Kerncentrale Doel Uranium als energiebron

WAARDENGedrevenheid Engagement

Durf Verbondenheid

medewerkers

4 945

miljoen klanten

2,86

verkoop van elektriciteit en

aardgas

98,6 TWh

investeringen en onderhoud

419 miljoen EUR

capaciteit hernieuwbare

energie

461 MWproductie - capaciteit

9 020 MW2

productie elektriciteit

42,7 TWh2

KERNCIJFERS ELECTRABEL1

1 jaar 2013/productiecapaciteit en medewerkers midden 2014 2 aandeel Electrabel

Centrale Doel 2

HOOFDROLSPELER IN HET BELGISCHE ENERGIELANDSCHAP

De onderneming produceert elektriciteit met een performant, veilig en betrouwbaar productiepark en verkoopt en levert elektriciteit, aardgas en energiediensten. Die activiteiten worden geoptimali-seerd door verrichtingen van Energy Management & Trading op de energiemarkten.

Electrabel biedt haar klanten op maat gesneden, efficiënte en inno-vatieve energieoplossingen en -diensten aan.

De onderneming is een belangrijke werkgever en investeerder en levert een significante bijdrage aan de Belgische economie en samenleving.

Ze investeert in onderzoek en innovatie om een antwoord te bieden op de nieuwe energiebehoeften en -uitdagingen van morgen: een meer duurzame elektriciteitsproductie, een rationeler verbruik, een intelligent elektriciteitssysteem.

Electrabel is meer dan een eeuw verankerd in de Belgische samen-leving en ze neemt haar sociale verantwoordelijkheid ten volle op, met een bijzondere aandacht voor de kansarmen in de maat-schappij.

Electrabel is de leidende energieonderneming in België. Ze maakt deel uit van de GDF SUEZ Groep, een wereldleider voor energie.

Sociaal engagementStrijd tegen energiearmoede, gelijke kansen, toegang tot werk, solidariteit, sociale integratie, bescherming van het leefmilieu, opwaardering van het culturele erfgoed.

Verkoop van gas en elektriciteit> Innovatieve diensten en oplossingen

Productie van elektriciteit> Lokaal en

gediversifieerd park

Herdersbrug Knippegroen

Rodenhuize

Awirs

Drogenbos

Tihange

Doel

Saint-GhislainAmercoeur

Plate Taille

Coo

Zandvliet Power Rodenhuize

Wondelgem Volvo Trucks

LochristiDS Textile

BASFHoogstraten

Sint-Gillis-Waas

Gembloux Bütgenbach

Quévy

Zwevegem

Kasterlee

Perwez

Ford GenkLanaken

SchellePathoekeweg

Zeebrugge

IzegemPoperinge

DourLeuze-Europe

Frasnes-lez-Anvaing

Bullange

Volvo Cars

HerdersbrugKnippegroen

Awirs

Drogenbos

Tihange

Doel

Saint-Ghislain

AmercoeurCoo

Zandvliet Power

Rodenhuize

Wondelgem Volvo Trucks

LochristiDS Textile

BASFHoogstraten

Sint-Gillis-Waas

Gembloux

Bütgenbach

Quévy

Zwevegem

Kasterlee

Perwez

Ford Genk

Lanaken

Schelle

Pathoekeweg

Zeebrugge

IzegemPoperinge

Dour

Leuze-Europe

Frasnes-lez-Anvaing

Bullange

Volvo Cars

3 Centrale Doel

LOKALE PRODUCENT, DICHT BIJ ZIJN KLANTEN

Strategische diversificatieElectrabel beschikt in België over haar eigen gediversifieerd productiepark met een capaci-teit van 9 020 MW. Het bestaat voornamelijk uit aardgasgestookte centrales met hoog ren-dement (stoom- en gasturbines, warmtekracht), performante kerncentrales en installaties die werken met hernieuwbare energiebronnen.

De diversificatie op het vlak van technologie en brandstof laat toe de bevoorrading van de klanten te verzekeren tegen stabiele voor-waarden en met respect voor het milieu.

Beperkte ecologische voetafdrukDe ecologische voetafdruk van deze ener-giemix, waarvan 64% zonder CO2-uitstoot, is beperkt en behoort tot de kleinste in Europa.

Met haar 50 windparken, waterkrachtcentra-les, fotovoltaïsche installaties en biomassa-centrales, die samen een capaciteit van 461 MW hebben, is Electrabel ook de grootste producent van groene energie van het land. Het belang van de hernieuwbare energiebron-nen zal verder groeien door de talrijke offshore en onshore projecten die worden ontwikkeld.

Kerncentrale Klassieke centrale Warmtekracht Spaarbekkencentrale STEG (stoom- en gasturbine) Windpark Zonnepanelen (>0,2 MW) Biomassa (klassieke centrale) Waterkrachtcentrale

(situatie midden 2014)

elektriciteits-centrales

90

producent van groene energie

in België

1e

Het productiepark van Electrabel stoot minder CO

2 uit dan het

gemiddelde van de parken van de energiebedrijven in Europa.

Centrale Doel 4

ENERGIE­OPLOSSINGEN VOOR IEDEREEN

Electrabel heeft in België, haar historische thuismarkt, 2,86 miljoen klanten elektriciteit en/of gas. Haar portefeuille is uitgespreid over alle marktsegmenten: residentieel, pro-fessioneel, KMO’s, industrie, publieke instel-lingen…

Innovatieve diensten en oplossingenNaast competitieve prijzen, wil de onderne-ming zich onderscheiden door de kwaliteit van haar dienstverlening met een permanen-te aandacht voor de klanten.

Electrabel zoekt constant naar innovatieve diensten en oplossingen om het energiever-bruik en de ecologische voetafdruk te verla-gen. Haar aanbod gaat van energie-efficiën-te producten en toepassingen, over groene energie tot duurzame mobiliteit.

De onderneming besteedt bijzondere aan-dacht aan nabijheid. Om aan de verwachtin-gen van haar klanten tegemoet te komen, biedt ze hen een grote bereikbaarheid via verschillende kanalen: unieke gesprekpart-ners voor bedrijven, een eigen contact cen-ter gevestigd in België, een website met per-soonlijke toegang, een netwerk van erkende partners…

Consumenten zijn steeds op zoek naar innovatieve oplossingen om energie te besparen. Het Smart-gamma van Electrabel komt daaraan tegemoet: www.electrabel.be/smart

Watt WatchersHet facebookplatform Watt Watchers van Electrabel is met 26 000 fans uitgegroeid tot dé community voor mensen die bewuster met energie willen omgaan en met elkaar energietips delen.

KERNCENTRALE DOEL

Wereldwijd zijn er 436 kernreactoren in werking,

verdeeld over 30 landen. Ze zorgen voor 1/8e van de

mondiale elektricteitsproductie (IAEA, juli 2014).

436 kernreactoren

DOEL 4DOEL 3

DOEL 2

DOEL 1

Centrale Doel 6

EEN BEETJE GESCHIEDENIS

Eind de jaren ’60 opteerde België voor een elektriciteitsproductie deels op basis van kernenergie. Het verbruik kende een aan-houdende en significante groei en de fos-siele brandstoffen konden niet langer als de enige optie worden beschouwd om aan deze energievraag te beantwoorden.

Deze beleidskeuze leidde tot de bouw van vier kernreactoren in Doel en drie in Tihange.

In 1968 werd de bestelling geplaatst voor de bouw van de centrales Doel 1 en 2. De omgeving van het Scheldedorp Doel op de linker Scheldeoever bleek de ideale plaats omwille van de aanwezigheid van voldoende koelwater. De werken begonnen met de

opspuiting van 80 hectare poldergrond. De dijken werden tot elf meter boven de zee-spiegel verhoogd.

De eigenlijke bouw startte in 1969 en in 1970 werden de eerste personeelsleden aangeworven. De reactor van Doel 1 werd in dienst gesteld begin 1975. Ondertussen werd in ijtempo verder gewerkt aan de bouw van Doel 2 die eind van datzelfde jaar offi-cieel in gebruik kwam. Eind 1974 startten de werken aan Doel 3 die in de herfst van 1982 in werking werd gesteld. In de zomer van 1985 was ook Doel 4 volledig klaar.

Wist u dat? Het Belgische federale parlement heeft beslist dat de reactoren van Doel 1 en 2

in 2015 uit dienst moeten worden genomen, na veertig jaar werking.

Het sluitingsjaar voor Doel 3 en 4 is vastgelegd op 2022 en 2025.

Werf van Doel 1 Constructie van het reactorgebouw

7 Centrale Doel

WELKE VOORDELEN BIEDT HET GEBRUIK VAN KERNENERGIE?

• het zorgt voor een elektriciteitsproductie 24 uur op 24, vrijwel 365 dagen per jaar;

• het vermindert de afhankelijkheid van grote leveranciers van fossiele brandstof-fen (olie, steenkool, aardgas);

• het vertraagt de uitputting van fossiele brandstoffen;

• het is vandaag in België één van de goedkoop-ste bronnen om elektriciteit te produceren;

• het laat toe om grote hoeveelheden elek-triciteit te produceren zonder de uitstoot van CO2;

• het beperkt de noodzaak om elektriciteit te moeten invoeren;

• het creëert een grote directe en indirecte tewerkstelling.Controlezaal

Het gebruik van kernenergie voor de elektriciteitsproductie is een belangrijke factor voor de energievoorziening

Wist u dat? Vanaf midden de jaren ’90 neste-len slechtvalken op een van de

koeltorens van centrale Doel. Deze roofvogels beschouwen ze als

alternatieve nestplaats voor steile rotswanden, hun

natuurlijke biotoop.

die zowel economisch als energetisch voordelen biedt, en die een significante bijdrage levert aan de strijd tegen de klimaatopwarming:

Wist u dat?69% van de

elektriciteitsproductie door Electrabel gebeurt zonder

uitstoot van CO2, voornamelijk door de inzet van kerncentrales.

9 Centrale Doel

HOE WERKT EEN KERNCENTRALE VAN HET TYPE PWR1?

Hoe wordt elektriciteit geproduceerd?In een elektriciteitscentrale wordt de elektri-sche energie geproduceerd door een reeks energieomzettingen. Door de verbranding van brandstof (chemische energie) of een kernsplijting (kernenergie) ontstaat warmte (thermische energie) die water omzet in stoom. Deze stoom drijft een turbine aan (mechanische energie) die een alternator aan het draaien brengt. De alternator zet de mechanische energie om in elektrische energie.

Het werkingsschema van een kerncentrale gelijkt sterk op dat van een klassieke ther-mische centrale. In deze laatste gebeurt de productie van warmte door het verbranden van steenkool, aardgas, biomassa… in een ketel. In een kerncentrale ontstaat de warmte door een kernsplijtingsproces in de splijtstof-staven die in een kernreactor staan.

Kernsplijting – omzetting van kernenergie in thermische energieAlle materie bestaat uit atomen die opge-bouwd zijn uit een kern waaromheen elektro-nen draaien. De kern zelf is opgebouwd uit protonen en neutronen.

In een kernreactor komt thermische energie vrij door het splijten van de kernen van zware atomen, zoals die van uranium.

Die splijting wordt tot stand gebracht door de uraniumkernen te beschieten met neutronen die de juiste snelheid hebben.

Bij elke splijting van een kern komen er twee of drie neutronen vrij die op hun beurt weer nieuwe splijtingen kunnen veroorzaken en op die manier zorgen voor een kettingreactie.

In een kernreactor moet men een gecon-troleerde kettingreactie tot stand brengen, waarbij na elke splijting slechts één nieuw neutron een nieuwe splijting veroorzaakt. Daarom moet het teveel aan neutronen dat

in de reactor vrijkomt, worden weggewerkt. Door boorzuur toe te voegen aan het water dat door de reactorkuip stroomt (het water van de primaire kring) en door regelstaven in de reactorkuip neer te laten, kan men neu-tronen absorberen en zo de reactie regelen. Door alle regelstaven tegelijk in de reactor te laten vallen, zal de reactie binnen 1,3 secon-den stilvallen.

1. Pressurized Water Reactor of drukwaterreactorSplijtstofelementen

Centrale Doel 10

4 Daarop ontstaat een splijtingsproces waarbij energie vrijkomt onder de vorm van warmte en straling. Daarbij ontstaan splijtingsproducten, alsook schieten nieuwe neutronen weg die op hun beurt uraniumatoomkernen zullen raken. Dit herhaalt zich keer op keer, vandaar de term kettingreactie.

1 Eén neutron.

2 Het water in de reactorkuip remt de snelheid van het neutron af; daar-door zal het neutron de atoomkern kunnen raken.

3 Het neutron raakt de kern van een uraniumatoom. De volledige splijting

van 1 kg uranium-235 levert 3 000 000 meer thermische energie op dan de verbranding van

1 kg steenkool.

3 miljoen

1

34

2

5

6

7

C

D

3

2

AB

111 Centrale Doel

Werkingsprincipe van PWR­reactoren Een kerncentrale van het type PWR zoals in Doel, heeft drie kringen met water die volle-dig van elkaar gescheiden zijn. Bijna 2/3 van de kernreactoren wereldwijd zijn van dit type.

I Primair circuit

2 Secundair circuit

3 Tertiair circuit

Wist u dat? Er bestaan meerdere types van

kernreactoren waaronder:

PWR: drukwaterreactor of hogedrukreactor (Doel)

BWR: kokendwaterreactor (Fukushima)

RBMK: lichtwater-gekoelde- grafiet-gemodereerde-reactor

(Tsjernobyl)

A Reactor

B Stoomgenerator

C Turbine

D Condensor

Het water en de stoom van de secundaire kring komen nooit in contact met het water van de

primaire kring

10 11

14

15 22

23

24

25

12

1320

21

18

19

16

8

179

26

Centrale Doel 12

1 Reactor

2 Splijtstofstaven

3 Regelstaven

4 Drukregelvat

5 Stoomgenerator

6 Primaire pomp

7 Voedingswater primair circuit

8 Voedingswater secundair circuit

9 Stoom

10 Hogedrukturbine

A Reactor

B Stoomgenerator

C Turbine

D Condensor

11 Lagedrukturbine

12 Condensor

13 Voedingspomp

14 Alternator

15 Bekrachtiger

16 Transformator

17 Hoogspanningslijn

18 Koelwaterbron (Schelde)

19 Watervang

20 Koud koelwater

21 Opgewarmd koelwater

22 Koeltoren

23 Opwaartse luchtstroom 24 Waterdamp

25 Lozing koelwater

26 Verbruiker

SplijtstofCentrale Doel gebruikt uranium als splijtstof. In de natuur bestaat uranium onder de vorm van drie isotopen1: 99% uranium-238, 0,7% uranium-235 en een zeer kleine fractie ura-nium-234.

De kern van uranium-235 is splijtbaar, maar die van uranium-238 niet. Het uraniummeng-sel dat in de mijnen wordt gewonnen, wordt verrijkt tot het ongeveer 4% uranium-235 bevat: dat is de ideale concentratie om een kettingreactie in stand te houden in een PWR-reactor.

Reactor: warmte producerenDe reactor is een grote, dikwandige stalen kuip, waarin zich de splijtstofstaven bevin-den die gevuld zijn met kleine splijtstofta-bletten met uraniumoxide. De staven zijn gebundeld in elementen die verticaal in de reactor worden geplaatst.

De warmte die vrijkomt bij de splijting van de uraniumkernen wordt opgenomen door het water van de primaire kring. Het water verhit tot zeer hoge temperatuur – meer dan 300°C – maar gaat niet koken en vormt zich niet om tot stoom omdat een drukregelvat het onder een grote druk van ongeveer 155 bar houdt. Vandaar de benamning hogedrukreactor.

Wist u dat? Na vier jaar is de bruikbare energie uit de nucleaire

brandstof uitgeput en wordt ze vervangen.

Reactorkuip - Vervanging van de brandstof

1. Isotopen zijn elementen met dezelfde chemische eigenschappen, maar met een verschillende atoommassa: ze hebben hetzelfde aantal protonen maar een verschillend aantal neutronen.

14

Stoomgeneratoren

Stoomgeneratoren: warmtewisselaarsHet warme water van de primaire kring wordt naar een warmtewisselaar geleid, de stoom-generator, een cilindrisch reservoir waarin duizenden pijpen in omgekeerde U-vorm zijn gemonteerd. Het water circuleert door deze pijpen en geeft zijn warmte af aan het water van de secundaire kring dat langsheen de buitenzijde van de pijpenbundel stroomt. Dit water warmt op en gaat over in stoom die wordt gebruikt om een turbine aan te drijven die gekoppeld is aan een alternator.

Nadat het water van de primaire kring zijn warmte-energie in de stoomgenerator heeft overgedragen, stuwt een primaire pomp het in gesloten kring terug naar de reactor.

Stoomturbine: van thermische naar mechanische energieDe stoom die de stoomgeneratoren verlaat, drijft één of meerdere stoomturbines aan, die bestaan uit een reeks schoepen gemon-teerd op een as. Door de druk van de stoom op de schoepen gaat de as aan hoge snel-heid draaien.

De stoomturbines bestaan uit een hoge-druklichaam en meerdere lagedruklichamen. De stoom ontspant dus in opeenvolgende fasen.

In het hogedruklichaam vermindert de stoom druk van ongeveer 60 bar tot circa 10 bar. Vervolgens ontspant de stoom in het lagedruklichaam tot een druk van amper 0,05 bar aan de uitgang.

Machinezaal met stoomturbine en alternator

Wist u dat? Naargelang het ver-mogen worden twee, drie of vier stoomge-neratoren per reactor

ingezet.

Turbine

Alternator: elektriciteit produceren vanuit mechanische energieEen alternator die gekoppeld is aan de tur-bine en erdoor wordt aangedreven, produ-ceert uiteindelijk de elektriciteit. Hij bestaat uit een rotor die ronddraait binnen een vaste stator. De rotor is een elektromagneet die door gelijkstroom wordt “bekrachtigd”. De stator bestaat uit een vaste cilinder met koperen wikkelingen, waarin een driefasige wisselstroom wordt opgewekt door de draai-beweging van de rotor.

De rotoren draaien aan een constante snelheid

van 1 500 omwen-telingen/minuut om

steeds een nauwkeurige netfrequentie van 50 Hz

te verkrijgen.

Alternator Transformatoren

TransformatorenOm de elektriciteit met zo weinig mogelijk verliezen naar de gebruikers te brengen, voeren transformatoren de spanning aan de uitgang van de alternator op tot 380 kV. Ver-volgens bereikt de stroom, via het elektrici-teitsnetwerk en transformatorenstations, de klant op de gewenste spanning.

Centrale Doel 16

Controlezaal

Condensor en koeltoren: gesloten koelkringDe condensor is een warmtewisselaar met duizenden buisjes waardoor het koelwater van de tertiaire kring stroomt dat aan een externe bron wordt onttrokken (in Doel, de Schelde). De stoom die van de turbine komt, passeert langs de buisjes, geeft zijn warmte af aan het koelwater, koelt af en conden-seert tot water. Dat kan vervolgens terug naar de stoomgenerator worden geleid om er opnieuw tot stoom te worden verhit.

Het opgewarmde koelwater wordt van de condensor naar een koeltoren gestuurd waar

ControlezaalDe controlezaal is het brein van de kerncen-trale. Van hieruit meten, regelen en sturen operatoren 24 uur op 24 het geheel van de installaties. Starten, stoppen en moduleren van het vermogen gebeurt centraal. In de controlezaal worden ook de gepaste maat-regelen genomen in geval van mogelijke inci-denten.

het door contact met een opstijgende lucht-stroom (natuurlijk schoorsteeneffect) wordt afgekoeld. Het merendeel van dit water wordt in een bekken onderaan de koeltoren verzameld en opnieuw naar de condensor geleid. Slechts een kleine fractie (1,5%) verdampt en ontsnapt als een damppluim bovenaan de toren.

17

VEILIGE UITBATING, EEN BLIJVENDE PRIORITEIT

Nucleaire veiligheid omvat het geheel van maatregelen dat wordt genomen opdat de activiteit van de centrale geen nefaste invloed op de mens en zijn omgeving zou hebben. Ze maakt het ook mogelijk om de werking van de installaties op lange termijn te verzekeren.

Vanaf het concept en de bouw van de instal-laties wordt alles in het werk gesteld om te vermijden dat een significante hoeveelheid radioactieve materie vrijkomt in de omge-ving.

Het principe van redundantieBovendien houdt het concept van de cen-trale rekening met de mogelijkheid dat een bepaalde uitrusting faalt. Daarom bestaan alle uitrustingen die belangrijk zijn voor de veiligheid minstens in tweevoud. Dit is het principe van redundantie: het voorkomt dat een panne van één onderdeel de veiligheid van de centrale in het gedrang brengt.

Toegang reactorgebouw

Centrale Doel 18

1 Eerst is het uranium-oxide tot splijtstoftablet-ten samengeperst.

5 Een tweede insluit-wand uit gewapend beton beschermt de installaties tegen ongevallen van buiten. Hij is ontworpen om te kunnen weerstaan aan verschillende soorten incidenten of accidenten zoals bijvoorbeeld een ontploffing, een overstro-ming, een aardbeving, de impact van een vliegtuig. Tussen beide omhulsels zorgt onderdruk ervoor dat geen radioactiviteit ongecontroleerd naar buiten kan.

Splijtstof vijf keer verpaktEen reeks van vijf opeenvolgende inkapselin-gen schermt het uranium en de hoogradio-actieve splijtingsproducten volledig af.

2 De tabletten zitten op hun beurt in splijt-stofstaven, hermetisch dichtgelast.

3 Meerdere staven samen vormen splijtstof-elementen die in het reactorvat staan; dat vat bestaat uit een 25 cm dikke stalen kuip.

4 Een eerste primaire insluitwand belet dat mogelijke radioactiviteit uit het reactorgebouw ontsnapt; hij kan weer-staan aan sterke druk van binnenuit.

5XDe brandstof is

vijf keer verpakt om de ontsnapping van

radioactiviteit te verhinderen.

Herladen van het hart van de reactor met nieuwe nucleaire brandstof

De mens centraalDe dagelijkse uitbating van centrale Doel gebeurt door hoog gekwalificeerd personeel.

Werknemers in de controlezaal moeten in het bezit zijn van een speciale licentie die elke twee jaar wordt hernieuwd en die aan-toont dat ze bekwaam zijn om de centrale te besturen. Operatoren behalen ze na een intensieve en specifieke opleiding en een doorgedreven training op simulator, en het slagen in een examen in aanwezigheid van een onafhankelijk controleorganisme. Boven-dien moeten ze periodiek een medisch onder-zoek doorlopen dat hun fysieke geschiktheid attesteert.

Jaarlijks worden er tevens interne en externe noodplanoefeningen georganiseerd met betrokkenheid van het personeel van de cen-trale.

Centrale Doel 20

Kerncentrale Doel heeft een eigen opleidingscentrum

met een “full-scope” simu-lator die de werking van de centrale met grote precisie en tot in het kleinste detail

kan nabootsen.

Het personeel van de vele externe bedrijven die in Doel werken uitvoeren, moet ook een opleiding doorlopen om te beantwoorden aan dezelfde criteria over basiskennis als de medewerkers van Doel.

Tienjaarlijkse veiligheidsherzieningNaast de permanente interne controles en de regelmatige revisies gebeurt er tienjaar-lijks een grondige herziening van het niveau van de veiligheid, overeenkomstig de bepa-lingen van de uitbatingsvergunning.

Externe controlesDe Belgische nucleaire installaties zijn onderworpen aan externe controles door het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) en zijn filiaal Bel V.

De kernindustrie is internationaal een van de strengst gereguleerde activiteiten. Het Inter-

nationaal Agentschap voor Atoomenergie (IAEA) en de Europese Gemeenschap voor atoomenergie (Euratom) houden toezicht op de veiligheid van de installaties en waken erover dat kernenergie uitsluitend voor vreedzame doeleinden wordt ingezet.

Simulator

Noodplanoefening

21 Centrale Doel

αβγDe ioniserende stralingen die het

vaakst voorkomen zijn alfa-, bèta- en gammastralen. Alfadeeltjes zijn het meest schadelijk maar dringen niet

erg diep door in de materie. Een blad papier volstaat om ze tegen te houden.

Gammastralen ioniseren het minst maar dringen het diepst door. Om zich ertegen te beschermen is een dikke

laag lood of beton nodig.

De mens is doorlopend blootgesteld aan natuurlijke ioniserende stralingen. Ze zijn vooral afkomstig van radioactieve stoffen in de bodem en in bouwmaterialen, van voe-dingsproducten en kosmische stralen.

Er bestaat ook ioniserende straling die kunstmatig wordt opgewekt bijvoorbeeld bij het gebruik van radioactieve bronnen in de geneeskunde (zoals X-stralen), in de indus-trie of bij de productie van elektriciteit in een kerncentrale. Bij de splijting van een atoom-kern in meerdere fragmenten in een kern-reactor komt niet alleen warmte vrij maar wordt ook ioniserende straling uitgezonden.

Wat is ioniserende straling?Ioniserende straling is een vorm van energie die wordt uitgezonden door een radioactief element. Wanneer ze in contact komt met materie (lucht, water, levend organisme) kan hierin een ionisatie 1 gebeuren. Die kan nefast zijn voor de gezondheid van levende wezens want bij hogere dosissen kan ze de lichaams-cellen op onomkeerbare wijze beschadigen.

Straling metenDe meeteenheid voor radioactiviteit is de becquerel (Bq). Een hoeveelheid materie waarvan 1 atoomkern per seconde vervalt, dit wil zeggen van structuur verandert, heeft een activiteit van 1 becquerel.

Een andere eenheid die wordt gebruikt om de stralingsenergie te meten die wordt geabsor-beerd door levend weefsel en die rekening houdt met de schadelijkheid van de straling voor het organisme is de sievert (Sv). Omdat

NATUURLIJKE EN KUNSTMATIGE STRALING

de sievert overeenkomt met een vrij grote dosis gebruikt men als eenheid meestal een duizendste (millisievert of mSv) of miljoenste (microsievert of µSv) van een sievert.

Omdat straling een gezondheidsrisico kan inhouden, is de wettelijke reglementering hierover bijzonder streng. Een “gewone” burger mag een maximale stralingsdosis van 1 mSv per jaar oplopen. Voor wie beroeps-halve met straling in contact komt, bedraagt de wettelijke norm 20 mSv per lopend jaar en 100 mSv over een periode van vijf jaar.

1. Ionisatie is het proces waarbij een atoom of molecuul uit ongeladen toestand een elektron kwijtraakt of er een bij krijgt en als gevolg daarvan verandert in een ion.

Centrale Doel 22

Kerncentrale Doel heeft voor haar medewerkers streefcijfers

vastgelegd die beneden de wettelijke limiet liggen:

10 mSv lichaamsdosis/12 lopende maanden (dosis

geabsorbeerd in centrale Doel)

18 mSv lichaamsdosis/12 lopende maanden (inbegrepen

dosissen geabsorbeerd in andere installaties)

STRALING in het dagelijkse leven

Natuurlijke straling Kunstmatige straling

0,1

0,01

1

10

Effectieve dosis (in mSv)

20

6,6

1

0,6

0,13

0,05Gemiddelde dosis voor een radiografie van de borst

Gemiddelde dosis voor een mammografie

Gemiddelde dosis voor een radiografie van de buik

Limiet jaarlijkse dosis voor het breed publiek (uitgezonderd medische blootstelling)

Gemiddelde dosis CT-scan

Limiet jaarlijkse dosis voor beroepshalve blootgestelden

10

5

2,4

0,08

Ongewoon hoge natuurlijke stralingsdosis in

Guarapari, Brazilië

Gemiddelde jaarlijkse dosis luchtvaartpersoneel (800 vlieguren/jaar)

Jaarlijkse natuurlijke

achtergrond-straling

Vlucht Hong Kong naar Noord-Amerika

Eten/drinken

Radongas inhalatie

Kosmische straling

Gebouwen/bodem

Bron: www.dbcp.gov.hk

23 Centrale Doel

In 2006 heeft de Belgische regering besloten om het laag- en middelactief afval met korte levensduur finaal op te bergen in een oppervlaktebergingsinstal-latie op het grondgebied van de gemeente Dessel. In 2013 heeft

NIRAS de toelating gevraagd voor de definitieve berging

van dit categorie A afval.

Bij de uitbating van een kerncentrale wordt radioactief afval geproduceerd, wat betekent dat het bestanddelen omvat die ioniserende stralingen uitzenden (radionucliden). Deze afvalstromen worden in categorieën inge-deeld gebaseerd op hun levensduur (na een bepaalde tijd verliezen de radionucliden hun stralingsenergie) en het niveau van de radio-activiteit.

• Categorie A afval groepeert laag- of mid-delradioactief afval met korte levensduur (halveringstijd 1 minder dan 30 jaar). Dit is onder meer werkkledij, handschoenen, vei-ligheidsschoenen, maskers, filters, labora-toriumafval…

• Categorie B afval omvat laag- en middel-radioactief afval met lange levensduur (halveringstijd van meer dan 30 jaar). Het merendeel ervan komt vrij bij het fabrice-ren, onderzoeken en verwerken van splijt-stoffen en omvat ook filters en harsen van de zuiveringssystemen van het primaire circuit.

• Categorie C afval bestaat uit hoogradioac-tief afval dat vooral afkomstig is van het opwerken van bestraalde splijtstoffen. Ze vereisen de hoogste bescherming tijdens hun afvoer, verwerking en opslag.

In België staan NIRAS (Nationale instelling voor radioactief afval en verrijkte splijtstoffen)en haar dochteronderneming Belgoprocess in voor het beheer van het radioactief afval afkomstig van kerncentrales, industriële en medische toepassingen en onderzoekscentra.

HET BEHEER VAN RADIOACTIEF AFVAL

1. De halveringstijd is de tijdsduur waarin de helft van de atoomkernen van een radionuclide tot een stabiele vorm vervalt.

Opslag vaten geconditioneerd radioactief

afval in centrale Doel

Laag­ en middelradioactief afvalElectrabel beschikt over een aantal eigen installaties die haar toelaten om zelf een groot deel van haar afvalstoffen te behan-delen. In het Water- en Afvalbehandelings-gebouw (WAB) dat zich op de site van de centrale bevindt, wordt laag- en middel-radioactief vloeibaar en vast afval verwerkt. Waterfilters, laagradioactieve harsen en slib worden in speciale afvalvaten met beton gemengd. Het afval vormt op die manier één geheel met het beton. Deze wijze van immobilisatie van afval noemt men ook “con-ditionering”. De vaten worden tijdelijk op de site opgeslagen vooraleer te worden overge-bracht naar Belgoprocess.

Het vast persbaar afval wordt samenge-drukt en voor verdere verwerking naar Belgo-process afgevoerd. Versnipperen is een andere mogelijkheid. Dan wordt het afval in een speciaal uitgeruste verbrandingsoven bij Belgoprocess verbrand. Vloeibaar laagactief afval wordt indien mogelijk behandeld en opnieuw gebruikt, geloosd na behandeling of geconditioneerd door indamping voor ver-dere verwerking.

Het beperken van de hoeveelheid laag- en middelradioactief afval is een permanente doelstelling van kerncentrale Doel. De hoe-veelheden zijn echter sterk afhankelijk van geplande onderhoudsactiviteiten en projec-ten. In 2013 werd door kerncentrale Doel 125,9 m3 aan laag- en middelradioactief afval geproduceerd.

van het totale volume radioactief afval

bestaat uit laag- en middelradioactief

afval.

99 %

Behandeling radioactief afval

25 Centrale Doel

Wist u dat? Het SCK•CEN verricht samen met NIRAS onderzoek naar de

haalbaarheid van de berging van hoogradioactief afval in diepe

kleilagen. Daarvoor werd in Mol op 225 meter onder de grond het laboratorium HADES gebouwd.

Hoogradioactief afval van gebruikte brandstofNa verloop van 48 of 54 maanden, het moment waarop de brandstof uit de reac-tor wordt gehaald, heeft ze slechts een gedeelte van haar energie vrijgesteld. De uitgeputte brandstof wordt eerst afgekoeld in een desactivatiebekken en vervolgens in containers geplaatst en getransporteerd naar het gebouw voor tussentijdse opslag van gebruikte splijtstoffen dat zich ook op de site van de centrale bevindt, in afwach-ting van een beslissing van de overheid over het statuut van gebruikte splijtstoffen met betrekking tot hun eventuele opwerking of evacuatie als radioactief afval.

In 2013 werden in kerncentrale Doel 32 splijtstofelementen definitief ontladen.

Desactivatiebekken

MilieuverklaringCentrale Doel brengt elk jaar een EMAS-mili-euverklaring uit (Eco-Management and Audit Scheme) waarin de milieuresultaten van de site worden beschreven, waaronder de pro-ductie en het beheer van het radioactief afval. Het rapport is beschikbaar op de Elec-trabel website. Een exemplaar kan worden aangevraagd in kerncentrale Doel.

Opslag hoogradioactief afval

Kerncijfers centrale Doel

• Site van 80 hectares

• 4 kernreactoren in dienst genomen in 1975 (Doel 1 en 2), 1982 (Doel 3) en 1985 (Doel 4)

• Totaal vermogen 2 911 MW • Doel 1: 433 MW • Doel 2: 433 MW • Doel 3: 1 006 MW • Doel 4: 1 039 MW

• Jaarlijkse productie 21 miljard kWh, of ongeveer 30% van de elektriciteits- productie in België

• Medewerkers • 900 direct • gemiddeld 665 indirect

Centrale Doel Haven 1800 Scheldemolenstraat - 9130 Doel

Verantwoordelijke uitgever: Electrabel n.v., Florence Coppenolle

Contact: Tel. +32 2 518 61 11

Foto’s: Bart Van Leuven, Raf Beckers, Armand Verspeeten, Rudy de Barse, Denis Closon, Frank Goethals, Alain Pierot, Eric Larrayadieu

Druk: Antilope Printing n.v., Lier (België)

Juli 2014 - D/2014/7.208/9

Gedrukt met plantaardige inkt. Het papier- en kartonafval en de gebruikte offsetplaten worden gerecupereerd en gerecycleerd.

Simón Bolívarlaan 34, 1000 Brussel, België

www.engie.be