1900-1950 Wereld

oo

rlog

en

Kenmerk 40Twee Wereldoorlogen Les 1 – Oorzaken WO I

Dieper liggende oorzaken

• Nationalisme– Het nationalisme van begin 19e eeuw veranderde tot

nationalisme waarbij eigen superioriteit en haat tegen het vreemde, tegen buitenlandse invloeden (politiek en cultureel) steeds meer de overhand nam

1870

1880

1890

1900

1910

1920

1930

1940

1950

1960

H7:§ 1: p122-4

Dieper liggende oorzaken

• Imperialisme (lees: modern imperialisme)– Wedloop om koloniën

• Voor economische redenen– Grondstoffen en afzetgebieden

• Voor sociale redenen– aanzien

• Voor bestuurlijke redenen– Strategische gebieden

– Grote rivaliteit tussen Europese landen, o.a.• Duitsland versus Engeland =

– “Weltpolitik” en “Een plaats onder de zon” (Duitse vlootpolitiek) versus “Britannia rules the waves”

1870

1880

1890

1900

1910

1920

1930

1940

1950

1960

Dieper liggende oorzaken

• Militarisme – Landen (lees: leiders van landen) willen niet meer zoals de

Fransen in de Frans-Pruisische oorlog (1870-71) verrast worden door snellere mobilisatie van de vijand

• Hierdoor krijgen de Generale Staven meer ruimte – en daarmee ook invloed – alvast plannen te maken voor een eventuele oorlog

– Oorlog wordt weer gezien als een middel om politieke doeleinden te bereiken

– Onder de bevolking wordt een krijgshaftige geest gekweekt

1870

1880

1890

1900

1910

1920

1930

1940

1950

1960

Dieper liggende oorzaken

• Wapenwedloop– Engeland versus Duitsland

• Wie heeft de grootste vloot?– Frankrijk versus Duitsland

• Na 1871 breidde Frankrijk haar leger snel uit; de Duitse reactie bleef niet uit

– Oostenrijk-Hongarije versus Rusland• Eind 19e eeuw was het Russische leger enorm in omvang

gegroeid; O-H moest wel reageren om de Russische stoomwals tegen te kunnen houden (Balkan!)

1870

1880

1890

1900

1910

1920

1930

1940

1950

1960

Dieper liggende oorzaken

1870

1880

1890

1900

1910

1920

1930

1940

1950

1960

• Engeland• Was de baas op zee en

wilde dit blijven• Sloot verdragen met

Frankrijk, Rusland en België om haar machtspositie in Europa te verstevigen– In 1904 al met

Frankrijk: Entente Cordiale

– 1907 opnieuw samen met Frankrijk én Rusland: Triple Entente

• Ging verder gewoon haar eigen gang!

Duitsland• Wilhelm II wil wereldmacht• Versterkte haar positie in Europa

door een verbond met Oostenrijk-Hongarije (de dubbelmonarchie) aan te gaan

• Tweebond (1882)• Vijf jaar later sloot men met Italië

erbij de Driebond – Triple Alliance (1887)

Bondgenootschappen leidden tot1. Onvoorzichtiger gedrag2. Domino-effect wanneer er een

conflict ontstaat

Bondgenootschappen

Bondgenootschappen

Dieper liggende oorzaken

• Vergissingen politiek leiders– Averechtse gevolgen bondgenootschappen– Nationalisme en militarisme leidde tot

zelfoverschatting– Geen idee van de effecten van de inzet van de

moderne wapens

1870

1880

1890

1900

1910

1920

1930

1940

1950

1960

Directe oorzaak

1870

1880

1890

1900

1910

1920

1930

1940

1950

1960

• Door moord op Frans Ferdinand ontstond een kettingreactie– Oostenrijk-Hongarije → Servië– Rusland → Oostenrijk-Hongarije– Duitsland → Rusland– Frankrijk → Duitsland– Duitsland → België– Engeland → Duitsland

• Welk bovenstaand land vormt een uitzondering (en waarom denk je dat)?

Von Schliffenplan

• Duitsland had al ruim voor het uitbreken van de oorlog een tactisch plan voor de aanval op Frankrijk klaarliggen!

• Probleempje– Al vanaf 1838 had België een neutraliteitspact met Engeland

gesloten

4 augustus 1914