Kenmerk 12Het ontstaan van

feodale verhoudingen in

het bestuurLes 10:

Karel de Grote en Ridders

Karel en grote problemen

• In 768 werd Karel Koning der Franken– Hij zou de grootste worden– Maar hij erfde grote problemen

• Invasies van alle kanten (zie dia)• Verdeeldheid in het rijk

– edelen deden zelf wat zij wilden• Grote armoede in het rijk• Weinig ontwikkelde onderdanen• Een slecht bestuur

– analfabetisme

• Karel trachtte deze problemen tegelijk op te lossen!

H3:§ 2:p68-70 (en oriëntatie)

ArabierenFriezen

Saksen

Noormannen

Avaren

Karels oplossingen

I. Een pact met de Kerk (daar de volgende les meer over § 3.3)

II. Trachtte kennis uit de Grieks-Romeinse tijd te redden

– Door geestelijken geschriften uit die tijd te laten overschrijven• Mn. over (land-) bouwkunde

Karels oplossingen

III. Hij stichtte een reizend hof (§ 3.1)– De pleisterplaatsen werden paltsen genoemd– Noodzaak

• Om zijn gezag te doen gelden– Recht te spreken– Disputen te beslechten– Beloonde goed gedrag

• Om voldoende voedsel voor zijn hof te hebben– In zijn gevolg reisden

» Schrijvers, geleerden, rechters, geestelijken en een van zijn edelen

Karels oplossingen 3

IV. Bouwde een ruiterleger• Gaf als leenheer mannen gebied in leen in ruil voor

bescherming van het land• Deze leenmannen

– moesten paarden fokken en altijd paraat staan– kregen door hun leen een deel van de opbrengst van de oogst

van de boeren die in het gebied leefden (pacht)– hadden dezelfde n/w als de Germanen voor hen!

▼Zo ontstond ....?

de middeleeuwse adel!

Hoge en lage edelen

• Het merendeel der adel bestond uit lage adel– Zij bezaten een of enkele domeinen– Op het domein stond een versterkte boerderij of een

klein kasteel– Weinig meer te eten dan de horige– Wat zij verdienden (pacht) ging veelal op aan een of

meerdere paarden en een wapenuitrusting

500

600

700

800

900

10001100120013001400

Wat kost een ridderuitrusting in de tijd der Karolingen?- uitgedrukt in koeien

• helm, 6 koeien• maliënkolder, 12 koeien• zwaard, 3 koeien• schede, 4 koeien• beenplaten, 6 koeien• schild en lans, 2 koeien• paard, 12 koeien

Een totaal van 45 koeien!

Leenheer & leenman• De leenman (of vazal) kreeg het land in leen van

hoge adel; de leenheer– In de 9e eeuw werd dit zelfs erfelijk– Had je veel land in leen, dan kon je het verder

verlenen!! (achter-leenman)– De leenheer moest de leenman bescherming bieden

in ruil voor o.a.• trouw, leveren van gewapende mannen als er geknokt moest

worden, helpen bij het besturen (rechtspreken en adviseren van de heer) van het land van de leenheer

500

600

700

800

900

10001100120013001400

Wat zie je hier?

Een vazal zweert trouw

Eigenwijze leenmannen• Veel leenmannen stellen zich in de loop der tijd

steeds onafhankelijker op; zeker toen vanaf de 9e eeuw het lenen een erfelijk karakter kreeg– Hiervoor kon de heer niet meer gemakkelijk

• een leenman bij onbehoorlijk gedrag uit zijn leen zetten• en bij overlijden een nieuwe leenman aanwijzen

500

600

700

800

900

10001100120013001400

Karel wordt keizer• Zijn rijk werd door de

goede bestuur en leger steeds groter.

• Echter, na Karel viel het rijk weer (denk aan Clovis) uiteen door– Verdeling van het land

onder zoons bij vererving; – interne oorlogen; – oorlogen met vijanden van

buiten.

Karel net keizer

Impact vertrek RomeinenECONOMIE- Handel/nijverheid nabij (limes, Romeinse dorpen, steden) en lange afstand valt weg- Infrastructuur gaat kapot- geldeconomie verdwijnt-Zelfvoorzienend/autarkie/hofstelsel/domein ↑

SOCIALE VERHOUDINGEN- Achterblijvers zijn op zichzelf aangewezen- Een nieuwe hiërarchie moet ontstaan; horigheid ontstaat

CULTUUR- Religie blijft daar waar mensen zijn - Normen/waarden van de Romeinen verdwijnen grotendeels- Germaanse cultuur wordt steeds belangrijker

BESTUUR- Romeins bestuur verdwijnt- Feodaal bestuur komt op- Adel (Ridderstand)

Huiswerk• Lezen – blz. 68 t/m 70

• Maken/meenemen– Opdracht 2, p. 70– Een afbeelding meenemen of tekening maken van een leenheer

die een leenman inzweert/beëdigd/zijn leen geeft (op voorblad Tijdvak III)

Maakwerk in de klas

Nakijken klassikaal:--

Van vorige les:• Tijdvak II afronden; start Tijdvak III

Deze les:• Opdracht 5 maken; waar? Tijdvak III, op de plaats van vraag+bron