12

+ +

+

+Bestel zorg!

Klaar voor de toekomst?

Toekomstscenario’s kunnen hel­pen bij het nadenken en voeren van gesprekken over de mogelijkheden van nieuwe technieken. Vilans ont­wikkelde daarom drie mogelijke

scenario’s voor de ouderen­ en de gehandicaptensector. Punt op de horizon ligt in 2030. Scenario één is qua ontwikkelingen relatief dichtbij wat we nu al kennen, het tweede

scenario gaat een stuk verder en het derde scenario schetst grote, expo­nentiële veranderingen. Filmpjes over de verschillende scenario’s staan trouwens op www.vilans.nl/

De mogelijkheden van technologie groeien met de dag. Augmented reality is dit jaar al bij iedereen onder de aandacht gekomen door de dinoplaatjes van Albert Heijn en het gigantische succes van Pokémon Go. Maar ook het gebruik van robotica en slimme sensoren neemt fors toe. Wat er de komen-de jaren nog allemaal op ons pad komt, is lastig te voorspellen. Dat de impact niettemin groot zal zijn, ligt voor de hand.

RAZENDSNELLE, TECHNOLOGISCHEONTWIKKELINGEN BIJHOUDEN

Werken mettoekomstscenario’s

door L. Cornelisse,

S. Suijkerbuijk, N. Nijhof

Beeld: Vilans

012-015_BRZ06_VART_3_Vilans.indd 12 15-12-16 09:39

13 nummer 6 | december 2016 | www.boardroomzorg.nl

+ +

+

+Bestel zorg!

Klaar voor de toekomst?

MaNaGeMeNt SUMMaRYDe toekomst is een ongrijpbaar begrip. Niettemin dient zij zich voortdurend aan. Meebewegen met toekomstige ontwikkelingen is per defi nitie onmo-gelijk. We leven en werken nou eenmaal niet in de toekomst. Om toch enig grip te krijgen op aanloei-ende technologische mogelijkheden, heeft Vilans een bruikbare methode ontwikkeld. In dit artikel leggen de auteurs die methode uit. Gelukkig blijft het niet bij theorie en organiseert Vilans ook praktische bij-eenkomsten ter voorbereiding op straks. In het nu.

e-hea

lth

Er zijn geen intramuralevestigingen of ander bezit meer

nieuwsoverzicht­technologische­toekomst­zorg.

Scenario 1 Zorg in 2030 is ingericht op het be­houden van gezondheid en het voe­ren van een eigen regie. Gesprekken zijn open en er wordt eerst gekeken naar iemands sociale gezondheid en pas daarna naar noodzakelijke (me­dische) ondersteuning. De overheid betaalt het grootste gedeelte van de zorg die steeds meer op lokaal niveau wordt geleverd. Voor mensen met een hoge zorgzwaarte wordt nog op enkele plekken intramurale zorg ge­leverd met gebruik van geavanceer­de domotica en the internet of things (IoT). Zorg wordt steeds meer geau­tomatiseerd. Een computer stelt een diagnose en medicatie komt automa­tisch bij een cliënt. De zorgprofessi­onal heeft een coachende rol, helpt bij het interpreteren van data en geeft aan wat bepaalde waardes voor iemand betekenen. Daarnaast heeft hij een rol bij het vinden van de juis­te technische hulpmiddelen. Burgers maken gebruik van een portaal waar zij hun zorg en voorzieningen als be­lastingen en subsidies kunnen rege­len. De burger heeft een sturende rol bij de organisatie van zijn zorg. Hij kiest welke organisatie die zorg het beste kan leveren. Die organisatie heeft de verantwoordelijkheid om die zorg te leveren. De organisatie be­staat uit zelfsturende teams die met elkaar in contact staan door een por­taal en veilige apps.

‘Wij gaan er niet meer vanuit dat de overheid nog veel betaalt tegen die tijd. Intramurale zorg zal dan mis-schien ook wel niet meer bestaan.’

Scenario 2In 2030 is iedere burger baas over zijn eigen gezondheid. Hij bepaalt zelf wat gezond zijn betekent en heeft eenvou­dig toegang tot menselijke of techni­

sche hulp. Hij wordt daarin geadvi­seerd en geholpen door anderen met meer ervaring. De overheid betaalt de minimale basis, de burger zorgt zelf voor de rest. Technologie is breed in­zetbaar. Zo maken bijvoorbeeld ook ‘gezonde mensen’ gebruik van leefstijl­monitoring. Door crowdfunding wor­den technische hulpmiddelen steeds beter betaalbaar. Steden en dorpen worden ingericht op de zorgvraag van de inwoners. Dure technologische hulpmiddelen worden gedeeld. Zo zijn er 3D­printers voor het leveren van medicatie en wordt veel werk, on­der andere persoonlijke verzorging, uitgevoerd door robots, wat als veel minder privacy­schendend worden ervaren. Zorg is een aandachtservice en biedt zingeving in het leven. De cli­ent is zelf verantwoordelijk voor de organisatie van zijn zorg. Het team dat de zorg levert, bestaat voornamelijk uit freelancers.

Scenario 3In 2030 bestaat de zorg zoals wij die nu kennen niet meer. Het zorgland­schap verandert naar een technische dienstverlening gericht op maat­schappelijke gezondheidsdoelen. De cliënt betaalt zijn zorg met gebruik van blockchain. Maatschappelijke ge­zondheid wordt op wereldniveau ge­stuurd door do it yourself (DIY)­ont­wikkelingen van gepersonaliseerde hulpmiddelen. Een organisatie heeft alleen nog een kantoor voor een vas­te staf programmeurs. Er zijn geen intramurale vestigingen of ander be­zit. Alles wordt bij de burger aange­leverd op het moment dat hij daar behoefte aan heeft. De afdeling Research & Development van zorg­organisaties zoekt constant naar nieuwe vormen van gezondheidsbe­vordering. De crowd is eigenaar van de maatschappelijke gezondheid. De zorgorganisatie heeft geen mensen in dienst maar organiseert de kwaliteit en de toegankelijkheid van de zorg

met de juiste professional of vrijwil­liger afgestemd op de behoeft e van de cliënt. Dit kan ook op afstand met behulp van virtual reality (VR).

‘De robot gaat een keer komen, net als de zelfrijdende auto. Maar in de jaren zestig dacht men ook dat we in 2010 vliegende auto’s zouden hebben.’

Bovenstaande scenario’s geven een mogelijk beeld van de technologie die in de toekomst gebruikt zou kun­nen worden. Het is aannemelijk dat in de komende twintig jaar een technologie ontpopt die we nu nog

niet kennen maar die wel een grote impact zal hebben in het leven van alledag. Een expert op dit gebied, Kevin Kelly, beschreef twaalf onvermijdelijke technologische trends in zijn boek Th e Inevitable: Understanding the 12 technological forces that will shape our future. Vrij vertaald zijn dat de volgende: aanpas­send, slimmer, veranderend, alles wordt een scherm, toegankelijk, delen in plaats van hebben, persona­lisatie, zelf samenstellen, volgend,

012-015_BRZ06_VART_3_Vilans.indd 13 15-12-16 09:39

14

scenario 3

scenario 2

scenario 1

Verandering

2030Het verschil in veranderingseffecten bij de drie scenario’s.

onderzoekend, verbonden met tech­nologie en meer verbonden met de rest van de wereld.

Een aantal van deze trends komt te­rug in scenario’s 2 en 3: dure techno­logische toepassingen worden ge­deeld en je komt gemakkelijker in contact met zorg buiten je eigen straat of wijk. Zorg wordt op die ma­nier ook meer een service. Vooral op het gebied van preventie en vroeg­diagnostiek zal veel gebeuren als technologie slimmer wordt en dus beter kan interpreteren wat er aan de hand is. Als je dan ook nog een écht persoonlijk behandelplan kunt ma­ken, met medicatie die op jouw lichaam is afgestemd, dan krijgen ziekte en gezondheid in 2030 ook een andere betekenis. Maar of die tech­nologie de vorm krijgt van een nieu­we iPhone, een drone of misschien een nieuwe virtual reality­ beleving, dat kunnen we niet voorspellen.

in een kort experiment onderzoeken wat medewerkers nodig hebben bij het gebruik van een nieuwe toepas­sing. Belangrijk is dat vooraf het doel duidelijk is zodat de organisatie daadwerkelijk aan de slag gaat met ‘zinvol uitproberen’: kort experimen­teren om te zien of de technologie toegevoegde waarde heeft voor dat doel.

Een van de eerste stappen is bepalen wat voor type technologie je uit wil proberen. Nieuwe technologie is on­der te verdelen in de volgende cate­gorieën: _ Technologie die nu al op de markt

is maar nog niet ‘vanzelfsprekend’ gebruikt wordt, zoals videocom­municatie, apps en sensoren.

_ Technologie in conceptvorm maar nog niet in productie, zoals proto­types gemaakt door startups als toepassingen met slimme rollators, drones en avatars.

_ Technologie waarmee experimen­ten plaatsvinden in laboratoria en wetenschappelijk onderzoek en die nog niet in de zorg gebruikt wordt, maar waarbij dat wel denkbaar is, denk hierbij aan 3D­printen van medicatie.

Een experiment uit categorie 3 ziet er natuurlijk anders uit dan uit 1 of 2, maar is zeker niet onmogelijk. Het vergt alleen een andere kijk op experimenteren. Meestal heb je niet direct toegang tot een robot of een zelfrijdende auto, maar een avond organiseren om met een groepje thuiszorgmedewerkers samen een documentaire te bekijken kan wel een bepaalde mindset creëren die nodig is als die technologie ineens wel beschikbaar is. Of denk eens aan die whizzkid van de overkant die misschien met Makey Makey of the Internet of Things een handige oplos­sing bedenkt voor een dementeren­de bewoner om bijvoorbeeld activi­

Reacties uit het veld We hebben de drie scenario’s bespro­ken met diverse zorgaanbieders in de ouderenzorg en de gehandicapten­sector, zowel met bestuurders, be­leidsmakers, en medewerkers uit zorgteams, innovatie en ICT. De geïnterviewden vinden het derde scenario wel erg futuristisch en trek­ken veel elementen ervan in twijfel. Maar vrijwel iedereen is van mening dat we midden in scenario 1 zitten. De meesten vinden het aannemelijk dat een middenweg van scenario 2 met wat aanvullingen uit het derde en onderdelen uit het eerste scenario zich zal ontvouwen.

Zinvol uitproberenDe snelheid waarmee de techniek zich ontwikkelt, werkt bijna verlam­mend. Want als je niet weet wat er over tien jaar anders is dan nu, hoe kun je je daar dan op voorbereiden? Toch is het ook geen optie om met de armen over elkaar te blijven afwach­ten. Het is belangrijk om open te staan voor innovatie, om ruimte te creëren voor experimenten en dat ook te vertalen naar visie en beleid. Zulke experimenten leveren veel nut­tige informatie op. Een uitgebreide pilot is niet direct nodig, een kleine test van paar weken kan al veel in­zicht geven. Zo kan je bijvoorbeeld

Start­ups koppelen aan zorgorganisaties

012-015_BRZ06_VART_3_Vilans.indd 14 15-12-16 09:39

nummer 6 | december 2016 | www.boardroomzorg.nl 15

e-hea

lth

Sandra Suijkerbuijk Lotte Cornelisse Nienke Nijhof

teiten te monitoren. Veel mensen denken dat een experiment met tech­nologie mislukt is als het functioneel niet werkt zoals verwacht. Geeft de sensor niet op het juiste moment een melding? Dan wordt de technologie afgeschreven. Dat is jammer, want de antwoorden die je in een experiment vindt helpen altijd, ook als je ontdekt dat het product of de technologie niet voldoet aan de gestelde eisen. Het helpt je verder op weg naar even­tuele andere producten of mogelijk­heden.

Experimenteren Vilans heeft in het project ‘Techno­logische Toekomst van de Zorg’ twee rondes ‘zinvol uitproberen’ uitge­voerd met verschillende zorgorgani­saties. De deelnemende organisaties gebruikten themakaarten met vragen om het product op technologie te evalueren. De themakaarten bevat­ten onderwerpen als organisatie, om­geving, leverancier, communicatie, betrokkenen, in gebruik en functio­neel. In ronde 1 ging het om techno­logie die al voorhanden was, in ronde 2 om technologie die nog in ontwik­keling is.In ronde 1 werden drie technologie­en geselecteerd die voldeden aan de behoeftes en uitdagingen van de zorgorganisaties. Zij maakten een keuze en gingen hier vervolgens twee

weken mee testen. Tijdens deze twee weken waren er enkele aandachtsge­bieden vanuit de themakaarten waar men extra naar zou kijken. Dit kon bijvoorbeeld gericht zijn op de nood­zakelijk betrokkenen of de commu­nicatie die moet plaatsvinden. Orga­nisaties bepaalden zelf welk doel ze voor ogen hadden. Dat hoefde dus niet per se het doel te zijn dat de technologie 100% werkt.

Voor ronde 2 hebben we een match­making event georganiseerd waarin we start­ups koppelden aan zorgor­ganisaties. De aanwezige start­ups houden zich bezig met hele uiteen­lopende dingen. Bijvoorbeeld het spelenderwijs met protocollen om­gaan, een moeilijk gesprek met een mantelzorgers voeren, slimme vloe­ren die alles meten tot kleine robots en bestaande apparatuur in huis die aangeven of alles goed gaat met de bewoner. De bijeenkomst was een overweldigend succes. Zowel zorgor­ganisaties als start­ups vonden dit de ideale manier om laagdrempelig met elkaar in contact te komen. Er gaan nu zes experimenten van start naar aanleiding van deze bijeenkomst. Ook voor zorgorganisaties die geen match konden vinden was er voldoende aanbod. Zo werden er ideeën gepresenteerd voor een expe­riment zoals het bezoeken van een

“slimme woning” van de toekomst, een film kijken over robotica of de whizzkid­buurjongen aan de slag laten gaan.

Zelf aan de slagDe toekomst begint nu en dat kan ook bij uw organisatie. Kleine expe­rimenten die de werkvloer zelf uit­voert en evalueert, blijken zinvol te zijn. Eind van het jaar komt er een “challenge” waarmee u zelf aan de slag kunt gaan.

Daarnaast presenteren we op 8 december de resultaten van het pro­ject tijdens een vrij toegankelijke bij­eenkomst, waarin we zorgorganisa­ties opnieuw de mogelijkheid bieden om kennis te maken met start­ups. Wilt u meedoen? Neem dan contact op met Lotte Cornelisse.|

Lotte Cornelisse, Nienke Nijhof en Sandra Suijkerbuijk zijn adviseur eHealth bij Vilans.Dit artikel past in de rubriek Kennis in de Praktijk die op regelmatige basis wordt verzorgd door Vilans.

Kleine experimenten blijken zinvol

012-015_BRZ06_VART_3_Vilans.indd 15 15-12-16 09:39