Keuzeprocessen

Veerle GermeijsStudiedag Diagnostiek 13/12/2007

Hoofdstuk 11 Studie- en beroepskeuzeprocessen

Veerle Germeijs, Karine Verschueren, en Filip Mels

Overzicht Keuzes tijdens schoolloopbaan

Theoretische benaderingen van studie/beroepskeuze

Implicaties voor diagnostiek (selectie diagnostische instrumenten)

Aansluiting diagnostiek - begeleiding

Keuzes tijdens schoolloopbaan Geert 5e lj Ba.O. (6e lj of 1B?) Tine 2e jaar S.O. (sport of economie?) Hans 6e jaar S.O. (7e jaar?) Dirk 6e jaar S.O. (wat volgend jaar studeren?) Anne 3e jaar S.O. (andere studierichting?) …

-> scharniermomenten, huidig onderwijsaanbod voldoet niet aan noden

Keuzes tijdens schoolloopbaan

Complexe keuzes (bv. veel alternatieven, veel aspecten)

Keuzehulp: aandacht voor ontwikkeling van keuzevaardigheden; actieve rol van leerling

-> implicaties voor diagnostiek, begeleiding

Overzicht Keuzes tijdens schoolloopbaan

Theoretische benaderingen van studie/beroepskeuze

Implicaties voor diagnostiek (selectie diagnostische instrumenten)

Aansluiting diagnostiek - begeleiding

Theoretische Benaderingen

KeuzeprocesBesliskundige benaderingOntwikkelingspsychologische benadering PersoonskenmerkenMatchingbenadering Keuzegerelateerde cognitiesSociaal-cognitieve benadering

Theoretische Benaderingen KeuzeprocesBesliskundige benadering

6 centrale keuzetaken:- Oriëntatie bewustwording, motivatie- Exploratie zichzelf info interessen, vaardigheden,…- Brede exploratie omgeving algemene info- Diepe exploratie omgeving gedetailleerde info- Beslissingsstatus keuzenabijheid- Binding aan keuze zekerheid, identificatie

Theoretische Benaderingen KeuzeprocesOntwikkelingspsychologische benadering

Keuze als deelbeslissing in continue ontwikkeling- Belang andere aspecten van levensloop

(bv. vroegere keuzes)

- Keuzerijpheid, keuzevaardigheid, loopbaancompetentie (bv. bewustwording, plannen)

Theoretische Benaderingen

PersoonskenmerkenMatchingbenadering

Waarden overtuigingen mbt. gewenst eindresultaat van gedrag

Interesses voorkeuren voor bepaalde activiteiten

Vaardigheden cognitief, technisch-praktisch, schools, studeer

Theoretische Benaderingen

Keuzegerelateerde cognitiesSociaal-cognitieve benadering

Effectiviteitsgevoel geloof in eigen capaciteit om bepaald gedrag te realiseren (bv. oplossen van wiskundige vraagstukken, uitvoering van studiekeuzetaken)

Ervaringen die effectiviteitsgevoel vorm geven

Overzicht Keuzes tijdens schoolloopbaan

Theoretische benaderingen van studie/beroepskeuze

Implicaties voor diagnostiek (selectie diagnostische instrumenten)

Aansluiting diagnostiek - begeleiding

Implicaties Diagnostiek

IntakefaseAlgemene/specifieke hulpvraag verhelderenVerzamelen van info over

- verloop keuzeproces- beïnvloedende factoren

Intakefase : Checklist verzamelen van infoKeuzeproces- bewustwording, motivatie

voldoende bewust, gemotiveerd? vooruitschuiven?- brede exploratie keuze-alternatieven

al gestart? voldoende breed? weinig, onbetrouwbare, tegenstrijdige info? - exploratie enkele keuze-alternatieven in diepte

grondig? weinig, onbetrouwbare, tegenstrijdige info? criteria?- exploratie zichzelf (oa. vaardigheden, interesses, waarden)

mate? bronnen? weinig, incorrecte info? - beslissing

angst, perfectionisme? geen enkel alternatief overhouden?- binding

identificatie? realisatie?

Intakefase : Checklist verzamelen van infoBeïnvloedende factoren- cognities

effectiviteitsgevoel?- loopbaancompetentie

plaats binnen eigen ontwikkeling? verantwoordelijkheid?

- andere persoonsgebonden factorenlichamelijke factoren? sociaal-emotioneel functioneren?

- opvoedingsomgevingondersteuning keuzeproces? rolmodellen?

- onderwijsleeromgevingfeedback prestaties? ondersteuning keuzeproces?

Implicaties Diagnostiek Intakefase Gesprek Diagnostische instrumenten

Study Choice Task Inventory (SCTI, Germeijs & Verschueren, 2006)-> mate waarin leerlingen werk maken van 6 keuzetaken

Career Decision Making Difficulties Questionnaire (CDDQ, Gati & Saka, 2001)-> problemen met keuzetaken, belemmerende persoons- en omgevingsfactoren

Keuzetaak Voorbeeldvraag SCTI Antwoordvorm 1. Oriëntatie Ik ben nu bereid om tijd te besteden aan het zoeken

van een studie. (omcirkel één cijfer) Helemaal niet Volledig van van toepassing toepassing op mij 1 2 3 4 5 6 7 8 9 op mij

2. Exploratie breed Ik heb zelf algemene overzichten over de structuur

van het hoger onderwijs doorgenomen. (zet een kruisje)

Geen enkele Soms Dikwijls keer

3. Exploratie diep Ik heb een brochure over een bepaalde

studierichting grondig gelezen. (zet een kruisje) Geen enkele Soms Dikwijls keer

4. Exploratie zichzelf Ik heb bij mezelf bewust stilgestaan bij wat mij

wel/niet interesseert. (zet een kruisje) Geen enkele Soms Dikwijls keer

5. Beslissingsstatus 1. som hieronder alle studierichtingen op die je op

dit moment overweegt. 2. welke studierichting uit vraag 1 is je eerste keuze?

6. Binding Ben je zeker van deze studierichting? (omcirkel één

cijfer) Zeker Ja, niet 1 2 3 4 5 6 heel erg

Implicaties Diagnostiek Onderzoeksfasegericht onderzoek naar :

vaardighedenwaardeninteresseskeuzegerelateerde cognitiesloopbaancompetentiepersoons- en omgevingsfactoren

Implicaties Diagnostiek

OnderzoeksfaseFactoren bij keuze van interessetests:

- gemeten interessedimensiesvb. literatuur, muziek (vb. ZOBEST) artistiek (vb. BZO)- normscores (vb. ABIV) /ruwe scores (vb. BZO)- leerlinggestuurd (vb. VLABIV tov. BZO, ZOBEST)

Overzicht Keuzes tijdens schoolloopbaan

Theoretische benaderingen van studie/beroepskeuze

Implicaties voor diagnostiek (selectie diagnostische instrumenten)

Aansluiting diagnostiek - begeleiding

Aansluiting diagnostiek-begeleiding

Uitgangspunt: actieve rol leerling/ouders -> ontwikkeling keuzevaardigheden

Implicaties voor gebruik van resultaten uit onderzoek (adviesfase)

samen met cliënt verbanden leggen tussen resultaten onderzoek – andere informatiebronnen

koppeling zelfkennis – keuzemogelijkheden

volstaat informatie om keuze zelf aan te pakken?

Aansluiting diagnostiek-begeleiding

Hulpverlening afhankelijk van gegevens uit diagnostisch proces: informeren, beschikbare informatie ordenen, begeleiding bij persoonlijkheids- en emotionele problemen,…

vb. Beslissingsrooster (Verachtert, 2006)

Beslissingsrooster

(Verachtert, 2006)