gent - St. Margrietstraat9 - 9000 Gent - tel 09-233 42 95 - fax 09-225 73 79

Twee uur breed of twee uur lang:tot 31/1 A

Marcel Broodthaers, Raoul De Keyser, Jan Fabre, Pa-namarenko, Roger Raveel, Jan Vercruysse...: met werk

van ruim twintig Vlaamse kunstenaars spreekt deze tentoonstelling Over Kunst enOver Kunst enOver Kunst enOver Kunst enOver Kunst enSamenleving - Fascinerende Facetten van VlaanderenSamenleving - Fascinerende Facetten van VlaanderenSamenleving - Fascinerende Facetten van VlaanderenSamenleving - Fascinerende Facetten van VlaanderenSamenleving - Fascinerende Facetten van Vlaanderen. Het geheel confronteerthedendaagse en oude kunst en brengt tegelijkertijd de socio-economische enculturele geschiedenis van België in beeld.De toegangsprijs bedraagt 200␣ fr. Groepen en reductiehouders betalen 150␣ fr.,leerlingen tot 18 jaar 100␣ fr., leerlingen tot 12 jaar hebben gratis toegang. Eenrondleiding kost 2500␣ fr. (+ de toegangsprijs). Schoolgroepen (max. 20 leerlingenper groep) betalen 1000␣ fr. voor een geleid bezoek (gratis toegang mits begeleidingdoor het museum).Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen - afdeling Commucatie - Plaatsnij-dersstraat 2 - 2000 Antwerpen - tel 03-238 78 09 - fax 03-248 08 10

Ortelius in Antwerpen en Brussel S

Abraham Ortelius stierf 400 jaar geleden. Deze handelaar in kaarten kwam alseerste op het idee om de beste toen beschikbare kaarten op hetzelfde formaat telaten hersnijden en met begeleidende commentaar inéén volume uit te geven. Hij is zo de grondlegger vanonze moderne atlas. In 1570 verscheen zijn TheatrumTheatrumTheatrumTheatrumTheatrumorbis terrarumorbis terrarumorbis terrarumorbis terrarumorbis terrarum (theater van de wereld). Tussen 1570 en1624 volgden talrijke herdrukken van dit bijzonder suc-cesrijke boek. Ortelius en deze eerste atlas staan centraalin twee tentoonstellingen.De wereld in kaart - Abraham Ortelius (1527-1598) enDe wereld in kaart - Abraham Ortelius (1527-1598) enDe wereld in kaart - Abraham Ortelius (1527-1598) enDe wereld in kaart - Abraham Ortelius (1527-1598) enDe wereld in kaart - Abraham Ortelius (1527-1598) ende eerste atlasde eerste atlasde eerste atlasde eerste atlasde eerste atlas (tot 24 januari) loopt in het AntwerpseMuseum Plantin-Moretus (Vrijdagmarkt). De toegang is gratisvoor scholen, kinderen tot 12 jaar en inwoners van Antwer-pen. Groepen (vanaf 20 personen), jongeren tot 18 jaar enreductiehouders betalen 50␣ fr. Alle anderen betalen 100␣ fr.Elke dag van 10 tot 17 u. (gesloten op maandag en op 25en 26/12 en 1 en 2/1). Meer info op tel 03-233 02 94 - fax03-226 25 16 - Museum.Plantin.Moretus@dma.beHet Theatrum Orbis Terrarum van Abraham Ortelius:Het Theatrum Orbis Terrarum van Abraham Ortelius:Het Theatrum Orbis Terrarum van Abraham Ortelius:Het Theatrum Orbis Terrarum van Abraham Ortelius:Het Theatrum Orbis Terrarum van Abraham Ortelius:ontstaan van de atlasontstaan van de atlasontstaan van de atlasontstaan van de atlasontstaan van de atlas (tot 27 maart) kan u bezoeken in de Nassaukapel van deKoninklijke Bibliotheek van België (Kunstberg, Brussel). De toegang is gratis. Elkedag van 12 tot 16.45 u. (gesloten op zondag en op 25 en 26/12 en 1 en 2/1). Meerinfo: tel 02-519 53 55

Kleuters in het museum: permanent B

Maja gaat op zoek naar een mooiere kamer om in te wonen. Dit herkenbareverhaaltje is het startpunt van een boeiende ontdekkingstocht voor kleuters.Spelenderwijs maken ze kennis met het museum en leren ze kijken naar kunst-voorwerpen.Zo’n geleid bezoek duurt 75 minuten voor maximum 15 kleuters per groep. U betaalt10␣ fr. per kleuter voor het materiaal en een boekje. Voor begeleidende kleuterleidersis het museumbezoek gratis.Museum voor Sierkunst en Vormgeving - Educatieve Dienst - Miek Koten - JanBreydelstraat 5 - 9000 Gent - tel 09-267 99 99

Belgacom Young Art: reizende tentoonstelling S

Zeventien jonge kunststudenten (audiovisuele én beeldende kunst) werden doorBelgacom geselecteerd ter gelegenheid van de wedstrijd wedstrijd wedstrijd wedstrijd wedstrijd Belgacom Young ArtBelgacom Young ArtBelgacom Young ArtBelgacom Young ArtBelgacom Young Art.Deze wedstrijd (uitgeschreven in 1997) bekroonde kunstwerken rond het themaCommunicatie. Om deze jonge kunstenaars in de gelegenheid te stellen om hunwerk (beeldhouwwerk, schilderij, video of foto’s) aan het grote publiek voor te

stellen, werden de kunstwerken samengebracht in eenreizende tentoonstelling.U kan de tentoonstelling bezoeken van 12 tot 24februari in de Handelsbeurs (Twaalfmaandenstraat 1- 2000 Antwerpen). Daarna reist de tentoonstellingverder door België en Noord-Frankrijk (o.a. Duinker-ken).Belgacom Young Art - p/a Gynaika vzw - Twaalf-maandenstraat 1 - 2000 Antwerpen - tel 03-232 22 29- gratis nummer 0800-953 99 - fax 03-231 38 40

algemeen A

• Leren kijken naar kunstLeren kijken naar kunstLeren kijken naar kunstLeren kijken naar kunstLeren kijken naar kunst: 16, 23 en 30/1, 27/2 en6/3.Initiatiecursus voor leerkrachten. Een blik achter deschermen en een grondige bespreking van een aan-tal werken uit de collectie in functie van leren kijkennaar kunst. Inschrijven vanaf 4/1 voor de hele cyclus(2500␣ fr.).Museum voor Schone Kunsten - Helke Lauwaert - Ci-tadelpark - 9000 Gent - tel 09-222 17 03 - fax 09-

221 60 15• Info-avond PleegzorgInfo-avond PleegzorgInfo-avond PleegzorgInfo-avond PleegzorgInfo-avond Pleegzorg: 20/1 (20 u.).Meer informatie over pleegzorg of hoe men ouders in moeilijkheden kan steunendoor tijdelijk hun kind op te vangen.Open Haard - Beekstraat 46/3 - 9031 Gent-Drongen - tel 09-216 82 22 - fax 09-21682 20• Kinderen van de rekening, kinderen... met de rekening - kinderen in specifiekKinderen van de rekening, kinderen... met de rekening - kinderen in specifiekKinderen van de rekening, kinderen... met de rekening - kinderen in specifiekKinderen van de rekening, kinderen... met de rekening - kinderen in specifiekKinderen van de rekening, kinderen... met de rekening - kinderen in specifiekmoeilijke omstandighedenmoeilijke omstandighedenmoeilijke omstandighedenmoeilijke omstandighedenmoeilijke omstandigheden: 27/1 en 3/2.Netoverschrijdend nascholingsproject rond sociale vaardigheden en opvoeden totmondiaal burgerschap en universele solidariteit, met naast bronnenmateriaal enkennisinhouden ook een waaier van didactische werkvormen.Centrum voor Nascholing ARGO - A. De Maeyer - tel 02-478 33 30• Vormingsactiviteiten rond autismeVormingsactiviteiten rond autismeVormingsactiviteiten rond autismeVormingsactiviteiten rond autismeVormingsactiviteiten rond autisme: Workshops omtrent probleemgedrag, commu-nicatie, informeel onderzoek, volwassenen met autisme enz. (1 tot 5/2); CongresDiagnose en begeleiding van mensen met autisme met normale intelligentie en/ofAspergersyndroom (6/2); Driedaagse In-Service Autisme (6 tot 8/5). Alle activiteitenvinden plaats in het Provinciaal Vormingscentrum - Smekensstraat 61 - 2390 Malle.Opleidingscentrum Autisme vzw - Laar 61 - 2140 Antwerpen - tel 03-235 37 55 - fax03-236 58 46• De nieuwe spellingspellingspellingspellingspelling (2 en 9/2); BewegingspedagogiekBewegingspedagogiekBewegingspedagogiekBewegingspedagogiekBewegingspedagogiek V. Sherborne (13 & 27/3); Inzicht in de Belgische staatsstructuurBelgische staatsstructuurBelgische staatsstructuurBelgische staatsstructuurBelgische staatsstructuur (22 & 29/3); PoëzielezenPoëzielezenPoëzielezenPoëzielezenPoëzielezen (vier sessiesvanaf 8/3).Volkshogeschool - Baliestraat 58 - 8000 Brugge - tel 050-33 01 12 - fax 050-33 60 33• Creatief Vreemde-taalweekend (Frans) rond toneelCreatief Vreemde-taalweekend (Frans) rond toneelCreatief Vreemde-taalweekend (Frans) rond toneelCreatief Vreemde-taalweekend (Frans) rond toneelCreatief Vreemde-taalweekend (Frans) rond toneel: 26-28/2.vzw Roeland - Jeugddienst ter bevordering van de taal-vaardigheid - Krijgslaan 18 - 9000 Gent - tel 09-221 6044 - fax 09-220 55 92

• StaafpoppenStaafpoppenStaafpoppenStaafpoppenStaafpoppen: hoofden in hout-pasta, bewegingssystemen, aan-kleding en afwerking (vanaf 7/1);HandpoppenHandpoppenHandpoppenHandpoppenHandpoppen (19 en 26/1). Allecursussen vinden plaats in DeMaan Figurentheater - Minderbroe-dersgang 1-3 - 2800 Mechelen(voorheen het Mechels Stadspop-pentheater).School voor Poppenspel - Kadod-derstraat 14 - 2800 Mechelen - tel

015-21 83 66••••• Postacademische vorming Rechten van het Kind - Postacademische vorming Rechten van het Kind - Postacademische vorming Rechten van het Kind - Postacademische vorming Rechten van het Kind - Postacademische vorming Rechten van het Kind -De implementatie en het toezicht op naleving vanDe implementatie en het toezicht op naleving vanDe implementatie en het toezicht op naleving vanDe implementatie en het toezicht op naleving vanDe implementatie en het toezicht op naleving vanhet Internationaal Verdrag inzake de Rechten vanhet Internationaal Verdrag inzake de Rechten vanhet Internationaal Verdrag inzake de Rechten vanhet Internationaal Verdrag inzake de Rechten vanhet Internationaal Verdrag inzake de Rechten vanhet Kind (IVRK)het Kind (IVRK)het Kind (IVRK)het Kind (IVRK)het Kind (IVRK): Inleiding (8/1); De afdwingbaarheidvan internationale mensenrechtenverdragen (15/1); Hettoezicht op naleving bij de VN-verdragen inzake Bur-gerrechten en Politieke Rechten en inzake Economische,Sociale en Culturele rechten (22/1); De directe werkingvan het IVRK (5/2); De werking van het Comité voor deRechten van het Kind (1/2); Quality requirements forimplementing and monitoring the Convention on theRights of the Child (26/2); The role of NGO’s in imple-menting and monitoring the Convention on the Rightsof the Child (5/3); De rol van gouvernementele organi-saties bij het toezicht op naleving van het IVRK en hettweede Belgisch rapport (12/3); Indicators and Moni-toring Children’s Rights (26/3); Het Vlaams Kinderrech-tencommissariaat en het toezicht op naleving van hetIVRK (23/4).Universiteit Gent - Centrum voor de Rechten van het Kind- H. Dunantlaan 2 - 9000 Gent - tel 09-264 62 85 - fax09-264 64 93• Posthogeschoolvorming Assistenten in de Psy-Posthogeschoolvorming Assistenten in de Psy-Posthogeschoolvorming Assistenten in de Psy-Posthogeschoolvorming Assistenten in de Psy-Posthogeschoolvorming Assistenten in de Psy-chologie: Klinische psychologiechologie: Klinische psychologiechologie: Klinische psychologiechologie: Klinische psychologiechologie: Klinische psychologie: Gedragsmodificatiesin gezinssituaties (2/3); Slachtofferbejegening (5 en 9/3 of 16 en 26/3); Focusing als grondhouding (31/3).

SchoolpsychologieSchoolpsychologieSchoolpsychologieSchoolpsychologieSchoolpsychologie: Diagnostiek en begeleiding van hoogbegaafdheid (26/2);Leerlingvolgsysteem (9/3); Diagnostiek van leerstoornissen (12/3); Begeleiding vanhardnekkige leesproblemen (19/3).Arbeids- en OrganisatiepsychologieArbeids- en OrganisatiepsychologieArbeids- en OrganisatiepsychologieArbeids- en OrganisatiepsychologieArbeids- en Organisatiepsychologie: Functioneringsgesprekken (10 en 24/2, 10 en24/3).Informatica en psychologieInformatica en psychologieInformatica en psychologieInformatica en psychologieInformatica en psychologie: Computerondersteunde diagnostiek (21/4); Introductiein SPPS (5 en 12/5); Werken met Internet (11 en 18/5).Katholieke Vlaamse Hogeschool - departement Assistenten in de Psychologie - G.Valkeneers - J. de Bomstraat 11 - 2018 Antwerpen - tel 03-206 04 80 - fax 03-24108 05• Sociaal-agogisch werkSociaal-agogisch werkSociaal-agogisch werkSociaal-agogisch werkSociaal-agogisch werk: Zesdaagse training Gezins- en Schoolgericht handelenGezins- en Schoolgericht handelenGezins- en Schoolgericht handelenGezins- en Schoolgericht handelenGezins- en Schoolgericht handelenbij opvoedings- en gedragsproblemenbij opvoedings- en gedragsproblemenbij opvoedings- en gedragsproblemenbij opvoedings- en gedragsproblemenbij opvoedings- en gedragsproblemen (zes vrijdagen vanaf 22/1); Tweedaagsetraining Individuele begeleidingIndividuele begeleidingIndividuele begeleidingIndividuele begeleidingIndividuele begeleiding (9 en 23/3).DebatlunchesDebatlunchesDebatlunchesDebatlunchesDebatlunches: Het beroepsgeheim in de hulpverlening: zwijgplicht/spreekplicht (19/1); De huidige werking van het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg Hasselt (23/2); Dethuisbegeleidingsdiensten in Limburg (23/3).StudiedagenStudiedagenStudiedagenStudiedagenStudiedagen: Bejegening in de zorg - respectvol omgaan met cliënten (11/3); Oogvoor kwaliteit - kwaliteit als dagelijkse zorg voor opvoeders/begeleiders (1/4).Katholieke Hogeschool Limburg - Campus Oude Luikerbaan - departement Sociaal-agogisch Werk - Oude Luikerbaan 79 - 3500 Hasselt - tel 011-28 82 70• Gender en klasse in de 20ste eeuwGender en klasse in de 20ste eeuwGender en klasse in de 20ste eeuwGender en klasse in de 20ste eeuwGender en klasse in de 20ste eeuw: 27-30/4.Internationaal colloquium over de relatie tussen klasse, gender en seksualiteitklasse, gender en seksualiteitklasse, gender en seksualiteitklasse, gender en seksualiteitklasse, gender en seksualiteit.Centrale thema is «de definitie van mannelijkheid en vrouwelijkheid in de arbeiders-wereld in termen van uitsluitings- en controlemechanismen in de politieke arena, dearbeid, de sociale sekseverhoudingen, het seksuele leven, in de kunst en in deinformatie.AMSAB/MIAT - Bagattenstraat 174 - 9000 Gent - tel 09-224 00 79 - fax 09-233 6711 - amsab@skynet.be• Israël: land, volk, cultuurIsraël: land, volk, cultuurIsraël: land, volk, cultuurIsraël: land, volk, cultuurIsraël: land, volk, cultuur: begeleide reis van 25/4 tot 9/5.Antwerpse Contactgroep voor Joods-Christelijke Betrekkingen - Marialei 62 - 2018Antwerpen - tel 03-666 67 36

secundair en hoger onderwijs S

• 3 day intensive refresher workshop for non-native teachers of English3 day intensive refresher workshop for non-native teachers of English3 day intensive refresher workshop for non-native teachers of English3 day intensive refresher workshop for non-native teachers of English3 day intensive refresher workshop for non-native teachers of English: 15-17/2.Workshop georganiseerd door University of Ulster, Noord-Ierland. Thema’sThema’sThema’sThema’sThema’s: active

reading, writing, speaking and listening tasks - studentpresentations and assessment of presentations - videoand audio visual aids - Computer Assisted LanguageLearning (CALL) - project based learning - developmentmaterials, a theme based approach.The British Council Education Department - Liefdadig-heidsstraat 15 - 1210 Brussel - tel 02-227 08 41 (12 tot17 u.) - fax 02-227 08 49• STEMMEN over actuele maatschappelijke proble-STEMMEN over actuele maatschappelijke proble-STEMMEN over actuele maatschappelijke proble-STEMMEN over actuele maatschappelijke proble-STEMMEN over actuele maatschappelijke proble-menmenmenmenmen: Legitimiteitscrisis in historisch perspectief (18/1);Van The X-Files tot X-1, op de grens tussen fictie enrealiteit (1/2); Spanningsveld tussen ethiek en weten-schappelijke vooruitgang (22/2); Polyfonie van dedemocratische rechtsstaat (8/3); Op verkenning in dekloof (22/3).VUB - Centrum Leo Apostel - Pleinlaan 2 - 1050 Brussel- tel 02-644 26 77 - fax 02-644 07 44 - pespmcl.vub.ac.be/Stemmen••••• Geschiedenis: tweedaagse studiereis naar VerdunGeschiedenis: tweedaagse studiereis naar VerdunGeschiedenis: tweedaagse studiereis naar VerdunGeschiedenis: tweedaagse studiereis naar VerdunGeschiedenis: tweedaagse studiereis naar Verdun:23 &24/4.Diocesane Pedagogische Begeleidingsdienst - EddyAwouters - Bonnefantenstraat 1 - 3500 Hasselt - tel011-23 68 24 - fax 011-23 68 25 -eddy.awouters@online.be• Het consumentenkredietHet consumentenkredietHet consumentenkredietHet consumentenkredietHet consumentenkrediet: 28/1 in auditorium ASLK,Brussel.Vereniging van Leraren in de Economische Wetenschap-pen - p/a A. Lavric - Halveld 25 - 3550 Heusden-Zolder- tel 011-57 28 36 - fax 011-34 88 53• Begeleide groepsreis: Maak kennis met het Cu-Maak kennis met het Cu-Maak kennis met het Cu-Maak kennis met het Cu-Maak kennis met het Cu-baanse onderwijssysteembaanse onderwijssysteembaanse onderwijssysteembaanse onderwijssysteembaanse onderwijssysteem: paasvakantie 1999.Vijftiendaagse rondreis, waarbij u alle onderwijsniveausontmoet, van kinderdagverblijf tot universiteit.Contact en cultuur - Koningsstraat 247 - 1210 Brussel -tel 02-217 08 30 - fax 02-217 54 58

26 KLASSE NR.91

Het aanbod is gróót. Uiteraard kan dezepagina enkel een selectie bieden. Vraagmeer informatie bij de pedagogische be-geleiding van uw school.

Klasse-ment A

Unieke t-shirts (vijf stuks), cartoonboeken (ook vijfstuks), boekenbonnen (ja, inderdaad, ook vijf stuksvan 2000␣ fr., geschonken door Standaard Boek-handel). Nee, we houden géén uitverkoop, maarvijf jaar puzzelpret verdient wel eens een extraatje.We verwachten de antwoorden ten laatste op 29januari.Winnaars opgave 53Winnaars opgave 53Winnaars opgave 53Winnaars opgave 53Winnaars opgave 53: Ivan Cloet(Etterbeek), Luc Van den Eede(Gent), Caroline Hilderson (St.Andries), Brigitte Mertens (Brecht) en Robert Patrick(Wange)Oplossing opgave 54Oplossing opgave 54Oplossing opgave 54Oplossing opgave 54Oplossing opgave 54: Leidinggevenden.Opgave 55Opgave 55Opgave 55Opgave 55Opgave 55: Twee woorden, samen eenentwintig lettersen weldra spreken we over leerlingbegeleiding (en datzijn slechts negentien letters).• de 1ste, 2de en 6de letter uit de eenheid van elektri-sche lading of de elektrische lading overgebracht in éénseconde door een constante stroom van één ampère;• de 2de, 3de en 8ste letter uit de achternaam van deDuitse Arthur, de filosoof van het pessimisme;• de 1ste, 2de en 3de letter uit de voornaam van deballetminnende Zuid-Afrikaanse anglicaanse bisschopdie in 1984 de Nobelprijs voor de vrede kreeg;• de 1ste, 2de en 5de letter uit de voornaam van dedikke vriend van Stan Laurel;• de 4de, 8ste en 9de letter uit de naam van de Zwitser-se psychiater die waarschijnlijk constant met inktvlekkenop zijn vingers rondliep;• de 1ste, 2de en 5de letter uit de Vlaamse naam vande Waalse gemeente Soignies;• de 2de, 4de en 10de letter uit de naam van de Zuid-Afrikaanse volksstam die vaak in een Nederlands dic-tee opduikt met tentententoonstellingen.KLASSE - Klasse-Ment - E. Jacqmainlaan 165 - 1210Brussel

Welkom kandidaat-leraarsOmdat steeds meer docenten en studenten in de lerarenoplei-

ding erom vroegen, boden we in september de jonge mensen dievoor leerkracht studeren (in hoger onderwijs of aan de universiteit),de kans om ook een gratis abonnement te krijgen op Klasse. Werekenden op enige interesse maar niet op zo’n massale respons:meer dan 18.000 studenten. Dat zijn meteen bijna alle Vlaamsestudenten die een job in onder-wijs overwegen. Klasse wil heninformeren, ondersteunen, sti-muleren, voorbereiden en tege-lijkertijd uitnodigen op de veleactiviteiten voor actieve leerkrach-ten die in Klasse worden aange-kondigd. Zo zijn de kandidaat-leraars meteen opgenomen inde familie. Veel docenten schre-ven dat ze op dit initiatief zatente wachten en dat ze Klasse in deopleiding integreren. Over enkele maanden volgt een eerste evalua-tie. We willen er immers minstens zeker van zijn dat de exemplareneffectief worden uitgedeeld en bij de studenten geraken. Daarvoorwerd in elke instelling een coördinator aangewezen. Het is zekerniet de bedoeling dat er pakken exemplaren ergens te grabbelworden gegooid. Het initiatief voor de gratis abonnementen opKlasse moet uitgaan van de instelling zelf. Zij stelt zich ook garantvoor een efficiënte distributie.

Dankzij de eigen reclame-inkomsten van Klasse kon ook dezeingreep gebeuren zonder begrotingswijziging. Bovendien ontvingen deeerste 10.000 ingeschreven studenten ook nog de gratis map De EersteLijn, meteen aangevuld met de eerste katerns die ze anders zoudengemist hebben. Graag gedaan.

Er zit een winnaar in uBedankt voor al uw kritische evaluaties van Klasse. U kon er een

reisje voor twee naar Barcelona mee winnen. Lut Wouters uit Diestkon dus van daar uit haar nieuwjaarskaartjes schrijven. Nietsgehad? Bel haar!

Wie zich probeert te camoufleren met een sticker van Klasse entoch wordt herkend, wordt genadeloos neergesabeld met een boe-ken- of cd-bon van 1000 frank. Zoals deze maand Lieve Parmentieruit Heule en Mirèse Vandersteegen uit Wilsele.

De prijzen voor het populaire spel in Klasse (Klasse-ment p. 26)zijn nu nog aantrekkelijker. Naast de vijf boekenbons van 2000frank, komen er nu ook elke maand vijf originele cartoonboeken envijf exclusieve T-shirts van Klasse bij. Ook de homo ludens in onsverdient een schouderklopje.

In Klasse voor Ouders en Klasse voor Jongeren kunnen de lezerselke maand een fiets winnen (aankoopbon van 20.000 frank voorde fietsenhandel in de buurt). Voor het spelletje is soms enigopzoekwerk vereist. Steeds meer leerkrachten stimuleren hun leer-lingen blijkbaar om mee te doen. De namen van de winnaars vindtu in Klasse voor Ouders en Klasse voor Jongeren. Maar uiteraardherkent u de winnaar ook meteen aan zijn fiets als hij de school-poort binnenrijdt.

Ook op Internet kunnen de bezoekers hun hoofd breken op eenspelletje waarmee elke week een boeken- of cd-bon van 1000 frankvalt te winnen. De namen van de winnaars verschijnen op uwscherm: surf naar /specials.

De prijzen voor al deze wedstrijden worden betaald door spon-sors van Klasse. Zij wensen er u veel plezier mee.

De expeditie vertrektHonderden lezers stelden zich kandidaat voor de expeditie van Klasseen 11.11.11 naar ontwikkelingsprojecten op de Filippijnen. Allemaalhéél gemotiveerde leerkrachten, ouders en leerlingen. Er kunnen erechter slechts vier mee: Ann Mazereel uit Veurne, An Vermeersch uitLede, Marleen Kauwenberghs uit Boechout en Annemie Struyf uitKessel-lo. Zij bereiden zich al volop voor op de expeditie tijdens dekrokusvakantie. Hun verslagen leest u weldra in Klasse.

Bloemenvoor u Meer dan een

miljoenHet wordt hier nog gezel-

lig. Er komen immers steedsmeer lezers bij. Veel scholen deden bij het begin van dit schooljaareen extra inspanning om de dubbele verdeling van Klasse voorOuders en Klasse voor Jongeren tegen te gaan, als er meer kinderenvan één gezin op dezelfde school zitten. Bedankt daarvoor. Aan deandere kant komen er nog altijd nieuwe scholen bij die de publica-ties van Klasse ook interessant vinden voor hun ouders en/of hunleerlingen. Wij proberen aan de vraag te voldoen, al overtreft deinteresse de stoutste verwachtingen die we hadden toen we tweejaar geleden met de nieuwe projecten startten. Uit de stroom vanreacties blijkt bovendien dat de bladen ook wel echt wordengelezen, al zijn er op dit vlak ook grote verschillen en speelt decultuur van de school een grote rol.

Bij Klasse voor Ouders sloten dit schooljaar 33 nieuwe scholenaan. Daarmee wordt het blad nu op 667.780 exemplaren verspreidin 3.019 scholen (88 procent van de doelgroep).

Bij Klasse voor Jongeren pikten nog ruim 50 nieuwe scholen aan.Het blad wordt nu op 205.331 exemplaren verspreid in 646 scholen(85 procent van de doelgroep).

Klasse voor Leerkrachten wordt verspreid bij alle Vlaamse leer-krachten (100␣ % van de doelgroep). Nu ook de kandidaat-leer-krachten zich hebben gemeld is de oplage van dit blad gestegen tot175.000 exemplaren per maand.

Omdat de drie bladen vanuit hun eigen specifieke invalshoekvaak gelijkaardige onderwerpen behandelen, bieden zij een bredebasis voor efficiënte communicatie, participatie en mogelijke pre-ventie van problemen. Die kunnen immers meestal slechts wordenaangepakt als alle partijen voldoende zijn geïnformeerd en bereidzijn samen te werken. Daaraan wil Klasse graag meewerken.

Bloemen voor leraarsNiet schrikken als er plots een ruiker bloemen je klas binnenwandelt.Elke week zet Klasse letterlijk één leerkracht in de bloemetjes.Daarvoor stromen de nominaties door ouders en leerlingen toe.Uiteraard kan niet iedereen het boeket krijgen, ook al zouden deaanvragers dat dolgraag willen. Hun appreciatie voor de leerkracht-die-het-verschil-maakt is immers groot en oprecht. De voorbijeweken vielen we o.a. binnenbij Juffrouw Wendy in Grem-bergen en Juffrouw Brigittein Deerlijk. ■

Meester Frank Nijs weetde leerlingen van 5B inGroot-Bijgaarden extra testimuleren. Hij is bijvoor-beeld niet te beroerd omtijdens de bosklassen alsridder op te duiken. Deouders (vader Frans De Boeck) nomineerden hem voor deBloemen Van De Week. «Ik probeer er gewoon voor te zorgen datde kinderen zich goed voelen in mijn klas», lacht Frank.

Pete

r V

anho

of

KLASSE NR.91 27

M E N S E N M E T K L A S S E

«Eerst vond ik hetplezierig om naarschool te gaan. Zo-veel materiaal, zo’n

mooie school. Maar ikwerd al snel gepest en ikkon niets terugdoen wantik sprak de taal niet. Duszocht ik automatisch an-dere vreemdelingen op. Jewil je toch ergens goedvoelen? Wij droegentweedehands en zij had-den mooie kleren. Maardaar moesten ze ons nietmee uitlachen. Dat isdikwijls tot vechten ge-komen.» (Jibril, 19) Ra-cisme heeft veel kleu-ren. Ook op school.

ten. Zij geven al of niet een tolerante hou-ding door», vervolgt Patrice Caremans.«Het is belangrijk dat ze professioneelleren omgaan met discriminatie op school.Dat gaat verder dan verschillen in huids-kleur. Ook sociale afkomst en aanleg spe-

len mee. Intercultureel Onderwijs (ICO) staat cen-traal. Vlaanderen is veelkleurig. We gaan er bij degemeenschappelijke verklaring over een non-discrimi-natiebeleid in het onderwijs vanuit dat je minderracisme krijgt als leerlingen van verschillende cul-turele achtergrond samen zitten in de klas.» Eenschool moet de afspiegeling zijn van de maatschap-pij waarin we leven. Dat is ook de doelstelling vande non-discriminatieverklaring: concentratiescho-len tegengaan. Liefst zijn er geen scholen zonderallochtonen, of scholen met te veel. «Als een schooltussen dertig en vijftig procent allochtonen telt,merken we op dat autochtone ouders besluiten hunkinderen van de school te halen. Daar ligt een grens.Onder die grens voelen zowel autochtonen als al-lochtonen zich goed bij de situatie.»

Kloppen«Mijn klas, het vierde leerjaar, is het slagveld

tussen Turken en Marokkanen onderling. Af entoe komt er dan strijd met de Belgen bij.» Lut geefthaar eerste jaar les en weet niet of ze het nog zietzitten. Ze geeft les op een school met 80 procentallochtonen. «Onze school gaat langzaam kapot.»Belgische ouders sturen hun kinderen steeds meernaar de buurtschool die een wachtlijst heeft. Demeeste leerkrachten komen uren kloppen. De di-rectie grijpt niet in uit angst nog meer leerlingente verliezen. Ouders lijken geen interesse te heb-ben voor de school. Volgens Lut ligt de kern vanhet probleem bij de ouders. Ze hoopt met haarcollega’s manieren te vinden om de ouders tochbij het schoolleven te betrekken. «Ik kreeg giste-ren een klap van een jongen uit de klas. Ik voel datik als vrouw heel weinig respect krijg. Ze noemenme onmiddellijk racist als ik reageer.» Nochtansvindt Lut haar leerlingen apart wel lief. «Het is ingroep dat ze veranderen. Ze hebben zo weinigzelfrespect. Ze willen aandacht en vragen die opde verkeerde manier.»

Voor de verjaardag van Ignace (8) worden inhet tweede leerjaar kaartjes uitgedeeld. In wit-te en roze enveloppes. De ouders van Ignacehebben er voor alle klasgenoten een meegege-ven. Jahwed en Rehman krijgen een roze, alleandere kinderen een witte enveloppe. In dewitte enveloppes zitten uitnodigingen vooreen verjaardagsfeestje. In de roze: een blancopapier. Ignace zelf begrijpt er niets van. Reh-man is zijn beste vriend. Mag die nu nietkomen feesten? En waarom niet? De kinderenvan de klas vinden dit erg. Jahwed en Rehmanzijn aangeslagen en begrijpen het niet. Deleerkracht van Ignace signaleert het probleemaan de directie en het hele team. Met materiaalvan School zonder racisme en onder begeleidingvan schoolopbouwwerk zetten ze een projectop touw. Het woord racisme valt niet. Spelen-derwijs hebben de kinderen het over discrimi-natie en omgaan met verschillen.

MopVaak zit racisme onopgemerkt ingebakken in

de hele schoolcultuur: de leraar vertelt een racis-tische mop of lacht hartelijk mee als een leerlingermee uitpakt, op de speelplaats voetballen de

Turken elke dag tegen de Belgen zonder dat eenleerkracht dat in vraag stelt. Bovendien sluipthet racisme van ouders en samenleving ge-woon de school binnen.

«Ik denk niet dat jonge kinderen zomaarracistisch zijn. Ze worden het onder de in-

vloed van ouders, andere volwassenen of om-standigheden», zegt Patrice Caremans van de VlaamseOnderwijsraad (VLOR). «Leren omgaan met ver-schillen is één van de pijlers van het non-dicrimi-natiebeleid in het onderwijs.»

De grens«Racisme is van alle mensen, ook van leerkrach-

R A C I S M E

28 KLASSE NR.91

«Het is belangrijk dat leerkrachtenprofessioneel leren omgaan met

discriminatie op school. Dat gaatverder dan verschillen in huids-

kleur.»

School bekent kleur

Misbruiken«Kinderen voelen het als hun

school of leerkracht ze niet wenst.Dat hoeft niet eens verbaal uitge-drukt te worden», meent Barbara.Zij is PMS-medewerkster en bege-leidt scholen in hun onderwijs-voorrangbeleid. «Dan groeien zijop in wantrouwen, dan staan zijconstant op scherp. Is het te ver-wonderen dat ze agressief reage-ren? Migrantenkinderen hebbendaarbij vaak nog een taalachter-stand en weinig houvast, kunnensoms niet mee en zitten met eenidentiteitscrisis. Waar moeten zijhun zelfbeeld op baseren? Zelf-waarde vind je in een sfeer vanopen communicatie, van luisterennaar elkaar. Daarin nemen leer-krachten hun leerlingen ernstig.Ze leven zich in in hun wereld engeven les vanuit een gevoel van

solidariteit. Ik heb het er moeilijk mee dat dit niet evident is opsommige scholen. Ik hoor migrantenkinderen vertellen over leer-krachten die hen verwijten dat hun ouders niet op een oudercontactaanwezig zijn, dat ze bij de ramadan te laat op school komen, dathun schoolwerk niet in orde is. Huiswerk, agenda’s... dat is voor onsevident. Ik maak wantoestanden mee. Migrantenkinderen mogende derde kleuterklas niet overdoen en worden doorgestuurd naarhet buitengewoon onderwijs. Hun ouders hebben geen idee dat eriets ernstig fout zit. Scholen misbruiken soms de welbedoeldemaatregelen om concentratiescholen te vermijden om leerlingendoor te sturen. Met alle gevolgen van dien. Kinderen vinden geenschool, staan op straat. Of ze moeten zo ver van huis naar school, datze steeds vaker afwezig blijven. Sommige scholen dulden migran-tenkinderen, maar willen ze eigenlijk niet.»

AanvallenRacisme is een dankbaar onderwerp voor hevige klasdiscussies.

Dat beamen alle leerkrachten talen, godsdienst en zedenleer. Zo’nlessen ontaarden echter snel in ordinaire scheldpartijen of welles-nietes-spelletjes vol vooroordelen of halve waarheden. Het is nietanders in praatprogramma’s op tv. De nuance is dikwijls ver tezoeken. Daarom doen veel leerkrachten beroep op externe specia-listen om zo’n discussie te leiden. Of ze volgen vormingsprogram-ma’s om volwaardig intercultureel onderwijs te kunnen geven. Die

maken integraal deel uit van het pakket dat de overheid hiervooraanbiedt. Het heeft geen zin alleen maar extra-uren aan scholen tegeven als die niet op een degelijke manier worden ingevuld.

Ondertussen proberen de jongeren zich een eigen mening tevormen. «Ik was vroeger geen racist», zegt Tine (16). «Maar na eenaantal voorvallen op school met onverdraagzame buitenlanders, benik wel even geschrokken. Mijn vriendin is ook al aangevallen en die isnu een echte racist.». Peter (17) nuanceert: «Het wordt tijd dat weonze verschillen opzij zetten en gaan samenleven zoals ménsen. Somsbotsen en wringen dingen. Dat is normaal. Maar is het nu zo moeilijkvoor alle partijen om zich een beetje aan elkaar aan te passen?Waarom zou onze cultuur beter zijn dan een andere? Ik denk dat dejongeren van vandaag best nog verdraagzaam zijn.»

Bananen«Is Congo niet groot genoeg?» en «Weer een die uit de bananen-

bomen is gevallen». Zo hoorde Barbara anderstalige nieuwkomersdoor hun toe-komstige leer-kracht in deklas verwelko-men. «Racis-tisch denkenis zo afkeu-rend, zo afwij-zend, dat je alscollega al heel vast in je schoenen moet staan, voor je daar hardoptegenin gaat. Collega’s die niet racistisch denken, durven dat echtervaak niet uiten of ze hebben geen collega’s meer. Voor de meestevreemde families is het een hele aanpassing om hier te wonen en televen. Ze vallen vaak terug op hun enige houvast: hun eigen cultuur.Dat die ouders niet naar het oudercontact komen, vind ik vrijnormaal. Die eerste stap is zo moeilijk. De taal is vaak een probleem.In hun ogen zijn leerkrachten autoriteiten, die het wel goed zullen

doen. Daarom is het belangrijk de ouders de weg naarde school te wijzen: door een multiculturele avond teorganiseren bijvoorbeeld, waar ze vooral kunnen mee-doen. Als ouders niets weten over de school van hunkind, over de schoolagenda of het huiswerk, dankunnen ze daar geen interesse voor tonen. Veel scho-len maken echt werk van multicultureel opvoeden. Zijzien dat multiculturele als een positieve waarde. Nietiets dat nog te vermijden valt, maar te verbeteren.Leerkrachten staan er open voor een andere maniervan lesgeven: het bekende, zoals het programma,durven loslaten. Ze aanvaarden dat zij en hun omge-ving deel uitmaken van een nieuwe samenleving.» ■

Voor meer informatie of vragen over racisme kan u terecht bij:• Het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrij-ding - Wetstraat 155 - Résidence Palace - 8ste verdieping - 1040Brussel - tel 02-233 06 11 - fax 02-233 07 04De gratis groene lijn voor informatie of racismeklachten - 0800-17 364• School Zonder Racisme - Cellebroersstraat 37 - 1000 Brussel– tel 02 511 16 36 – fax 02-503 37 40• Vlaamse Onderwijsraad (VLOR) – Leuvenseplein 4 – 1000Brussel – tel 02-219 42 99 - contactpersoon: Patrice Caremans• Zie ook p. 22

DE INVLOED VAN DE LERAARBij de leerkrachten zullen we procentueel gezien een aantal racisten vinden. Zij moetenvanuit hun professionaliteit wel beseffen dat racisme niet kan en zeker in onderwijs nietkan worden uitgedragen. (Alleen al deze zin levert ons de bekende reeks anoniemescheldbrieven op, jawel: van leraars.) Collega’s overtuigen zal moeilijk zijn. Maar hoekan u leerlingen zo opvoeden dat ze geen racisten worden? Leerkrachten hebben meerinvloed dan ze zelf beseffen.• Geef zelfwaardeEen zelfwaardegevoel kunnen de leerlingen niet opbouwen zonder emotionele steun,warmte en een gevoel van verbondenheid. Jongeren die zich zwak, mislukkeling,onmachtig of eenzaam voelen, zullen gemakkelijk hun toevlucht zoeken tot agressie ofonverdraagzaamheid.• Leer ze gelijkheidAlle mensen hebben gelijke rechten. Leerlingen zien vaak in hun relatie met andereleerlingen, maar ook thuis en op school dat dat niet zo is. Probeer bij meningsverschillenen conflicten in de klas te luisteren naar iedereen.• Geef ze zelfstandigheidWie zich geen eigen mening mag vormen, kan zich niet identificeren met verschillendemeningen. Een eigen mening, ook die van de leerkracht, mag in de klas ter discussie staan.• Maak ze kritischSta kritisch tegenover stereotypen en eenzijdig oordelen. Bevorder kritisch zijn ookdoor aandacht te besteden aan de manier waarop leerlingen over elkaar praten. (Naar

Gerda Moeneclaey op een studiedag School en racisme.)

KLASSE NR.91 29

«Mijn klas is het slag-

veld tussen Turken en

Marokkanen onderling»

« Er komt op onze school racisme voor»■ akkoord ■ gematigd ■ niet akkoord ■ geen mening

(Exclusieve enquête van Klasse voor Jongeren bij 2000 leerlingen tweede en derde graad secundair onderwijs, cijfers in procenten)Eén op vijf jongeren in het secundair onderwijs zegt dat er op zijn school racisme voorkomt. Bijna de helft vindt echter van niet. Leerlingen in ASO signaleren minder racisme (14 %) dan leerlingen in TSO (20 %) en BSO (25 %). Eén opvallend verschil: jongens signaleren bijna twee keer zoveel racisme op school dan meisjes.

14 15 59 1220 26 44 1025 25 35 1520 22 46 12

ASOTSOBSOGemiddeld

«Dat maakt mijn re-kening toch niet»,antwoordt Guido ver-ontwaardigd op eencollega die weet datMathias het thuis be-

hoorlijk moeilijk heeft.We zitten op de klas-senraad van 4A. Mathiasis de speelbal van schei-dende ouders. Zijn cijfersen gedrag op school zijnnavenant. Mag een leer-ling iets meer zijn daneen (nog leeg) vat metkennis en x aantal vaar-digheden? En wat dan?Een leerling is een huis,zeggen ze bij Kind enSamenleving.

ouders er onvoorwaardelijk zijn voor hem, dat hijze mag vertrouwen. «Om je gedragen te weten, hebje iemand anders nodig», zegt Van Gils. «En jemoet als kind je gedragenheid ook aanvaarden,erkennen. Bijna alle kinderen vinden in hun oudersmensen waar ze zonder meer mogen bijhoren.Andere kinderen zoeken die acceptatie ergens an-ders: bij een grootouder of een ander familielid, eenoudere vriend uit de buurt, een hulpverlener. Zijzoeken gedragenheid in een sociaal netwerk. Enook die gedragenheid is zeer belangrijk. Maar er iseen verschil tussen het oervertrouwen dat je mee-krijgt tijdens het eerste levensjaar en die brederegedragenheid. Als dat oervertrouwen tussen kinden ouder er niet is, dan is het bijzonder moeilijk omdat bij te brengen. Je kan daar als school bijvoor-beeld niet instrumenteel op inwerken. Vroeger zeimen wel eens in het onderwijs: je moet dat kindveel liefde geven op school, dan komt het wel goed.

«We mogen een leerling niet opdelen in fragmen-ten», zegt Jan Van Gils van Kind en Samenleving.«Het kind denkt, sport, rekent, spreekt, schrijft…Het onderwijs ontwikkelt voor elk aspect eenapart vormingselement. Soms werkt dat heel goed,maar je moet altijd terugkoppelen naar het volle-dige kind: wat is belangrijk voor het opgroeiendekind, wat zijn de fundamentele dimensies? Kort-om wie is dat kind?» Kind en Samenleving ontwik-kelde het veerkrachthuis. «Het is een manier vankijken naar kinderen, hoe ze zich ontwikkelen,hoe de ene mens de andere nodig heeft. Binnendat geheel kunnen leerkrachten hun rol opnieuwbekijken en er de beperkingen en mogelijkhedenvan inzien. Ze gaan zichzelf wat relativeren: zemoeten niet alles doen. Dat stelt hen gerust.»

ConcentratiekampVeerkracht is oorspronkelijk een technische

term die een eigenschap van een materiaal aan-geeft: de mogelijkheid om na vervorming op-nieuw zijn oorspronkelijke vorm aan te nemen.In de pedagogische betekenis van het woordduidt de term op het vermogen om goed tefunctioneren op een sociaal aanvaardbare manieren ondanks alle moeilijke omstandigheden. Ietsanders dan weerbaarheid dus. Dat is veeleer devaardigheid om je te verdedigen tegen bedrei-gingen, een externe vijand.

Hoe komt het dat sommige kinderen inmoeilijke omstandigheden wél een groteveerkracht ontwikkelen en anderen niet? Diekrachten werden onderzocht bij kinderen dieoverleefden in extreme omstandigheden (kam-pen in Vietnam), maar ook in doorsnee situa-ties. Los van culturen, los van schoolsystemenof theorieën ontdekte men een vijftal factoren:1. Het kind weet zich gedragen en kan terugvallenop een netwerk van sociale ondersteuning.2. Het kind kan zin geven aan zijn leven: het heeftgreep op zijn eigen leven.3. Via zijn vaardigheden heeft het kind het gevoeldat het controle heeft over wat in zijn leven gebeurt.4. Het kind heeft een gevoel van eigenwaarde,zelfrespect, geloof in zichzelf.5. Het kind kan lachen, relativeren (humor).

«Symbolisch geven we dat weer in een huis»,zegt Moniek Vanhout, die de cursussen Veerkrachtbegeleidt. «Een huis is een overzichtelijk beeld. Deverschillende factoren vinden er hun plaats. De eneis fundamenteel en de andere steunen daarop: jekrijgt een inzicht in de onderlinge relatie van diefactoren. Door de grootte van de onderdelen aan tepassen kan je voor elk individu een eigen huistekenen: het ziet er telkens anders uit. Je kan in hethuis ook aanduiden waar je met je school actiefbezig bent en waar je op andere partners rekent.»

GedragenheidHet fundament van het veerkrachthuis is hoe

het kind zich gedragen weet: het voelt dat zijn

V I S I E

30 KLASSE NR.91

OUDERS IN HUISOuders spelen een cruciale rol inhet veerkrachtmodel. Ze zorgenvoor het fundament van het huisen helpen de verschillende ka-mers mee inrichten. Daarom ver-taalt Klasse voor Ouders het dezemaand ook voor hen. En oudereleerlingen kunnen er zelf mee aande slag via Klasse voor Jongeren.We werken samen aan veer-

krachtige huizen.

Een leerling is een huis

zolder

vaardigheden eigenwaarde

zingeving

gedragenheid

Als zou de leerkracht de ouder kunnen vervangen. Dat werkt niet. Hetgevoel van gedragenheid is er of het is er niet. De school kan alleenmet veel respect reageren en verder bouwen op wat tussen dekinderen en hun ouders is opgebouwd. Je kan vertrouwensleerkrach-ten, groene of blauwe leerkrachten aanwijzen op school. Daarmeereik je het kind nog geen acceptatie aan. Het gaat niet om een tijdelijkehouding voor één jaar of zo. Het gaat om een aanvaarding voor hetleven, een fundamentele band tussen mensen. De school kan wel meehelpen bouwen aan een sociaal netwerk voor zo’n kinderen.»

ZingevingOp de gelijkvloerse verdieping van het veerkrachthuis zit de zinge-

ving. Kinderen die zin kunnen geven en ontdekken, hebben meerveerkracht. Ze zien verbanden, ontdekken relaties, begrijpen gebeurte-nissen en mensen. Ze krijgen greep op de wereld. Jan Van Gils: «Als jeaan leerkrachten, directies en hulpopvoedend personeel het veer-krachthuis voorstelt, dan is iedereen het er vlug over eens dat men opschool te weinig aandacht besteedt aan zingeving. Waarom doe ik dit,waar wil ik naartoe? Nochtans zijn kinderen en jongeren constantbezig met processen van zingeving. De school raast daaraan voorbij. Zeleert redeneren, kaartlezen, de computer gebruiken. Maar waarom enwaartoe? Je kan leerlingen geen zin geven, je kan ze wel aanreiken. De

leerling beslist wat hij ermee zal doen. Filosoferen met kinderen enjongeren past daar perfect in, muzische vorming ook. En zo krijgt

leren een dimensie bij: de leerkracht voedt de leerling op. Als jeals wiskundeleraar vooral begaan bent met wiskundekennis

doorgeven, dan benader je de opvoeding niet circulair.Dan geraak je op een bepaald moment leeggezogen,

burn-out. Kinderen moeten zelf zin kunnen ontdek-ken. De school kan daarom zorgen voor een geva-

rieerde omgeving met veel impulsen.»

VaardighedenBoven de gelijkvloerse verdieping zijn

er drie kamers in het huis. In één ervanis er plaats voor de vaardigheden.

Gevoelens en verlangens kunnencommuniceren (opkomen voor

jezelf, hulp vragen, omgaanmet emoties…), zelfredzaamzijn (omgaan met geld, maal-tijd bereiden, kunnen tele-foneren, kaartlezen, fiet-sen…) en professioneel vaar-dig zijn (schrijnwerkerij, au-

tomechaniek, computer, verple-ging…). In deze kamer wordt hetonderwijs steeds meer actief, al kanze hier het monopolie niet opeisen.De technische vaardigheden lerenkinderen vlug. Voor de andere vaar-digheden is vooral de link met deacceptatie en de zingeving erg be-langrijk. Van Gils: «Vaardighedenaanleren gebeurt het best in hetvolle leven en niet binnen kunst-matige laboratoriumtoestanden. Hetgezin is daarom de meest aangewe-zen omgeving. Maar gezinnen wordensteeds kleiner en hun maatschap-

pelijk isolement neemt toe.Dus wint de school aanbelang. De school en meerbepaald de vrije tijd opschool wordt steeds meerwat vroeger de straat was:het sociaal oefenterrein.De school moet kinde-ren kansen bieden om vaar-digheden te ontplooien. Hoe een kind dat invult, laat je aan hem over.En daar hebben scholen het moeilijk mee: men wil alles plannen,gericht werken, het moet meetbaar worden. Ik pleit hier dus voor meerpedagogische bescheidenheid. We moeten niet alles aanleren. Laatkinderen zichzelf maken en biedt hen een rijke omgeving aan.»

EigenwaardeEen kind dat door zijn ouders wordt gedragen, weet dat het fouten

mag maken, dat zijn ouders hem daarom niet minder graag zullenzien. Dat gevoel van eigenwaarde, dat zelfvertrouwen zorgt ervoor datkinderen niet zo snel uit hun lood worden geslagen. Ze hebben huneigen identiteit en fierheid. Aanmoediging, constructieve kritiek,realistische eisen zouden op school doodgewoon moeten zijn. Zestimuleren de eigenwaarde van de leerlingen. Die kan ook wordenversterkt met een competitieve aanpak. Sommige kinderen voelenzich sterk precies omdat ze zich weten te onderscheiden van anderen.Die competitieve aanpak werkt niet voor iedereen. Achtergesteldekinderen krijgen vaak en om uiteenlopende redenen bakken kritiekover zich heen. Ze kleden zich anders, gebruiken vaker dialect,komen te voet naar school, worden gepest, raken geïsoleerd, hebbenslechte resultaten. Dat tast ook het gezin aan. Het is haast onmogelijkvoor de kinderen om een positief zelfbeeld te ontwikkelen. Jeugd-werk, sportclubs, muzische vormen van vrijetijdsbesteding zoudenzo’n vicieuze cirkels kunnen doorbreken als zij de kinderen jonggenoeg kunnen bereiken, voor het isolatieproces begint.

HumorEen erg belangrijk element dat bijdraagt tot veerkracht is ook het

kamertje van de humor. Humor is moeilijk te definiëren en waar-schijnlijk nog moeilijker om aan te leren. Het gaat over ontspanning

en relativering van de ernst. Hu-mor helpt om moeilijke situatiesmakkelijker te dragen. Dat geeftnieuwe kracht en uitzicht op op-lossingen. Humor is een teken datmen greep krijgt op het gebeuren,dat men er zich niet door laat over-donderen. Kinderen die kunnenlachen, ontwikkelen de veerkrachtdie ze nodig hebben: thuis, op straaten op school. Leren we de kinde-ren ook wel lachen? Op schoolmogen ze het vaak niet. ■

KLASSENRAAD 4ADe leerkrachten bespreken Mathias. Ze tekenen zijn veerkrachthuis. Hoe

zien ze hem? Hoe zit het in de verschillende kamers? «Er is altijd ruzie bijMathias thuis. Hij vlucht dan weg op straat», zegt een leerkracht-buur-vrouw. «Een vriendelijke en hulpvaardige gast», beweert de studieleraar.«Laat het afweten voor zijn beste vak», klaagt de lerares Nederlands. «Maarfloreert dan weer onder de basketring», weet de turnleraar. Wat weten zeover Mathias, wat nog niet? Wie van de klassenraad weet meer? Watmoeten ze doen om meer te weten? Stilaan komen de verbanden, desamenhang, het geheel. Mathias is een huis. Hij bouwt er zelf aan. Zijn ouders,zijn vrienden en zijn leraars bouwen mee. Sommigen proberen het af te

breken. Het is niet gemakkelijk. Maar huizen bouw je niet alleen.

KLASSE NR.91 31

Als de leerling een

huis is. Wie maakt

dan het plan?

NEUZEN IN DEZELFDE RICHTINGMomenteel loopt in het provinciaal onderwijs een nascholingsprogrammadat vertrekt vanuit dit veerkrachtmodel. «Nascholing gaat te vaak opprojectitis lijken», zegt Geert van Hyfte van de begeleidingsdienst van de Celvoor Provinciaal Onderwijs (CVPO). «Er is een probleem op school, daarmoet een oplossing voor komen en dus nascholing (omgaan met pro-bleemgedrag, vergadertechnieken, zorgverbreding…). Wij bieden onzescholen een totaalpakket aan. En dat start vanuit een algemeen denkraamover kinderen en onderwijs: waar zijn we mee bezig, wat willen we, wat isonze opdracht? Pas dan komt er meer specifieke nascholing. We stellen dusgeen losse nascholingsmodules voor, maar een totaalpakket, een trajecteigenlijk. De bedoeling is de neuzen in dezelfde richting te krijgen. Daarommoet de hele school meedoen: directeur, leerkrachten en hulpopvoedendpersoneel samen. En er moet een interne werkgroep komen in de school diezorgt voor de implementatie. 652 directeurs, leerkrachten en hulpopvoe-dend personeel volgden vorig jaar de sessies over veerkracht.»

Wie meer wil weten over de nascholingscursussen Huize Veerkracht en Filosofe-ren met kinderen neemt contact op met Moniek Vanhout van Kind en Samenle-

ving - Nieuwelaan 63 - 1860 Meise - tel 02-269 71 80 - fax 02-269 78 72.

humor

chef-nieuws zijn. Toch vindt Sterckx niet dat er eenteveel is. «Er is zoveel kennis dat ieder voor zich datniet langer de baas kan, dat wel. Je moet kiezen. Datis een probleem, want mensen kiezen niet graag. Zekunnen het ook niet goed, want ze hebben het nietgeleerd. Leerkrachten hebben daar een taak.» Kri-tiek op de leerkracht die nog te veel met kenniso-verdracht bezig is? «We moeten leerlingen metkennis leren omgaan, dat is zeker. Maar we moetenook rekening houden met de behoeften van deverschillende groepen. Zo heb ik het gevoel dat hetonderwijs in het secundair nog te eenvormig is. Inhet BSO krijgt men wel praktijk náást de theorie,maar te weinig praktijk ín de theorie. Ik vind ookdat te veel energie naar de verkeerde richting stroomt.Neem nu een laatste jaar ASO, met goeie, gemoti-veerde leerlingen. Die kan je bijna alleen hun ganglaten gaan. Daar moet een leraar niet zijn diepstetalenten uitgraven om les te geven. Al is het natuur-lijk heel aangenaam om te doen.»

PlezierHet traditionele onderwijsprogramma zou er

volgens Sterckx best anders mogen uitzien. «Ikdenk aan een basisprogramma voor alle leerlingenin de voormiddag en een namiddag met keuzevak-ken, die bij de algemene vakken aansluiten. Datbasispakket kunnen de eindtermen zijn, dat vind ik

Van tv-nieuwsredacties stelt men zich somsde meest spectaculaire dingen voor. Zelf zie

ik enkel mensen achter bureaus. Bekende gezich-ten, dat wel. Ik laat Dirk Sterckx van een pc-scherm wegplukken. Gefronste wenkbrauwen,geheugen op toerental. Of wij een afspraak had-den? Een rustige stek blijkt moeilijk te vinden opde VRT. Ik verbeeld me al een interview in dedecors van Herexamen (had ik de fotograaf maarmeegebracht), maar we belanden in een doorsneevergaderlokaal. Sterckx moet mijn gedachten ge-raden hebben, want het eerste tv-programma datin dit gesprek opduikt…

Popgroep«De mensen die in Herexamen over hun onder-

wijsverleden praten, associëren hun goede leer-krachten met de vakken waarin ze goed waren enhun slechte leerkrachten met de vakken waarin zeslecht waren», vertelt Dirk Sterckx. «Het maaktniet uit of het om talen of wetenschappen gaat, dewortel van kennis is motivatie. Ik gaf les aan leerlin-gen die niets uit het hoofd konden leren, zegden ze,maar als je begon over popgroepen, dreunden zehele platenhoezen af. Feitenkennis hangt onlosma-kelijk vast aan interesse en inzicht. Als een wiskun-dige geen feiten en formules uit het hoofd kent,blijft zijn inzicht laag en wordt zijn zoektocht naarnieuwe dingen bemoeilijkt. Bovendien merk je datmensen die veel feiten kennen, ook veel wegenkennen om hun kennis uit te breiden. Kennis en devaardigheid ermee om te gaan, gaan dus samen.Maar behalve gewone vaardigheden, zoals kritischof creatief denken, tellen ook sociale vaardighedenmee: dat je van mekaar kan leren, mekaar aan-steekt, dat de groep zijn rol speelt. Dat wil in hetonderwijs wel eens ontbreken.»

Verkeerde richtingAls iemand dagelijks met veel nieuwe informa-

tie wordt geconfronteerd, dan moet het wel een

H E T K E N N I S D E B A T

32 KLASSE NR.91

«Lege kinderhoofdenvullen»

Ik kan me inderdaad moeilijk voor-stellen dat een 14-15-jarige leerlingdie voor Grieks en Latijn heeft geko-zen, afhaakt voor wetenschappelijkevakken als de leerkracht ze op eeninzichtelijke manier, met praktischeinvalshoek én met enthousiasme weette brengen. Zelf was ik zo’n Griek. Ikliep niet hoog op met wetenschappe-lijke vakken als fysica, scheikunde enbiologie. Maar de leerkrachten do-ceerden deze vakken meestal. Wateen wereld van verschil met mijnnaschoolse opleidingservaring au-tomechanica, waar de leerkracht zijnleerlingen inzicht in de geheimen vande mechanica en de hydraulica bij-bracht, daarvoor hun interesse wekteen hen motiveerde om steeds meer teweten te komen over deze wonderlij-ke wetenschappen. Hier geen doce-rend leraar, geen wijze die lege kinder-hoofden komt vullen, maar een gidsdie je begeleidt en die op minderbekend en minder veilig terrein sa-men met jou de zoektocht aanvat.

Marianne Bogaert, ouder

De jeugd is niet oppervlakkiger danvroeger. Leerkrachten in het basison-

derwijs zijn veel enthousiaster danleraars secundair. Centrale examens

kunnen een goede zaak zijn. VRT-nieuwsman Dirk Sterckx geeft zijn

visie over onderwijs van nu en straks.«Vanuit mijn business seats», geeft hijtoe. Uit het huis van vertrouwen: het

kennisdebat.

Slechteleerkracht, slecht

vak

een goed systeem. Laat daar, afhankelijk van de studie- enberoepsrichting, dingen bijkomen. Ook zogenaamd nuttelo-ze, waar leerlingen plezier aan hebben, waar ze in hunberoepsleven niets aan hebben, maar die wel hun persoon-lijkheid mee vormen. Ik ben ook voor centrale examens,maar dan uitsluitend over die basisleerstof. Je geeft leerlingenop gelijke voet richtingen aan voor hun volgende stap, maarje maakt er geen smalle deur van. Wie voor zijn toekomstkiest, moet van het hele onderwijsinstituut een zo realistischmaar ook zo breed mogelijke route krijgen.»

De eliteWordt de jeugd steeds oppervlakkiger, zoals te pas en te

onpas wordt beweerd? En ligt dat niet vooral aan de media,zeg maar de VTM-isering? Dirk Sterckx schudt het hoofd.«Onzin, dat zei men 30 jaar geleden van de stripverhalenook, die je nu in elke taalcursus terugvindt. En de tv zou dewereld doen tenondergaan. Jezus, scholen hebben nooitmeer tv-programma’s opgevraagd dan nu. Kinderen heb-ben grotere stukken gezien van de wereld dan ooit tevoren.En waren mensen vroeger zo diepgaand? Ja, wie in hetmiddelbaar onderwijs zat vroeger was diepgaander. Maarwie zat daar en waar zaten al die anderen? ASO-leerlingenhadden vroeger veel diepte, want het was de elite. Kinderenvan intellectuelen, mensen met geld, interesses… stimule-rende milieus. Vergelijk vergelijkbare dingen. Hoe ga je dattrouwens meten?»

Freak movies«Wat is het ergst?» vraagt Dirk Sterckx, als ik naar de

toekomst van normen en waarden in het onderwijs peil. «Eenstel goeie leerlingen met een zekere werkethiek die in hetweekend af en toe een joint roken of een stel individualistischekereltjes die geen sociale vaardigheden hebben, thuis naarfreak movies gapen of urenlang computerspelletjes spelen, diein een diep gat vallen als ze op hun eigen benen moeten staanof geen zin over de lippen krijgen als ze gaan werken in eenbedrijf, maar die voor de rest nooit een joint hebben gerookt?.Versta me niet verkeerd, ik ben vóór een drugcode op school,maar ik pleit ook voor een globale visie en flexibiliteit. Hetgevaarlijkst van al is een school die waarden reduceert tot deklassieke, conservatieve dingen als vroeg gaan slapen, ‘s och-

tends een douche nemen, met twee woorden spreken enz. Daar zijn we voorbij. Er ismeer nu. Vandaag kunnen we in het onderwijs op een gefundeerde manier metnormen en waarden bezig zijn. Dat kon vroeger niet.»

OnderwijsfabriekHet kapitaal van het onderwijs zit in de hoofden en handen van de leerkrachten.

Moet dat niet meer renderen? Dirk Sterckx: «Voor een groot stuk is dat waar. Watzie je nu? De crisis op de arbeidsmarkt is gedeeltelijk voorbij en er zijn geen leraarsmeer. En wat zie je ook? Dat leraars basisonderwijs dikwijls veel enthousiaster zijndan leraars secundair, ondanks het feit dat het secundair onderwijs veel beterbehandeld en omkaderd wordt. Dat komt doordat onderwijzers hun klassen beterkennen. Daar staan mensen een heel jaar voor dezelfde groep kinderen waarvoor zijverantwoordelijk zijn. Wat ik daarbij ook mis, is teamwerk. Hoeveel scholen zijn erwaar je teams hebt, samengesteld volgens individueel talent, met elkaar aanvullen-de karakters? Misschien kan je dit oplossen door een basisploeg te maken dieverantwoordelijk is voor een klas. Zodat je opnieuw een meer directe band creëerttussen onderwijzers en onderwezenen. En dan is schaalvergroting een goeie zaak.Niet in de zin van onderwijsfabrieken met duizenden leerlingen, maar als eenstructuur met kleinere, creatieve units, die voor zichzelf flexibele doelstellingenstellen en instaan voor hun eigen kwaliteitszorg. Zoals het moderne bedrijf. Ik denkaan een lerarenteam dat elk jaar zijn doelen en strategieën uitstippelt op basis van deleerlingen die ze voor zich krijgen. Want het ene jaar kan je een clevere groephebben, het andere jaar niet. En je kan toch geen 25 jaar hetzelfde doen, niet?» ■

Dit artikel is het derde van een reeks artikels rond het kennisdebat (zie Klasse nr. 85, 87 en 89). Eenspecialist geeft vanuit zijn domein zijn toekomstvisie op onderwijs. Een leerkracht, een ouder, eenleerling en een onderwijsdeskundige reageren. De reeks loopt in Klasse tot het jaar 2000. Ook u kanuw mening kwijt. U bent welkom op het forum van de Klasse-homepage (www.klasse.be). Ofschrijf naar Klasse (Dialoog) - Consciencegebouw - E.Jacqmainlaan 165 - 1210 Brussel.

KLASSE NR.91 33

«Bespaar ons van eenheidsworsten»De meeste uitspraken van de heer Sterckx kan ik onderschrijven, alblijkt uit sommige dat hij bijna een kwarteeuw toeschouwer en nietlanger speler is. Zo is het aanleren van sociale en andere vaardighe-den nu vast onderwijsvoer. Helaas worden die soms nog be-schouwd als nutteloos, omdat we ze niet of moeilijk kunnenbecijferen. «Geen leerstof voor het examen, maar voor het leven»,hield wijlen Herman de Coninck zijn leerlingen voor. Waar ik de heerSterckx helemaal niet volg, is in zijn pleidooi voor centrale examensvoor de basisleerstof. Bespaar de leraars en vooral de leerlingen destresstoestanden rond de eenheidsworsten le bac, das Abitur en deO- en A-levels. Het volstaat te kijken naar de heisa bij de invoeringvan de toelatingsproef geneeskunde, en je weet wel beter.

Patrick Peeters, leraar

«Alleen taal en wiskunde»Je hebt er het raden naar op grond waarvan Dirk Sterckx basisvak-ken (algemene) en keuzevakken van elkaar onderscheidt en waar-om hij eindtermen (en zelfs centrale examens) alleen voor de eerstegroep wenselijk acht. Dan zijn we gauw uitgepraat: enkel taal enwiskunde. Ik vrees dat taal in zijn visie al snel beperkt gaat wordentot instrumentele taalvaardigheid. En hebben we de instrumentelewiskunde al niet gehad met de lagere school? Wat Dirk Sterckx hierjammer genoeg onuitgesproken laat, is zijn mens- en maatschap-pijvisie en een daarmee samenhangende onderwijsvisie. Als je dieniet duidelijk articuleert, kun je niet uitmaken wat de belangrijkeonderwijsdoelen inzake kennen, kunnen en zijn moeten zijn, hoede socialiserings- en opvoedingsopdracht van de school en dievan gezin en samenleving zich tot elkaar moeten verhouden, watnuttige of zinvolle leerdomeinen zijn, of centrale examens wense-lijk zijn, kortom wat goed onderwijs is.Prof. Frans Daems, departement Didaktiek en Kritiek, Universiteit

Antwerpen

«Een en al puist»Sterckx heeft natuurlijk massa’s gelijk, maar hij vergrijpt zich hiersterk aan de eeuwige veralgemening, de oppervlakkigheid waarmeevolwassenen blijkbaar nog steeds naar jongeren kijken. Enerzijds iser de nerds-groep, bleek en verlegen, een en al puist en aan decomputer verslaafd. Anderzijds zijn er de vlotte, coole, intelligent-drinkende (en sociale), hippe kerels. Precies dit soort extremecategorisering maakt dat vele naar zichzelf zoekende jongerenhopeloos beginnen te experimenteren, zowel met drugs als metwaarden. En uiteindelijk zal het deze groep zijn die tenonder gaat aanzichzelf en de drugs, die naar freak-movies gaapt en de maatschappijverwerpt. Op een gefundeerde manier met waarden en normenomgaan is in de eerste plaats het hele gamma persoonlijkheidsken-merken aanbieden, in al hun nuances, en elk vooroordeel verwerpen.

Jeroen Versteele, leerling

DIRK STERCKX: LERAARDirk Sterckx begon als leraar. Hij studeerde in 1969 af alslicentiaat Germaanse Filologie. Zes jaar lang gaf hijNederlands en Engels in verscheidene scholen in hetAntwerpse. In februari 1975 werd hij journalist-verslagge-ver bij de VRT, toen nog de BRT. Hij werkte er voor alleprogramma’s van de nieuwsdienst («En daar heb ik mijnplan leren trekken»), zoals het journaal en Panorama.Rond 1980 werd hij het vertrouwde gezicht achter deEuropese verslaggeving. Geleidelijk aan ging hij ook meereindredactie doen. Van 1994 tot ’96 stak hij zijn energiein de eindredactie en presentatie van het programmaTerzake. In 1996 verhuisde hij weer naar de gewonenieuwsploeg, ditmaal als chef en nieuwsanchor.

■ BROCHURE

Uit elkaar«Een tijd geleden stond Leenals laatste aan de poort te wach-ten. Een man die ik niet kendekwam haar ophalen. Toen ikvroeg wie hij was, toonde hijzich beledigd. Het bleek haarnieuwe vader te zijn. Maar ze-ker in deze tijden moet je alsleraar toch zo’n vraag stellen»,aldus meester Herman van het3de leerjaar. De nationale ge-zinsstatistieken beloven nogmeer verwarring. Als u een klashebt van 24 leerlingen, kunnenacht onder hen gescheidenouders hebben. Eén Belgischgezin op tien is een eenouder-gezin. De helft van de kinde-ren die vandaag in ons land ge-boren worden, zullen hun vol-ledige kindertijd niet doorbren-gen met zijn beide biologischeouders. Hebt u zicht op de toe-nemende minder traditionelegezinsvormen en de impactdaarvan op uw leerlingen? Magu nog Ons gezin opgeven als ti-tel voor een opstel? Hoe rea-geert u als u te horen krijgt datde ouders van een leerling schei-den? Sommige leerkrachten vin-den dat ze moeten bemidde-len, andere pleiten taboe. Dewaarheid ligt vermoedelijk inhet midden. Zowel jonge alsoudere leerlingen kunnen zichbij een veranderende gezinssi-tuatie een tijd lang anders ge-dragen. Niet weten waarom kantot misverstanden leiden. Hethelpt als de leerkrachten de si-tuatie van hun leerling kennen(en daar discreet mee omgaan).Het helpt als de school weet of

het kind nog contact heeft metbeide ouders, bij wie het kindverblijft en op welke dagen, metwie ze contact kan opnemenin geval van nood… De nieu-we brochure Uit Elkaar biedtu ondersteuning aan met ach-tergrondinformatie, aandachts-punten, tips, suggesties, nutti-ge adressen en jeugdliteratuurover het thema, toegespitst opalle leeftijden, van 0 tot 18 jaar.Uit Elkaar voor leerkrachten, di-recties en opvoeders, 36 blz., 180␣ fr.- Jeugd & Seksualiteit - Wollemarkt28 - 2800 Mechelen - tel 015-2069 68 – fax 015-20 31 42

■ ROOKGEDRAG BIJ JONGEREN

Minder paffenin groep34 procent van de Vlaam-se jongens en 29 procentvan de meisjes van de der-de graad van het secun-dair onderwijs rookt da-gelijks tenminste één si-garet. Dat is meer dan in1990. Afhankelijk van de definitie van het begrip kan je 42procent regulier roker noemen. BSO’ers roken meer dan TSO’ers,die op hun beurt meer roken dan ASO’ers. BSO’ers beginnen ersteeds vroeger aan, roken zwaarder en hebben het moeilijkerom er weer vanaf te geraken. 70 procent van de jongeren over-weegt wel eens met roken te willen stoppen. Dat zijn vooralTSO’ers en BSO’ers. Een stop-met-rokenprogramma op schoolzouden ze daarom wel zien zitten. Dat probeerde de Gentsevakgroep Maatschappelijke Gezondheidkunde van de Univer-siteit Gent, met de steun van de Vereniging voor Kankerbestrij-ding, in 8 Oost-Vlaamse secundaire scholen uit. Rokende leer-lingen konden er kiezen tussen sessies in groep en een zelfhulp-gids om individueel te verwerken. 46 procent van de leerlingen(70␣ % jongens) deed actief mee aan het project. BSO’ers dedenprocentueel gezien het meest mee, maar haakten het snelst afonderweg. Bijna alle deelnemers probeerden tijdens het projectmet roken te stoppen, de deelnemers aan de groepssessies meerdan de zelfhulpleerlingen. Velen rookten minder of probeer-den dat te doen, zo bleek vlak na de groepssessies. Een enkelingstopte effectief. Dit alles bleek echter een korte-termijneffect,want bij een enquête aan het eind van het schooljaar bleek vanminder roken geen sprake meer. Iedere leerling was in zijn oudezonden hervallen. Enkelen hadden de zware sigaret wel geruildvoor een lichtere. Toch bleek er nog veel belangstelling voorzo’n schoolproject. Een langere begeleiding had best gemogen.Ten slotte voelden vooral de deelnemers aan de groepssessieszich door vrienden en familie gesteund in hun pogingen om testoppen met roken. Al signaleerden velen ook negatieve reac-ties van hun klasgenoten en... leraars.

Info: Marika Csincsak & Lea Maes – Vakgroep Maatschappelijke Ge-zondheidkunde – Universiteit Gent – De Pintelaan 185 – 9000 Gent –tel 09-240 36 28 - fax 09-240 49 94 – Marika.Csincsak@rug.ac.be

■ ONDERZOEK

Klein is grootAlexander de Grote, Caesar enNapoleon waren kleine men-sen maar grote heersers. Datkan een troost zijn voor allemensen met een minder lan-ge gestalte. Een Britse studiebij meer dan 100.000 18-jari-gen heeft namelijk uitgewe-zen dat er een verband bestaattussen lengte en intelligentie.Korte kinderen zouden min-der goed presteren op schooldan lange. Ze zouden ookminder intelligent zijn. Overde oorzaken van deze verras-sende verschillen zijn de me-ningen verdeeld. Sommigeonderzoekers wijten ze aansociale discriminatie («Langescholieren worden mindergepest. Ze ontwikkelen eenpositiever zelfbeeld, wat hunschoolprestaties bevordert»).Anderen spreken van de ver-borgen ondervoeding vanminder lange mensen tijdensde eerste levensjaren («Baby’smet een minder sterke zuig-reflex verslikken zich vaker enverliezen zonder dat het op-valt meer voedsel»). Dat zeteen rem op lichamelijke groeien geestelijke ontwikkeling.

■ VEILIGHEID

AlarmboekentasEen Turijns producent vanschoolmateriaal heeft eenalarmboekentas op de markt ge-bracht. Een snerpend fluitsig-naal helpt kinderen om even-tuele aanranders af te schrik-ken. Leraars reageren met ge-mengde gevoelens. Ze vrezenvooral meer decibels op school.In Duitsland is een boekentasop de markt die een alarmsig-naal geeft als hij te zwaar weegt.

■ SITE-SEEING

SchoolnetWaar ligt het dichtstbijzijnde planetarium, wat heeft het tebieden en hoe rijden we er naartoe? Hoe maken we ons projectbekend aan andere scholen? Op welke Nederlandstalige websi-tes vind ik lesmateriaal? Zowat elke onderwijsvraag krijgt ant-woord in SchoolNET, een (volgens de makers dé) referentie-websitevan, voor en over het Nederlandstalig onderwijs. De site omvateen grote databank van bedrijven, scholen en digitale cursus-sen. Voorts geeft de uitstappenbank informatie over meer dan1000 musea, educatieve centra, toeristische attracties enz., ge-lokaliseerd op een kaart. Een speciale zoekrobot (het beestjewerd Infosucker gedoopt) laat de gebruiker toe onderwijsinfor-matie op te zoeken in uitsluitend educatieve websites in Belgiëen Nederland. Onderwijsnieuws is een ander luik in deze site.Dat nieuws wordt gebundeld in een elektronische nieuwsbrief(SchoolNET-info), waarop men zich gratis kan abonneren. Er isook een uitgebreid scala hyperlinks naar andere educatieve si-tes in de Lage Landen en Europa, inclusief links per vakgebied.Ten slotte biedt SchoolNET een interactieve service waarvanscholen gebruik kunnen maken: een project of nieuwsbood-schap verspreiden, een e-mailing organiseren, een schoolweb-site maken, een educatief tijdschrift op Internet zetten enz.SchoolNET - Kalfvaart 5 - 8900 Ieper - tel 057-21 83 18 - fax 057-2159 81 - schoolnet@digilife.be - www.digilife.be/schoolnet

34 KLASSE NR.91

KLASSE NR.91 35

■ LEERLINGENLEUT

De laatstehonderd dagenIn navolging van de zoge-naamde dag van Chrysosto-mos, een traditie in de oudeGrieks-Latijnse humaniora,vieren tegenwoordig zowatalle laatstejaars secundair hunlaatste honderd dagen. In som-mige scholen is dit ludiekegebeuren echter geëvolueerdtot een gore studentendoop.Leerlingen smijten met eieren,jam of bloem, besmeuren trap-pen en auto’s van leraars metschoensmeer, trekken de straatop en maken herrie. In Turn-hout heeft men daar wat opgevonden. Bieke Van Riel vanhet stedelijke centrum DeWollewei vertelt: «Op vraagvan de schepen van onderwijszochten we met alle school-directeurs naar een formulewaar iedereen zich in kon vin-den. Die kwam er. De laatstehonderd dagen vallen voor allescholen op dezelfde dag. Tot15 uur vieren de leerlingen inhun eigen school. Daarnakomen ze samen op een cen-traal plein in de stad. Van daargaat het met muziek en in stoetnaar twee reuzententen bui-ten het centrum. Daar is het‘s avonds fuif. We delen zelfkilo’s confetti uit onderweg.Aan eieren denkt niemandnog. De organisatie is in han-den van jeugdverenigingen,die vooraf overleggen met deleerlingenraden van de scho-len. De inkomsten van hetfeest gaan naar projecten voorde jeugd. Zo krijgen die hon-derd dagen nog een extra be-tekenis.»

Info: Stedelijk jeugdcentrum DeWollewei - Bieke Van Riel - Draai-boomstraat 6 - 2300 Turnhout -tel 014-42 33 81Een cheque van 30.000 frank voorde school met het origineelste 100-dagen-idee - zie het decembernum-mer van Klasse voor Jongeren

■ HET ONDERZOEK VAN DE MAAND

Vlaamse leraar is geen opvoederWe mogen onze leerlingen op school diets maken

dat milieu of gezondheid een kostbaar goed is, hunhouding en gedrag veranderen is wat anders. Maat-schappelijke educaties worden in de klas vaak stief-moederlijk behandeld. Aspirant-leerkrachten willen erwel invliegen, maar niet alle scholen zijn er klaar voor.Nochtans leggen eindtermen en vakoverschrijdende the-ma’s hen dat op. Wat is de remedie? Een onderzoek.Ze liegen er niet om. Van 800 regentaatstudenten, leer-krachten in spe, vindt 80 procent dat de school aandachtmoet besteden aan vakoverschrijdende maatschappelijkethema’s. Dat zijn milieu-educatie, gezondheidsopvoeding en -voorlichting, relationele en seksu-ele vorming, opvoeding tot burgerzin en (multi-)culturele vorming. «We moeten de leerlingenvoorbereiden op de maatschappij», argumenteert de meerderheid. Voor een op zes moeten diethema’s in het totale vormingspakket. Meer dan de helft van de studenten vindt zich hieroverechter onvoldoende geïnformeerd om later aan de slag te kunnen op school. Inhoudelijk blijkenvakoverschrijdende maatschappelijke thema’s niet systematisch in de opleiding ingebouwd.StageDrie op vijf studenten (65␣ %) vinden dat de vakoverschrijdende thema’s ook tot hun taken-pakket behoren. «Elke leerkracht is een opvoeder», zegt een groep. Vooral studenten uit detaal- en menswetenschappen rekenen deze thema’s tot hun lesopdracht. Een student op tweeverwerkt vakoverschrijdende maatschappelijke thema’s in zijn oefenlessen, stage of eindwerk.Nochtans laten stagementoren die de lesonderwerpen vastleggen er vaak geen ruimte voor. Ditstellen prof. Victor Damen (UIA) en prof. Paulette Van Oost (RUG) vast in een onderzoek bij deintroductie van maatschappelijke educaties in het onderwijs. Ze volgden ook secundaire scho-len waar vakoverschrijdende projecten liepen.In de lesMaatschappelijke educaties komen moeilijk aan de bak op school. Van 270 leerkrachten in 9secundaire scholen vindt een deel dat vakoverschrijdende maatschappelijke thema’s aanbren-gen niet tot hun taak behoort. Anderen vinden dat wel. Maar hoe meer leerkrachten hetbehandelen van vakoverschrijdende thema’s tot hun taak rekenen, hoe meer zij bereid zijn inhun lessen tijd vrij te maken om die thema’s te bespreken. Die bereidheid hangt samen met hetvak dat ze geven. Leerkrachten menswetenschappelijke vakken denken daar positiever over

dan leerkrachten positief wetenschappelijke of technische vakken. In de lerarenopleidingstellen de onderzoekers analoge verhoudingen vast.DoodgeborenHet algemene aanbod van maatschappelijke thema’s op school wordt vooral beïnvloed door vierschoolgebonden factoren: structuur, cultuur, leiding en beleid. Zo is het in scholen met eenduidelijk middenkader en vooral meerdere werkgroepen makkelijker om een vakoverschrijdendproject te starten dan in scholen waar die structuur niet bestaat of minder goed functioneert. Alsvoorts de waarden en normen van zo’n project niet overeenstemmen met die van de school, danbegint men er beter niet aan. Zonder de steun van een directeur, die de kar trekt maar op tijd weette delegeren, is elk vakoverschrijdend project eveneens een doodgeboren kind. Ten slotte moetzo’n project zo gauw mogelijk deel uitmaken van de bestaande schoolstructuur en moet men erzo breed mogelijk over communiceren naar alle geledingen, bijvoorbeeld via het schoolregle-ment, vademecum voor leerkrachten, de school-infobrochure.EenmansondernemingVakoverschrijdende thema’s invoeren in klas en school houdt een serieuze vernieuwing in. Alsdie te drastisch verloopt, als niet de hele school erbij betrokken is of als ze niet genoeg aansluitbij de heersende schoolcultuur, heeft ze weinig kans op slagen. Gemotiveerde leraars en direc-ties kunnen hun schoolcultuur in de gewenste richting sturen, maar scholen moeten ookweten waar ze staan. Daarvoor hebben de onderzoekers een analyse-schema ontwikkeld. Eenvragenlijst peilt naar de motivatie om een project te starten, de betrokkenheid van het perso-neel, doelen en verwachtingen, de mate waarin de school zich tot zo’n initiatief leent, gebruik-te werkvormen enz. Scholen kunnen de vragen gebruiken als een intern instrument om na tegaan hoe de invoering van een vakoverschrijdend project verloopt of verlopen is. Ze kunnenook een gespreksbasis zijn voor externe evaluatie en begeleiding. Die hulp is welkom, want inde doorlichtingsrapporten geven scholen aan dat ze nog niet volledig in staat zijn de vakover-schrijdende thema’s te introduceren. De oorzaken: gebrek aan competentie, aan opleiding,aan organisatie, aan samenhang van projecten en aan beleid rond vakoverschrijdend werken.Andere obstakels zijn de huidige lessentabellen, gebrek aan ervaring bij leerkrachten metactieve werkvormen (discussie, rollenspel, interview…) en te volle leerplannen.Procesevaluatie van de introductie en implementatie van vakoverstijgende maatschappelijke educaties in

het secundair onderwijs en de lerarenopleiding, Paulette Van Oost, Victor Damen, Sarah Bal, Veerle Stevens.Geïnteresseerden vinden meer informatie in het tijdschrift Onderwijsrecht en Onderwijsbeleid, nrs. 3 en 6, 1997-

redactiesecretariaat:Jan Fiers - Arthur Goemarelei 52 - 2018 Antwerpen - tel 03-238 44 23 - fax 03-238 58 56

De helft van de jonge leraars voelt zich nietgenoeg geïnformeerd

36 KLASSE NR.91

D I A L O O G

Binnen zonder bellenHet zal u een zorg wezen, maar Klasseis verhuisd. Brieven zijn meer dan ooitwelkom op het nieuwe adres. Ze kun-nen in deze rubriek komen (tenzij uuitdrukkelijk vermeldt dat u dat nietwenst). Deze rubriek bevat slechts eenselectie. Naamloze brieven gaan in deprullenmand. U kan wel vragen uw naamniet te publiceren, als daar een redenvoor is. Schrijf korte brieven, andersmoeten we ze inkorten.Klasse (Dialoog) - E. Jacqmainlaan 165- 1210 Brussel

Computers op school

✒Als verwoed gebruiker van depc kan ik de maatregelen van

de minister alleen maar toejuichen. Hetgebruik van de computer in de klasbiedt enorme voordelen. Ik vind weldat de manier van introduceren ver-keerd is. Het geld wordt ter beschik-king gesteld van de leerlingen en de

school. Ter-wijl het toch

de leerkrachten zullen zijn die de leer-lingen ermee vertrouwd moeten ma-ken. Waarom dan niet eerst de leer-krachten voorzien van het nodigemateriaal? Ik ben er zeker van dat dátveel leerkrachten afschrikt. Zij moe-ten zelf weer gaan investeren. Leer-krachten hebben dat altijd al gedaan.Vele duizenden franken worden aande klas gespendeerd. Het aankopenvan een computer is echter heel watanders. De investering is niet eenma-lig. Mijn «nieuwe» computer (2 jaaroud) is dringend aan een «upgrade»toe. Dat kost handenvol geld. Ik wil allang een Internet-aansluiting thuis, zodatik ermee vertrouwd kan raken. Een«lopende» rekening... Vele educatie-ve softwareprogramma’s laten ruim-te om zelf oefeningen en lessen bij temaken. Wanneer moet ik dat er nogbijdoen? Een dag heeft nog altijd maar24 uur. In mijn omgeving zie ik datvele werknemers een computer «krij-gen» van hun werkgever. Op het eer-ste zicht dikwijls zonder aanwijsbarereden. Het maakt me een beetje ja-loers...Ik wil meewerken aan de uitbouw vanInformatie- en Communicatietechnolo-gie (ICT), maar geef me de mogelijk-heden om ze zelf eerst «meester» teworden. Hoe kan ik anders een «goe-de meester» in ICT worden voor deleerlingen? Men vraagt aan een fabrieks-arbeider ook niet om jaarlijks zélf zijnsleutels te kopen?!Ludo Van Herck - leerkracht

✒Aan pc’s moet toch nogal watte verdienen zijn, hé? Ik hoor

nu ook al over bijna niets anders meerspreken in ons onderwijsblad. Blijkbaarheb ik een verkeerde keuze gemaakt.Het komt zelfs bijna over alsof meneen pc MOET kopen. Toen ik drie jaarterug een computer kocht, was ik he-lemaal niet computerminded en vol-komen leek op dit gebied. Na veel pro-beren en raad vragen, heb ik besloteneen Mac te kopen. Ik kon hier onmid-dellijk mee werken, zonder ook maarenige voorkennis. Dat zie ik er nog nietteveel doen op een andere pc, zelfsniet met de zo overroepen Windows95 of 98 (flauw afkooksel van Mac OS).Als het ooit toch zover komt dat wijmet een pc moeten werken, dat mijnbaas de cursussen dan maar betaalt enmij een pc ter beschikking stelt op zijn

De kracht vanKlasse voor Ouders

Moeilijke thema’s als zorgver-breding en opvoedingsstijlentoch toegankelijk maken vooreen breed publiek. Dat pro-beert Klasse voor Ouders elkemaand opnieuw. Dat hebt ugemerkt in het nummer datu waarschijnlijk pas hebt uit-gedeeld op school. Ouders le-zen er ook in over kindermis-handeling, gezond ontbijten,zittenblijven, straf geven, on-derwijshervormingen, school-reizen, handicaps, ouderpar-ticipatie, autisme, klikken enstotteren. De respons op aan-gekondigde initiatieven, bro-chures, hulpverlening enz. isenorm. Bewuste en betrok-ken ouders, daar kunnen deleerlingen én de leraars alleenmaar wel bij varen.

kosten, maar IK zal er toch geen gelduit mijn zak aan besteden. Maar ja,waarom het gemakkelijk maken als hetmoeilijk ook kan. Garagisten leren tochook over diesel- én benzinemotoren,schilders leren dan weer verschillendeverfsoorten gebruiken en andere tech-nische opleidingen beperken zich tochook niet tot één machine. Dus... Of-wel blijft men binnen het onderwijsook naar de pijpen van de commerciedansen, ofwel promoot men evenveelde andere systemen.Theo Maes - leerkracht - Puurs

Studiemeesters in nood

✒Tengevolge van een dalend leer-lingenaantal in mijn school (1/

2/98) werd ik vanaf 1 september 1998ter beschikking gesteld wegens volle-dige ontstentenis van betrekking alsstudiemeester-opvoeder. Begin juli werder door de directies van mijn scholen-gemeenschap beslist dat er mij vanaf1 september een vacante betrekkingvan studiemeester-op-voeder werd toege-wezen in één van devier scholen van descholengemeen-schap. Het betrof hiereen normale reaffec-tatie waar een vast-benoemde voorrangheeft op een tijdelij-ke in hetzelfde ambt.Ontzettend groot wasechter mijn ontgoo-cheling toen beginseptember bleek dater in het Decreet Se-cundair Onderwijs van14 juli jl. bijzondereovergangsbepalin-gen werden opgeno-men voor tijdelijke per-soneelsleden op eenschoolsecretariaat dieop 30 juni ‘98 titula-ris waren van eenvacante betrekking.Deze overgangsbepa-lingen stellen dat aldeze tijdelijken hunopenstaande betrek-king mogen blijvenbehouden tot en met31 augustus 2006 endat zij helemaal nietkunnen worden ver-drongen door boven-talligen, zelfs niet in-dien ze nog vatbaarzijn voor reaffectatieen zelfs niet binnende eigen scholenge-meenschap of inrich-tende macht.Het afschuwelijke gevolg voor mij laatzich al raden: ik ben nu als vastbenoemde,op 36-jarige leeftijd en als moeder vantwee kleine kinderen, enkel en alleenaangewezen op interimopdrachten, daarwaar er zelfs binnen mijn eigen scho-lengemeenschap nog steeds vacantebetrekkingen van studiemeester-opvoe-der zijn ingenomen door tijdelijken.Concreet betekenen die interimopdrach-ten dat ik momenteel voor de 36 uren,die wij dienen te presteren, ben tewerk-gesteld in drie scholen. Dat dit een bijnaonhoudbare situatie is, die daarenbo-ven om de haverklap kan en zal veran-deren (het zijn immers interims!) staatals een paal boven water.Ik hoop van harte dat ik reacties magontvangen van collega’s boventalligen

die in hetzelfde schuitje zitten. En aan-gezien hetzelfde droevige lot zal zijnbeschoren aan al diegenen die in detoekomst op een schoolsecretariaatboventallig zullen worden, hoop ik ookte kunnen rekenen op hun steun. Uit-eraard zijn alle reacties van andere vast-benoemden die het ermee eens zijndat de huidige uitbreiding van de rechtenvan de tijdelijken niet ten koste van devastbenoemden mag gebeuren, ookmeer dan welkom. U kan mij schrijven(Gauwerstraat 124A - 371 Kortessem)of bellen (tel 011-37 81 62).Els Plugers - studiemeester-opvoeder -Kortessem

Roken op school

✒Zelf ben ik geen roker, maar tochvind ik dat roken op school moet

kunnen. De leerlingen doen het tochofwel stiekem op school ofwel buitende school. Ze gaan het roken niet la-ten omdat het van school niet mag.De school zelf kan dan wel een apart

lokaal aanbieden... Deleerlingen moeten zelfmaar beslissen of zehun geld aan zoietswillen uitgeven. Deschool moet kinderenopvoeden, maar geenbeslissingen nemen inde kinderen hun plaats.Ze hebben een eigenmening, respecteer diedan ook!Nathalie Van Lande-ghem - leerkracht

Kennisdebat

✒Inderdaad hettraditioneel

lesgeven moet plaatsmaken voor een an-dere aanpak. Maarspijtig genoeg krijg jedie kansen niet in deschool aangeboden.Als je als leerkracht ver-nieuwingen wil invoe-ren stuit je al snel opheel veel tegenwindvan directie. Je mag bij-scholingen gaan vol-gen, op eigen kostenen in je eigen vrije tijden als je dan van dezevernieuwingen je leer-lingen wil laten proe-ven, dan steigert de di-rectie als hen dit 1 frankkost. Zelfs al heb je hetgeluk, dat je bij hetmeedoen aan een wed-strijd er voor kunt zor-gen dat de school een

deftige som krijgt voor vernieuwingen,dan kan je nog geen aanspraak makenop dit bedrag. Maar toch moet je erde glimlach in blijven houden!Naam en adres bekend

✒Ik denk inderdaad dat de on-geschoolden de nieuwe mar-

ginalen zijn, dit zijn mensen die vastkomen te zitten in een vicieuze cirkelwaar ze heel moeilijk gaan uitkomen.Als je ziet dat zelfs mensen die afgestu-deerd zijn aan een universitaire rich-ting al moeilijkheden hebben om te-genwoordig een job te vinden, wat moetdat dan zijn voor mensen die nog nieteens hun secundaire studies voltooidhebben, deze mensen gaan moeizaameen job vinden die dan nog zeer slechtbetaalt, deze mensen hebben dan de

keuze, ofwel armoede, ofwel misdaad.Kristof D’Exelle - leerkracht

Kleurig Klasse

✒Klasse heeft voor mij klasse engaat met zijn onderwerpen niets

uit de weg. Toch heb ik één opmer-king: de leesbaarheid. Veel teksten zijnin zeer kleine letters gedrukt. Ik begrijpdit, het is plaatsbesparend, maar ergeris de kleurendruk. Als lerares PlastischeOpvoeding mag ik dit wel opmerken.Ik kan veel pagina’s van Klasse gebrui-ken als voorbeeld om aan te tonen hoeeen kleur of kleurdruk de leesbaarheidniet bevordert, integendeel, zelfs zeermoeilijk maakt. En dat is zeker niet debedoeling.Conny Boonen - leerkracht - Geel

Klasse

✒Ik sta zelf niet in het onderwijs(mijn man wel) en toch lees ik

Klasse van voor naar achter en van achternaar voor. Ik verslind Klasse wegenszijn zeer bruikbare informatie en de groteherkenbaarheid van de artikels. Tus-sen haakjes: ik ben ook moeder vanvier dochters tussen de 14 en 7 jaaroud. Hier komen dus ook de twee an-dere Klasses binnen (voor ouders envoor jongeren). Ook beviel de moder-ne en speelse layout me van in het begin.Hilde Verelst - ouder - St. Katelijne-Waver

✒Het is natuurlijk een boutadete poneren dat Klasse een

maandblad is met klasse, maar de ver-luchting van de tekst alleen al is eenkijk- en leesaanrader op zichzelf. He-laas wordt er te weinig ruimte gelatenvoor de uitstekende cartoontekenaar.Het evenwichtig aan bod komen vande problematiek rond leerkrachten, leer-lingen en ouders is een pluspunt. Moestmen nu nog de site op Internet ge-bruiksvriendelijker en gemakkelijker toe-gankelijk maken, dan hing er een gro-te onderscheiding in de lucht.Elisabeth Dumoustiez - leerkracht - Tie-nen

✒Zoals Klasse nu is vind ik hetheel krachtig, omdat het kwets-

bare onderwijsthema’s niet schuwt enook alternatieven aanbiedt. Ook dekoppeling Klasse voor Leerkrachten-voorOuders-voor Jongeren vind ik klasse.Geert Van Malderen - leerkracht - St. Niklaas

Stickers

✒Zou het mogelijk zijn om eenKlasse-sticker te verkrijgen? Een

leerkracht hoeft zich immers niet te scha-men voor zijn/haar beroep.Koen Van Steenbrugge - leerkracht -Avelgem

✒Met plezier en interesse lees ikelk nummer van Klasse, zowel

de Klasse voor Leerkrachten, Leerlin-gen als Ouders. Deze drie uitgavenmogen er inderdaad zijn.Als leerkracht vind ik er veel informatieen de bespreking van problemen dietoch overal actueel zijn op de scholen.Op school wordt er ook regelmatig naarverwezen door collega’s, en zelfs opde personeelsraad komt het regelma-tig ter sprake, als ondersteuning.De Klasse voor Leerkrachten lees ik vaakin omgekeerde volgorde, omdat ik inDialoog vaak goede reacties vind. Daarlas ik ook uw aanbod over de stickerMens met klasse.Normaal gesproken vind ik dat mijn«sticker-periode» voorbij is, maar ook

(advertentie)

hier wil ik een uitzondering maken endeze sticker «gebruiken». Mijn boekentas,mijn fiets of mijn agenda lijken mij goedeplaatsen om reclame te maken.Maria Peeters - leerkracht - OostmalleHonderden lezers vragen de stickers vanKlasse aan. U herkent ze meteen: men-sen met klasse.

Museum met klasse?

✒We hebben dankbaar gebruikgemaakt van uw voorstel om

in het Museum voor Schone Kunsteneen toelichting te krijgen bij een aan-tal werken (Klasse 88). Dat is heel vlotverlopen en sommige toelichtingenwaren ronduit briljant, waarvoor onzedank.Op één punt liepen we echter een blauw-tje op... Wij hebben verschillende ma-len de zaalwachters aangesproken omons wat wegwijs te maken in het dool-hof. Daar volgde meestal een gede-gen antwoord op. Maar het is ons ookoverkomen dat een zaalwachter onspertinent in het Engels bleef uitleg-gen welke richting we uit moesten voorhet volgend verdiep, terwijl wij in hetNederlands maar bleven vragen op welkverdiep we nu eigenlijk zaten... Toenwe naar een bepaalde zaal vroegen,kregen we enkel toelichting in het Frans.We zijn dergelijke toestanden in hetBrusselse al lang gewoon, dat kan ech-ter geen reden zijn om ze ook niet temelden...Tot een volgende afspraak.Frans Vandenhoeck - leerkracht - Halle

Zittenblijven

✒De enquête in Klasse 89 p. 12(over zittenblijven) is in alle kleu-

ren vals, en zó vals als ze groot is. Waaromik zo tekeer ga? Er zijn ziekten maarnog veel meer zieken en dus indivi-duele gevallen. In mijn tien jaar dat ikeen eerste leerjaar had, bleven diege-nen zitten die onvoldoende kondenlezen. Een keer kwam er een vader ophoge poten eisen dat zijn zoontje moesten zou overgaan, met het resultaat dathet verder een rampzalig gebeuren bleef.Hoe meer en hoe langer men iets moetdoen dat men niet kan, hoe erger na-tuurlijk, met soms gruwelijke gevolgen…Hoe hoger men gaat, hoe minder be-langrijk het zittenblijven is. Men moetdus nagaan, elk leerjaar afzonderlijk,beginnende met het eerste leerjaar.Hebben ze dé basis niet, helpt hetdubbelen later ook niet meer, daar zehun zelfvertrouwen reeds jaren verlo-ren hebben. Als men dus een enquêteopstelt, moet men dat onderscheidmaken en niet alles als één pot nat pre-senteren. Men kan hier dus niet spre-ken over lager, hier moet men begin-nen met het belangrijkste, het eersteleerjaar. «En toch hebben we de hoogstecijfers ter wereld.» De grote fout in hetlager onderwijs is dat er veel te veelbalast wordt voorgeschoteld, in plaatsvan zich aan de basis-stof te houden.De lagere school, de basisschool is detaal-school, wat veelal vergeten wordt.In een eerste leerjaar is er mogelijk eenverschil van één jaar in een kort levenvan 6 (7) jaar. Later, tussen 30 en 31 isdat nihil.Nand Van Dingenen – leraar - Aalst

Welbevinden

✒Bravo met Klasse en Klasse voorOuders. Prachtige artikels. Een

vraagje aan het beleid. Het is prima

dat men ons verplicht veel aandachtte besteden aan het welbevinden vande kinderen. Wanneer gaat men werkmaken van het welbevinden van deleerkrachten en de directies? Strakszijn al de vernieuwingen doorgevoerd,staan ze op papier...maar zijn er geenleerkrachten meer! Een (groot) aantalonder hen begint stilaan te verdrinkenin het werk. Hun motivatie ebt weg.Ze raken overspannen. Ze worden ge-kraakt. Een bezorgde directeur.Marc Mertens - directeur - Mertens-Heylen@village.uunet.be

Geen huistaak?

✒In de krant hadden we gele-zen over «de dag zonder huis-

werk» (18 november). En inderdaadhebben we die dag geen huistaak ge-kregen. Maar op donderdag 19 no-vember kregen we dan twéé huis-taken. Is dit eerlijk?En we hebben al zoveel werk in heteerste jaar secundair onderwijs metbijvoorbeeld herhalen en instuderen.Daar kwamen dan op vrijdag 20 no-vember nog eens drie toetsen bij.Vroeger studeren? Ja, maar dan moetje toch alles nog eens herhalen. Wehadden begin die week al een toetsgehad (en toen waren de examensnog niet eens dichtbij). In totaal heb-ben we in het eerste trimester zo’ndertig toetsen gehad!Leerling - naam en adres bekend

Lesgeven of admini-stratie voeren?

✒Wie in het onderwijs «staat» isbovenstaande titel niet onbe-

kend. Je komt er als lesgever niet on-

deruit, administratie slorpt je energieop als een spons. Zorgen voor onbe-rispelijke uurroosters brengt de over-heid, inspectie en directie in opper-beste stemming. Zo weet iedereen ten-minste wat jij doet! Vergeet niet tijdigje agenda in te vullen, met gepastedoelstellingen voor iedere les als hetkan. Noteer ook stipt lessen die je voorde volgende week plant, zodat je die-zelfde lessen op je maand- of jaarplan-ning kan noteren. Houd bovendienrekening met de afspraken die je pe-dagogisch adviseur, je directie en hetinspectieteam plannen, zodat je vastniet het noorden kwijtraakt. Vergeetvooral niet om je schoolwerkplan teraadplegen en te actualiseren nadatje een wijziging hebt ingevoerd. Ver-gader en breng hierover regelmatigverslag uit. Als je nu denkt je lessenvoor morgen te kunnen voorbereiden,dan sla je de bal mis.Sinds dit schooljaar gelden namelijkde nieuwe eindtermen in het onder-wijs. Deze eindtermen zijn vervat inlijvige bundels per leergebied en drageneen genummerde code, kwestie vanze terug te vinden. Binnenkort moe-ten die codes bij de doelstellingen inhet agenda vermeld worden, zo kanje controleren of je lesgeven wel strooktmet de eindtermen. Wel, deze drup-pel doet de emmer overlopen. Iede-re zichzelf respecterende school kooptnieuwe leermethoden die conformzijn met de nieuwe eindtermen. Alsdeze lijn wordt doorgetrokken doorhet ganse schoolteam dat bovendiendezelfde leermethoden van de laag-ste tot de hoogste klas gebruikt, be-antwoorden onze doelstellingen au-tomatisch aan en corresponderen metde codes van de eindtermen. Waar-voor deze haarklieverij die elke leer-

38 KLASSE NR.91

De pret vanKlasse voor Jongeren

Misschien hebt u van uw leer-lingen een pakje gekregenin het kleurrijk gratis ge-schenkpapier dat in de jongsteKlasse voor Jongeren zit. Zelezen in het blad ook overstraf en opvoedingsstijlen,incest, anorexia, kinderrech-ten, leerlingenparticipatie,studentenjobs enz. Ze ont-moeten actieve jongeren enreiken zelf de Rendierprijs uit.Nele volgt een dag les in Wal-lonië en Sven helpt je begra-ven. 300 jongeren krijgen(samen met hun leerkracht?)een VIP-ontvangst in hetVlaams Parlement. Discussieinbegrepen. De jongeren-krant van Klasse wil de be-trokkenheid en het engage-ment van de leerlingen on-dersteunen en stimuleren. Datkan ook plezant zijn.

kracht dagelijks een zee van tijd zalkosten om zijn agenda behoorlijk inte vullen? Vergeet niet dat de inde-ling niet per leervak, maar per leerge-bied verloopt, zodat je ganse bundelsmoet raadplegen voor één lesuur. Zouhet niet logisch zijn dat deze leerme-thoden op hun degelijkheid wordengetoetst door de overheid, de inspec-tie en de auteurs? Nieuwe methodeskrijgen geen fiat meer als ze niet inovereenstemming zijn met de geldendenormen.Is dit toch haarklieverij? Ooit zei eenbegeleidend adviseur op een verga-dering dat het beter was iets goed enbondig voor te bereiden ten dienstevan de leerlingen dan oeverloos te schrij-ven ten dienste van de administratie.Diezelfde adviseur vond ook dat ervoor leerkrachten af en toe nog eenuurtje ontspanning mocht zijn. Wasik die dag hardhorend of heeft menhem van hogerhand iets anders inge-fluisterd?Moeten onze jonge leerkrachten ge-motiveerd worden om hun lessen de-gelijk voor te bereiden als ze niet detijd krijgen om de inhoud ervan te ver-werken door overbevraging? Zij zijnonze spreekbuis en onze toekomst!Een nog steeds gemotiveerde lesge-ver die vanaf nu relativerende admi-nistratie pleegt.Leerkracht - naam en adres bekend

Discussie over vakantie

✒Als onderwijzer en directeur, met33 jaar ervaring in het Gemeen-

schapsonderwijs, kan ik de voorstel-len van de VUB-werkgroep i.v.m. deoptimalisering van de jaarlijkse on-derwijstijd (Klasse 90 p. 39) volledigonderschrijven. Graag had ik aan hunvoorstel nog een ander facet toege-voegd.Waarom moet een nieuw schooljaarop 1 september aanvangen? Door-gaans heersen er tijdens de maandenmei en juni temperaturen die veeleeruitnodigen om naar buiten te trek-ken, dan wel op een muffige kamerde laatste loodjes in te studeren. Wilmen derhalve optimaliseren, dan moetmen deze examenperiodes ook eensvan de andere kant van de school-bank durven bekijken. We zetten hetnieuwe schooljaar op een rij.Voor de lagere en secundaire scholenbegint het nieuwe schooljaar onmid-delijk na de kerstvakantie. Voor dehogescholen en de universiteiten ligthet begin van het nieuwe academie-jaar rond 1 februari. Er volgen zevenweken les, gevolgd door twee wekenkrokusvakantie. Opnieuw zeven we-ken les, gevolgd door twee weken len-tevakantie. Vervolgens acht weken les,gevolgd door zeven weken zomerva-kantie. Scholieren of studenten metachterstand hebben dan de gelegen-heid om deze te beperken. Na de zo-mervakantie volgt een schoolperiodevan acht weken, gevolgd door tweeweken herfstvakantie. Ten slotte nog-maals zeven weken school waarin deeindexamens worden georganiseerd.Dit is de herfst-wintertijd. De bestetijd om te studeren. Er volgen tweeweken kerstvakantie voor het lager ensecundair onderwijs. Herexamens kun-nen eventueel in de eerste week vanjanuari plaatsvinden. Het nieuwe school-jaar begint dus met nieuwjaar.Als het waar is dat alle wegen naarRome leiden, dan moet dit voorstel,om de onderwijstijd met de weers-

OVERLEVINGSTIP 6«IK BEN TE DIK»Wie te dik is, kan sneller ziek wor-den (hartklachten, ademnood, ge-wrichtspijn…) en kan het ook gees-telijk moeilijk krijgen (minder zelf-vertrouwen, depressies…). Eén opvier Vlamingen weegt te veel. Demeeste mensen willen daar wel ietsaan doen maar minder of anderseten, geven ze snel op. Er bestaatnochtans een eenvoudige truc omook zonder diëten af te vallen en jefit te voelen. Wie dit blad omdraaitkrijgt een gratis overlevingstip. Deanderen doen gewoon voort. Aanu de keuze.

De beste tip blijft: minder snoep envet eten, meer groenten en fruit. Maarwie echt wil afvallen moet vooral ookmeer bewégen. ‘s Morgens en ‘s avondseen kwartiertje wandelen of fietsendoet wonderen. Dat blijkt uit weten-schappelijk onderzoek. Wie actieverwordt, loopt 44 procent minder kansop vroegtijdig overlijden. Toch bewegenwij en onze kinderen steeds minder.Het is nochtans efficiënt, gratis engezond. Waarop wacht u?

omstandigheden in harmonie te la-ten verlopen, tot optimale resultatenleiden.E. Snoeks - directeur - Hechtel

✒Zal het dan nooit ophouden,dat er altijd ergens van die zo-

genaamde onderwijsdeskundigen zijn,die voorstanders zijn van de verande-ring louter om de verandering? Heefthet onderwijs al niet genoeg ellendebeleefd met het VSO, dat oorspronke-lijk het nec plus ultra was en enkelejaren later de zondebok werd genoemdvan alles wat misliep in het secundaironderwijs en dan vliegensvlug werdteruggedraaid. Een resem van decre-ten Coens en Van den Bossche makenvan ons onderwijs een verward en on-doorzichtig geheel, pedagogisch to-taal onverantwoord.Nu heeft weer eenwerkgroep van geob-sedeerde hervormershet op de vakantie-regeling in het onder-wijs gemunt. Deze 45vernieuwers (dit keervan de VUB) zullen nueens bepalen hoe denieuwe vakantierege-ling in het onderwijser in de toekomst moetuitzien.Twee volle maanden,juli en augustus, zijnvan het goeie te veel,verklaart de voorzit-ter van de werkgroepVUB-socioloog Igna-ce Glorieux. Hij maakter een probleem vansociale discriminatievan, alsof niet alle leer-lingen de voorkeurgeven vakantie tehebben tijdens demooiste, langste enmeestal meest zonni-ge dagen van het jaar.De kans is inderdaadreëel dat juli en au-gustus warme en zon-nige dagen geven.Twee weken in juli ofaugustus de kinderenbinnen de schoolmu-ren houden lijkt mijonverantwoord. Trou-wens, de ouders re-kenen erop dat hunkinderen zullen vrij zijntijdens die twee maan-den en dit wegens zeeruiteenlopende rede-nen: o.a. reizen, va-kantiehuizen, speel-pleinen, maar ook voorde gegeerde zomerjob voor leerlingenvan het hoger secundair onderwijs. Ikwil dan nog niet spreken over de helereeks praktische veranderingen diegepaard gaan met een nieuwe school-kalender. Om nog niet te vermeldenwat dit betekent voor de horecasectoren voor de andere toeristisch gebon-den bedrijven.Echte klachten over de huidige vakan-tieregeling zijn er niet. Ouders, leer-krachten en leerlingen voelen zich goedbij die regeling. Er zal natuurlijk welaltijd de een of de ander enige kritiekhebben, vooral als het dan nog wordtuitgelokt door een of andere studie-groep. In essentie heerst er echter te-vredenheid over de huidige vakantie-regeling.Wat goed is, is goed. Laat er ons dan

afblijven. Ons onderwijs is dringendaan rust toe.Alfons Laridon - ere-volksvertegenwoor-diger en gewezen voorzitter van de Com-missie Onderwijs van het Vlaams Parle-ment - Oostende

Wisselstukken

✒Graag wil ik reageren op hetartikel over het tekort aan

(interim)leerkrachten (Klasse 88). Alstijdelijke leerkracht PO heb ik de laat-ste 24 jaar een dertigtal interimopdrach-ten vervuld en heb ik zo mijn beden-kingen over het perspectief dat mentijdelijke interimleerkrachten biedt...Zolang tijdelijke leerkrachten als eensoort wisselstuk voor een voorlopigevervanging van de «originele» vastbe-

noemde leerkrachtenmoeten blijven dienen,zonder uitzicht op (alwas het maar een deel-tijdse) vaste benoe-ming, voert de over-heid een duaal en on-rechtvaardig perso-neelsbeleid. Als dan dietijdelijken bovendiennog financieel gedis-crimineerd worden(een relatief lager loon,vaak hogere verplaat-singsonkosten, afwis-selend leven van loonen stempelgeld, geenfull-time betrekking) enals daarnaast die tijde-lijke leerkracht ervaartdat sommige anderewerkzoekenden mitsde juiste relaties enongeacht een lagererangschikking snelleren beter aan de bakkomen t.o.v. mensenzonder de juiste con-necties... dan is het ge-loof in het eerlijk func-tioneren van de toe-wijzingsmechanismenvan onderwijsjobs he-lemaal zoek.Moet men dan ver-wonderd zijn dat veleontgoochelde tijdelij-ken het voor bekekenhouden en op zoekgaan naar alternatie-ven? De overheid heeftin het verleden eenkortzichtig personeels-beleid gevoerd in func-tie van besparingen enplukt daar nu de vruch-ten van.

Graag suggereer ik enkele mogelijkeoplossingen. Als men nu eens ieder-een die is afgestudeerd als leerkrachten die binnen het onderwijs wil blij-ven werken, binnen een «redelijke»termijn uitzicht geeft op een minimumaan werkzekerheid (bv. deeltijdse vastebenoeming). Naast het korps van vast-benoemden kan men ook een groepinterim-leerkrachten (bv. per provin-cie of regio) als een soort interventie-ploeg (stand-by-leerkrachten) vast indienst nemen. Geef mensen met eenonderwijsdiploma, die in de magerejaren hun toevlucht hebben genomentot werk op de ministeries, de toela-ting om via (deeltijdse) loopbaanon-derbreking in te gaan op interim-aan-biedingen uit het onderwijs. Waaromgeen duo-baan ambtenaar-lesgever?Op dit ogenblik moet een leraar-amb-tenaar zijn vaste benoeming in de ad-ministratie opgeven om terug over testappen naar een (tijdelijke) onder-wijsopdracht.Marc Bessemans - regent-ambtenaar -Brussel

Voor al uw vragen overonderwijs belt u de

Infolijn van het depar-tement Onderwijs ophet NIEUWE GRATIS

NUMMER 0800-30203of u surft naar

www.ond.vlaanderen.be/forminfolijn/ en tik uwvraag in op het stan-

daard vragenformulierdat u daar vindt.

(advertentie)

Afgiftekantoor Gent XMinisterie van de Vlaamse GemeenschapRedactie KLASSEE. Jacqmainlaan 1651210 Brussel

TIJDSCHRIFTverschijnt maandelijks(behalve in juli en augustus)

België – Belgique

PB/PP B 331

Geen school zonder drugs

Bijna de helft van de jongeren in de puberteit experimenteert met illegale drugs. Meer jongens dan

meisjes. Uit onderzoek blijkt dat 5 à 10 procent daarvan een regelmatig gebrui-ker of verslaafde wordt. Het gebruik van andere cultureel aanvaarde drugs zoals alcohol, pijnstillers, vermagerings-, slaap- en kalmeringspillen neemt toe. Druggebruik en drugproblemen zijn geen schoolproblemen, maar wel maatschappe-lijke problemen die niet ophouden aan de schoolpoort. De school is niet verantwoor-delijk voor de drugproblemen op school, maar moet er wel mee leren omgaan. Onderzoek toont aan dat jongeren zelf vragende partij zijn om drugs op school meer bespreekbaar te maken.

Annie, directeur:

«Even paniek»«We hebben alleen weiden en koeien in de omgeving van de school. Je zou denken dat het fenomeen drugs hier niet zijn kop zou opsteken. Er zijn geen drugvrije scholen meer. Net zoals een aantal leerlingen al eens graag een pint pakt, gebruiken ande-ren een joint. Dat blijkt uit een anonieme enquête op onze school. Toen vier jaar geleden voor het eerst enkele gealarmeer-de ouders meldden dat er joints werden gerookt op school en drugs verhandeld, was er even paniek. Boekentassen wer-den gekeerd, leerlingen ondervraagd en de leverancier van het spul van de school verwijderd. We hebben dan een pedago-gische studiedag aan drugs gewijd. Als gevolg daarvan werden in de verschillende geledingen van de school werkgroepen verslavingspreventie opgericht. Het beleid dat werd uitgedokterd vond zijn neerslag in het schoolreglement. Rode draad: aan gebruikers wordt een hulpverlenings-aanbod gedaan, dealers worden van de school gestuurd. En er wordt preventie ingebouwd in het leeraanbod. We willen de weerbaarheid en de relatievaardigheid van onze jongeren stimuleren op een breed terrein. Dat heeft immers een positief ef-fect op de klassfeer en brengt ook andere problemen als pesten of seksueel misbruik aan de oppervlakte.»

Drugs 5de eerste lijn

Deze fiche maakt van jou geen drugdetective. Ze helpt wel problemen bespreekbaar maken en toont aan hoe belangrijk het is dat je je bezorgdheid over

een leerling toont. Voor een drugprobleem op school is er immers geen kant-en-klaar recept.

VERDOVEN EN STIMULERENDrugs zijn alle middelen die invloed hebben op ons bewustzijn en worden gebruikt als genotsmiddel.verdovende middelen: alcohol, slaap- en kalmeringsmiddelen, pijnstillersstimulerende middelen: cafeïne, nicotine, amfetaminen, cocaïnebewustzijnsveranderende middelen: marihuana, LSD, XTC, lijmen, benzine, ether

5 FASEN VAN VERSLAVING:1. Kennismaking

- door imitatie: voorbeelden uit de omgeving van leerlingen (medeleerlingen, leer-krachten, ouders) legitimeren het gebruik van drugs;

- door experiment: de experimentele fase is op zichzelf niet gevaarlijk. Niemand raakt van de ene op de andere dag verslaafd. In de puberteit is experimenteren normaal.

2. Leren gebruiken en prettig vinden De meeste drugs zijn bij het eerste gebruik niet lekker. Stoppen is dan meestal nog

geen probleem. Vele jongeren haken af omdat ze het niet leuk vinden.3. Geregeld gebruiken: het wordt een slechte gewoonte.4. Overmatig gebruiken: alle gelegenheden zijn goed.5. Verslaving: zonder het genotsmiddel is functioneren onmogelijk.

PROBEREN, VRIENDEN, ONTSNAPPEN- Jongeren grijpen naar drugs uit nieuwsgierigheid, voor het plezier, om in groep aanvaard

te worden, om hun zelfstandigheid te bewijzen, om de stress aan te kunnen, om te ontsnappen aan verveling en eenzaamheid, uit protest tegen ouders en autoriteiten, omwille van de uitdaging, om risico’s te nemen, om het gedrag van ouders en volwas-senen (vooral alcohol en tabak) te imiteren.

- Leerlingen in de puberteit hebben de behoefte om grenzen te verleggen, te experimen-teren met nieuwe vormen van gedrag, nieuwe waarden en normen te ontwikkelen.

«NO PROBLEM»De risico’s van het druggebruik worden bepaald door:- de drug zelf- de gebruiker: zijn zelfvertrouwen, draagkracht, vermogen om met pijnlijke ervaringen

en conflicten om te gaan- het milieu: vriendengroep, reclame, voorbeeld van volwassenen, gewoonten in het gezin

MEER DAN LICHAAM- verslaving- lichamelijke problemen- relatieproblemen, conflicten, sociaal isolement- financiële problemen en criminaliteit- juridische problemen

Mogelijke signalen van een druggebruikerJe kan geen robotfoto maken van een druggebruiker. Druggebruik is niet altijd zichtbaar. Als het om laag gedoseerd of occasioneel gebruik gaat tijdens de weekends, zijn er op school niet steeds signalen merkbaar. Probeer geen detective te spelen op zoek naar specifieke signalen van druggebruik. Dat resulteert in wederzijds wantrouwen en een welles-nietes-discussie: waar zijn de bewijzen. Er zijn trouwens geen specifieke signalen die uitsluitsel geven over druggebruik. Het is veel belangrijker om oog te hebben voor veranderend gedrag bij jongeren:- laten vallen van vrienden- loslaten van interesses, engagement of hobby’s- verminderde prestaties op school- plots veranderen van uiterlijk- zich afsluiten- liegen en bedriegenDeze veranderingen hoeven niet noodzakelijk te wijzen op druggebruik. Het kunnen even-goed uitingen zijn van normaal tienergedrag of van andere problemen: liefdesverdriet, zich niet goed in zijn vel voelen, zijn draai niet vinden op school. Het is belangrijk de veranderingen te zien, er vragen bij te stellen en in te gaan op (allerlei) problemen waar leerlingen mee zitten (adolescentieproblemen, relatieproblemen, schoolproblemen).

Uit groepsgedrag kunnen leerkrachten vaak meer afleiden dan uit individuele signalen:- plots worden andere kliekjes gevormd in de klas- de groep houdt afstand van andere leerlingen- het groepje is onderwerp van geruchten.Belangrijk is dat deze signalen worden opgemerkt. Iedereen op school (leerkrachten, studiemeesters/opvoeders, onderhoudspersoneel, medeleerlingen) kunnen hier hun taak opnemen. Signalen moeten worden samengelegd. Communicatie is dus belangrijk. Bovendien is discretie nodig. Tenslotte gaat het meestal om vermoedens.

SNELLE AANDACHTWie echt kijkt naar leerlingen kan vlug problemen opsporen en leerlingen begeleiden vóór de problemen echt escaleren. Soms zijn leerlingen niet bereid om over hun problemen te praten. Leerkrachten die merken dat er wat scheelt en ook tonen dat ze bezorgd zijn, helpen leerlingen zelf nadenken over waar ze mee bezig zijn. Het helpt ze om hulp te zoeken.

wat?

hoe?

waarom?

probleem?

gevolgen?

wie?

GENIETEN MAGDe wereld is geen tra-nendal waar je passief moet afwachten wat op je afkomt. Je kan ook een actieve rol spelen. Dat kunnen opvoeders aan kinderen vertellen. Ouders en leerkrachten zijn beter eerlijk en geven toe dat het ook voor hen soms moeilijk is om aan genotsmiddelen te weer-staan. Niet elk gebruik van genotsmiddelen hoeft trouwens probleemgedrag te zijn. Kunnen genieten is belangrijk in het leven.

het

pr

ob

leem

Onderzoek maakt duidelijk dat de meeste preventieprogramma’s druggebruik niet kunnen voorkomen, maar wel een escalatie van het gebruik. Brandjes blussen helpt niet, een globaal drugbeleid op school wel. Om dat uit te werken moeten leerkrachten, ouders, leerlingen en specialisten worden betrokken.

DE VOORDELEN:1. Geen paniekreacties bij een crisissituatie. Er zijn duidelijke afspraken en regels

voor iedereen. Iedereen weet wat hem te wachten staat en wie ze op welk mo-ment kunnen aanspreken.

2. Drugbeleid zorgt voor leerlingbegeleiding. In een crisissituatie zijn de betrok-kenen vaak te paniekerig om aan begeleiding te denken. Vaak wordt er enkel sanctionerend opgetreden.

3. Integrale aanpak: verschillende lespakketten rond drugpreventie kunnen in het curriculum worden geïntegreerd.

DRIE COMPONENTEN:1. Een planIn een plan maakt de school haar houding duidelijk tegenover druggebruik. Vol-doende kennis over genotsmiddelen is een eerste vereiste om met de hele school tot een consensus te komen.- Ze bakent een werkterrein af waarbinnen ze regels wil vastleggen. Betrekken we

in ons beleid enkel druggebruik binnen de school of gaat het ook over gebruik aan de schoolpoort? Reageert de school ook op gebruik in de vrije tijd? Wat betekent een drugvrije school voor ons?

- Ze werkt een taakomschrijving uit voor de verschillende partners die het drug-gebruik op school opvolgen.

- Er worden regels opgesteld die voor de school gelden.Vanuit de regels die gelden voor bijvoorbeeld roken en alcohol kunnen nieuwe ge-dragsregels worden opgesteld. De regels gelden ook voor de leerkrachten en zijn opgesplitst voor de verschillende leeftijdsgroepen. Bovendien moet men rekening houden met verschillende regels voor verschillende genotsmiddelen (tabak, medicatie, illegale drugs…) en verschillende gelegenheden (lesuren, schoolfeest, schoolreis, ‘s middags).- De school maakt afspraken i.v.m. rapporteren van drugmisbruik en drugdealen en

over de begeleiding van leerlingen. Wat verwacht de school van de leerkrachten i.v.m. het doorgeven van drugsignalen en gedragssignalen? Hoe wordt de discretie bewaard? Wat spreken we af met hulpverleningsinstanties, de politie, de plaat-selijke horeca?

- Vanuit de opgestelde regels denkt men na over de sancties (eenmalige of herhaal-delijke vaststelling, gebruik, doorgeven en dealen, gebruik door één leerling of door een groep, zelfmelding of vaststelling…)

Duidelijke afspraken en regels geven zowel aan leerlingen als aan leerkrachten meer zekerheid over wat kan en niet kan. Het is belangrijk dat de school deze regels in een aangepaste vorm giet en bekend maakt, onder andere via het schoolreglement, klasbespreking, ouderavond.Dit drugplan biedt een basis om verder stil te staan bij opvoeding en interventie.2. Opvoeding- Opvoeden om drugmisbruik bij leerlingen te voorkomen is meer dan lessen geven

over alcohol en andere drugs. In de basisschool: drugpreventie is er ingeschakeld in een ruimer kader van ge-

zondheidsvoorlichting, persoonlijkheidsontwikkeling en sociale vaardigheden. In de secundaire school geldt hetzelfde, maar gerichte activiteiten en lessen

worden uitgewerkt die aansluiten bij de kennis en ervaringen en de leefwereld van leerlingen.

- Het school- en klasklimaat vormen een basis voor het al dan niet slagen van een drugbeleid op school.

3. Interventie- De school en buitenschoolse instanties definiëren duidelijk hun rol.- Er wordt een kaart opgesteld met de verschillende regionale hulpverleningsin-

stanties.- Met het CLB kan worden afgesproken wie vorming krijgt op school om zelf tijdelijk

de begeleiding van de leerlingen te doen.- Bij externe hulpverlening wordt er gezorgd voor coördinatie zodat de leerlingen

goede follow-up krijgen.- Bij een probleemsituatie kan zich een speciaal interventieteam vormen.- Waar houdt men rekening mee om al dan niet onmiddellijk met de ouders contact

op te nemen (rijpheid van de jongere, zijn relatie met zijn ouders)? Hoe licht men de ouders in (brief, telefoon, huisbezoek)?

PREVENTIE BEGINT IN DE BASISSCHOOLDrugpreventie werkt maar ef-fectief als je er vóór het expe-rimenteergedrag mee begint. Tijdens de lagere schoolleeftijd zijn kinderen heel ontvankelijk en beïnvloedbaar. Het is een ideale periode om kinderen te wapenen tegen mogelijk misbruik van genotsmiddelen.Bied kinderen veiligestructuren aan• Kinderen die zich thuis voelen op school, kunnen er ook op terugvallen in moeilijke situaties. Waardeer elk kind voor zijn typische inbreng in het klasgebeuren.• Leer de kinderen de maat-schappij kritisch benaderen, zonder hopeloos te worden of extreme standpunten in te nemen. Leer kinderen ook de positieve kanten van de maatschappij kennen.• Kinderen kijken op naar hun leerkracht. Ze gaan zijn gedragingen imiteren. Roken in het bijzijn van kinderen is niet te verantwoorden, ook niet op de speelplaats.• Door ouders informatie en hulpmiddelen aan te reiken kan het gezin zijn rol als veilige thuis efficiënter opnemen. Via een preventieboekje kunnen school en gezin samenwerken en dezelfde klemtonen leggen.Kinderen weerbaar maken• Werk aan een positief zelf-beeld: leer kinderen hun eigen mogelijkheden (en beperkingen) ontdekken, werk niet enkel prestatiegericht in de klas, geef kinderen zelfvertrouwen, leer ze hun eigen gevoelens en die van anderen begrijpen.• Leer ze beslissingen nemen: bouw keuzeactiviteiten in, leer ze zelfstandig werken, voor- en nadelen afwegen, kritische vragen stellen, vraag hun mening bij de actualiteit, laat ze keuzes verantwoorden, situaties bespreken, leer ze neen zeggen tegen iets dat prettig, maar gevaarlijk is.• Werk aan zelfdiscipline: kinderen moeten afspraken leren maken en zich daaraan houden.Informatie geven over deverschillende genotsmiddelen• Leer kinderen dat genieten mag, maar dat ze ook verant-woord moeten kunnen omgaan met genotsmiddelen: snoep, frisdrank, videospelletjes, televisie.• Via strips en televisie horen kin-deren vlug over illegale drugs. Als kinderen vragen stellen, moeten ze ook antwoorden krijgen.

opschoolniveau

aan

pak

en

pr

even

tie

Je kan meer over drugs lezen in:Het Klassedossier op www.klasse.be/dossier/drugsDrug-skenner. Wat iedereen moet weten over drugs, alcohol en medicatie - Geert Dom - Epo - www.epo.beDe bibliotheek bij het SISO-nummer 614.7 (trefwoord: drugs)Voor meer ondersteuning neem je contact op met de schoolbegelei-ding of het CLB dat aan de school verbonden is.

Voor allerlei brochures en een draaiboek voor drugbeleid op school kan je terecht bij de koe-pelorganisatie VAD, de Vereniging voor Alcohol- en andere Drugpro-blemen - E. Tollenaerestraat 15 - 1020 Brussel - tel 02-423 03 33 - vad@vad.be.

Met vragen over drugs, drank en pillen, kan je terecht bij de DRUGLIJN: 078-15 10 20 (elke werkdag van 12 tot 21 u. en op zaterdag van 15 tot 21 u.)

op individueel niveau

DE LEERLINGHet drugbeleid op school moet worden vertaald in een concrete aanpak. Leerkrachten moeten zowel reageren op drugsignalen als op gedragsignalen. Aan de ene kant stellen ze grenzen, aan de andere kant verlenen ze hulp.1. Grenzen stellenEen leerling zit onder invloed in de les, geeft een verdacht pakje door, spijbelt regelmatig of zet zich niet meer in. Als hij met dit gedrag de grens van de school overschrijdt, is het belangrijk om STEEDS te reageren, ook al is dit GEEN bewijs van druggebruik. Hoe reageer je?stap 1: Tracht de situatie juist in te schatten. Verzamel observatiegegevens. Bij vermoedens van drugfeiten is dat niet gemakkelijk. Doe een beroep op collega’s.stap 2: Praat met de leerling. Beschrijf zijn gedrag neutraal (voeg niets persoonlijks of afkeurends toe, ga niet beschuldigen), toon begrip, respecteer de andere als persoon. Geef duidelijk aan welke regel hij overschrijdt of aan welke verwachtingen hij niet voldoet. Geef je eigen positie, taak en verantwoordelijkheid aan. Stel duidelijk welk gedrag je eist of verwacht.stap 3: Geef de leerling ruimte om te reageren. Wat is zijn verhaal?A: De leerling heeft een excuus voor zijn gedrag > Toon begrip en herhaal de regels.B: De leerling heeft kritiek op de regels of het beleid > Geef argumenten waarom de regels er zijn. De regels staan niet ter discussie.C: De leerling geeft kritiek op jouw persoon > Negeer de scheldpartij en roep de leerling tot orde. Breng zijn aandacht weer naar zijn gedrag en de eisen.Na dit incident moeten leerkrachten het gedrag verder opvolgen en evalueren.2. BegeleidenLeerkrachten in de school of de CLB-werker kunnen getraind worden in motiverende gespreksvoering. Zo’n gesprek:- wil niet een bekentenis van druggebruik lospeuteren of overtuigen om het gebruik te stoppen;- vertrekt vanuit de jongere en zijn vragen, problemen. De leerling wordt zich bewust van zijn proble-

men en beslist zelf over zijn gedrag;- brengt een vertrouwensrelatie tot stand. Daarom moet de leerling de positie van de begeleider ken-

nen. Hij moet weten wat de begeleider doet met wat de leerling over zichzelf vertelt. Binnen het drugbeleid moeten deze procedures uitgeklaard zijn.

3. Doorverwijzen- Schakel vroeg het CLB in, later eventueel gespecialiseerde diensten.- Doorverwijzen heeft meer kans als de leerling het zelf belangrijk vindt en als de leerling (en zijn

ouders) zelf de hulpverlening kan kiezen.- Na de doorverwijzing heeft de leerkracht de taak om de leerling verder op te volgen. De leerkracht kan

eventueel zelf contact nemen met de externe hulpverlener om de verdere aanpak te bespreken.

DE OUDERSWat doe je als ouders in paniek melden dat hun kind drugs gebruikt?- Vertel ze niet te panikeren. Het is niet omdat hun kind met drugs experimenteert dat het verslaafd is.- Stimuleer ze om de communicatie met hun kind open te houden. Vertel ze begrip te tonen en te laten

voelen dat ze willen helpen. Het is belangrijk om te weten waarom het kind drugs gebruikt. Onder invloed van anderen of om persoonlijke redenen? In een gesprek kunnen ze te weten komen of hun kind alleen maar experimenteert of het een regelmatig gebruiker is of verslaafd.

- Bied hulp aan via de school en haar preventieplan. Experimenteert het kind, dan kan een gesprek al veel verhelpen. Gebruikt het regelmatig drugs, dan is doorverwijzing nodig naar het CLB of een Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg. Zij schatten de ernst van het probleem in en verwijzen eventueel door naar een ontwenningscentrum.

SCHOOLKLIMAAT TEGEN DRUGSNaast expliciete preventie in het schoolwerkplan is vooral het schoolklimaat van groot belang in de preventie van misbruik van genotmiddelen:1. Contact tussen leerlingen en leerkrachten: stellen we positieve (en realistische) verwachtingen aan

de leerling? Hoe gaan we om met ruzies op de speelplaats? Hoe gaan we om met storend gedrag?2. Contact tussen leerkrachten onderling: hoe ondersteunen leerkrachten elkaar? Kunnen ze bij elkaar

terecht met problemen? Kennen de leerkrachten elkaars initiatieven?3. Contact tussen directie en leerkrachten: is er ondersteuning? Krijgen leerkrachten de kans om zich

bij te scholen? Wat verwacht de directie van de leerkrachten en omgekeerd?4. Infrastructuur: hoe is de inrichting van de speelplaats, de klassen, de eetzaal? Zijn er mogelijkheden

om gebruik te maken van tv, video, sportzaal…5. Participatie: op welke manier worden leerkrachten, ouders en leerlingen betrokken in het plannen

en beslissingen nemen?6. Contact met de ouders: hoe blijven de ouders op de hoogte van wat gebeurt op school?