Kennis en instrumenten

Arbocatalogus Fysieke belastingSector Gemeenten

Webdocument 4Kennis en instrumenten voor arbocoördinator, preventiemedewerker en P&O-adviseur

2Arbocatalogus Fysieke belasting

Sector GemeentenWebdocument 4Kennis en instrumenten voor arbocoördinator, preventiemedewerker en P&O-adviseur

Inhoudsopgave

4. Kennis en instrumenten voor arbocoördinator, preventiemedewerker en P&O-adviseur 3

4.1. Kennis en instrumenten voor in de praktijk 3

4.2. Het organiseren van verminderen van fysieke belasting 6

4.3. Vragenlijsten over fysieke belasting 8

4.4. Overige instrumenten voor fysieke belasting 9

Bijlagen

1. Methoden voor het beoordelen van fysieke belasting 11

2. Meer info over procesbegeleiding 15

3. Checklist evaluatie beheersing fysieke belasting 18

4. Relevante websites 21



Basiskennis en instrumenten voor de arbocoördina-

tor, preventiemedewerker en P&O-adviseur, voor

advisering en ondersteuning van leidinggevenden,

managers, medewerkers en OR.

4.1 Kenniseninstrumentenvoor indepraktijkDe rode draad in deze paragraaf is het herkennen,

beoordelen en voorkomen of beheersen van fysieke

belasting. Bij elk van deze stappen worden de

basiskennis en instrumenten weergegeven die voor

u relevant zijn.

A. Herkennen van fysieke belasting

Het herkennen van fysieke belasting begint met het

zicht krijgen op klachten en op risicovolle situaties.

In webdocument 2 zijn vaak voorkomende vormen van

fysieke belasting bij gemeenten met risico op gezond-

heidsschade bij medewerkers behandeld. Het

herkennen van fysieke belasting start met de

Risico-Inventarisatie en –Evaluatie (RIE). U kunt de

RIE Gemeenten gebruiken.

Kennis en instrumenten voor arbocoördinator, preventiemedewerker en P&O-adviseur4

Fysieke belasting in de RIE Gemeenten

Voor gemeenten is een RIE op maat gemaakt door het A+O fonds Gemeenten, de RIE Gemeenten. Fysieke

belasting is een van de onderwerpen in deze RIE. Preventiemedewerkers, arbocoördinatoren of P&O’ers

kunnen met dit digitale instrument zelf de RIE uitvoeren. Desgewenst met deskundige ondersteuning.

De RIE Gemeenten is gratis beschikbaar voor gemeenten.

De RIE Gemeenten kunt u ‘op maat maken’ voor uw gemeente. U kunt bepalen welke modules u deel laat

uitmaken van uw RIE. Bij de modules waar dat van toepassing is (bv. groen, begraafplaatsen of civiel/

grijs) staan vragen over fysieke belasting. Hieronder staan de vragen over fysieke belasting vermeld van

de module begraafplaatsen.

Groen

1 Wordt in geval van tilwerkzaamheden voorkomen, dat per

persoon lasten van meer dan 23 kg zonder hulpmiddelen

getild moeten worden?

2 Wordt voorkomen dat medewerkers zware voorwerpen

moeten duwen of trekken?

3 Wordt voorkomen dat medewerkers zware lasten moeten

dragen?

4 Wordt voorkomen dat medewerkers in een ongunstige

rug- en/ of nekhouding moeten werken?

5 Wordt voorkomen dat er repeterende bewegingen worden

uitgevoerd?

6 Worden (alle) medewerkers (periodiek) geïnstrueerd over

goede (gezonde) til- en werkhoudingen?

Na het beantwoorden (inventariseren) van de vragen, vindt de evaluatie plaats. Ten slotte worden

maatregelen gehangen aan de knelpunten. U kunt suggesties (maatregelen opgesteld door deskundigen)

gebruiken of zelf maatregelen opstellen om de knelpunten op te lossen.

Ja Nee N.v.t.

Ja Nee N.v.t.

Ja Nee N.v.t.

Ja Nee N.v.t.

Ja Nee

Ja Nee



U kunt er voor kiezen om aanvullend of in combinatie

met de RIE een belevingsonderzoek en/of een

klachteninventarisatie te houden met een enquête

voor medewerkers. Instrumenten hiervoor worden in

paragraaf 4.3. gegeven.

B. Beoordelen van fysieke belasting

U kijkt bij voorkeur naar de resultaten van de laatst

gehouden RIE om te zien welke vormen van fysieke

belasting voorkomen. Om duidelijkheid te krijgen

over wat een acceptabele fysieke belasting is en wat

niet, behandelen we enkele methoden voor beoorde-

ling van fysieke belasting.

Stoplichtmodel

Dit model beoordeelt de werksituatie door drie

risiconiveaus in fysieke belasting te onderscheiden.

De norm is steeds opgebouwd als zogenaamd

stoplichtmodel (rood-oranje-groen). Bij het opstellen

van de normering (de grenswaarden) is, voor zover

mogelijk, rekening gehouden met huidige normen en

weten regelgeving.

De NIOSH tilnorm: wat zeggen wet en wetenschap?

De NIOSH tilnorm wordt vaak gebruikt om te bepalen

of een tilsituatie gevaar voor de gezondheid oplevert

Het NIOSH vindt 23 kilogram de maximumlast die in

een ideale situatie handmatig mag worden getild.

Tillen boven de 23 kilo kan gevaar voor de gezondheid

opleveren.

In de Arbowet staat dat de werkgever moet zorgen

voor een veilige en gezonde werkomgeving.

Weliswaar staat 23 kilo niet letterlijk in de wet, maar

dit wordt wel als het maximaal te tillen gewicht

gezien. Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid

van werkgever en werknemer om tillen zo veel

mogelijk te voorkomen. Niet alleen boven de 23 kilo,

óók bij kleinere gewichten.1

In bijlage 1 is de NIOSH methode beoordeling fysieke

belasting verder uitgewerkt en zijn methodes voor

het beoordelen van dragen, ongunstige houdingen en

energetische belasting opgenomen.

Wat wel en niet aanpakken?

Fysieke belasting hoeft zeker niet altijd vermeden te

worden: het gaat om het identificeren van situaties

waar sprake is van normoverschrijding (objectief

gemeten) of om situaties waar werknemers aangeven

knelpunten te ervaren (subjectief ervaren). Bij

ervaren knelpunten is alertheid gewenst op verschil-

len met vergelijkbare groepen medewerkers (bijvoor-

beeld met de Arbomonitor Gemeenten) of in vergelij-

king met dezelfde groep medewerkers op een ander

tijdstip.

Bent u deskundig genoeg ?

Het beoordelen van fysieke belasting is niet altijd

makkelijk. Afhankelijk van uw achtergrond en

ervaring heeft u extra ondersteuning nodig. De

website http://www.aeno.nl/index.php?id=85 reikt u

zoveel mogelijk informatie aan. Ook biedt het A+O

fonds Gemeenten een basiscursus fysieke belasting.

Hierin leert u wat fysieke belasting is, en waar u op

moet letten om het te herkennen. Na de cursus

beschikt u over de vereiste praktische vaardigheden

om op efficiënte wijze fysieke belasting te beoordelen.

Het A+O fonds Gemeenten biedt ook een workshop

RIE gemeenten en campagne ‘Schiet op je werk’ aan.

Natuurlijk kunt u ook ondersteuning vragen bij uw

arbodienst, ergonoom of andere adviseur.

Basisinstrumenten voor herkennen en

beoordelen fysieke belasting:

- Basiscursus fysieke belasting

- RIE Gemeenten

- NIOSH methode beoordeling fysieke belasting

rood: een sterk verhoogd risico op gezondheidsschade, direct maatregelen nemen

geel: een verhoogd risico op gezondheidsschade, zo snel mogelijk maatregelen nemen

groen: geen verhoogd risico voor ≥ 90% van de werknemers

1 De NIOSH methode hanteert 23 kilo als grenswaarde waarboven tillen een gevaar voor de gezondheid oplevert. Ook in de

RIE Gemeenten wordt gevraagd naar het tillen van lasten zonder hulpmiddelen van meer dan 23 kg. Dit in tegenstelling

tot de Arbomonitor Gemeenten waar gevraagd wordt naar tillen of dragen van meer dan 25 kg.

http://www.aeno.nl/index.php?id=85



Op http://www.aeno.nl/index.php?id=85#c4346 vindt

u ook twee instrumenten voor het beoordelen van

enkele vormen van fysieke belasting:

• Duwen en trekken beoordelen met een calculator.

Met dit rekenmodel kunt u de situatie bij duwen en

trekken met het hele lichaam (werken met

karren, containers) eenvoudig en snel analyseren.

• Trillen en schokken beoordelen met een calcula-

tor. Deze calculator bepaalt de blootstelling aan

lichaams- of handen armtrillingen en geeft

meteen een advies.

C. Voorkomen en beheersen van fysieke belasting

Als uit de beoordeling blijkt dat fysieke belasting een

risico oplevert en het stoplichtmodel de kleur ‘rood’

of ‘geel’ geeft, moeten oplossingen in praktijk worden

gebracht om fysieke belasting in het werk te vermin-

deren. Voorbeelden kunt u vinden in het

Oplossingenboek Fysieke Belasting.

Oplossingenboek Fysieke Belasting

In het oplossingenboek vindt u meer dan 75 praktische en werkbare oplossingen voor knelpunten op het

gebied van fysieke belasting, vaak gebaseerd op goede praktijken van gemeenten.

De oplossingen zijn verdeeld in drie categorieën:

Categorie 1 Technische oplossingen

Dit zijn aanpassingen in de werkomgeving. Bijvoorbeeld aanpassing van de werkplek zodat op de goede

hoogte gewerkt kan worden met een goede werkhouding. Ook specifiek of aangepast gereedschap kan

uitkomst bieden. Dit gereedschap is goed afgestemd op het te verrichten werk en de persoon die het

werk uitvoert. Ook het gebruik van lichtgewicht materialen bij het tillen en hanteren van onderdelen is

mogelijk;

Categorie 2 Organisatorische oplossingen

Dit zijn aanpassingen in de organisatie van het werk om de werknemers zo optimaal mogelijk te laten

functioneren. Een voorbeeld is taakroulatie om afwisseling in werkzaamheden te creëren en daarmee

relatieve rust in te bouwen voor spiergroepen of lichaamsdelen. Daarnaast is het houden van regelma-

tige pauzes een manier om rust te creëren. Ook een ander of breder takenpakket is een organisatorische

maatregel om eenzijdige belasting te verminderen;

Categorie 3 Gedragsmatige oplossingen

Dit zijn maatregelen om de werknemer het werk – gegeven de situatie – optimaal te laten uitvoeren,

waarbij de lichamelijke belasting zo gering mogelijk is. De werknemer krijgt inzicht in zijn fysieke

belasting en hij of zij leert hoe bijvoorbeeld de werkhouding verbeterd kan worden. Gemeentelijke proce-

dures die regelen hoe en bij wie een medewerker een klacht kan indienen over fysieke belasting en wat

daarmee gebeurt (bij voorbeeld onderzoek door een interne of externe deskundige) zijn nuttig. Ook kunt

u werknemers de mogelijkheid bieden om tijdelijk bepaalde hulpmiddelen uit te proberen.

Het oplossingenboek is te vinden op http://www.aeno.nl/index.php?id=85#c3350

http://www.aeno.nl/index.php?id=85#c4346




Bij voorkeur kiest u een oplossing die het knelpunt bij

de bron aanpakt. Een oplossing die de lichamelijke

belasting uitbant, heeft altijd de voorkeur boven het

aanpassen van gedrag. Gedrag veranderen is lastig.

Zo heeft het inzetten van een tilhulpmiddel de

voorkeur boven het geven van een tilinstructie. Let

wel: een oplossingsrichting wordt pas een concrete

oplossing als deze op maat wordt afgestemd op de

concrete situatie van de gemeente.

Basisinstrument voorkomen en beheersen

fysieke belasting:

- Oplossingenboek Fysieke Belasting op


4.2. Hetorganiserenvanverminderen vanfysiekebelastingNiet alleen kennis en instrumenten zijn nodig om

fysieke belasting terug te dringen. Ook de wijze

waarop verbeteringen worden doorgevoerd en hoe

mensen hierbij worden betrokken, is van grote

invloed op het uiteindelijke resultaat. Bij het verbe-

terproces moeten verschillende actoren worden

betrokken: leidinggevenden, managers, onderne-

mingsraad en zeker ook de medewerkers zelf. Kies

daarom voor een participatieve aanpak.

Participatieve werkwijze

Een participatieve werkwijze is het actief betrekken

van medewerkers bij veranderingen in het werk.

Hier zijn goede ervaringen mee opgedaan. Zowel in

de fase waarin knelpunten worden geïnventariseerd

als in de latere fase bij het analyseren van knelpun-

ten en zoeken naar oplossingen.

In het analyseproces is het belangrijk om medewer-

kers via werksessies te betrekken omdat:

• medewerkers heel goed weten hoe hun werk-

situatie is en hoe alles loopt. Zij geven veel input

voor de analyse

• medewerkers in het algemeen bereid zijn kritisch

naar hun werksituatie te kijken. Op deze manier

brengen zij knelpunten aan het licht

• door mee te doen met de analyse vindt er

probleemerkenning en verankering plaats door

de medewerkers en dat is een voorwaarde voor

acceptatie van veranderingen in de werksituatie.

Ook tijdens oplossingssessies is participatie van

medewerkers belangrijk omdat:

• medewerkers goed kunnen inschatten welke

oplossingen werkbaar zijn in hun werksituatie

• betrokkenheid bij de oplossingen de basis vormt

voor acceptatie van de veranderingen

• gedurende een participatief project niet alleen

de bijdrage van medewerkers van belang is,

maar ook die van hun leidinggevenden en de

besluitvormers. Hierdoor komt ook de commu-

nicatie op gang tussen de lagen binnen de

organisatie.

Campagne ‘Schiet op je werk’

Deze campagne maakt gebruik van de participatieve

werkwijze en actieve communicatie om fysieke belasting

te verminderen. De campagne ‘Schiet op je werk’ is een

enthousiasmerende, laagdrempelige manier om

belastend werk te inventariseren en te verlichten.

Medewerkers en hun teamchefs weten zelf heel goed

wat zwaar is in hun werk. Door foto’s te maken van

belastende werksituaties kunnen ze ‘schieten’ op hun

werk. Daarna worden medewerkers en leidinggevenden

actief betrokken om ideeën aan te leveren. Met het

campagnemateriaal kunt u zelf als arbocoördinator

samen met teams en leidinggevenden op een innova-

tieve manier het werk van medewerkers in de buiten-

dienst verlichten. Het campagnemateriaal is gratis

verkrijgbaar bij het A+O fonds, te bestellen via http://

www.aeno.nl/publicaties/categorieen/arbo-verzuim-en-

reintegratie.html.

Zie verder ook webdocument 5.


www.aeno.nl/publicaties/categorieen/arbo-verzuim-en-reintegratie.html

www.aeno.nl/publicaties/categorieen/arbo-verzuim-en-reintegratie.html



Organiseren en borgen van arbozorg

De aanpak van arbeidsrisico’s (arbozorg) vereist een

verdeling van taken, verantwoordelijkheden en

bevoegdheden en een systematische aanpak.

Hieronder vallen:

• verdeling van taken, verantwoordelijkheden en

bevoegdheden van medewerkers, leidinggeven-

den, managers en staf (afdeling P&O, arbocoördi-

nator, preventiemedewerker)

• organiseren van de interne deskundigheid om

arbeidsrisico’s aan te pakken (aanwijzen preven-

tiemedewerker of preventietaken, voorlichting

aan medewerkers en leidinggevenden)

• betrekken van andere afdelingen die van invloed

kunnen zijn op arbeidsrisico’s en belasting zoals

de inkoopafdeling of ontwerpers van Openbare

Ruimte

• het op een systematische wijze werken aan

verbeteren van arbeidsomstandigheden, bijvoor-

beeld door arbo-activiteiten op te nemen in de

Plan & Control-cyclus en in afdelingsplannen

• het borgen van arbozorg bijvoorbeeld door

gebruik te maken van een zorgsysteem zoals

VCA-methodiek of OHSAS 18001 norm.

Praktijkvoorbeeld

‘Mijn rug gaat niet kapot door jouw ontwerp’,

stratenmakers van de Gemeente Delft

De gemeente Delft heeft een Europese Award

gewonnen in de Goede Praktijkencompetitie

van het Europees Agentschap voor veiligheid

en gezondheid op het werk (EU-OSHA). Zij

kreeg de prijs voor het bedenken van oplossin-

gen om het zware werk van stratenmakers te

verlichten. Door de Delftse methode daalde het

ziekteverzuim fors onder stratenmakers.

André Verbeek, teammanager Arbo van de

gemeente Delft, beschrijft het succesverhaal.

De aanpak richtte zich op de arbeidshygië-

nische strategie op verschillende niveaus:

organisatie, techniek en individu. Aan de hand

van videobeelden uit de praktijk en in een

training werktechniek door de bedrijfsfysiothe-

rapeut, werd gesproken met de stratenmakers

over de werkwijze en knelpunten waar ze in

hun werk mee te maken hadden. Het leidde er

onder meer toe dat de gemeente nieuwe hulp-

middelen aanschafte, zoals enkele skidsters

(mechanische kruiwagens).

Deels op initiatief van de stratenmakers wer-

den ook de ontwerpers van de gereedschappen

en machines betrokken bij het project. Dit

leverde nieuwe inzichten en verbeteringen van

het ontwerp op, een aanpak bij de bron! Om

de maatregelen te borgen, is het handboek

Openbare Ruimte op onderdelen aangepast.

In het handboek staan nu richtlijnen waaraan

de ontwerpers zich in de toekomst moeten

houden. De integrale aanpak wierp zeker zijn

vruchten af; tussen 2003 en 2005 daalde het

verzuim met 3,9 procent.

Meer lezen:

- ‘Van gezond werk wordt iedereen beter’. Werkboek

strategisch arbomanagement. A+O fonds

Gemeenten 2005.

- ‘De preventiemedewerker op maat van gemeenten’.

A+O fonds Gemeenten 2005.

Evalueren van de aanpak van fysieke belasting

Periodiek kijken naar de effectiviteit van de aanpak

van fysieke belasting is belangrijk. Uiteindelijk

motiveren alleen de door medewerkers, leidingge-

venden en managers ervaren opbrengsten en

resultaten om door te gaan met preventie. Voor

evaluatie van de aanpak van fysieke belasting kunt u

gebruikmaken van een checklist. Zie hiervoor de

bijlage.

In de bijlage kunt u verder meer informatie vinden

over de procesmatige aanpak van fysieke belasting.

Instrumenten voor de procesmatige aanpak

van fysieke belasting:

- Campagne ‘Schiet op je werk’. Handleiding

‘Licht op zwaar werk’

Een handleiding voor de preventiemedewer-

ker. Hierin staat informatie over alle soorten

fysieke belasting. Daarnaast wordt uitleg

gegeven over de campagne ‘Schiet op je werk’.

- Checklist evaluatie beheersing fysieke

belasting.



4.3. Vragenlijstenoverfysieke belastingNB: de instrumenten in deze paragraaf vallen

inhoudelijk niet onder deze arbocatalogus vanwege

het niet zonder kosten direct beschikbaar zijn voor

gemeenten.

Arbeidsgezondheidskundig onderzoek

Tot 2005 was het Periodiek ArbeidsGezondheidskundig

Onderzoek (PAGO) een verplicht onderdeel van de

Arbowet. Sinds 2005 vervangt artikel 18 in de Arbowet

de PAGO. Hierin staat dat werkgevers de werknemers

periodiek in de gelegenheid moeten stellen een

gezondheidskundig onderzoek te ondergaan.

Deelname door de werknemer is vrijwillig. Het is geen

algemeen gezondheidsonderzoek, maar een onder-

zoek naar de gezondheidsrisico’s van de specifieke

taak van de werknemer. De bedrijfsarts adviseert op

basis van de RIE de organisatie over dit gezondheids-

kundig onderzoek Het gezondheidskundig onderzoek

mag een periodiek arbeidsgezondheidskundig

onderzoek (PAGO) zijn, of ruimer, een preventief

medisch onderzoek (PMO).

Het PAGO en PMO lijken op elkaar; het zijn beide

medische onderzoeken met een preventief karakter.

Het PMO is minder gerelateerd aan de werkomgeving

en meer gericht op de gezondheid van de werknemer

zelf. Zo kunnen leefstijltesten een onderdeel vormen

van het PMO. Het PMO kan bestaan uit vragenlijsten

en/of gekoppeld worden aan medisch onderzoek door

de bedrijfsarts. Ook als het PMO alleen vragenlijsten

betreft, is de bedrijfsarts betrokken bij de analyse. In

verschillende werknemersenquêtes komt fysieke

belasting aan bod. Deze instrumenten kunnen worden

gecombineerd met een PAGO of PMO.

Arbomonitor Gemeenten

Hoe doet onze gemeente het? Scoren we met onze

arbeidsomstandigheden boven of onder het landelijk

gemiddelde? De Arbomonitor Gemeenten beant-

woordt deze vragen. De arbomonitor is een onder-

zoeksinstrument met een sectorspecifieke bench-

mark, ontwikkeld gedurende het Arboconvenant

Gemeenten. Het instrument bevat de volgende

modules:

• werkdruk en werkstress

• bewegingsapparaat

• fysieke belasting

• beeldschermwerk

• agressie en pesten op het werk

Meer informatie: http://www.aeno.nl/index.

php?id=42 Hier vindt u ook een handleiding voor het

zelf uitvoeren van onderzoek.

Monitor@work ©

Monitor@work is vergelijkbaar met de Arbomonitor

Gemeenten, met het verschil dat de laatste specifiek

voor gemeenten is ontwikkeld. Met Monitor@work

kunnen de knelpunten in de werksituatie en in de

beleving van werknemers in beeld gebracht worden.

Alle medewerkers vullen de vragenlijsten in. De inge-

vulde lijsten worden verwerkt door SKB en er is een

mogelijkheid tot benchmarken (vergelijken van uw

situatie met een referentiegroep). Het benchmarken

gebeurt met een groot en actueel databestand, met

gegevens van meer dan 900.000 respondenten. Bij

het vergelijken van de scores met een benchmark

worden statistische toetsen uitgevoerd. Daarmee

worden ‘toevallige verschillen’ van ‘echte verschillen’

onderscheiden.

In het Monitor@work systeem zijn twee vragenlijsten

voor fysieke belasting opgenomen:

• RSI bij beeldschermwerk

• Fysieke belasting

U vindt monitor@work bij: http://www.skbvs.nl/

Internetspiegel

De InternetSpiegel is een online onderzoeks- en

benchmarkinstrument waarmee u zelf medewerker-

onderzoek kunt uitvoeren. De InternetSpiegel is

ontwikkeld voor organisaties uit de publieke sector.

Het instrument maakt gebruik van kennis en ervarin-

gen binnen deze organisaties. De InternetSpiegel

ondersteunt u effectief bij het professioneel inrichten

van uw HRM-beleid. De InternetSpiegel biedt op dit

moment drie soorten onderzoek:

• Medewerkertevredenheid, met thema’s als:

inhoud van het werk, hoeveelheid werk, resultaat-

gerichtheid, wijze van leidinggeven, primaire en

secundaire arbeidsvoorwaarden en loopbaan-

ontwikkeling.

• Integriteit, onder andere: fraude, ongewenste

omgangsvormen, de voorbeeldfunctie van het

management, eerlijkheid en de beleving van

rechtvaardigheid.

• Arbo, psychosociale arbeidsbelasting, veiligheid,

arbeidshygiëne en ergonomie, gezondheids-

management.

Meer informatie: http://www.internetspiegel.nl



http://www.skbvs.nl/

http://www.internetspiegel.nl



Bij alle drie genoemde instrumenten is een bench-

mark beschikbaar voor het vergelijken van uw

situatie met een referentiegroep.

Tip voor uitvoeren van werknemersenquêtes

in de buitendienst:

Laat de enquête onder werktijd groepsgewijs met

begeleiding invullen. Ook medewerkers die wat

moeite hebben met lezen en schrijven of met het

taalgebruik in vragenlijsten, kunnen dan direct

worden geholpen.

4.4 Overigeinstrumentenvoor fysiekebelastingNB: de instrumenten in deze paragraaf vallen

inhoudelijk niet onder deze arbocatalogus vanwege

het niet zonder kosten direct beschikbaar zijn voor

gemeenten.

Naast de eerder genoemde basisinstrumenten zijn

er verschillende andere instrumenten die gebruikt

kunnen worden voor het analyseren en verbeteren

van fysieke belasting in de werksituatie.

Fysibel 3.0 ©

Fysibel brengt de fysieke belasting voor alle deelon-

derwerpen nauwkeurig in kaart. Het is een uitge-

breide methode met oplossingsoverzichten en een

automatisch te genereren eindrapportage. De

methode bestaat uit het handboek Fysieke belasting

(Sdu Uitgevers) en het softwarepakket Fysibel 3.0©.

De methode is te gebruiken door deskundigen

(ergonomen, arbeidshygiënisten, veiligheidskundi-

gen). U kunt het Handboek Fysieke belasting (ISBN

9789012580274) en de Arbo-Informatietool Fysieke

belasting (ISBN 9789012580885) bestellen via

www.sdu.nl. Bekendheid met het onderwerp of

een opleiding in het werken met de methode wordt

aanbevolen. Via http://www.vhp-ergonomie.nl/nl/

ergonomie/trainingen/ worden deze trainingen

aangeboden

Fysiwijzer ©

Fysiwijzer is een softwarepakket met 30 vragen die

beantwoord moeten worden. Via een eenvoudige

rekenmethode wordt aangegeven bij welk onderwerp

verbetering van de werksituatie nodig is. Een oplos-

singenoverzicht en rapportage worden gegeven.

De methode is te gebruiken door leidinggevenden,

OR leden en de arbocoördinator/preventiemedewerker

van gemeenten. Fysiwijzer is te vinden in Arbo-

Informatietool Fysieke Belasting en RSI, te bestellen

via www.sdu.nl

Instrument repeterende bewegingen

Repeterende bewegingen anders dan bij beeld-

schermwerk worden gemeten met de OCRA methode

(Occupational Repetitive Action). Deze methode is

specifiek geschikt voor repeterende handelingen met

een cyclus binnen 30 seconden en voor repeterende

handelingen die in meer dan de helft van de werktijd

plaatsvinden. Dit instrument is voornamelijk geschikt

voor gebruik door deskundigen op dit gebied.

Een vereenvoudigde methode (zogenaamde HAT-

methode) is in ontwikkeling in opdracht van het

ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

Zodra deze methode beschikbaar is, wordt deze

opgenomen.

AI bladen

De Arbo-Informatiebladen, kortweg AI-bladen,

verduidelijken voor werkgevers en werknemers de

betekenis van arbowet- en regelgeving en omschrij-

ven onder meer methodes voor bepaling van arbeids-

risico’s. De AI-bladen hebben een adviserende en

voorlichtende functie en geen formele status. De

Arbeidsinspectie kan niet op de inhoud ervan hand-

haven. De bladen verschijnen onder toezicht van het

ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en

worden uitgegeven door Sdu Uitgevers. Onderwerpen

omvatten bijvoorbeeld fysieke belasting (AI-29),

trillingen (AI-36) en preventiemedewerker (AI-44).

Voor meer informatie en bestellen: http://aibladen.

sdu.nl/do/welkom

Meer informatie

Wie geïnteresseerd is in extra informatie over een

bepaald onderwerp vindt hier de aanpak van fysieke

belasting uit andere sectoren zoals afvalinzameling,

groensector, bestratingbranche, begraafplaatsen,

sociale werkplaatsen en speel- en recreatievoorzie-

ningen.

Arbeidsrisico’s in de afvalinzameling

In de arbocatalogus afvalinzameling staan oplos-

singen voor arboknelpunten waaronder knelpunten

fysieke belasting bij afvalinzameling en -verwerking,

milieustraat en rioleringsbeheer.

http://www.arbocatalogus.net/afval

www.sdu.nl

http://www.vhp-ergonomie.nl/nl/ergonomie/trainingen/

http://www.vhp-ergonomie.nl/nl/ergonomie/trainingen/

www.sdu.nl

http://aibladen.sdu.nl/do/welkom

http://aibladen.sdu.nl/do/welkom

http://www.arbocatalogus.net/afval



Hierin kunt u vinden hoe de Arbeidsinspectie op de

belangrijkste arbeidsrisico’s in de afvalinzameling

inspecteert.

http://docs.minszw.nl/

pdf//75/2008/75_2008_6_18135.pdf

Arbeidsrisico’s in de bestratingbranche

Hierin kunt u lezen hoe de Arbeidsinspectie op de

belangrijkste arbeidsrisico’s in de bestratingbranche

inspecteert.

http://docs.szw.nl/pdf/4/2007/4_2007_1_18380.pdf

Arbeidsrisico’s bij de sociale werkplaats

Hierin kunt u lezen hoe de Arbeidsinspectie op de

belangrijkste arbeidsrisico’s in de sociale werkplaats

inspecteert.

http://www.cedris.nl/

SiteCollectionDocuments/07-381_Ai_Bro_

Werkvoorziening_176x240_7_LR.pdf

Informatie voor Groen uit de agrarische sector

De Stichting Gezondheidszorg Agrarische Sectoren

is de preventie adviesdienst van, voor en door

werkgevers en werknemers in de sector agrarisch

en groen. Stigas stelt op www.agroarbo.nl materiaal

beschikbaar. Voor de groen doelgroep zijn de vol-

gende documenten interessant:

• Werken in de hovenierssector, groenvoorziening

en bosbouw

http://www.agroarbo.nl/download.php?file_

id=246

• Wat neem je op je rug? Voorkomen van rugklachten


id=1318

• Trillingen in de agrarische en groene sector


id=1667

• Zitkaart voor stoelinstellingen


id=1400

TOM werkboek voor de groensector

Dit is een praktisch werkboek om de fysieke en

psychische belasting van werknemers in het groen te

verminderen. Een werkboek dat door alle niveaus

binnen het bedrijf gebruikt kan worden met veel

achtergrondinformatie en gebruik van veel afbeeldin-

gen om zaken helder te maken.

www.vraaghetaanTom.nl

Veilig werken op begraafplaats

De Landelijke Organisatie van Begraafplaatsen (LOB)

heeft deze publicatie opgesteld in samenwerking met

het opleidings- en adviesinstituur IPC Groene Ruimte

te Schaarsbergen. De volgende onderwerpen komen

in deze publicatie aan bod:

Belangrijke aandachtspunten uit de arbowetgeving

• Persoonlijke beschermingsmiddelen

• Fysieke belasting

• Delven van graven

• Ruimingen

• Biologische agentia

• Welzijn van medewerkers

• Checklist begraafplaatsen

http://www.begraafplaatsen.nl/publicaties

VCA

De afkorting VCA staat voor VGM Checklist

Aannemers, waarbij VGM staat voor Veiligheid,

Gezondheid en Milieu. De checklist is een doorlich-

tings- en screeningssysteem voor het beoordelen van

bedrijven op veiligheid, gezondheid en milieu.

Goede opleidingen en gedegen instructies, vooral bij

risicovol werk, zijn van groot belang bij het voorko-

men van ongevallen en incidenten. Daarom gaat een

deel van de checklist over opleiding, instructies en de

vereiste veiligheidskwalificaties van operationele

medewerkers, hun leidinggevenden en de aange-

stelde VGM-functionarissen. De veiligheidskwalifica-

ties omvatten onder andere kennis over tillen en

dragen. Om kwalificaties aan te tonen moet men

beschikken over een certificaat / diploma.

Bijlagen

Methoden voor het beoordelen van fysieke 1.

belasting

Meer info over procesbegeleiding2.

Checklist evaluatie beheersing fysieke belasting3.

Relevante websites4.

http://docs.minszw.nl/pdf//75/2008/75_2008_6_18135.pdf

http://docs.minszw.nl/pdf//75/2008/75_2008_6_18135.pdf

http://docs.szw.nl/pdf/4/2007/4_2007_1_18380.pdf

http://www.cedris.nl/SiteCollectionDocuments/07-381_Ai_Bro_Werkvoorziening_176x240_7_LR.pdf



www.agroarbo.nl

http://www.agroarbo.nl/download.php?file_id=246








www.vraaghetaanTom.nl

http://www.begraafplaatsen.nl/publicaties



Methoden voor het beoordelen van fysieke belasting1

Bijlage

Tillen beoordelen met de NIOSH methode

Met deze snelle methode kan het maximale tilgewicht van een medewerker worden bepaald. Met deze snelle

methode wordt voldaan aan de NIOSH methode.

Snelle methode om het maximale tilgewicht te bepalen

Stap 1» Uitgangspunt: het maximale tilgewicht is 23 kilo. Als het gewicht zwaarder is, is het werk te

zwaar. Als het gewicht lichter is: ga naar stap 2» tot en met 5».

Stap 2» Bepaal de horizontale reikafstand (H).

Meet van tussen de enkels tot aan de handen hoever gereikt moet worden bij het begin en

het eind van de tilhandeling. Neem de hoogste waarde van de twee metingen.

Hou bij 25 cm aan: correctiefactor 1.

Hou bij 35 cm aan: correctiefactor 0,7.




Stap 3» Bepaal de frequentie en duur van de tilarbeid (F).

Met tilarbeid wordt bedoeld: de netto werktijd besteed aan tillen en dragen. Maak daarvoor

de meest passende keuze voor een correctiefactor uit onderstaande tabel:

Tot 1 uur per dag 1-2 uur per dag 2-7 uur per dag

Tot 1 x per min 0,94 0,92 0,81

1-2 x per min 0,91 0,84 0,75

3-4 x per min 0,86 0,79 0,55

› 4 x per min 0,80 0,60 0,35

Stap 4» Bepaal de hoek waaronder wordt getild (A).

Wordt er met de rug gedraaid tijdens het tillen? Kies de meest

passende correctiefactor:

0= rechte rug, geen draaiïng groter dan 20 graden: correctiefactor 1.

1= gedraaide rug van 20 tot 45 graden, correctiefactor 0,7.

2= gedraaide rug meer dan 45 graden, correctiefactor 0,5.

Stap 5» Plaats de uitkomsten in de volgende formule:

23 x correctiefactor H x correctiefactor F x correctiefactor A = indicatie maximaal

toelaatbaar tilgewicht.

Voorbeeld

Oplossing

Een medewerker groenvoorziening besteedt gedurende een langere periode per werkdag

gemiddeld 3 uur per dag aan het planten van jonge boompjes van 10 kilo per stuk. De mini

graafmachine graaft een gat en hij plant gemiddeld 1x per minuut een boom. Hij reikt

daarbij gemiddeld 35 cm. Hij draait daarbij zijn rug 30 graden.

De formule:

23 x 0,7 x 0,81 x 0,7 = indicatie maximaal toelaatbaar tilgewicht. Dat is 9,12 kilo.

Door de bestuurder van de mini graafmachine te laten afwisselen met de bomenplanter

wordt net aan de NIOSH norm voldaan. Laat de bomenplanter een cursus werken met de

graafmachine volgen.



Dragen beoordelen

Volgens de NIOSH methode kan bepaald worden wat het maximale gewicht is wat een medewerker

mag dragen.

Snelle methode maximaal draaggewicht te bepalen

Stap 1» Uitgangspunt: het maximale draaggewicht is 20 kilo. Als het gewicht zwaarder is, is het werk

te zwaar, als het gewicht lichter is ga naar stap 2 tot en met 5.

Stap 2» Bepaal de afstand waarover de last gedragen moet worden

Tot 2 meter: correctiefactor 1.

Van 2 tot 4 meter: correctiefactor 0,88.

Van 4 tot 8 meter: correctiefactor 0,75.

Vanaf 8 meter: correctiefactor 0,50.

Stap 3» Bepaal de houding waarin de last gedragen moet worden:

Normaal rechtop met afhangende armen: correctiefactor 1.

Met opgetrokken schouders: correctiefactor 0,80.

In gebogen houding (kleine ruimte): correctiefactor 0,60.

Stap 4» Bepaal de frequentie.

Maximaal 1 x per minuut: correctiefactor 1.

Tussen de 1 en 5 x per minuut: correctiefactor 0,8.

Stap 5» Als er met twee handen gedragen wordt: correctiefactor 1.

Als er met een hand gedragen wordt: correctiefactor 0,6.

Stap 6» Plaats de uitkomsten in de volgende formule:

20 x correctiefactor afstand x correctiefactor houding x correctiefactor frequentie x met

een/twee handen dragen = indicatie maximaal toelaatbaar draaggewicht.

Voorbeeld

Oplossingen

Een medewerker groenvoorziening besteedt gedurende een langere periode per werkdag

gemiddeld 3 uur per dag aan het planten van jonge boompjes van 10 kilo per stuk. De

minigraafmachine graaft een gat en hij plant gemiddeld 1x per minuut een boom. Hij moet

daarbij gemiddeld 4 meter lopen met één boompje in elke hand. De formule:

20 x 0,75 x 1 x 1 x 0,6 = indicatie maximaal toelaatbaar til gewicht is 9 kilo.

Door de bestuurder van de minigraafmachine te laten afwisselen met de bomenplanter

wordt wel aan de NIOSH norm voldaan.

Laat de bomenplanter een cursus werken met de graafmachine volgen.

Een andere en meer eenvoudige oplossing: dragen van één boompje met twee handen.

Er moet dan wel meer gelopen worden en het werk zal langer duren.

Ongunstige houdingen beoordelen

Als iemand met een of meer lichaamsdelen tenminste 4 seconden of langer dezelfde houding aanneemt,

wordt hij statisch belast. Door al deze periodes tijdens een werkdag op te tellen, wordt het aandeel statische

werkhouding berekend. Vaak gaat het aannemen van een statische werkhouding samen met ongunstige

werkhoudingen. Het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten heeft een aantal meldingscriteria werkhou-

dingen opgesteld voor bedrijfsartsen. Deze geven aan wanneer er een knelpunt is. De criteria zijn samen-

gevat in onderstaande tabel.



Meldingscriteria werkhoudingen Nederlands Centrum voor Beroepsziekten

Romp

› 20° rompbuiging meer dan 2 uur per dag

› 40° rompbuiging meer dan ½ uur per dag

Benen

Knielen / hurken meer dan 1 uur per dag

Bovenarm

Ongesteunde arm meer dan 2 uur per dag

Nek / hoofd

› 45° gebogen nek meer dan 2 uur per dag

Elleboog / onderarm

› 75° gebogen elleboog meer dan 2 uur per dag

› 0° gestrekte elleboog meer dan 2 uur per dag

› 45° handpalm naar beneden gedraaid meer dan 2 uur per dag

› 30° handpalm naar boven gedraaid meer dan 2 uur per dag

Pols / hand

› 45° gebogen pols richting handpalm meer dan 2 uur per dag

› 45° gebogen pols richting rug van de hand meer dan 2 uur per dag

› 10° gebogen pols richting duim meer dan 2 uur per dag

› 15° gebogen pols richting pink meer dan 2 uur per dag

Ongunstige statische houdingen met de hand, in knijp-, of

grijppositie of pincetgreep meer dan 4 uur per dag

Bron: Handboek fysieke belasting, 5e editie.



Energetische belasting beoordelen

Nauwkeurig bepalen van energetische belasting is specialistenwerk.

Onderstaande tabel geeft enkele eenvoudige handvatten om te bepalen of we spreken van een hoge energeti-

sche belasting. Bepaal zelf welke factoren in de situatie van toepassing zijn. Als een factor van toepassing is:

tel dan de punten op. Onder in de tabel staat de uitslag.

Snelle methode energetische belasting beoordelen

Activiteit Punten

Aantal uur per dag werk uitvoeren

waarvan men duidelijk merkbaar echt

moe wordt (zwaar sjouwen, veel lopen,

traplopen, fietsen).

Minder dan twee uur per dag? Ja: 0 punten

Meer dan twee tot vier uur per dag? Ja: 2 punten

Meer dan vier tot zes uur per dag? Ja: 4 punten

Vanaf zes uur per dag? Ja: 7 punten

De medewerker kan het werktempo niet zelf bepalen. Er is sprake van een

opgelegd werktempo.

Ja: 2 punten

Nee: 0 punten

Er is gedurende tenminste vier uur per dag veel lawaai in de arbeids-

omgeving. Zodanig dat men elkaar op normale spreektoon op een meter

afstand niet kan verstaan.

Ja: 2 punten

Nee: 0 punten

Er wordt tenminste meer dan een uur per dag gewerkt in zeer warme

omstandigheden (› 27 graden).

Ja: 2 punten

Nee: 0 punten

Gedurende meer dan twee uur per dag wordt tijd besteed aan tillen en

dragen van meer dan 10 kilo.

Ja: 2 punten

Nee: 0 punten

Gedurende meer dan vier uur per dag wordt tijd besteed aan tillen en dragen

van meer dan 10 kilo.

Ja: 3 punten

Nee: 0 punten

Uitkomsten ‹ 5 punten: situatie is

acceptabel.

6-8 punten: mogelijk

knelpunt energetische

belasting.

› 8 punten: knelpunt

energetische belasting.



Meer info over procesbegeleiding2

Bijlage

Deze bijlage gaat in op de procesmatige aanpak: hoe u in uw gemeentelijke organisatie met medewerkers en

leidinggevenden verbeteringen kunt realiseren in arbeidsomstandigheden.

Stapsgewijze aanpak

Het implementeren van oplossingen is niet eenvoudig. Een uitgebreid traject is nodig om de im plementatie

succesvol te laten zijn. Dat traject is vooral van belang om de verandering die plaats vindt door te laten

dringen bij de mensen die erbij betrokken zijn. En om de kwaliteit van de implementatie te waarborgen.

Stappenplan

Het implementatietraject kent vijf stappen. Die moeten gevolgd worden om een verantwoorde keuze te

kunnen maken voor specifieke maatregelen. Het is van zeer groot belang medewerkers te betrekken in het

pro ces.

stap 1: organisatorische voorbereiding;

stap 2: analyse van de werksituatie;

stap 3: selectie van maatregelen;

stap 4: implementatie van de maatregelen;

stap 5: evaluatie.

Organisatorische voorbereiding (stap 1)

Om het project goed te beginnen, zijn de volgende punten van belang:

Neem doelstellingen op in het plan van aanpak die specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch, tijdgebon-•

den en outputgericht (SMARTO-principe) zijn. Na implementatie van de maatregelen kan via periodiek

onderzoek bijvoorbeeld door de vragenlijsten van de Arbomonitor Gemeenten te gebruiken, worden

getoetst of de doelstelling is gerealiseerd. Deze toetsing biedt weer belangrijke stuurinformatie om

maatregelen bij te stellen;

de projectorganisatie wordt vastgesteld;•

het management is het eens over de te volgen werkwijze;•

het College van Burgemeester en Wethouders stelt een budget beschikbaar om de verbeterin gen te •

betalen;

aan alle medewerkers van de betrokken afdeling(en), leidinggevenden, OR en directie wordt het project •

gepresenteerd met doelstelling, proces en participatie die verwacht wordt van de medewerkers;

er wordt een projectgroep gevormd.•

Analyse van de werksituatie (stap 2)

Er zijn meerdere mogelijkheden om de werksituatie te analyseren.

Instrumenten zoals RIE en Arbomonitor Gemeenten worden in deze arbocatalogus gegeven.

Het is ook mogelijk om met afgevaardigden uit zowel lijn als staf in een sessie bijeen te komen om de knel-

punten en de oorzaken boven water te krijgen. Dit om de communicatie binnen en tussen de lagen van de

organisatie op gang te brengen en het proces te faciliteren. Aan deze sessie kunnen bijvoorbeeld deelnemen:

een sectorhoofd, een di rect leidinggevende, een of meerdere medewerkers, een arbodeskundige, een

P&O-functionaris, een OR-lid en eventueel een externe begeleider die tevens inhoudelijke deskundigheid

inbrengt.



Selectie van maatregelen (stap 3)

Op basis van de vastgestelde knelpunten bepaalt u welke oplossingen mogelijk zijn. Het oplossingenboek is

een handig hulpmiddel. Dit kan weer met een sessie, zoals in stap 2 beschreven. De in houd van de sessie is

dan gericht op het bedenken van oplossingen. Daarna wordt per maatregel de haalbaarheid besproken en de

te verwachten afname van de fysieke belasting. Op basis daarvan maakt de projectgroep keuzes. Dat kan ook

door een aantal oplossingen op kleine schaal te laten testen door de gebruikers en na te gaan wat het beste

bevalt. Ook hier geldt dat een inhoudelijk deskundige advies kan geven over maatregelen en kansen voor

implementatie.

Het is belangrijk in dit stadium goed na te gaan welke gevolgen de veranderingen hebben (zie ook kader

gedragsverandering). Be halve voor de in de projectgroep betrokken medewerkers, kunnen de veranderingen

ook grote gevol gen hebben voor andere medewerkers van dezelfde afdeling. Denk aan minder validen,

ouderen, mensen met afwijkende lichaamsmaten, maar ook aan andere afdelingen, zoals facility mana-

gement, schoonmaak, postkamer, medewerkers met verschillende afmetingen en dergelijke. Be trek groepen

die met de oplossing te maken krijgen tijdig om problemen bij de invoering voor te zijn. Extra toestemming

van het College van B & W kan nodig zijn indien de maatregelen grote gevol gen hebben voor de organisatie en

het budget.

Implementatie van de maatregelen (stap 4)

In dit stadium voert u de maatregel(en) in. Arbodeskundigen en/of implementatiedeskundigen kunnen dit

proces begeleiden om de maatregelen, indien nodig, af te stemmen op de individuen.

Evaluatie (stap 5)

In deze fase wordt zowel het proces geëvalueerd als het effect vastgesteld. Antwoord volgt op vragen als:

levert de maatregel op wat ermee werd beoogd?•

maken de medewerkers gebruik van de mogelijkheden die de maatregel biedt?•

zijn eerder geformuleerde doelen behaald, zoals afname van de klachten of afname van het ziekteverzuim?•

Gedragsverandering

Deze arbocatalogus moet bijdragen aan minder klachten en uitval door fysieke belasting. Dit wordt bereikt

door minder belastend te werken door zware handelingen te voorkomen. Dat betekent: bereiken van

(gezond en veilig) gedrag van zowel medewerkers als leiding. Dat gaat een stapje verder dan bewustwording.

Wat komt er kijken bij gedragsverandering?

Mensen, en dus organisaties, doorlopen een aantal fases om kennis tot zich te nemen en attitudes en

gedrag te veranderen. Dat geldt voor het management dat afweegt of ze maatregelen tegen lichamelijke

belasting gaat inzetten. En het geldt ook voor medewerkers die afwegen of ze meewerken aan die maatre-

gelen. Draagvlak en enthousiasme verwerven voor terugdringing van lichamelijke belasting is niet te

bereiken door alleen informatie (over risico’s en mogelijke maatregelen) te verstrekken. De kern van een

succesvolle aanpak is stapsgewijs communiceren. Mensen eerst interesseren voordat ze kennis tot zich

nemen is het meest effectief. Mensen dienen eerst bewust te worden en te overwegen, voordat ze anders

(= minder belastend) gaan werken (toepassen van het gewenste gedrag). Vergelijk het met de aanschaf van

een auto. Dat doet u ook niet door een folder te lezen. U raakt geprikkeld door reclame, u verdiept zich

eens in een brochure of kijkt op internet, gaat naar de showroom, laat zich informeren door de verkoper,

denkt er nog eens over, praat erover met vrienden en hakt dan de knoop door. Zo gaat dat dikwijls. En niet

alleen bij de aanschaf van een auto. Dit gefaseerde adoptieproces is ook te gebruiken in de communicatie

over terugdringing van lichamelijke belasting.



Algemene tips voor het implementatietraject

Hier geven wij u enkele algemene tips die bij elk implementatietraject van belang zijn:

Zorg dat een of meerdere trekkers aanwezig zijn die de volgende eigenschappen hebben: enthousiast, •

motiverend, stimulerend, or ganisatorisch sterk, communicatief vaardig en in staat een netwerk op te

bouwen en te onderhouden. Dit kan bijvoorbeeld iemand van de afdeling Personeel en Organisatie zijn

maar ook een di rect betrokken leidinggevende van de afdeling waar de implementatie plaatsvindt;

Creëer een gemeenschappelijk draagvlak voor het veranderingsproces. Alle deelne mers voelen zich •

dan betrokken en verantwoordelijk voor de implementatie en het proces;

Zorg dat de projectleider formeel en informeel erkend wordt, dat hij een duidelijke opdracht van het •

management heeft, inclusief de daarbij horende heldere bevoegdheden;

Neem concrete knelpunten of risico’s als uitgangspunt voor de werksessies;•

Maak concrete afspraken over wie wat wanneer doet. De projectleider bewaakt het nakomen van •

afspra ken, want veel projecten bloeden dood omdat er niet duidelijk leiding wordt gegeven;

Zorg ook voor communicatie naar medewerkers die niet tot de projectgroep behoren, maar wel te •

maken krijgen met de veranderingen;

Bedenk dat een extern adviesbureau slechts ondersteuning biedt; de organisatie dient zelf de verant-•

woordelijkheid te dragen voor oplossing van de problemen;

Verzeker u ervan dat het management achter de plannen staat zodat er een basis is om alle stappen •

goed te doorlopen.



1. Inventarisatie

1.1 Bij welke functies komt fysieke belasting voor met mogelijke overbelasting voor medewerkers?

1.2 Is voor deze functies een RIE uitgevoerd waarin fysieke belasting aan de orde is gekomen?

1.3 Is er voor deze functies een plan van aanpak opgesteld waarin aan de orde komt:

inrichting werkplek volgens ergonomische beginselen (bronaanpak, gebruik van technische, •

organisatorische en gedragsmatige maatregelen)

voorlichting van medewerkers•

toezicht op naleving van instructies en voorschriften•

Toelichting: webdocument 3. en 4. Arbocatalogus fysieke belasting.

1.4 Wordt voldaan aan specifieke normen:

Norm Van toepassing

bij functie:

Maatregelen

opgenomen in pva

Toelichting

maatregelen

ja/nee

Trillingen

Stratenmakers:

- machinaal bestraten

- straatstenen en stoeptegels

P 90 norm afvalinzameling

Toelichting: webdocument 3. Arbocatalogus fysieke belasting.

1.5 Is er een preventiemedewerker aangesteld of zijn er preventietaken vastgesteld voor

fysieke belasting?

1.6 Zijn bij het tot stand komen van het plan van aanpak (proces) de verschillende relevante

actoren betrokken:

medewerkers•

leidinggevenden•

management•

OR•

1.7 Zijn er afspraken gemaakt over uitvoering van PAGO/PMO?

Checklist evaluatie beheersing fysieke belasting3

Bijlage



2. Beoordelinguitvoeringplanvanaanpak

2.1 Uitvoering van plan van aanpak

Functies met fysieke

belasting

Zijn maatregelen

uit pva uitgevoerd

Toelichting uitvoering Hoe ervaren mede-

werkers en leidingge-

venden de effectiviteit

van de maatregelen?

ja/nee (goed, matig, slecht) (goed, matig, slecht)

3. Evalueerdetrendinblootstellingaanengevolgenvan fysiekeoverbelasting

3.1 Ga na welke informatiebronnen (onderzoeken, rapportages) binnen de gemeente beschikbaar zijn

over de blootstelling van medewerkers aan fysieke belasting en gevolgen hiervan voor de gezondheid

(klachten), ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid, verminderde inzetbaarheid?

resultaten van werknemersenquête zoals medewerkertevredenheid onderzoek•

resultaten van PAGO of PMO•

resultaten van de Workability-Index (WAI)•

gegevens van de bedrijfsarts of arbodienst over werkgerelateerde klachten aan het houdings- en •

bewegingsapparaat en eventuele meldingen van beroepsziekten.

Zijn er periodieke gegevens (trendinformatie) en is er benchmark-informatie (sectorspecifiek) beschikbaar?

Samenvatting van resultaten enquêtes en gegevens arbodienst:

3.2 Wat is de leeftijdsopbouw van het personeelsbestand met fysieke belasting? Welke inzichten over

blootstelling en gevolgen zijn er te koppelen aan leeftijdscategorieën? Splits hiervoor, indien mogelijk,

resultaten van 3.1. uit naar leeftijdscategorieën.

Overzicht van resultaten blootstelling en gevolgen van fysieke belasting per leeftijdscategorie:



4. Conclusies

Welke conclusies kunnen worden getrokken n.a.v. 1, 2 en 3:

Over de volledigheid en kwaliteit van de beheersmaatregelen fysieke belasting?•

Over de effectiviteit van de beheersmaatregelen?•

Over de trend in de beheersing van fysieke belasting (blootstelling en gevolgen)?•

Zijn er fuikfuncties waar ondanks preventiemaatregelen gezondheidsschade ontstaat en verminderde •

inzetbaarheid? Of anders gezegd: zijn er functies waar medewerkers niet gezond oud in kunnen worden?

Moeten er maatregelen genomen worden om duurzame inzetbaarheid te vergroten?

Tips bij uitvoering van de evaluatie:

zorg voor een opdracht voor evaluatie van de beheersing van fysieke belasting van het management, •

gebaseerd op instemming van de OR

leg de resultaten vast in een verslag voor beoordeling en besluitvorming door management en OR•

de checklist voor evaluatie is format wat naar eigen inzichten op maat gemaakt kan worden•

voer de evaluatie eventueel gezamenlijk uit door de arbocoördinator en P&O-adviseur.•



In deze bijlage vindt u een overzicht van internetsites op het gebied van fysieke belasting. Dit is slechts een

selectie uit het grote aanbod op het internet. De internetsites zijn zoveel mogelijk geordend. Helaas zijn niet

voor alle onderwerpen passende internetsites gevonden.

Informatie op het internet veroudert snel. Let u daarom goed op de bron van informatie. Het kan ook voorko-

men dat besproken sites niet meer werken. Ook al zijn deze sites met zorg uitgezocht, wij kunnen helaas niet

instaan voor de kwaliteit van de informatie of producten die op de internetsites vermeld worden.

Algemene informatie

www.wetten.overheid.nl

Op deze site is alle weten regelgeving waaronder de Arbeidsomstandighedenwet te vinden.

www.arboportaal.nl

Het ArboPortaal is een initiatief van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Het portaal

bundelt bestaande kennis over een groot aantal thema’s en onderwerpen waaronder fysieke belasting en

wordt regelmatig geactualiseerd.

www.kenniscentrumakb.nl

Het Nederlands Kenniscentrum Arbeid en Klachten Bewegingsapparaat geeft op deze internetsite weten-

schappelijk onderbouwde kennis over arbeidsrelevante aandoeningen aan het bewegingsapparaat. In de

‘kennisbank’ kunnen documenten opgezocht worden over allerlei (arbeidsrelevante) aandoeningen; van een

korte samenvatting over wetenschappelijke bewijs tot een uitgebreide samenvatting van een literatuurstudie.

www.arbeidsinspectie.nl

De Arbeidsinspectie (handhavings- en uitvoeringsorganisatie van het ministerie van Sociale Zaken en

Werkgelegenheid) geeft informatie over wettelijke plichten en rechten op het terrein van arbeidsomstandig-

heden en arboconvenanten.

www.arbobondgenoten.nl

Op de internetsite van FNV Bondgenoten staat informatie over onder andere arboconvenanten, arbowetge-

ving, beroepsziekten, lichamelijke belasting en RSI.

www.ergonoom.nl

De internetsite van de Nederlandse Vereniging voor Ergonomie bevat algemene informatie over ergonomie,

over de vereniging en over het Tijdschrift voor Er gonomie.

http://www.register-ergonomen.nl

‘Register Ergonomen Nederland’ (REN) is de beroepsvereniging van geregistreerde er gonomen. De REN

werkt samen met de ‘Nederlandse Vereniging voor Ergonomie’ (zie link hierboven) aan het ontwikkelen en

promoten van het vakgebied. Op deze internetsite staat informatie over de vereniging, het registreren als

er gonoom en ergonomie opleidingen.

Relevante websites4Bijlage

www.wetten.overheid.nl

www.arboportaal.nl

www.kenniscentrumakb.nl


www.arbobondgenoten.nl

www.ergonoom.nl

http://www.register-ergonomen.nl



www.beroepsziekten.nl

Deze site van het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten geeft onder andere informatie over statistiek,

risicofactoren, diagnostiek en registratierichtlijnen met betrekking tot beroepsziekten als gevolg van fysieke

belasting.

Wetgeving

www.nen.nl

Op de internetsite van het Nederlands Normalisatie Instituut zijn alle Nederlandse, Nederlands aanvaarde,

Europese en internationale normen en informatieproducten van NEN op te zoeken en te bestellen.

www.cenorm.be

Op de Engelstalige internetsite van de European Committee for Standardization zijn zowel de Europese

wetgeving op het gebied van arbeid als de Europese normen van producten weergegeven.

www.arboportaal.nl

Informatie op de internetsite van het Europees Agentschap voor Veiligheid en Gezondheid op het Werk over

Nederlandse arbeidsomstandigheden wetgeving en de normen die op dit gebied gehanteerd worden; arbeids-

omstandighedenwetgeving, normering, lijsten met wettelijke grenswaarden, richtlijnen, AI-bladen en

Europese wetgeving.


De interne instructies voor het beoordelen van fysieke belasting worden hier weergegeven.

Tillen en dragen

http://www.arbobondgenoten.nl/arbothem/lichblst/lift.htm

Op deze internetsite is het mogelijk online met de NIOSH-formule het maximale gewicht voor een tilsituatie

te berekenen. Tevens is op deze site de link naar onderstaande pagina te vinden:

http://www.cdc.gov/niosh/94-110.html

Op de internetsite van het Center for Disease Control and Prevention is, als pdf-file, een zeer uitgebreide

(Engelstalige) toelichting op de NIOSH-norm te downloaden (164 pagina’s, bijna 4 mB!).

www.handlingloads.eu/nl/

Website waarop uitleg over de kernpuntenmethode (KIM) wordt gegeven. De KIM methode is bedoeld voor

risico-evaluatie op het niveau van een doorlichting voor het manueel hanteren van lasten (MHL). Er is een

werkblad voor tillen, vasthouden, dragen.

Duwen en trekken


Op deze site van de Europese Commissie vindt u meer informatie over de KIM tool. Deze methode is geschikt

als oriënterende evaluatie van werkomstandigheden bij het duwen en trekken van lasten. Er is ook een

werkblad voor trekken, duwen.

Trillen en schokken

www.humanvibration.com

Deze site verschaft algemene informatie over blootstelling aan lichaamstrillingen en hand-armtrillingen.

http://www.las-bb.de/karla/

Deze site bevat een database met trillingsgegevens van voertuigen, mobiele machines en handgereedschap-

pen en wordt beheerd door het Institute of Occupational Safety and Health te Potsdam.


www.nen.nl

www.cenorm.be

www.arboportaal.nl


http://www.arbobondgenoten.nl/arbothem/lichblst/lift.htm

http://www.cdc.gov/niosh/94-110.html



www.humanvibration.com

http://www.las-bb.de/karla/



http://eurlex.europa.eu/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexapi!prod!CELEXnumdoc&numdoc=32002L0044

&model=guichett&lg=nl

Op deze site kunt u de tekst vinden van de Europese richtlijn 2002/44/EC inzake de minimum veiligheids- en

gezondheidsvereiste voor blootstelling van werknemers aan trillingen.

De tekst is goedgekeurd door het bemiddelingscomité van het Europees parlement over de blootstelling van

werknemers aan trillingen.

http://home.szw.nl/index.cfm?set_id=2591&doctype_id=25&hoofdmenu_item_id=13825&menu_item_

id=13753&rubriek_id=391817&rubriek_item=391926 Via deze link kunt u het besluit van 5 juli 2005 tot wijziging van het arbeidsomstandighedenbesluit (voorschriften inzake veiligheid en gezondheid met betrekking tot blootstelling van werknemers aan risico’s van fysische agentia (mechanische trillingen)) downloaden.

http://www.euronorm.net/content/template2.php?itemID=2186

Digitaal informatieplatform voor wetgeving en normalisatie. Informatie en download over de nieuwe Europese machinerichtlijn 2006/42/EC, ingaande per 28 juni 2008.

Repeterende bewegingen - industrie


Deze site van het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten geeft onder andere informatie over statistiek, risicofactoren, diagnostiek en registratierichtlijnen met betrekking tot beroepsziekten als gevolg van fysieke belasting.

http://osha.europa.eu/nl

Europees Agentschap voor Veiligheid en Gezondheid op het werk geeft artikelen weer over fysieke belasting.

Energetische belasting

http://prevention.sph.sc.edu/tools/compendium.htm

Hier valt de laatst bijgewerkte versie van ‘The compendium of physical activities’ te downloaden.

Van knelpunt naar oplossingen: de praktijk

www.arbonieuwestijl.nl De overheid hanteert sinds 1 januari 2007 een nieuwe aanpak voor arbeidsomstandigheden. Werkgevers en werknemers hebben meer verantwoordelijkheid en meer mogelijkheden gekregen om samen het arbeidsomstandighedenbeleid binnen de sector of de onderneming in te vullen en op deze wijze de veiligheid en gezondheid op de werkvloer te verbeteren. Deze aanpak heeft onder meer vorm gekregen in de nieuwe Arbowet. Op deze website vindt u daar uitgebreide informatie over. Informatie over arbeidsveiligheid vindt u op het Arboportaal www.arboportaal.nl.

Beleid fysieke belasting

www.arboman.nl

Algemene website over arbomanagement.

Appendix A

www.dined.nl

Website van TU-Delft met lichaamsmaten van Nederlands volwassenen, kinderen, ouderen en internationale datasets.

http://eurlex.europa.eu/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexapi!prod!CELEXnumdoc&numdoc=32002L0044&model=guichett&lg=nl

http://eurlex.europa.eu/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexapi!prod!CELEXnumdoc&numdoc=32002L0044&model=guichett&lg=nl

http://home.szw.nl/index.cfm?set_id=2591&doctype_id=25&hoofdmenu_item_id=13825&menu_item_id=13753&rubriek_id=391817&rubriek_item=391926

http://home.szw.nl/index.cfm?set_id=2591&doctype_id=25&hoofdmenu_item_id=13825&menu_item_id=13753&rubriek_id=391817&rubriek_item=391926

http://www.euronorm.net/content/template2.php?itemID=2186


http://osha.europa.eu/nl

http://prevention.sph.sc.edu/tools/compendium.htm

www.arboportaal.nl

www.arboman.nl

www.dined.nl



Wetenschappelijke literatuur

www.ncbi.nlm.nih.gov/PubMed

Via deze internetsite is het mogelijk met behulp van PubMed te zoeken in wetenschappelijke literatuur naar artikelen over allerhande aan fysieke belasting gerelateerde onderwerpen; zoals tillen, duwen en trekken en RSI.

www.ergonoom.nl

Op de internetsite van de Nederlandse Vereniging voor Ergonomie, onder het kopje ‘informatie’ en vervolgens ‘ergonomische literatuur’ staan links naar vooraanstaande tijdschriften op het gebied van fysieke belasting en ergonomie. Op deze site is natuurlijk ook informatie te verkrijgen over het Nederlandstalige Tijdschrift voor de ergonomie.

www.ncbi.nlm.nih.gov/PubMed

www.ergonoom.nl

Kennis en instrumenten

Documents

Transcript of Kennis en instrumenten