Filosofisch: ophouden te bestaan als persoon

Fysiologisch: geen respons op prikkel

Klinisch dood: niet kunnen spreken, knipperen met ogen

Medisch dood: bepaalde criteria, bv. hersendood

1.

De dood – het lichaam is dood2.

De dood – de persoon is dood

Het doodgaan Het doodgaan 

De dood – eindstation van het proces van sterven

De dood – overgang naar leven bij God

Lichamelijke doodWant hij ziet dat wijzen sterven, dat een dwaas en een onverstandige 

samen omkomen en hun vermogen aan anderen nalaten

(Psalm 49,11)

Geestelijke dood

U die dood was door de overtredingen en de zonden (Efeziërs

2,1)

Eeuwige dood

Wees niet bevreesd voor hen die het  lichaam doden en de ziel niet kunnen doden

(Matteüs

10,28)

Medisch script Verzet tegen medisch script

Volgt medische definities van dood en leven

“De dood zichtbaar op een  monitor”

Beslissen over leven & dood

Leven behouden gezien als  eerbied voor het leven

Brengt juist de stervende  persoon als actor

in beeld

Vaak leidend principe in  hospices

Persoonlijke groei in het  stervensproces (Kübler‐Ross)

De dood een mysterie

Naar Clive

Seale, Constructing

Death, 1998

Geschapen: beeld van God (Genesis 1)

Zondeval en cultuuropdracht (Genesis 3 en 9)

GevolgenGevolgen

Moeite, ziekte, Moeite, ziekte, ‘‘doornen en doornen en distelendistelen’’

Anderzijds: beloften en opdrachtAnderzijds: beloften en opdracht

Gegevens van CBS

Naar Lynn

& Adamson, 2003

Korte periode van ziekte

met duidelijke achteruitgang

Chronische beperking

met kritieke episodes

Langdurig traject van

achteruitgaan van conditie

Behandeling  proportioneel?

Zinvol

Zinloos

Kansloos

JA

JAJA

JA

NEE

NEE

NEE NEE

Kans op overleven op korte termijn?

Kans op overleven op lange termijn?

Kans op “kwaliteit” op lange termijn?

a.

Niet meer menselijk…

aan dood overgevenb.

Niet meer te “repareren”

door mensenhanden

Voorbeeld: Leeftijd als keuzecriterium◦

Fysiologische beperkingen◦

Niet meer meetellen

Eenzaamheid

Verveling

Lichamelijk ongemak

Afhankelijk zijn

Je teveel voelen

Dit wordt verergerddoor de voorstellenvan ‘Uit Vrije Wil’

Medisch script Verzet tegen medisch script

Stervenskunst, ars moriendi

Sterven anno 2012

Lichamelijke klachten

Psychisch lijden

Sociale pijn

Spirituele noden

Cicely

Saunders

(1918–2005)

MedischMedisch‐‐ technische technische 

inzetinzetBejegening,

wettelijke regels, zingeving

spiritueelspiritueel

lichamelijklichamelijk

sociaalsociaalpsychopsycho--

Naar Carlo Leget, 2007

Medisch Contact, 2012, 18 mei

God is almachtig

God is geheel goed 

Er is lijden en kwaad in de wereld

C.S. Lewis, The Problem

of Pain, 1940

Alister

McGrath, Bridge‐Building, 1992