Kennis is onderzoeken en vooruitzien

Trimbos-instituut 3

Monitoring 4

Preventie 5

Behandeling 7

Reïntegratie 9

Kwaliteit en organisatie van de zorg 10

Internationalisering 12

2

Trimbos-instituut voor uBent u professional in de geestelijke gezondheidszorg of verslavingszorg?U kunt bij het Trimbos-instituut terechtvoor ondersteuning en het vergroten vanuw expertise. Daarnaast bieden wij cliëntenen andere geïnteresseerden graag alle mogelijke informatie over psychischestoornissen, verslaving, drugs en alcohol.

Het Trimbos-instituut zet zich met kennis en innovatie actief in voor het verbeteren van de geestelijke gezondheid in Nederland en daarbuiten.

Onze taken• Ontwikkelen van nieuwe behandelmethoden,

opstellen van richtlijnen en preventieprogramma’s.

• Signaleren en monitoren van psychische proble-

men en verslavingsproblemen.

• Onderzoek en evaluatie van de GGz- en versla-

vingszorg: organisatie, toegankelijkheid, kwaliteit

en effectiviteit.

• Informeren van beleidsmakers, politici en pro-

fessionals over de geestelijke gezondheid van de

Nederlandse bevolking.

• Ontwikkelen en opzetten van cursussen en trai-

ningen voor professionals in de GGz en versla-

vingszorg.

• Voorlichting geven over psychische problematiek,

middelengebruik en verslaving.

• Organiseren van landelijke preventiecampagnes.

Van monitoring tot organisatieHet Trimbos-instituut werkt volgens het Disease Management Model. Dit bete-

kent dat wij op alle terreinen en in de hele zorgketen actief zijn. Van monitoring,

preventie, behandeling en reïntegratie tot kwaliteit en organisatie van de zorg.

Ook internationaal zijn wij betrokken bij verschillende activiteiten en projecten.

Trimbos-instituut

Wetenschappelijke kennis- en beleidsontwikkeling op het terreinvan geestelijke gezondheidszorg, alcohol en drugs

3

Monitoring

Kwaliteit en organisatie van

de zorg

Continuïteit van zorg

Samenwerking met o.a.:

GGZ Nederland

GGz instellingen

Europese Commissie

Zorgverzekeraars

Ministerie van VWS

Gemeenten

Universiteiten

Cliëntorganisaties

WHO

ZonMw

Onderzoek

(Kosten)effectiviteitstudies

Richtlijnontwikkeling

Opstellen behandelprotocollen

Beleidsevaluatie

Preventie Behandeling Reïntegratie

Het Trimbos-instituut is een kennis-

instituut dat onderzoek doet naar geeste-

lijke gezondheid, mentale veerkracht en

verslaving. Onze verworven kennis passen

we toe in de praktijk van professionals in

de geestelijke gezondheidszorg en de

verslavingszorg. Het Trimbos-instituut

loopt voorop in de digitalisering van

kennisontwikkeling, kennisoverdracht

en de uitbreiding van hulpverlening via

internet. In deze brochure schetsen we een

beeld van onze activiteiten, projecten en

producten.

Door monitoring leveren we feitelijke en actuele beleidsondersteunende

informatie op het gebied van geestelijke gezondheid, mentale veerkracht en

verslaving. Wij doen dat voor de politiek, landelijke en lokale beleidsmakers en

professionals in de GGz. Onze kennis is ook beschikbaar voor het algemene

publiek.

Projecten en andere activiteiten: • NDM - Nationale Drug Monitor. Jaarlijks overzicht van actuele feiten en cijfers

over het gebruik van drugs, alcohol en tabak in Nederland.

• DIMS - Drugs Informatie en Monitoring Systeem. Houdt zicht op de markt van

uitgaansdrugs in Nederland, analyseert drugs op samenstelling, signaleert

trends en waarschuwt bij gevaar voor de volksgezondheid.

• Peilstationsonderzoek scholieren. Vierjaarlijks onderzoek met gegevens over

roken, drinken, drugsgebruik en gokken onder Nederlandse scholieren van

10-18 jaar.

• HBSC-studie. Vierjaarlijks onderzoek onder scholieren van 11 tot en met 16 jaar

naar gezondheidsbeleving, psychische gezondheid, sociale integratie en

risicogedrag. Maakt deel uit van internationaal onderzoek.

• MEMO – Monitor Geestelijke Gezondheidszorg Ouderen. Jaarlijks overzicht van

kwaliteit en effectiviteit van psychische hulpverlening aan ouderen.

• NEMESIS-1 en NEMESIS-2. Lange termijn studies naar gezondheid en welzijn van

de Nederlandse bevolking.

Monitoring

Basis voor beleid

Evaluatie drugsbeleidIn de zomer van 2009 is de

‘Evaluatie van het Nederlandse

drugsbeleid’ van het

Trimbos-instituut en het WODC

(Wetenschappelijk Onderzoek en

Documentatie Centrum van het

Ministerie van Justitie) gepresen-

teerd. De evaluatie van dertig

jaar Nederlands drugsbeleid is

uitgevoerd in opdracht van de

ministers van VWS, Justitie en

Binnenlandse Zaken. Er is

gebruik gemaakt van bestaande

informatiebronnen, zoals de

sinds 1999 jaarlijks uitgegeven

Nationale Drug Monitor.

NEMESIS-1 en NEMESIS-2De studie NEMESIS (Netherlands

Mental Health Survey and

Incidence Study) is het eerste

landelijke onderzoek naar de

geestelijke gezondheid van de

algemene bevolking in Nederland.

Het is uitgevoerd door het

programma Epidemiologie van

het Trimbos-instituut tussen 1996

en 1999. Op basis van NEMESIS-

data zijn ruim 170 publicaties,

20 rapporten en nog eens 20

proefschriften verschenen.

In 2007 is het veldwerk voor

de tweede NEMESIS-studie

begonnen, in 2009 worden de

eerste resultaten verwacht.

4

Met preventie binnen de geestelijke gezondheidszorg doelen we op onze

activiteiten vanuit de gezondheidszorg om ernstige psychische problemen te

voorkomen of in een zo vroeg mogelijk stadium te herkennen. Op het gebied van

verslaving nemen we maatregelen om middelengebruik te voorkomen, het eerste

gebruik van genotmiddelen uit te stellen, de consumptie van genotmiddelen te

verminderen, problematisch gebruik te voorkomen.

Projecten en andere activiteiten:• Alcoholinfolijn www.alcoholinfo.nl of 0900 – 500 20 21.

Drugsinfolijn www.drugsinfo.nl of 0900-1995.

Belangrijke kanalen voor publieksinformatie en bundeling van actuele kennis

over alcohol en drugs.

• De gezonde school en genotmiddelen. Preventieprogramma over alcohol, roken

en drugs voor basis- en voortgezet onderwijs.

• KOPP/KVO - Kinderen van Ouders met Psychische Problemen/Kinderen van

Verslaafde Ouders. Breed aanbod van cursussen en interventies via GGz

instellingen, zowel op locatie als via internet, voor kinderen van ouders met

psychische en/of verslavingsproblemen. Ook voor de ouders is er een gericht

hulpaanbod.

• I.COM - Innovation Centre of Mental Health & Technology. Dankzij internet

kunnen veel meer mensen met psychische problemen met goed gevolg

geholpen worden. Vooral mensen met lichte klachten. I.COM wil kwaliteit,

toegankelijkheid en kosteneffectiviteit van zorg verbeteren door inzet van

e-mental health.

• Publieke Geestelijke Gezondheid. Biedt een overzicht van bewezen effectieve

interventies, ontwikkelt standaarden voor nieuwe manieren van behandelen,

onderzoekt wat goed werkt en zorgt dat deze programma’s worden gebruikt.

• Uitgaan, alcohol en drugs. Bundelt en verspreidt kennis over gezondheid en

veiligheid in het uitgaanscircuit in de vorm van factsheets voor gemeenten,

cursussen voor horecapersoneel, kleinschalig onderzoek, beleidsadvisering aan

lokale en landelijke partners.

• Mantelzorg. Ontwikkeling van en onderzoek naar interventies ter ondersteu-

ning van mantelzorgers van mensen met dementie.

• Life-review. Breed aanbod van cursussen en interventies gericht op ouderen

met depressieve klachten, met chronische psychiatrische aandoeningen en

ouderen die in verpleeg- of verzorgingshuizen wonen.

Preventie

Voorkomen is beter dan genezen

Mentaal VitaalJaarlijks worden slechts

4.000 mensen bereikt met de

verschillende depressiepreventie-

projecten. Terwijl maar liefst

737.000 mensen last hebben van

somberheidsklachten en risico

lopen op het ontwikkelen van een

depressie. Om meer mensen te

bereiken is het Trimbos-instituut

met subsidie van het Ministerie

van VWS gestart met het

programma Mentaal Vitaal:

Innovatieprogramma Depressie-

preventie. Met overzichtelijke

portals over psychische gezond-

heid, toegankelijke websites en

een online fitness module willen

we meer mensen bereiken.

5

6

Tien jaar GGz-richtlijnenSinds het jaar 2000 zijn

multidisciplinaire GGz-richtlijnen

verschenen voor:

• angststoornissen

• depressie

• schizofrenie

• ADHD bij kinderen en jeugdigen

• eetstoornissen

• somatoforme klachten en

stoornissen

• persoonlijkheidsstoornissen

• problematisch alcoholgebruik.

Er zijn aanvullende richtlijnen

voor jeugd en ouderen verschenen

en er is een richtlijn voor vroeg-

tijdig psychosociale interventies

na rampen, terrorisme en andere

schokkende gebeurtenissen.

Het Trimbos-instituut ontwikkelt nieuwe richtlijnen, protocollen en interventies

op het gebied van de diagnostiek en behandeling van psychische stoornissen.

Wij doen daarnaast onderzoek naar de (kosten)effectiviteit van de diagnostiek en

behandeling van psychische stoornissen.

Projecten en andere activiteiten: • GGz-richtlijnen. Richtlijnen voor verschillende psychische stoornissen. Belang-

rijk handvat voor het stellen van de juiste diagnose en het kiezen van de beste

behandeling.

• Doorbraakprojecten. Methode om professionele zorgverleners te laten werken

met de Richtlijnen, nieuwe werkwijzen in te voeren en de zorg te verbeteren.

• Depressie Initiatief. Landelijk programma waarin 30 GGZ-instellingen, 80

huisartspraktijken, het VUmc, het EMGO instituut en het iMTA zich onder

leiding van het Trimbos-instituut inzetten voor een betere behandeling van

depressies.

• Global Diabetes and Depression Dialogue. Wereldwijd project met de World

Psychiatric Association gericht op onderzoek van mensen die kampen met

diabetes en depressie.

Behandeling

Wetenschappelijk bewezen wat werkt

7

8

Voor een beterekwaliteit van leven

Herstel, Empowerment en ErvaringsdeskundigheidHerstel, Empowerment en

Ervaringsdeskundigheid (HEE)

biedt effectieve werkwijzen en

strategieën van en voor mensen

met psychische kwetsbaarheden

om zichzelf te helpen. Het

HEE-team bestaat uit circa

50 ervaringsdeskundige docenten

die hun kennis overdragen

aan anderen met het doel

marginalisering van mensen met

psychische beperkingen tegen te

gaan en hun empowerment te

bevorderen.

Het Trimbos-instituut vindt dat mensen met psychische en/of verslavingspro-

blemen zo goed en ‘normaal’ mogelijk in de maatschappij moeten (blijven)

functioneren. Mensen met psychische en verslavingsproblemen hebben vaak te

kampen met vooroordelen en stigmatisering van hun ziekte. Door onderzoek,

ontwikkelings- en rehabilitatieprojecten en kennisoverdracht dragen wij bij aan

een betere beeldvorming en positie van mensen die hiermee te maken hebben.

Projecten en andere activiteiten: • MMO - Monitor Maatschappelijke Opvang. Jaarlijks cijfermatig overzicht over

vraag en aanbod in de maatschappelijke opvang, inclusief vrouwenopvang.

• Monitor Plan van Aanpak Maatschappelijke Opvang. Project in Amsterdam,

Rotterdam, Utrecht en Den Haag met als doel de situatie van daklozen, ver-

kommerden en verloederden te verbeteren en de overlast die deze groep

veroorzaakt terug te dringen.

• Onderzoek naar opvang (dak- en thuislozenopvang, vrouwenopvang en

algemene crisisopvang), naar de (sociale) verslavingszorg (o.a. laagdrempelige

opvangvoorzieningen, gebruiksruimten) en naar de openbare geestelijke

gezondheidszorg (o.a. bemoeizorg en case management, meldpunten).

• SCION - effectonderzoek naar de arbeidsrehabilitatiemethode Individual

Placement and Support (IPS). De Amerikaanse arbeidsrehabilitatiemethode

IPS is een paar jaar geleden in Nederland ingevoerd. Deze methode bevordert

de reïntegratie van mensen door onder andere intensieve ondersteuning en

de mogelijkheid tot het volgen van trainingen. Dit onderzoek wordt samen

gedaan met de Rijksuniversiteit Groningen.

Reïntegratie

Cliënt is in de eerste plaats mens

9

JeugdDe zorg voor jeugd is voortdurend

in ontwikkeling en onderwerp

van debat. Maatschappelijke

ontwikkelingen genereren nieuwe

vraagstukken op het gebied van

opvoeding, zorgverlening en

onderwijs. Het Trimbos-instituut

wil als kennisinstituut op het

gebied van de geestelijke gezond-

heidszorg en verslavingszorg een

relevante bijdrage leveren aan

de ontwikkeling van kwalitatief

hoogwaardige zorg voor jeugd.

Een greep uit het aanbod voor

deze groep: de e-mental health

projecten stayinlove.nl,

kopstoring.nl en gripopjedip.nl.

Onderzoek naar de effectiviteit

van het opvoedingsprogramma

Triple P. De gezonde school en

genotmiddelen. De monitoren

HBSC en Peilstationsonderzoek.

OuderenKennisontwikkeling ter verbete-

ring van de geestelijke gezondheid

van ouderen en de vertaling van

kennis in beleid en praktijk van de

ouderenzorg: dat zijn de doelen

van het Programma Ouderen. Vijf

thema's staan centraal: dementie,

depressie en angst, chronische

psychiatrie, monitoring en het

ontwikkelen van meetinstrumen-

ten. Voorbeelden van projecten

zijn www.dementiedebaas.nl, de

Monitor Woonvormen Dementie,

de cursus Op zoek naar zin,

palliatieve terminale zorg in de

GGz en het gebruik van GPS door

mensen met dementie en hun

mantelzorgers.

Het Trimbos-instituut wil de kwaliteit van de geestelijke gezondheidszorg en

de verslavingszorg verbeteren door het vertalen van kennis naar de praktijk. Dat

doen we door het ontwikkelen van programma’s en richtlijnen. Er is aandacht voor

deelname van cliënten. We bieden ondersteuning bij implementatie en evaluatie.

Projecten en andere activiteiten:• Trendrapportages GGz. Jaarlijks overzicht van veranderingen in de organisa-

tie, structuur en financiering van de GGz. Geeft ook informatie over toegang

tot de zorg, het zorggebruik en ontwikkelingen op het terrein van kwaliteit en

effectiviteit van de zorg.

• CQ-index. Meet de ervaringen van cliënten met de geestelijke gezondheids-

zorg, bijvoorbeeld met de kortdurende ambulante GGz. De CQ-index vervangt

de Thermometers cliëntwaardering op termijn.

• Monitor Woonvormen dementie. Onderzoek in woonvormen voor mensen met

dementie naar de kwaliteit van leven van bewoners, de arbeidstevredenheid

van het personeel, kwaliteit van zorg en personele inzet.

Kwaliteit en organisatie van de zorg

Zorg kan altijd beter

10

11

Kennis delen en uitwisselen. Dat is de gemene deler van de internationale pro-

jecten en samenwerkingsverbanden van het Trimbos-instituut. Als partner van

de Wereld Gezondheids Organisatie (WHO) dragen wij bij aan de internationale

verspreiding van kennis over de geestelijke gezondheidszorg.

Internationale projecten en andere activiteiten:• In 2008 zijn nieuwe Europese kaders geformuleerd voor de geestelijke

gezondheidszorg in het ‘European Pact for Mental Health and Well-being’. Het

WHO-rapport ‘Policies and Practices for Mental Health in Europe’ biedt onder

meer een overzicht van beleid en praktijk van de geestelijke gezondheidszorg

in 42 Europese landen. Het Trimbos-instituut en het ministerie van VWS

verzorgden voor dit rapport de data voor Nederland.

• Roemenië: opbouw van de geestelijke gezondheidszorg en de vermaatschap-

pelijking van mensen met psychische stoornissen.

• Kosovo en Macedonië: projecten op het gebied van drugspreventie.

• Bulgarije: opzetten van een telefonische hulplijn voor drugs en een inter-

actieve informatieve website.

• Finland: belangrijke partner in het verder ontwikkelen van het e-mental

health aanbod.

• ICASA: International Collaboration on ADHD and Substance Abuse. Dit inter-

nationale netwerk van ADHD en verslavingsdeskundigen werkt aan verschil-

lende onderzoeken om de combinatie ADHD-verslaving sneller te herkennen en

te behandelen.

• The Healthy Nightlife Toolbox: selectie en disseminatie van kwalitatieve

interventies voor een gezond en veilig uitgaansleven, ten behoeve van lokale

en landelijke beleidsmakers en preventiewerkers in de EU.

Internationalisering

Kennis delen doet grenzen vervagen

Analyse wereldwijde drugsmarktIn opdracht van de Europese

Commissie maakte het

Trimbos-instituut in 2008 een

analyse van de wijze waarop de

illegale drugsmarkt zich de

afgelopen tien jaar wereldwijd

heeft ontwikkeld. In deze studie

is ook gekeken naar de uiteen-

lopende effecten van het

drugsbeleid in achttien landen.

Het onderzoek is uitgevoerd in

samenwerking met Rand – een

gerenommeerd Amerikaans

instituut voor beleidsanalyse – en

is in het voorjaar 2009 in Brussel

en Wenen gepresenteerd. Mede

dankzij de gehanteerde markt-

modellen weten we nu meer over

de productie, handel en verkoop

van drugs. Daarnaast is er meer

zicht ontstaan op de impact van

overheidsbeleid.

12