Klaar? Actie!over ouderen en cultuurparticipatie

Dominique VertéTom De MetteWim De PauwNico De Witte

Liesbeth De Donder Tine BuffelSarah DuryIne Lobelle

Willem Elias

In samenwerking met

Vergrijzing? 21e eeuw : eeuw van de bevolkingsveroudering

Vandaag: 1,86 miljoen 65+

2020: 2,22 miljoen 65+

Vooral in Vlaanderen:

2010 – 2020: 1,13 naar 1,35 miljoen 65+

2020: 21% van de Vlaamse bevolking

Ouderenbeleidsplan 2010-2014  1 van de 8 doelen/acties: CULTUUR!  Cultuur en verenigingsleven als hefboom voor

participatie  Genuanceerder beeld in de media  Culturele competenties stimuleren, levenslang

leren  Toegankelijk reisaanbod  Kenniscentrum mediawijsheid, maatschappelijke

return van VRT,…

1. Situering onderzoek

  De data uit Klaar? Actie!:

  Ouderenbehoefteonderzoeken– In 5 Vlaamse provincies– In meer dan 90 gemeenten– Bij meer dan 44.000 ouderen

1. Situering onderzoek

  Doelstellingen onderzoek– Behoeften inschatten bij senioren lokaal– Handvatten aanreiken voor lokaal beleid– Aanzet geven tot een seniorenbeleidsplan (evidence

based policy)– Senioren activeren in functie van de constructie van de

lokale samenleving

Voor ouderen… door ouderen…

1. Situering onderzoek

  Wie is er bevraagd?– Thuiswonende 60-plussers– Per gemeente: een proportioneel gestratificeerde

steekproef– 3 leeftijdsklassen

– 60-69 mannen en vrouwen– 70-79 mannen en vrouwen– 80+ mannen en vrouwen

– De verhoudingen binnen de bevolking worden behouden binnen de steekproef

2. Populatie (Klaar? Actie!)

–44.431 respondenten–Mediaanleeftijd: 71 jaar (60-107)–72.1% max. lager secundair onderwijs–63.7% gezinsinkomen <1499€

Stand van zaken maart 2011: - Meer dan 155 gemeenten (1 op 2)- Meer dan 65.000 ouderen

Kaart dd 1 januari 2010

3. Overzicht deelnemende gemeenten

4. Vraagstelling

  Inhoud boek ‘Klaar? Actie!’:– Hoeveel ouderen neem deel aan cultuur?– Welke factoren spelen een rol?– Willen ouderen wel participeren?– Wat zijn de randvoorwaarden?– Wat zijn de determinanten van cultuurparticipatie

bij ouderen?– …

5. Conclusie en aanbevelingen   Vaststellingen

– Helft participeert nooit– Passant geen garantie voor frequente participatie– Cultuurparticipatie = sociaal gebeuren– Drempels

⇒ En nu? Hoe cultuurparticipatie stimuleren?

5. Conclusie en aanbevelingen

  Ouderen = heterogene groep– De ouderen bestaan niet– De oplossing bestaat niet

  Cultuurparticipatie wordt beïnvloed door een aantal individuele kenmerken– Leeftijd, opleiding, burgerlijke staat, inkomensniveau,…– Op zich belangrijk, maar ontoereikend

5. Conclusie en aanbevelingen  Leeftijdsvriendelijk aanbod: Afstand

– Cultuuraanbod in nabije leefomgeving (ouderen missen cinema, theater, café, bib in de buurt)

– Centralisatie vs decentralisatie– Vb: cinemacomplex versus buurtcinema’s

– Mobiliteit van ouderen– Wagengebruiker: slechts 1/3 participeert– Openbaar vervoer

– Trein, tram, taxi– Maar openbaar vervoer is vaak te complex

5. Conclusie en aanbevelingen

  Leeftijdsvriendelijk aanbod: Tijd– 1/3 komt ‘s avonds nooit buiten– Avondprogrammaties?– Geen roep naar ‘enkel-ouder-voorstellingen’,

maar naar diversificatie in programmatietijden die ook andere doelgroepen kunnen aanspreken

5. Conclusie en aanbevelingen

  Sociale netwerken– Algemeen: Hoe meer sociale contacten ouderen

hebben, hoe vaker ze aan cultuur deelnemen– Maar... Ouderen die heel veel sociale contacten hebben,

zullen dan weer minder participeren aan cultuur

– Binnen-buiten perspectief– Sterke integratie in eigen netwerk kan mogelijkheid

belemmeren om externe linken te leggen

5. Conclusie en aanbevelingen

  Maatschappelijke participatie– Vroeger lid van een vereniging = nu participeren aan

cultuur– Socialisering en ervaringen tijdens lidmaatschap

verenigingsleven werken door op latere leeftijd– Verenigingsleven = sociale ruimte die de kans op

cultuurparticipatie vergroot– Bestaande formele en informele

vrijwilligersnetwerken aanboren

5. Conclusie en aanbevelingen

  Media– Gemeentelijke infobrochure en krant

– Lezers participeren vaker aan cultuur– Maar: geen oproep naar meer geschreven reclame

– Mensen worden overstelpt met brochures– Beter: mond-tot-mond reclame

5. Conclusie en aanbevelingen

  Cultuurraden– Aangename sfeer, goede werking– Maar

– Motivatie/betrokkenheid ouderen in cultuurraad laag

  Cultuurraad als platform– Brugfunctie tussen cultuurbeleid en verenigingsleven

realiseren– Intergenerationale mix– Flexi-volunteering

5. Conclusie en aanbevelingen

  Kernpunten– ‘Ouderenbril’ => ga spreken met mensen!

– Afstand, tijd– Aandacht voor diversiteit (lokaliteit is overal anders)

– Samenwerking: kleinschalig en tastbaar– Vertrekken vanuit wat succes brengt (sterkten)– Bredere maatschappelijke context (socialisatie)

Klaar? Actie!  Info & Contact:  VUB – vakgroep Agogische

wetenschappenPleinlaan 2 – 1050 Brussel

  dverte@vub.ac.be  tdemette@vub.ac.be  www.vub.ac.be/EDWE